ebook img

Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-1950 Cilt 1 PDF

560 Pages·2009·2.98 MB·Turkish
by  Anonim
Save to my drive
Quick download
Download
Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-1950 Cilt 1

TTBBMMMM AALLBBÜÜMMÜÜ •• 11992200--22001100 11.. CCİİLLTT •• 11992200--11995500 TBMM Albümü TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1 TBMM ALBÜMÜ (1920 - 2010) TBMM Genel Sekreterliği Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Birinci Basım: Nisan 2010 İkinci Basım: Haziran 2010 Yayın Koordinatörleri Feridun KEŞİR Fatih ÖREN Necati SUNGUR Editörler Sema YILDIRIM Behçet Kemal ZEYNEL Araştırma Mehmet ŞAHİN Dizgi Berna ÇUHADAR Grafik-Tasarım Uğur SAÇI Grafik-Tasarım Asistanları Murat GÜLBEK Gamze KOCABIYIK Aslı AYDIN Uğur SARIER Katkıda Bulunanlar Prof. Dr. Ali BİRİNCİ Sabit DEMİRTUNÇ İsmail HACIFETTAHOĞLU Sema YILDIRIM DURSUN Sezen BAŞ Ünzile ARICI Şerife BARDAKCIOĞLU Haydar AKTAŞ Erhan CANKURTARAN Katkıda Bulunan Birimler Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu Genel Evrak ve Arşiv Müdürlüğü Personel ve Özlük İşleri Müdürlüğü Bilgi İşlem Müdürlüğü Baskı-Cilt GÖKÇE OFSET Matbaacılık Limited Şirketi Yayın ve İletişim Adresi TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Bakanlıklar/Ankara Tel: 0 312 420 69 01 – 420 68 39 e-posta: [email protected] ISBN: 978-975-8805-05-1 II III TBMM Albümü Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK (1881 - 1938) II III TBMM Albümü Büyük Millet Meclisi, Türk Milleti'nin yüzyıllar süren arayışının bir özeti ve onun kendisini yönetme bilincinin canlı bir örneğidir. IV V TBMM Albümü ÖNSÖZ Türkiye Büyük Millet Meclisi, yokluklar ve imkansızlıklar içerisinde Milli Mücadeleyi yöneterek milletimizi bağımsızlığa kavuşturmuş, Cum- huriyetimizi ilan etmiştir. Bu özellikleri nedeniyle dünya tarihinde eşsiz bir yere sahip olan Mec- lisimizin 90. yılını kutlamanın onur ve gururunu hep birlikte yaşıyoruz. Kurulduğu günden beri ülkemizin ihtiyaç duyduğu atılımları, mil- letimizi temsil eden milletvekilleriniz aracılığıyla gerçekleştiren TBMM, demokrasimizin, çağdaşlaşmanın ve kalkınmanın en büyük itici gücü ol- muştur. Yüce Meclisimiz, Aziz Atatürk başta olmak üzere kurucu kahramanlardan aldığı ilham ve güçle mua- sır medeniyet düzeyinin üzerine çıkma hedefine ulaşma yolunda kararlılıkla çalışmaktadır. Ülkemizin şerefli tarih yolculuğunda ve demokrasi hayatında böylesine önemli yeri olan Meclisimi- zin kuruluşundan bugüne görev yapmış olan tüm milletvekillerimizin tanıtılması amacıyla dört ciltlik bir albüm çalışması yapılmıştır. Tarihi kaynak niteliği taşıyan bu albüm, dönemlere göre, Meclis üyelerinin bir bütün olarak ele alın- dığı ilk çalışma olması bakımından da büyük önem taşımaktadır. Albümde, 90 yıllık parlamento tarihimizde yer almış milletvekillerimizin özgeçmişlerinin yanı sıra görev yaptıkları döneme ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Albüm hazırlanırken, yasama organı üyelerinin dijital fotoğraf arşivi yapılmış, nüfus bilgileri çıkar- tılmış, partilere ilişkin kayıtlarımızda bulunan tüm belgeler elektronik ortama aktarılarak bir veri tabanı oluşturulmuştur. Böylece TBMM’nin milletvekillerine ilişkin arşivi zenginleştirilmiş ve başka çalışmalar için de önemli veriler sağlanmıştır. Kapsamlı bir çalışma sonucunda hazırlanan bu albümün tüm kullanıcılar için yararlı olacağına ina- nıyorum. Millet iradesinin hayat bulduğu, demokrasinin kalbi Meclisimizi kuran Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere ilk parlamentomuzdan bugüne kadar görev yapan milletvekillerimizi minnet ve şük- ranla anıyorum. Bu anlamlı albüm çalışmalarını başlatan önceki TBMM Başkanı Sayın Köksal Toptan başta olmak üze- re tüm emeği geçen değerli arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Mehmet Ali ŞAHİN Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı IV V TBMM Albümü VI VII TBMM Albümü İÇİNDEKİLER SUNUŞ ......................................................................................................................................................................................................IX