Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri PDF
Preview Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri İçindekiler 4 Genel Bakış 6 Dünden Bugüne Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Merkez Bankası 6 Kurma Çabaları 8 Kuruluş Dönemi ve İlk Yıllar 12 1970-2001 Yılları Arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 14 2001 Yılı ve Sonrasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 17 Hesap Verebilirlik ve İletişim Politikası 19 Kurumsal Yapı 22 Merkez Bankası Ne Yapar? 22 Banknot Basımı 24 Para Politikası ve Fiyat İstikrarı 27 Finansal İstikrar 27 Ödeme Sistemleri 28 Döviz Kuru Politikası 29 Rezerv Yönetimi 30 Terimler Sözlüğü Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de Merkez Bankası temel olarak para ve kur politikalarını düzenlemek ve banknot dolaşımını sağlamaktan sorumludur. Genel Bakış Merkez bankaları, ülkelerin para politikalarından sorumlu kurumlardır. Diğer bankalardan farklı olan merkez bankaları, faaliyetleri ile her bir bireyin günlük hayatını yakından etkiler. 4 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri Merkez bankaları, ülkelerinin para Merkez bankalarının uyguladıkları politikalar ve politikalarından sorumlu kurumlardır. Faaliyetleri kurumsal yapıları, içinde bulundukları ülkenin ile diğer bankalardan farklı olan merkez siyasi ve toplumsal gelişmeleri ile ekonomi bankaları, her bir bireyin günlük hayatını politikalarının bütününden ayrı düşünülemez. Bu yakından etkiler. Örneğin alışveriş yaparken nedenle, merkez bankalarının görev ve yetkileri veya para transferi gerçekleştirirken merkez zamanla değişmiştir. bankalarına ihtiyaç duyarız. Merkez bankaları temel olarak para basarak dolaşıma sürülmesini Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (Merkez sağlar ve fiyat istikrarını hedefler. Bankası) kurumsal yapısı ve politikaları da zaman içinde ekonominin ve günün gereklerine Günümüzde pek çok merkez bankası, fiyat bağlı olarak değişimler geçirmiştir. Bu kitapçıkta istikrarını sağlamakla görevlendirilmekle birlikte öncelikle, Merkez Bankası tarihçesi üç dönem kur rejiminden, döviz ve altın rezervlerinin altında incelenmektedir. Ardından, Merkez yönetiminden, ödeme sistemlerinden, finansal Bankasının kurumsal yapısı tanıtılmakta, sistemin ve istikrarın gözetiminden de sorumlu günümüzde üstlendiği görev ve yetkiler olabilmektedir. Bunun yanı sıra, bazı ülkelerde anlatılmaktadır. merkez bankaları, bankaların gözetimi ve denetiminden de sorumludur. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri 5 Dünden Bugüne Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ödenmesi konusunda aracılık görevi üstlenecek Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin İlk bir devlet bankasına ihtiyaç duyulmuştur. Yıllarında Merkez Bankası Kurma Çabaları Bu amaçla 1856 yılında, merkezi Londra’da bulunan İngiliz sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ikinci Osmanî)” kurulmuştur. Bankanın yetkileri küçük yarısına kadar; para miktarının ayarlanması, miktarlarda kredi vermek, Hükûmete avans kredi hacminin düzenlenmesi, altın ve döviz sağlamak ve bazı hazine bonolarını iskonto rezervlerinin yönetilmesi ile iç ve dış ödemelerin etmekle sınırlandırılmıştır. gerçekleştirilmesi gibi işlemler hazine, darphane, sarraflar, vakıflar, bedestenler ve loncalar İlerleyen yıllarda Ottoman Bank kendini tarafından yürütülmekteydi. Bu yapı içinde feshederek “Bank-ı Osmanî-i Şahane”, bilinen Osmanlı Devleti, “altın sikke” basmaktaydı. ismiyle “Osmanlı Bankası”, adını alarak 1863 Osmanlı Devleti, senyoraj hakkını ilk kez 1839 yılında İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde yeniden yılında kullanarak kâğıt para çıkartma yoluna örgütlenmiş ve bir devlet bankası niteliği gitmiştir. “Kaime-i nakdiye-i mutebere” olarak kazanmıştır. Bankaya otuz yıllık bir süre için anılan ve el yapımı olan bu para, günümüzdeki banknot basma ayrıcalığı ve tekeli verilmiştir. anlamda bir banknot olmaktan çok, faizli bir borç Banka, devletin haznedarlığını üstlenerek devlet senedi veya hazine senedi olarak kullanılmıştır. gelirlerini tahsil etmek, Hazinenin ödemelerini 1854 yılında Kırım Savaşı sırasında yurt dışından yerine getirip bonolarını iskonto etmek, iç ve dış ilk kez borçlanılmış, ardından Osmanlı Hükûmeti borçların faiz ve anapara ödemelerini yapmakla ve Avrupa ülkeleri arasında dış borçların da görevlendirilmiştir. Osmanlı Bankasının sermayesinin yabancılara ait olmasının zamanla tepkilere yol açması ve İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde bu tepkilerin yoğunlaşması, ulusal bir merkez bankası kurulması fikrinin temelini oluşturmuştur. 