türkiye aile yapısı araştırması

334 Pages·2012·4.91 MB·Turkish

TÜRKİYE AİLE YAPISI
ARAŞTIRMASI
TESPİTLER, ÖNERİLER
T
Ü
R
K
İ
Y
E

A
İ
L
E

Y
A
P
I
S
I

A
R
A
Ş
T
I
R
M
A
S
I

T
TÜRKİYE AİLE YAPISI
E
S
P
İ
T
L
E
R

Ö
N
E ARAŞTIRMASI
R
İ
L
E
R
TESPİTLER, ÖNERİLER
T.C.
AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI
AİLE VE TOPLUM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE AİLE YAPISI ARAŞTIRMASI
TESPİTLER ÖNERİLER
ÖNSÖZ
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bireylerin hayatlarına yön veren ve toplumların devam-
Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü lılığını sağlayan, değer yargılarının ve davranışların şe-
killenip kuşaktan kuşağa dönüşerek aktarıldığı bir ku-
Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler rum olarak aile, toplum bilim araştırmalarının önemli
bir öznesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Proje Koordinatörü
Mustafa Turğut Bir toplumsal kurum olan ailenin yapısal olarak yakın-
dan tanınması toplumun ve bireylerin yaşam biçimle-
Proje İzleme ve Değerlendirme Grubu rinin anlaşılabilmesi noktasında önemi haizdir. Anne
Emre Ertekin, Dursun Ayan, Mustafa Nuri Nuruan karnından bebekliğe, bebeklikten çocukluğa ve genç-
liğe, buradan da yetişkinlik ve yaşlılığa kadar geçen
Editör tüm hayat dönemlerinde birey değişen birçok şekilde
Mustafa Turğut, Semiha Feyzioğlu toplumsal ağlardaki diğer aktörlerle münasebetlerini
aile bağlarına göre kurmaktadır. Bu minvalde dengeli
Redaksiyon bir toplum hayatı için sağlıklı aile ilişkileri büyük önem
Haşim Akman, Derya Avcı taşımaktadır.
Akademik İçerik Danışmanlığı Hızlı toplumsal değişim süreci karşısında bireyler ve
Ipsos Sosyal Araştırmalar Enstitüsü aile kurumu zaman zaman kendine içkin sorun çözme
yeteneğini sağlıklı bir şekilde yerine getirememektedir.
Tasarım ve Uygulama Özellikle kriz ve toplumsal dönüşümün sancılı geçtiği
Hande Akgün dönemlerde ailelerin ve bireylerin sorunlarını daha iyi
anlamak ve ortaya çıkan sorunlarla daha etkin mücade-
Kapak Fotoğrafı le etmek maksadıyla aileye dair sorun ve algıları tespit
Jozef Sowa/Shutterstock edecek araştırmalara ihtiyaç duyulduğu aşikardır.
Dizgi ve Baskı Öncesi Hazırlık Türkiye Aile Yapısı Araştırması Bakanlığımızca icra edil-
Ipsos Sosyal Araştırmalar Enstitüsü mekte olup beş yılda bir tekrarlanan ve Resmi İstatistik
Programında yer alan bir çalışmadır. Türkiye genelini
Araştırma ve Sosyal Politika Serisi 07 temsil eden aile temalı bu tür araştırmaların azlığından
Birinci Basım, 2014, İstanbul kaynaklanan veri ve bilgi eksikliğinin giderilmesi mak-
ISBN: 978-605-4628-55-1 sadıyla 2006 ve 2011 yılında yapılan bu araştırmalarla
birlikte benzer konulardaki diğer araştırmaların ayrıntılı
Baskı ve Cilt analizlerini içeren bu çalışmayı aile odaklı çalışmalar yü-
Çizge Tanıtım ve Kırtasiye Ltd. Şti. rüten tüm tarafların hizmetine sunmaktan Bakanlığım
Mrk. Efendi Mah. Davutpaşa Cad. Kale İş Merkezi adına mutluyum.
No: 231-232 Zeytinburnu/İstanbul
T: [phone] Bu tür araştırmaların çoğalarak sosyal politika oluştur-
mada temel bilgi kaynaklarımızdan biri haline gelmesi-
İletişim ni diliyor ve bu çalışmada emeği geçen herkese teşek-
Eskişehir Yolu Söğütözü Mahallesi 2177 Sokak kür ediyorum.