A. TBMM’NİN DÖNEM NUMARALARINA İLİŞKİN BAŞKANLIK DİVANI KARARI .....................................................................XIII B. TBMM’NİN DÖNEM NUMARALARINA İLİŞKİN GENEL KURUL KARARI ..............................................................................XIV C. YASAMA ORGANLARI ve TARİHSEL AKIŞ TABLOLARI ...............................................................................................................XV D. YASAMA MECLİSLERİNİN BAŞKANLARI .......................................................................................................................................XVII E. HÜKÜMETLER .....................................................................................................................................................................................XVIII F. DURUMLARINDA DEĞİŞİKLİK OLAN İLLER ..................................................................................................................................XX G. 1920 -1950 TARİHLERİ ARASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR .....................................................................................................XXIII 1) Encümen İsimleri ve Bugünkü Karşılıkları............................................................................................................................XXIII 2) İcra Vekilleri Heyeti - 14. Hükümet Dönemindeki Vekâlet Adları ................................................................................XXIV 3) Askerî Rütbeler ve Bugünkü Karşılıkları ................................................................................................................................XXIV 4) Açıklamalar ......................................................................................................................................................................................XXV I. TBMM I. YASAMA DÖNEMİ (1920 - 1923) 1) TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BİRİNCİ BİNASI ...................................................................................................................3 2) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ – Gazi Mustafa Kemal Paşa (ATATÜRK).......................................................................4 3) I. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ .................................................................................................7 II. TBMM II. YASAMA DÖNEMİ (1923-1927) 1) TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İKİNCİ BİNASI ...................................................................................................................71 2) TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI ÜYELERİ .................................................................................................................73 3) TBMM BAŞKANLARININ ÖZGEÇMİŞİ ........................................................................................................................................74 3.1. Gazi Mustafa Kemal Paşa (ATATÜRK) ..............................................................................................................................74 3.2. Ali Fethi Bey (OKYAR) ...........................................................................................................................................................77 3.3. Kâzım Paşa (ÖZALP) .............................................................................................................................................................78 4) II. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ ..............................................................................................79 III. TBMM III. YASAMA DÖNEMİ (1927 - 1931) 1) SERBEST CUMHURİYET FIRKASI ÜYELERİ .............................................................................................................................129 2) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ – Kâzım Paşa (ÖZALP) .................................................................................................130 3) III. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ ..........................................................................................131 IV. TBMM IV. YASAMA DÖNEMİ (1931-1935) 1) IV. YASAMA DÖNEMİ MÜSTAKİLLER LİSTESİ ........................................................................................................................181 2) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ - Kâzım Paşa (ÖZALP) ..................................................................................................182 3) IV. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ ..........................................................................................183 V. TBMM V. YASAMA DÖNEMİ (1935 -1939) 1) V. YASAMA DÖNEMİ MÜSTAKİLLER LİSTESİ .........................................................................................................................235 2) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ - Mustafa Abdülhalik RENDA ...................................................................................236 3) V. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ ...........................................................................................237 VI VII TBMM Albümü VI. TBMM VI. YASAMA DÖNEMİ (1939 -1943) 1) VI. YASAMA DÖNEMİ MÜSTAKİLLER LİSTESİ .......................................................................................................................301 2) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ - Mustafa Abdülhalik RENDA ...................................................................................302 3) VI. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ .........................................................................................303 VII. TBMM VII. YASAMA DÖNEMİ (1943 -1946) 1) TBMM BAŞKANININ ÖZGEÇMİŞİ - Mustafa Abdülhalik RENDA ...................................................................................369 2) VII. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ ........................................................................................371 VIII. TBMM VIII. YASAMA DÖNEMİ (1946 -1950) 1) TBMM BAŞKANLARININ ÖZGEÇMİŞİ ....................................................................................................................................441 1.1 Kazım KARABEKİR ..............................................................................................................................................................442 1.2 Ali Fuat CEBESOY ................................................................................................................................................................443 1.3 Şükrü SARACOĞLU ............................................................................................................................................................444 2) VIII. YASAMA DÖNEMİ MİLLETVEKİLLERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ .......................................................................................445 İNDEKS I. İNDEKS (Alfabetik) ..............................................................................................................................................................................513 II. İNDEKS (Seçim Bölgelerine Göre) .................................................................................................................................................522 KAYNAKÇA ..................................................................................................................................................................................................533 VIII IX TBMM Albümü SUNUŞ Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 23 Nisan 1920- 23 Nisan 2010 döneminde görev yapan yasama organı üyelerinin seçildikleri dönemler itibariyle kısa özgeçmişlerini içermektedir. Albüm, 1920-1950 tarihleri arasındaki I.–VIII. Yasama Dönemi milletvekillerinin özgeçmişlerini kapsayan I. Cilt; 1950-1980 tarihleri arasındaki IX.