6 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri Osmanlı Bankasının sermayesinin yabancılara Aynı dönemde ülkemizde de Kurtuluş Savaşı ait olmasının zamanla tepkilere yol açması ile kazanılan siyasi bağımsızlığı ekonomik ve İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde bu tepkilerin bağımsızlıkla güçlendirmek amacıyla bir yoğunlaşması ulusal bir merkez bankası merkez bankası kurulması yönünde çalışmalara kurulması fikrinin temelini oluşturmuştur. Bu başlanmıştır. Konu ilk olarak 1923 İzmir İktisat doğrultuda gelişen, yerli sermayeye dayalı bir Kongresi’nde ele alınarak, “tedavül bankası” merkez bankası kurma çabaları, 11 Mart 1917 işlevi görecek “milli devlet bankası” kurulması tarihinde Osmanlı İtibar-ı Millî Bankasının fikri üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede, kurulması ile sonuçlanmıştır. Ancak bu Banka, Merkez Bankasının kuruluş aşamasında diğer Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan ülkelerin merkez bankalarından da görüş yenilgi ile ayrılması nedeniyle, Osmanlı istenmiştir. 1928 yılında Hollanda Merkez Bankasının yerini alacak bir ulusal banka olma Bankası İdare Meclisi Başkanı Dr. G. Vissering amacına ulaşamamıştır. Türkiye’ye davet edilmiştir. Vissering hazırladığı raporda, Hükûmete bağlı olmayan ve bağımsız Birinci Dünya Savaşı’nın ardından dünyada olarak örgütlenmiş bir merkez bankasının emisyon sağlayacak merkez bankalarının gerekliliğine dikkat çekmiştir. Benzer şekilde oluşturulması ve ülkelerin kendi para politikalarını İtalyan Uzman Kont Volpi, Türk parasının bağımsız olarak belirlemeleri yönünde bir eğilim istikrarının sağlanması için bir merkez bankası ortaya çıkmıştır. kurulmasının şart olduğunu belirtmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri 7 Kuruluş Dönemi ve İlk Yıllar 3 Ekim 1931 tarihinde Bir merkez bankası kurulmasına ilişkin faaliyetlerine başlayan görüşlerin tümü değerlendirildikten sonra gerekli yasal çerçevenin hazırlanması için Merkez Bankası, harekete geçilmiş ve Lozan Üniversitesinden Prof. Leon Morf’un katkılarıyla bir yasa bağımsızlığının ve diğer tasarısı hazırlanmıştır. Yasa tasarısında Merkez Bankasının, bir “Cumhuriyet” kurumu kamu kurumlarından olduğunu vurgulamak amacıyla Türkiye Cumhuriyeti ile ilişkilendirilmesi istenmiş; farklılığının bir ancak Bankanın, merkezi idareden bağımsız bir kurum olduğunu vurgulayabilmek için kamu göstergesi olarak kurumlarından farklı olarak ismi “Cumhuriyet Merkez Bankası” olarak belirlenmiştir. “Türkiye anonim şirket olarak Cumhuriyeti” ibaresine ve kısaltılmış şekli olan “T.C.” ifadesine özellikle yer verilmemiştir. kurulmuştur. 8 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri Uluslararası ilişkiler göz önüne alınarak bu • Banka sermayesinden en çok 15.000 hisse (C) isim Meclis İktisat Encümenindeki görüşmeler sınıfı hisse senedi olarak, milli bankalar dışında sırasında “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası” kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere tahsis olarak değiştirilmiştir. Tasarı, Türkiye Büyük edilmişti. Millet Meclisinde 11 Haziran 1930 tarihinde • (D) sınıfı hisse senetleri Türk ticaret kabul edilmiş ve “1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet kuruluşlarına ve Türk vatandaşı gerçek ve tüzel Merkez Bankası Kanunu” adı ile 30 Haziran 1930 kişilere ayrılmıştı. tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Merkez Bankasının hisse yapısı zamanla 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyetlerine başlayan değişmiştir. Kuruluş kanununda yer alan yapı, Merkez Bankası, bağımsızlığının ve diğer kamu güncel durumu yansıtmamaktadır. kurumlarından farklılığının bir göstergesi olarak anonim şirket olarak kurulmuştur. Bankanın hisseleri (A), (B), (C) ve (D) sınıflarına ayrılmıştır. • (A) sınıfı hisse senetleri yalnızca Hazineye ait olup payının sermayenin yüzde on beşinden fazla olamayacağı hükme bağlanmıştı. • (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye’de faaliyette bulunan milli bankalara ayrılmıştı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri 9 Kuruluş döneminde; toplam hisselerin yüzde 15’lik kısmını oluşturan (A) sınıfı hisse grubu için Hükûmet kuruluşları altın, hisse senetleri, Kuruluş Kanunu’na göre mücevher vb. karşılığında 2.250.000 Türk lirası tutarında hisse senedi almıştır. Ulusal bankalar, Merkez Bankasının (B) sınıfı hisselere ilgi göstermişlerdir. Ziraat Bankası 3.000.000, Emlak ve Eytam Bankası temel amacı ülkenin 1.000.000, İş Bankası 500.000, Emniyet Sandığı 300.000, Sanayi ve Maadin Bankası ekonomik kalkınmasını 250.000 Türk lirası olmak üzere, toplamda 5.050.000 Türk lirası tutarında hisse senedi desteklemektir. Banka, almıştır. Bu hisse sınıfı, toplam hisselerin yüzde 34’lük kısmını oluşturmuştur. Ancak hisse banknot basma senedi satışı için son gün gerekli miktar eksik kalınca Ziraat, Emlak ve Eytam ile İş Bankaları yetkisine tek elden sahip şirketler birliği oluşturarak eksik 500.000 Türk lirası tamamlanmıştır. Böylelikle (B) grubu duruma getirilmiştir. hisselerin oranı yaklaşık yüzde 37’ye çıkmıştır. (C) sınıfı hisseler için yüzde 10’luk kısmı 10 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri
Description:The list of books you might like