No: 10/A Kat: 24 Çankaya/Ankara
T: [phone] F: + 90 312 705 5599
e-posta: [email protected] Doç. Dr. Ayşenur İSLAM
www.aile.gov.tr Bakan
©2014 Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı'nın izni olmaksızın tamamı veya herhangi bir
bölümü herhangi bir biçimde veya yöntemde, elektronik, mekanik,
fotokopi, kayıt olarak çoğaltılamaz.
Kitapta yer alan görüşlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
SUNUŞ TEŞEKKÜRLER
Dünyada ve Türkiye’de yaşanmakta olan hızlı toplumsal Türkiye temsili örnekleme sahip aile temalı doğrudan
dönüşüm süreci toplumun hukuk, sağlık, eğitim, kül- çalışmaların sayısı Türkiye’de oldukça az, ancak bu ko-
tür gibi önemli toplumsal kurumlarını anlama çabasını nudaki bilimsel verilere ihtiyaç da bir o kadar çoktur. Bu
kamçılamasının yanında bu kurumlar arasındaki ilişkile- bağlamda bu ihtiyacı karşılama iddiasındaki bu çalışma-
ri belirleyen temel kurum olan aileyi de bilimsel olarak ya emeği geçen herkese teşekkürü bir borç biliyoruz.
anlamaya bizleri zorlamaktadır.
Bu önemli çalışma Aile ve Toplum Hizmetleri Genel
Sosyal bilimlerin ortaklaştığı en önemli zeminlerden bi- Müdürlüğü’nün değerli yöneticileri, uzmanları ve perso-
rinin de toplumsal değişime sebep olan unsurlarla bir- neli tarafından gerçekleştirildi. Soru hazırlama, literatür
likte bu değişimin muhataplarının geçirdiği dönüşümü tarama ve rapor yazımı aşamalarında yer alan tüm çalı-
yapısal olarak tespit etmek ve anlamak çabası olduğu şanlara,
söylenebilir. Aile hem değişime sebep hem de aynı de-
recede muhatap olan nadir kurumlardan biridir. Çünkü Örneklemin belirlenmesini sağlayan, ağırlıklandırma ve
aile, hem birey hayatına yön veren statik yönleri belir- kalibrasyon konularında destek veren ve araştırmanın
lerken hem de kriz durumlarında veya dönüşüm süreç- hazırlık aşamalarında yer alarak deneyimleriyle bu araş-
lerinde kendisini ve üyelerini koruyacak sorun çözme tırmanın veri kalitesini ve güvenilirliğini en üst noktaya
kapasitesi yönüyle oldukça dinamik bir yapıya sahiptir. taşıyan Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı çalışanlarına,
Toplumsal dönüşüm süreçlerinde aile içi ilişkilerde ya-
şanan rol ve statü değişimleriyle birlikte aile tipolojileri- Araştırmanın bütçesini sağlayarak sosyal araştırmalara
nin anlaşılmasının bireyin ve ailenin değişime direnme katkı veren Kalkınma Bakanlığı çalışanlarına,
ve uyum sağlama yeteneğini anlamadaki en önemli
başlangıç noktalarından biri olduğu kanaatindeyim. Çalışmanın değerlendirme çalışmalarına katılan Araştır-
ma ve Politika Daire Başkanlığı çalışanlarından Mustafa
Sosyal politikaları oluştururken ve uygularken ailenin Nuri Nuruan, Dursun Ayan, Emre Ertekin, Nurten Aslan,
statikliği ve dinamikliği barındıran yapısı devletin araş- Neriman Kaya, Ercan Üçpınar, Serdal Altun, Yasemin
tırma ve sosyal politika kurumlarını aile temelli yapısal Esen, Derya Avcı ve Ebru Doğan’a,
tespitleri yapmaya zorlamaktadır.