–XVI. Yasama Dönemi milletvekillerinin özgeçmişlerini kapsayan II Cilt; 1983- 2010 tarihleri arasındaki XVII.–XXIII. Yasama Dönemi milletvekillerinin özgeçmişlerini kapsayan III. Cilt ile Cumhuriyet Senatosu Üyeleri, Millî Birlik Komitesi ile Temsilciler Meclisinin oluşturduğu Kurucu Meclis Üyeleri ve Milli Güvenlik Konseyi ile Danışma Meclisinin oluşturduğu Kurucu Meclis Üyelerinin özgeçmişlerinin yer aldığı IV. Ciltten oluşmaktadır. 1961-1980 tarihleri arasındaki Millet Meclisi 5 yasama dönemi,TBMM Genel Kurulunun 02.03.1984 tarihli 41. birleşiminde alınan karar gereğince, önceki XI dönemin devamı olarak sayılmış ve 1983 tarihinden sonraki dönemler XVII’den başlayarak numaralandırılmıştır. Söz konusu 5 dönem, 1960 yılına kadar gelen XI yasama döneminin de eklenmesiyle yeniden dönem numarası almıştır. Bu nedenle 1961 tarihinden sonraki dönem ibarelerinin yanına kesintisiz devam niteliğinde olan numaralar parantez içerisinde XII’den başlayarak yazılmıştır. Albümde yer alan yasama organı üyelerinin belirlenmesinde, sicil kütüklerine işlenmiş olmaları esas alınmıştır. Meclise katılmadan veya katıldıktan sonra üyelikleri düşenlerden sicil kütüklerine işlenmiş olanların erişilebilmiş bilgileri ve fotoğrafları bu yayında yer almıştır. 1920-1960 tarihleri arasında 11 yasama döneminde 4.990 milletvekili; 1961-2007 tarihleri arasında 12 yasama döneminde 5.780 milletvekili olmak üzere toplam 10.770 milletvekili; 1961-1980 tarihleri arasında 496 Cumhuriyet Senatosu Üyesi; 1960-1961 tarihleri arasında 38 Milli Birlik Komitesi Üyesi ve 280 Temsilciler Meclisi üyesi olmak üzere toplam 318 Kurucu Meclis Üyesi; 1980-1983 tarihleri arasında 5 Milli Güvenlik Konseyi Üyesi ve 163 Danışma Meclisi Üyesi olmak üzere toplam 168 Kurucu Meclis Üyesi görev yapmıştır. Yasama dönemlerinin tamamının toplam üye sayısı 11.752’dir. Milletvekillerinin özgeçmişleri seçildikleri döneme göre düzenlenmiştir. Cumhuriyet Senatosu Seçimlerinin A, B, C grubu iller ile kurada belirlenen iller için 1961-1980 tarihleri arasında 19 kez seçim/ atama yapılması nedeniyle, tekrarlardan kaçınmak amacıyla kişilerin özgeçmiş bilgileri ilk seçildikleri dönem esas alınarak verilmiştir. Ancak Cumhuriyet Senatosu üyeliğinde bulunanlardan 1981-1983 tarihleri arasında Danışma Meclisi üyesi ve 1983 tarihinden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinde milletvekili olanların ya da dışarıdan bakanlar kurulu üyeliğinde bulunanların özgeçmiş bilgilerinde sonraki tarihlere ilişkin bilgilere yer verilmemiş ve özgeçmiş bilgilerinin Cumhuriyet Senatosu seçim/ atanma tarihlerine göre olması amaçlanmıştır. TBMM’nin ilk yasama dönemlerinde pek çok üyenin isimlerinin, sicil kütükleri, tutanaklar, mazbatalar, özlük dosyalarında yer alan belgeler ile vukuatlı nüfus kayıt örneklerindeki isimleriyle farklılık gösterdikleri saptanmıştır. Kişilerin kendi beyanları ile kurumlarla yapılan yazışmalarda edinilen resmi bilgilerin de çeliştiği gözlemlenmiştir. Bazı üyelerin değişik tarihler taşıyan vukuatlı nüfus kayıt örneklerinde yer alan bilgilerinin de farklı olduğu belirlenmiştir. İsimlerde tespit edilen bu farklılıkların yanı sıra doğum tarihi ve yeri, anne ve baba adları ile ölüm tarihlerinde de farklılıklar tespit edilmiştir. Bilgilerdeki farklılığı gidermek amacıyla Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün MERNİS veri tabanından tüm üyelere ait nüfus kayıt örnekleri ve vukuatlı nüfus kayıt örnekleri çıkarılmıştır. Doğrudan nüfus bilgisine ulaşılamayan üyelerin eş ve çocuklarının nüfus kayıtlarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Sonuç alınmaması durumunda ise kardeşlerin nüfus kayıtları incelenmiş ve doğru bilgiye ulaşmaya çalışılmıştır. VIII IX TBMM Albümü Özellikle TBMM’nin ilk dönemlerinde mazbatalarda, özgeçmiş formlarında, tutanaklarda, kurum ve kuruluşlarla yapılan yazışmalarda geçen isimlerle, dönem ad (isim) defterlerindeki isimler arasında ortaklık bulunmaması nedeniyle yasama organı üyelerinin albümde yer alan isimleri, yasama çalışmalarında kullandıkları isimler olmuştur. Birden