Türk Tabipleri Birliği Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi

48 Pages·2014·4.9 MB·Turkish

S ü r e k l i T ý p E ð i t i m i D e r g i s i
Cilt : 22
Sayý : 6
Kasim
Aralik 2013
ISSN 1300-0853
Köy ve Kasaba Ýlköðretim Okulu Öðrencilerinin Beslenme Durumlarý 207
Bir Endokrinoloji Polikliniðinde Ýzlenen Tip 2 Diyabet Hastalarýnda
Týbbi ve Davranýþsal Tedavi Yaklaþýmlarýnýn Etkileri 220
Ev Ziyaretleriyle Ev Kazasý Risk Faktörlerinin Saptanmasý ve
Belirlenen Kazalarýn Özellikleri 226
Antalya Ýl Merkezinde Bir Grup Yaþlýda Geriatrik Sendrom
Bulgularýna Birinci Basamak Yaklaþýmýnýn Deðerlendirilmesi 234
Yenidoðanýn Anne ve Baba ile Baðlanma Süreci 239
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 1
Sürekli Týp Eðitimi Dergisi
Cilt 22
BBuu SSaayyýýddaa
Sayý 6
Kurucu Yayın Yönetmeni Kasım
Dr. Füsun Sayek Aralık 2013
Yayın Yönetmenleri
Doç. Dr. Orhan Odabaşı Doç. Dr. Özen Aşut
Yardımcı Yayın Yönetmenleri
Araştırma/Research
Dr. Aylin Sena Beliner Doç. Dr. Aysun B. Odabaşı
Köy ve Kasaba İlköğretim Okulu
Dr. Berkan Kaplan Dr. Yılmaz Yıldız
Öğrencilerinin Beslenme Durumları 207
Bilimsel Danışma Kurulu Funda Özpulat, Birsen Bilgen Sivri
Acil Tıp Dr. Mustafa Sülkü
Dr. Bülent Erbil Dr. Figen Şahpaz Bir Endokrinoloji Polikliniğinde İzlenen
Adli Tıp Dr. Emrah Şeyhoğlu Tip 2 Diyabet Hastalarında Tıbbi ve
Prof. Dr. Ümit Biçer Dr. Fatih Şua Tapar Davranışsal Tedavi
Prof. Dr. Hamit Hancı Dr. Sevinç Yılmaz Yeltekin Yaklaşımlarının Etkileri 220
Simge Yılmaz, Dr. Abdurrahman Çömlekçi,
Halk Sağlığı
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dr. Belgin Ünal
Prof. Dr. Gazanfer Aksakoğlu
Prof. Dr. Ufuk Beyazova (Sosyal Pediatri)
Prof. Dr. Dilek Aslan
Doç. Dr. Ali Süha Çalıkoğlu (Endokrin) Ev Ziyaretleriyle Ev Kazası Risk Faktörlerinin
Prof. Dr. Ayşen Bulut
Prof. Dr. Şükrü Hatun (Endokrinoloji) Saptanması ve Belirlenen Kazaların
Doç. Dr. Deniz Çalışkan
Dr. Tolga İnce (Sosyal Pediatri) Özellikleri 226
Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak
Prof. Dr. Nural Kiper (Göğüs Hastalıkları) Dr. Kamer Gür, Dr. Saime Erol,
Prof. Dr. Sibel Kalaça
Prof. Dr. Serdar Kula (Kardiyoloji) Ayşe Sezer, Fatma Nevin Şişman
Dr. Sibel Kıran
Prof. Dr. Esra Önal (Neonatoloji)
Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış
Prof. Dr. İmran Özalp(Metabolizma) Antalya İl Merkezinde Bir Grup Yaşlıda
Doç. Dr. Özlem Sarıkaya
Prof. Dr. Figen Şahin(Sosyal Pediatri) Geriatrik Sendrom Bulgularına Birinci
Prof. Dr. İlhan Tezcan(İmmünoloji) İç Hastalıkları Basamak Yaklaşımının Değerlendirilmesi 234
Prof. Dr. Duygu Uçkan (Hematoloji) Prof. Dr. Erdal Akalın (Enfeksiyon) Dr. Zeynep Aşık
Prof. Dr. Songül Yalçın (Sosyal Pediatri) Prof. Dr. Murat Akova (Enfeksiyon)