Rapor yazım sürecinde ileri istatistik analizle-
Bu bağlamda Genel Müdürlüğümüz, düzenli olarak ya- rinin hazırlanmasında ve içerik kontrolünde
pılması karara bağlanmış Türkiye Aile Yapısı Araştırma- Ipsos ekibinden Semiha Feyzioğlu, Neyir Zerey ve Selçuk
sını 2006 yılında ilk kez gerçekleştirmiştir. 2011 yılında Akbaş ile Müfit Onur'a,
da bu araştırmanın ikincisi tekrarlanmıştır. 2013 yılında
her iki araştırmanın Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırma- Raporun redaksiyonunu yapan Haşim Akman'a; grafik
ları ile birlikte analizi yapılarak Türkiye'de ailenin dönü- tasarım ve uygulamasını gerçekleştiren Hande Akgün'e,
şümüne dair serencam ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu
bağlamda çalışmayı gözden geçirerek ilgili kurumların Değerli hocalarımız İdil Aybars, Fatma Umut Beşpınar,
hizmetine sunulmasında emeği geçenlere teşekkür Alanur Çavlin, Mehmet Ali Eryurt, İsmet Koç, Rauf Nişel,
ediyorum. Mustafa Otrar ve Ferhunde Özbay'a kıymetli vakitlerini
ayırarak fikirlerini bizimle paylaştıkları için teşekkür edi-
Çalışmanın yeni araştırma fikirlerine kapı aralaması ve yoruz.
sosyal politika oluşturucularına faydalı olması dileğiyle…
Ömer BOZOĞLU
Genel Müdür Mustafa TURĞUT
Araştırma ve Politika Daire Başkanlığı
4 TAYA Tespitler, Öneriler
EDİTÖRLER
Mustafa Turğut
2003 yılında Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde lisans eğitimini bitirdi. Yüksek lisansını, Fırat Üniver-
sitesi Sosyoloji Bölümünde modernleşme ve milliyetçilik konusunda Türk Ulusal Basınında Milliyetçi ve Mo-
dernist İmge İnşası: Yurtdışında Yaşayan Türklere Dair Başarı Haberleri başlıklı teziyle, 2007 yılında tamamladı.
2009 yılından bu yana Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde Türkiye’de aile yapısı üzerine doktora
çalışmalarına devam etmektedir. 2006-2010 yılları arasında T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel
Müdürlüğü’nde uzman yardımcısı olarak ve 2011-2012 yılları arasında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nda
uzman olarak toplam 11 araştırma ve 3 eğitim geliştirme projesinde koordinatör ve proje izleme ve değerlen-
dirme grubu üyesi olarak görev aldı. 2013 yılından bu yana Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığında Araştırma ve
Politika Daire Başkanı olarak çalışmaktadır.
Semiha Feyzioğlu
2004 yılında Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişikiler bölümünde (İngilizce) lisans eğitimi,
2005 yılında Sabancı Üniversitesi Avrupa Çalışmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2006 yı-
lında başladığı araştırma hayatını Ipsos Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nde Grup Lideri olarak sürdüren Semiha
Feyzioğlu çeşitli kurum ve kuruluşlar için sosyal araştırma projeleri yürütmektedir. Yürüttüğü projeler arasında
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı için “Türkiye Aile Yapısı İleri İstatistik Analizi Araştırması”, “Türkiye’de Doğur-
ganlık Oranlarının Düşmesi, Potansiyel Etkiler ve Proaktif Politika Önerileri”, “Tek Ebevenyli Aileler Araştırması”;
Gençlik ve Spor Bakanlığı için “Gençlik ve Sosyal Medya Araştırması” ve “Genç Kalemler Hikaye Yarışması Eser
ve Profil Analizi”; Kalkınma Bakanlığı için SODES’in Değerlendirilmesi; UNICEF için “Aile içi Şiddet ve Çocuk
İstismarı” gibi projeler yer almaktadır.