fazla yasama dönemi ve meclislerinde görev yapanların bir bölümünün yasama dönemlerinde de farklı isimler kullanması nedeniyle isimlerin aynı şahsa ait olduğunun anlaşılması için dipnotlarda açıklama yapılmıştır. Vukuatlı nüfus kayıt örneklerinde yer alan isimler ise parantez içerisinde verilmiştir. Ancak değişik tarihli vukuatlı nüfus kayıt örneklerindeki bilgilerin farklı olduğu durumlarda açıklayıcı bilgiler dipnotlara konulmuştur. Medeni durum ve çocuk sayılarına ilişkin bilgiler ise dönem tarihine göre yazılmış, vefat eden çocuklar da bu sayıya dahil edilmiştir. Ancak, bugünkü sınırlarımız dışında kalan yerlerde doğduğu ve bir çok belge ile kesinleşen kişilerin doğum yeri bilgileri, kayıtlarımızdaki şekliyle verilmiş, nüfus kayıtlarına sınırlarımız içerisinde yerleşilen yer olarak geçtiği saptanan doğum yeri bilgileri ise dipnotta aktarılmıştır. Ölüm tarihi, özgeçmiş bilgisi altında verilmiştir. Ölüm tarihlerine ilişkin farklı tarih ve kayıtlar dipnotlarda açıklanmıştır. Yine yasama dönemi içerisinde vefat edenlerin ölüm tarihleri, vukuatlı nüfus kayıt örnekleriyle farklılık gösteriyorsa Başbakanlık tezkereleri esas alınmış, vukuatlı nüfus kayıt örneklerindeki bilgi ise dipnotta gösterilmiştir. Meclise katılmayan üyelerle, meclise katılmış olmasına rağmen kayıtlarımızda herhangi bir bilgi ve belgesi bulunmayan üyelerin bir çoğunun nüfus kayıtlarına ulaşılamamıştır. Bu üyelere ilişkin araştırmalarda kendilerinin ya da bir yakınlarının nüfus kayıt bilgileri araştırılmış ancak bazılarının kayıtlarının kapalı olduğu bilgisine ulaşılmış bazılarının ise nüfus kütüklerinin yandığı saptanmıştır. Yasama Organlarında görev yapan 6651 kişinin nüfus kayıt örnekleri taranmış ve yukarıda belirtilenlerin dışında kalanların tamamına yakınının vukuatlı nüfus kayıt örnekleri çıkarılmıştır. Böylelikle kurumumuz arşivi hem zenginleşmiş hem de farklı bilgilerin yanı sıra hicrî, rumî ve miladî tarih dönüşümündeki yanlışlar giderilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma dikkat isteyen uzun bir süreç olmuş, albümün hazırlanmasında katkısı olanların büyük bir kısmı bu işe emek harcamıştır. I. ve II. Yasama Döneminde postnişin, tarikat şeyhi, şıh, hafız ve hoca gibi unvanlar, özgeçmiş bilgilerinde yer almıştır. Tekke ve zaviyelerin kapatılması ve bu unvanların kaldırılmasından sonra (30/11/1925), III. Yasama Döneminden itibaren sadece isimler yazılmıştır. Yine soyadı kanunun kabul edildiği 21/06/1934 tarihini izleyen V. Yasama Döneminden sonra hafız, hoca, bey, efendi, ağa, paşa gibi isimlerin önünde ve sonunda yer alan unvanlar ile doktor, avukat, hakim, bakteriyolog gibi meslekleri belirten unvanlar belirtilmemiştir. Çok partili hayata geçilen 1946 tarihine kadar isimlerin altına parti adı girilmemiştir. Tek partili siyasi hayatın olduğu dönemlerde sırasıyla Halk Fırkası (1923), Cumhuriyet Halk Fırkası (1924) ve Cumhuriyet Halk Partisi adını alan partinin üyelerinin adlarının altında parti ismi yazılmamıştır. Ancak çok partili siyasi yaşama geçişinin denendiği 1924 yılında kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile 1930 yılında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası üyelerinin parti bilgisi isimlerin altında belirtilmiştir. Yine IV.,V., ve VI. Yasama Dönemlerinde Cumhuriyet Halk Partisinden seçilen müstakillerin isim listesi ilgili dönemlerin başında yer almıştır. Yasama dönemlerine göre parlamentoda bulunan siyasi partilerin isimlerinin kısaltmalarına, dönemleri kapsayan cildin başında yer verilmiştir. Yasama organı üyelerinin seçildikleri tarihte üyesi bulundukları parti bilgilerinin, seçim mazbatalarında olması nedeniyle ilk aşamada tüm mazbatalar incelenmiştir. Bu aşamayı özlük dosyalarındaki parti değişikliklerine ilişkin belgeler ile farklı birimlerde bulunan ilgili belgelerin bilgisayar ortamına aktarılması izlemiştir. Daha sonra ise parlamenterlerin tarih sırasıyla üyesi bulundukları siyasi partilere ilişkin bir veri tabanı oluşturulmuştur. X XI

See more

The list of books you might like

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.