Türkçe Arama Motorlarýnda Performans Deðerlendirme - Hacettepe

149 Pages·2006·3.5 MB·Turkish

Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme

Yaşar Tonta
Hacettepe Üniversitesi

Yıltan Bitirim
Doğu Akdeniz Üniversitesi

Hayri Sever
Massachusetts Üniversitesi

TOTAL Bilişim Ltd. Şti.
Ankara
Türkçe Arama Motorlarında
Performans Değerlendirme
Türkçe Arama Motorlarında
Performans Değerlendirme

Yaşar Tonta
Hacettepe Üniversitesi

Yıltan Bitirim
Doğu Akdeniz Üniversitesi

Hayri Sever
Massachusetts Üniversitesi

Total Bilişim Ltd. Şti.

Ankara
 Yaşar Tonta, Yıltan Bitirim, Hayri Sever

Her hakkı saklıdır. Yazarlarından yazılı izin almadan hiç bir formda kısmen ya da tamamen
çoğaltılamaz, bilgi erişim sistemlerinde depolanamaz.

Dizgi ve baskı: Damla Matbaası, Ankara, tel. [phone]

Tonta, Yaşar
Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme / Yaşar Tonta, Yıltan Bitirim ve
Hayri Sever. Ankara: Total Bilişim Ltd. Şti., 2002.
Xiv, 154s.; 23cm.
Kaynakça: 137-148; dizin: 149-152.
ISBN 975-92923-0-0
1. Web arama motorları 2. Web arama motorları – Bilgi erşim I. Bitirim, Yıltan. II.
Sever, Hayri. III. Başlık
ZA4226 T616 025.04
Prof. Dr. İlhan Kum’un aziz anısına saygıyla...
ÖNSÖZ

Günümüzde çok hızlı bir elektronik bilgi artışıyla karşı karşıyayız. Basılı bilgi miktarı yaklaşık 14
yılda bir ikiye katlanırken, Internet aracılığıyla erişilen bilgiler her yıl 2-3 kat artmaktadır. Dünyadaki
en zengin kütüphanelerden birisi olan Amerikan Kongre Kütüphanesi’nde yaklaşık 170 milyon belge
bulunmaktadır. World Wide Web’de ise herkesin erişimine açık birkaç milyar belge bulunmaktadır.
Web’e bağlı ancak doğrudan erişilemeyen intranetler üzerindeki belgeleri de bu rakama eklediğimizde
dünya üzerindeki her bireye yaklaşık 90 belge düşmektedir! Yaklaşık yarım milyar civarındaki
Internet kullanıcısı her gün milyarlarca belge arasından istediklerini bulmaya çalışmaktadırlar. Hızlı
bilgi artışıyla başa çıkmaya çalışan Internet kullanıcılarının durumu “yangın hortumundan su içmeye
çalışan” kimselere benzetilmektedir.
Internet kullanıcıları istedikleri bilgilere erişmek için çoğu zaman “arama motorları”nı
kullanmaktadırlar. Milyarlarca Web sayfası arasından kullanıcıların işine yarayacak belgeleri bulmaya
çalışan AltaVista, Google, Yahoo! gibi arama motorları Web üzerinde bulunan bilgilerin ancak küçük
bir kısmını dizinleyebilmektedirler. Dahası, yapılan araştırmalarda söz konusu arama motorlarının
bilgi erişim performanslarının pek yüksek olmadığı ortaya çıkmaktadır. Arama motorlarının
kullanıcıların bilgi gereksinimlerini daha iyi karşılayabilmesi için neler yapılması gerektiği konusunda
performans değerlendirme araştırmaları yapılmaktadır.
Bu araştırmada ülkemizde yaygın olarak kullanılan dört Türkçe arama motorunun (Arabul, Arama,
Netbul ve Superonline) bilgi erişim performansları çeşitli ölçütlere göre değerlendirilmektedir. Arama
motorlarına yöneltilen farklı türdeki sorulara karşılık erişilen “ilgili” ve “ilgisiz” belgelere dayanarak
yapılan değerlendirmede her arama motoru için duyarlık, normalize sıralama, kapsama, yenilik ve ölü
bağlantı oranları bulunmuş, sorularda Türkçe karakter kullanılmasının erişim sonuçlarına etkileri
araştırılmış ve arama motorlarının belgeleri dizinlemek amacıyla HTML üst veri belirteçlerinden
yararlanıp yararlanmadıkları test edilmiştir.
Arama motorları konusunda araştırma yapma düşüncesi üniversitede bilgi erişim sistemleri
konusunda verdiğimiz dersler sırasında doğdu. Çok daha mütevazı bir girişim olarak başlayan bu
araştırma yaklaşık altı ay sürdü. Araştırmanın altıncı bölümünün taslağını okuyarak görüşlerini
bildiren Sayın Dr. Aydın Erar’a, kitabın kapak tasarımını yapan Sayın Erol Olcay’a, çalışmanın
yayınlanmasını sağlayan Total Bilişim Teknolojisi Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Genel Müdürü Sayın
Yüksel Çetinkaya’ya ve kitabı basan Damla Matbaacılık Ltd. Şti. yöneticisi Sayın Kayhan Kaya ve
takımına içtenlikle teşekkür ederiz.