KATKIDA BULUNANLAR
Yrd. Doç. Dr. Ayşe İdil Aybars
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Sosyoloji Bölümü’ ve Sosyal Politika Programı’nda Yardımcı Do-
çent Doktor olarak görev yapmaktadır. 1999 yılında ODTÜ Sosyoloji Bölümü’nden Lisans, 2001 yılında ise
aynı bölümden Yüksek Lisans derecesini almıştır. 2002 yılında London School of Economics and Political
Science’da (LSE) Avrupa Çalışmaları alanında Yüksek Lisans derecesini tamamlamış, Sosyal Bilimler ala-
nında Doktora derecesini 2007 yılında University of Ulster’dan almıştır. 2006-2009 yılları arasında ODTÜ
Avrupa Çalışmaları Merkezi’nde Doktora Sonrası Araştırmacı olarak çalışmış, AB ve diğer kuruluşlar tara-
fından desteklenen araştırma, altyapı ve ağ oluşturma projelerinde görev almıştır. 2009-2010 yıllarında
İtalya’da bulunan European University Institute (EUI)’da Max Weber Fellow olarak çalışmıştır. Araştırma
alanları arasında karşılaştırmalı sosyal politika, istihdam ve eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliği, AB sosyal
politikası ve medya ve iletişim sosyolojisi yer almaktadır. Sosyal politika, kalkınma hedefleri, toplumsal
cinsiyet eşitliği, çocuk refahı, erken çocukluk eğitimi ve bakımı, kadınların istihdamı, engelli kadınlar ve
çocuk hakları gibi konularda UNICEF, UNDP, UNFPA, Dünya Bankası, Avrupa Parlamentosu gibi kuruluşlar
ile yürütülen çeşitli projelerde danışman ve araştırmacı olarak yer almaktadır.
Katkıda Bulunanlar 5
Yrd. Doç. Dr. Fatma Umut Beşpınar
Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde Doçent Doktor olarak akademik çalışmalarına de-
vam etmektedir. Sosyoloji alanında lisans derecesini 1998 yılında, yükseklisans derecesini de 2001 yılın-
da Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nden almıştır. Doktora çalışmalarını yine sosyoloji alanında University
of Texas at Austin’de 2007 yılında tamamlamıştır. Akademik ilgi alanları; sosyal politika, aile, toplumsal
cinsiyet ve göçtür. Women in the Middle East and North Africa: Agents of Change; Routledge Handbook
of Modern Turkey; Migration, Family and Social Position: Contributions to Education, Gender and Care
Dynamics; Turkey and the Politics of National Identity: Social, Economic and Cultural Transformation gibi
çeşitli kitaplarda yayınlanmış bölümleri vardır. Women Studies International Forum dergisinde ve çeşitli
ulusal ve uluslararası kurum raporları bünyesinde yayınlanmış makaleleri vardır. Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı ve UNICEF için “Erken Yaşlarda Çocuk Refahı ve Kadın İstihdamı Politika Belgesi”; yine Aile ve
Sosyal Politikalar Bakanlığı için “Tek Ebeveynli Aileler” raporu, Uluslararası Göç Örgütü için “Türkiye’de
İnsan Ticaretinin Çeşitli Türlerine Ait Talebin Analizi” başlıklı çalışmaları yayınlanmıştır.

Doç. Dr. Alanur Çavlin
Lisans eğitimini Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde (1999) doktora eğitimini Hacette-
pe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde (2007) tamamladı. Türkiye nüfus sayımlarını toplumsal, siya-
si ve ekonomik açılardan tartışan projesi ile Türkiye Bilimler Akademisi’nden (2007-2009) ve Türkiye’de
nüfus bilgi sisteminde devam eden değişimi gözetimle ilişkilendiren projesiyle ise Queen’s Üniversitesi
Sosyoloji Bölümü Gözetim Çalışmaları Merkezi’nden (2009-2011) doktora sonrası araştırma bursu aldı.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Queen’s Üniversitesi Sosyoloji Bölümülerinde misafir araştırmacı olarak
çalıştı (2007-2011). Halen doğurganlık ve doğurganlık kontrolü konularındaki çalışmalarını toplumsal
cinsiyet ilişkileri ve etnik farklılık alanlarında yoğunlaşarak; sayım ve kayıt sistemi konularındaki çalışma-
larını gözetim, neoliberalizm ve vatandaşlık alanlarında yoğunlaşarak öğretim üyesi olduğu Hacettepe
Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde sürdürmektedir.
Doç. Dr. Mehmet Ali Eryurt
1999 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun olmuştur. Yüksek lisans ve dok-
tora derecelerini Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde almıştır. Doçent ünvanını 2013 yılın-
da Demografi alanında almıştır. Halen Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde çalışmaktadır.
1998, 2003, 2008 ve 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları, Ulusal Anne Ölümleri Çalışması, Göç ve
Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması, Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması gibi çok sayıda büyük çaplı
sosyal araştırmada yer almıştır. Türkiye’nin demografik dönüşümü, nüfus politikaları, doğurganlık, göç
ve kentleşme, bebek ölümlülüğü, çocuk yoksulluğu, yaşlılık gibi konularda kitapları, kitap bölümleri ve
makaleleri bulunmaktadır.
6 TAYA Tespitler, Öneriler
Prof. Dr. İsmet Koç
1988 yılında Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde lisans eğitimini, 1997 yılında Hacettepe Üni-
versitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nde Ekonomik ve Sosyal Demografi alanında doktora eğitimini ta-
mamlamıştır. Şu anda Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Teknik Demografi Anabilim Dalı
Başkanı olarak görev yapmaktadır. Nüfus ve kalkınma, nüfus politikaları, aile demografisi, araştırma yön-
temleri konularında çok sayıda ulusal ve uluslararası makale, kitap, araştırma ve yayınları bulunmakta-
dır. Yaptığı çalışmalar arasında , Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Türkiye'de Kadına Yönelik Şiddet
Araştırması, Ulusal Anne Ölümleri Çalışması, Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması, Türkiye'de
Gecekondu Bölgelerinde BEİ Yaklaşımı ve Kamuoyu Oluşturulması Projesi gibi araştırma projeleri yer al-
maktadır.
Prof. Dr. Ferhunde Özbay
(1944) Sosyal hizmetler (Ankara Sosyal Hizmetler Akademisi, şimdi Hacettepe Üniversitesi, 1962-66), de-
mografi (Hacettepe Üniversitesi, 1968-69 ve Princeton Üniversitesi, 1969-1970) ve sosyoloji (Cornell Üni-
versitesi, 1970-1975) eğitimi aldı. 1982’de girdiği Boğaziçi Üniversitesi’nden 2006’da emekli oldu. Halen
aynı okulda Sosyoloji Bölümü’nde yarı zamanlı olarak ders vermeye devam ediyor. Kadın emeği, aile, göç
ve nüfus dinamikleri üzerinde çeşitli dergi ve kitaplara makaleler yazdı. İki kitap derledi. Toplumsal cinsi-
yet ve nüfus konusunda öne çıkan makaleleri arasında; "Development of Studies on Women in Turkey",
Women, Family and Social Change in Turkey (1990); “Türkiye’de Aile ve Hane Yapısı: Dün, Bugün, Yarın”.
75 Yılda Kadınlar ve Erkekler – Bilanço 98. (1998); “Gendered Space: A New Look at Turkish Modernisati-
on“ Gender & History (2000); “Türkiye’de Ulus-Devlet, Gözetim ve Nüfus Bilgisi”, Toplum ve Bilim (2010);
“Türkiye’de Ev Emeğinin Dönüşümü”, Geçmişten Günümüze Türkiye'de Kadın Emeği (2012) vardır.
İçindekiler 7
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
..................................................................................................................................................................................................... 18
1. TÜRKİYE’DE AİLE YAPISININ DEĞİŞİMİ: 1968-2011
1.1. Giriş .....................................................................................................................................................................................................24
1.2. Veri Kaynağı ve Yöntem .......................................................................................................................................................................25
1.3. Kavramsal Çerçeve ...............................................................................................................................................................................26
1.3.1. Analiz Birimi .....................................................................................................................................................................................27
1.4. Analiz .................................................................................................................................................................................................29
1.4.1. Hanehalkı Üyelerinin Özelliklerine Göre Aile Yapısı .............................................................................................................................38
1.5. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .........................................................................................................................................................48

2. AKRABALIK ve KOMŞULUK İLİŞKİLERİ
2.1. Giriş .....................................................................................................................................................................................................56
2.2. Literatür ..............................................................................................................................................................................................56
2.2.1. Akrabalık ve Komşuluk: Sosyokültürel, Yasal ve Bilimsel Tanımlamalar ..............................................................................................56
2.2.2. Türkiye’de Akrabalığın Tanımında Gözlenen Özellikler ........................................................................................................................58
2.2.3. Cinsiyet Tercihi ve Akrabalık İlişkileri..................................................................................................................................................59
2.2.4. Kuşaklararası Zenginlik Akışı ............................................................................................................................................................60
2.2.5. Yatay Akrabalarla İlişkiler ..................................................................................................................................................................62
2.2.6. Demografik Yapıdaki Değişmelerin Akrabalık Sistemine ve İlişkilerine Yansıması ...............................................................................62
2.3. Veri Kaynağı ve Yöntem ........................................................................................................................................................................63
2.4. Analiz ..................................................................................................................................................................................................65
2.4.1. Aile Üyeleri ve Sahip Olunan Akraba Türleri .......................................................................................................................................65
2.4.2. Hane Yapılarındaki Değişim ...............................................................................................................................................................70
2.4.3. Geniş Aile Yaşamındaki Değişmeler ...................................................................................................................................................71
2.4.4. Evdeki Akrabalar ...............................................................................................................................................................................72
2.4.5. Yalnız Yaşayanlar ...............................................................................................................................................................................75
2.4.6. Akrabalarla Mesafe ...........................................................................................................................................................................75
2.4.7. Yüz Yüze Görüşme Sıklığı ...................................................................................................................................................................82
2.4.8. Komşularla Görüşme .........................................................................................................................................................................83
2.5. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .........................................................................................................................................................85
3. TÜRKİYE'DE YAŞLI NÜFUS VE YAŞLILIK DÖNEMİYLE İLGİLİ YAŞAM TERCİHLERİ
3.1. Giriş .....................................................................................................................................................................................................90