YT, YB, HS

İÇİNDEKİLER

ÖZET........................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
SUMMARY..............................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1 GİRİŞ....................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2 BİLGİ ERİŞİM SİSTEMLERİ..........................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1 İÇERİK BELİRTEÇLERİ...............................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.2 BELGELER................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.3 SORGULAR...............................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.4 ERİŞİM FONKSİYONLARI...........................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.5 ETKİNLİK..................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3 ARAMA MOTORLARI.....................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.1 MİMARİ YAPI...........................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.2 DİZİNLEME...............................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.3 BELGELERİN GÖSTERİMİ..........................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.4 ERİŞİM FONKSİYONU................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.5 ARAMA MOTORLARINDA PERFORMANS DEĞERLENDİRMEYLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR
........................................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4 YÖNTEM VE TASARIM..................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.1 ARAŞTIRMA SORULARI.............................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.2 TÜRKÇE ARAMA MOTORLARI LİSTESİ.....................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.2.1 Düzenli İfadeler........................................................Error! Bookmark not defined.
4.2.2 İleri Düzey Arama Komutları...................................Error! Bookmark not defined.
4.2.3 Arama Yardımı Özellikleri.......................................Error! Bookmark not defined.
4.2.4 Erişim Çıktısı Görüntüleme Özellikleri....................Error! Bookmark not defined.
4.2.5 Boole Komutları.......................................................Error! Bookmark not defined.
4.3 SORULAR..................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.4 SORULARIN FORMÜLASYONU...................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.5 İLGİLİLİK DEĞERLENDİRMELERİ...............................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.6 PERFORMANS ÖLÇÜMLERİ.......................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.7 VERİLERİN ANALİZİ.................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
5 BULGULAR VE YORUM.................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
5.1 ARAMA MOTORLARININ GÜNCELLİĞİ......................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
5.2 ARAMA MOTORLARININ DUYARLIK VE NORMALİZE SIRALAMA PERFORMANSLARI
........................................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
5.2.1 Bireysel Değerlendirme............................................Error! Bookmark not defined.
5.2.1.1 Arabul..............................................................Error! Bookmark not defined.
5.2.1.2 Arama..............................................................Error! Bookmark not defined.
5.2.1.3 Netbul..............................................................Error! Bookmark not defined.
5.2.1.4 Superonline......................................................Error! Bookmark not defined.
5.2.2 Toplu Değerlendirme...............................................Error! Bookmark not defined.
5.2.2.1 Arama Motorlarının Eriştikleri İlgili Belge Sayıları...Error! Bookmark not
defined.
5.2.2.2 Arama Motorlarının Ortalama Duyarlık Değerleri........Error! Bookmark not
defined.
5.2.2.3 Arama Motorlarının Ortalama Normalize Sıralama Değerleri................Error!
Bookmark not defined.
5.2.2.4 Ortalama Duyarlık ve Normalize Sıralama Değerleri Arasındaki İlişkiError!
Bookmark not defined.
5.2.2.5 Arama Motorlarının Sorulara Göre Ortalama Duyarlık ve Normalize Sıralama
Değerleri.......................................................................Error! Bookmark not defined.
5.2.3 Niteliksel Değerlendirme..........................................Error! Bookmark not defined.
5.3 KAPSAMA VE YENİLİK ORANLARI............................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
5.3.1 Kapsama Oranları....................................................Error! Bookmark not defined.
5.3.1.1 Arama Motorlarının Tüm Belgeleri Kapsama Oranları.Error! Bookmark not
defined.
5.3.1.2 Arama Motorlarının Türkiye Adresli Belgeleri Kapsama Oranları......Error!
Bookmark not defined.
5.3.2 Yenilik Oranları........................................................Error! Bookmark not defined.
5.3.2.1 Arama Motorlarının Tüm Belgeler İçin Yenilik Oranları.....Error! Bookmark
not defined.
5.3.2.2 Arama Motorlarının Türkiye Adresli Belgeler İçin Yenilik Oranları......Error!
Bookmark not defined.
5.4 ÜST VERİ BELİRTEÇLERİNDEN YARARLANMA.........ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
6 SONUÇ VE ÖNERİLER....................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
KAYNAKÇA...........................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
DİZİN.......................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. İkili Sınıflama tablosu................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 2. Normalize sıralama....................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 3. Matematiksel komutlar..............................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 4. İleri düzey komutları..................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 5. Arama yardımı özellikleri..........................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 6. Görüntüleme özellikleri.............................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 7. Boole komutları.........................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 8. Arama motorlarının ölü bağlantı oranları..................Error! Bookmark not defined.
Tablo 9. Arabul’un çeşitli kesme noktalarında duyarlık ve normalize sıralama değerleriError!
Bookmark not defined.
Tablo 10. Arama’nın çeşitli kesme noktalarında duyarlık ve normalize sıralama değerleri
..........................................................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 11. Netbul’un çeşitli kesme noktalarında duyarlık ve normalize sıralama değerleri
..........................................................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 12. Superonline’ın çeşitli kesme noktalarında duyarlık ve normalize sıralama değerleri
..........................................................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 13. Sorulara göre erişilen ilgili belge sayısı...................Error! Bookmark not defined.
Tablo 14. Sorulara göre arama motorlarının ortalama duyarlık ve ortalama normalize sıralama
değerleri............................................................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 15. Arama motorlarında Türkçe karakter kullanımı......Error! Bookmark not defined.
Tablo 16. Kapsama ve yenilik oranlarını hesaplamak için kullanılan “havuz” değerleri.Error!
Bookmark not defined.
Tablo 17 Kapsama ve yenilik oranlarını hesaplamak için kullanılan “havuz” değerleri (sadece
alan adı “.tr” ile biten belgeler)........................................Error! Bookmark not defined.
Tablo 18. Arama motorlarının kapsama oranları (Genel)........Error! Bookmark not defined.
Tablo 19. Arama motorlarının Türkiye adresli belgeleri kapsama oranları...Error! Bookmark
not defined.
Tablo 20. Arama motorlarının yenilik oranları (Genel)...........Error! Bookmark not defined.
Tablo 21. Arama motorlarının Türkiye adresli belgeler için yenilik oranlarıError! Bookmark
not defined.