3.2. Veri Kaynağı ve Yöntem ........................................................................................................................................................................91
3.3. Literatür: Dünden Yarına Yaşlı Nüfus .....................................................................................................................................................92
3.4. Analiz ..................................................................................................................................................................................................97
3.4.1. Türkiye’de Yaşlı Nüfusun Profili ve Yaşam Koşulları .............................................................................................................................97
3.4.2. Yaşlı Bakımı ve Yaşlılık Dönemiyle İlgili Yaşam Tercihleri ...................................................................................................................103
3.5. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .......................................................................................................................................................106
8 TAYA Tespitler, Öneriler
4. TÜRKİYE'DE EVLİLİK
4.1. Giriş ...................................................................................................................................................................................................112
4.2. Veri Kaynağı ve Yöntem ......................................................................................................................................................................112
4.3. Literatür ............................................................................................................................................................................................112
4.4. Kavramsal Çerçeve .............................................................................................................................................................................113
4.4.1. Değişkenler ....................................................................................................................................................................................115
4.5. Analiz: Evlilik Pratikleri ......................................................................................................................................................................115
4.5.1. Medeni Durum ................................................................................................................................................................................115
4.5.2. İlk Evlenme Yaşı...............................................................................................................................................................................120
4.5.3. Evlilikte Ailevi ve/veya Kişisel Tercih ve Kararlar ...............................................................................................................................124
4.5.4. Eşle Tanışma ve Eşle Tanışılan Sosyal Çevre ......................................................................................................................................129
4.5.5. Akraba Evliliği .................................................................................................................................................................................132
4.5.6. Akraba Evliliğinin Kimler Arasında Gerçekleştiği ..............................................................................................................................134
4.5.7. Hemşerilerle Evlilik Durumu ............................................................................................................................................................137
4.5.8. Başlık Parası ....................................................................................................................................................................................138
4.5.9. Evlilik Törenleri ................................................................................................................................................................................141
4.5.10. Nikâh Türü .....................................................................................................................................................................................143
4.5.11. Eşle İlişkiler ...................................................................................................................................................................................146
4.5.12. Eşler Arasında Sorun Olduğunda Verilen Tepkiler ...........................................................................................................................149
4.5.13. Eşle Sorun Yaşandığında Destek Alma ............................................................................................................................................154
4.5.14. Evliliğe İlişkin İdealler ...................................................................................................................................................................159
4. 6. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri ......................................................................................................................................................167
5. TÜRKİYE’DE DOĞURGANLIK SEVİYESİ VE ÖRÜNTÜSÜNÜN DEĞİŞİMİ: 1968-2011
5.1. Giriş ...................................................................................................................................................................................................172
5.2. Veri Kaynağı ve Yöntem ......................................................................................................................................................................172
5.3. Analiz ................................................................................................................................................................................................173
5.3.1. Türkiye’de Doğurganlık Dönüşümü ..................................................................................................................................................173
5.3.2. Türkiye’de Doğurganlık Seviyesi ve Örüntüsünü Etkileyen Faktörlerin Dönüşümü .............................................................................175
5.3.2.1. Evlilik Hızı ve Yaşındaki Değişimler ...............................................................................................................................................176
5.3.2.2. Gebeliği Önleyici Yöntem Kullanma Düzeyindeki Değişimler ........................................................................................................177
5.3.2.3. İsteyerek Düşüklerin Düzeyindeki Değişimler................................................................................................................................179
5.3.2.4. Doğum Sonrası Geçici Kısırlık Düzeyindeki Değişimler ..................................................................................................................179
5.3.3. Doğurganlık Seviyesini Belirleyen Faktörler .....................................................................................................................................180
5.3.4. Doğurganlık Seviyesini Belirleyen Ara Değişkenler ..........................................................................................................................183
5.3.4.1. Bongaarts Modeli. ........................................................................................................................................................................184
5.3.4.2. Bongaarts Modeli’ndeki Ara Değişkenler ......................................................................................................................................185
5.3.4.3. Ara Değişkenlerin Doğurganlık Hızındaki Azalmaya Katkısı ...........................................................................................................187
5.3.4.4. Ara Değişkenlerin Katkısındaki Değişim: 1968-2008 .....................................................................................................................188
5.4. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .......................................................................................................................................................189
İçindekiler 9
6. TÜRKİYE’DE BOŞANMA
6.1. Giriş ...................................................................................................................................................................................................198
6.2. Veri Kaynağı ve Yöntem ......................................................................................................................................................................198
6.3. Analiz ................................................................................................................................................................................................199
6.3.1.Türkiye’de Boşanma Düzeyi .............................................................................................................................................................199
6.3.2. Evlilik Süresi ve Çocuklar .................................................................................................................................................................200
6.3.3. Boşanmayla Sonuçlanan Evliliklerin Kuruluşu ..................................................................................................................................201
6.3.4. Boşanan Bireylerin Sosyoekonomik Özellikleri .................................................................................................................................202
6.3.5. Boşanma Nedenleri .........................................................................................................................................................................204
6.3.6. Boşanmaya Neden Olabilecek Durum ve Davranışlarla İlgili Tutum ...................................................................................................205
6.4. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri ......................................................................................................................................................206
7. ANNE BABA İLE ÇOCUKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
7.1. Giriş ...................................................................................................................................................................................................210
7.2. Veri Kaynağı ve Yöntem ......................................................................................................................................................................212
7.3. Kavramsal Çerçeve .............................................................................................................................................................................212
7.4. Analiz ................................................................................................................................................................................................213
7.4.1. Çocuklarla İlgili Düşünceler .............................................................................................................................................................213
7.4.2. Anne Baba ile Çocuklar Arasındaki Temel Sorun Alanları ..................................................................................................................218
7.4.3. Çocuklara Verilen Cezalar .................................................................................................................................................................223
7.5. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .......................................................................................................................................................228
8. TOPLUMSAL CİNSİYET VE AİLE
8.1. Giriş ...................................................................................................................................................................................................234
8.2. Literatür ............................................................................................................................................................................................234
8.2.1.Uluslararası Literatürde Toplumsal Cinsiyet Kavramı .........................................................................................................................234
8.2.2. Uluslararası Literatürde Aile ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları .........................................................................................................235
8.2.3. Türkiye’de Aileye Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Yaklaşan Çalışmalar ........................................................................................236
8.3. Veri Kaynağı ve Yöntem ......................................................................................................................................................................237
8.4. Kavramsal Çerçeve .............................................................................................................................................................................237
8.4.1. Ailede İş ve Karar Paylaşımı, İşgücüne Katılım, Mülkiyet ..................................................................................................................237
8.4.2. Değişkenler .....................................................................................................................................................................................238
8.5. Analiz: Toplumsal Cinsiyet Rolleriyle İlişkili Tutumlar .........................................................................................................................238
8.5.1. Ailede İşbölümüne İlişkin Tutumlar .................................................................................................................................................238
8.5.1.1. Ailede Bakım İşleri .......................................................................................................................................................................238
8.5.2. Ailede Karar Verme Dinamikleri .......................................................................................................................................................252
8.5.3. Kadının Çalışma Durumu ve Kadının Çalışmasına Dair Görüşler ........................................................................................................261
8.5.3.1. Kadının Çalışma Durumu .............................................................................................................................................................261
8.5.3.2. Kadınların Çalışmasına Dair Görüşler ............................................................................................................................................266
8.5.3.3. Ailede Mülk Sahipliği ...................................................................................................................................................................272
8.6. Sonuç ve Sosyal Politika Önerileri .......................................................................................................................................................276