Dr. Adnan Yüce Prof. Dr. Önder Ergönül Derleme/Review Article
Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Enfeksiyon) Yenidoğanın Anne ve Baba
Prof. Dr. Çetin Turgan (Nefroloji)
Prof. Dr. Bahar Gökler ile Bağlanma Süreci 239
Prof. Dr. Serhat Ünal (Enfeksiyon)
Yrd. Doç. Dr. Dilşat Foto Özdemir Dilek Köse, Dr. Nursan Çınar,
Kadın Hastalıkları ve Doğum Dr. Sevin Altınkaynak
Deontoloji ve Tıp Tarihi
Dr. Polat Dursun
Prof. Dr. Berna Arda
Prof. Dr. Haldun Güner Yayın Yönetmeni’ne Mektup d
Prof. Dr. Nüket Örnek Büken
Kulak Burun Boğaz Hastalıkları
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon
Doç. Dr. Orhan Yılmaz Dizin 2013 (Cilt 22)
Prof. Dr. Yeşim Gökçe Kutsal
Genel Cerrahi Nöroloji
Prof. Dr. Osman Abbasoğlu Doç. Dr. Levent Ertuğrul İnan
Prof. Dr. Semih Baskan Prof. Dr. Özden Şener
Prof. Dr. İskender Sayek
Ortopedi ve Travmatoloji
Prof. Dr. Cem Terzi Prof. Dr. Sinan Adıyaman
Genel Pratisyenlik Prof. Dr. Muharrem Yazıcı
Dr. Alper Büyükakkuş
Psikiyatri
Dr. Hayati Çakır Prof. Dr. Berna Uluğ
Dr. Şamih Demli Prof. Dr. Aylin Uluşahin
Dr. Naciye Demirel
Tıbbi Farmakoloji
Dr. Sema İlhan
Prof. Dr. Alper İskit
Dr. Remzi Karşı
Dr. Mehmet Özen Tıp Eğitimi
Doç. Dr. Melih Elçin
Dr. Alfert Sağdıç
Kapak Fotoðraf:
Okuyucu Danışma Kurulu “Yorgancı”
Dr. Gülden Aykanat Dr. Sultan Gemalmaz
Dr. Murat Seyit
Dr. Hasan Değirmenci Dr. Nevruz Gürceğiz
TTB-STED Fotoðraf Yarýþmasý 2012
Dr. Nesrin Erbörü Dr. Mesut Yıldırım
Galeri Sanat Yapım Ödülü
Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Prof. Dr. Özdemir Aktan Basım Yeri: Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hizmetleri Ltd. Şti.
Tel: [phone] / Adres: Macun Mah. Anadolu Bulvarı Meka
Hazırlık ve Tasarım
Plaza No: 5/15 Gimat-Yenimahalle / Ankara
Yeter Canbulat Vergi Dairesi: Ostim Vergi Dairesi No: 144 005 6234
Ticaret Sicil No: 131/133
Sürekli Týp Eðitimi Dergisi (STED) Türk Tabipleri Birliði tarafýndan birinci basamak saðlýk hizmetlerinde çalýþan hekimlerin sürekli eðitimi için iki ayda bir
yayýmlanmaktadýr. Yıllık abone ücreti 9 TL. Basım Tarihi: 15 Ocak 2014
STED, TÜBİTAK Türk Tıp Dizini içinde yer almaktadır.
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 2
’den
Merhaba,
Funda Özpulat ve Birsen Bilgen Sivri “Köy ve Çalışmada diyabetlilerde eşlik eden hastalıklar
Kasaba İlköğretim Okulu Öğrencilerinin dikkate alındığında, lipid düşürücü ve aspirin
Beslenme Durumları” isimli çalışmalarında köy kullanımının düşük olduğu saptanmıştır.
ve kasabalarda öğrenim gören 4. ve 5. sınıf
Dr. Kamer Gür ve arkadaşları “Ev Ziyaretleriyle
öğrencilerinin yeterli ve dengeli beslenme
Ev Kazası Risk Faktörlerinin Saptanması ve
durumlarını saptamayı ve elde edilen sonuçlar
Belirlenen Kazaların Özellikleri” isimli
doğrultusunda uygulanabilir öneriler
çalışmalarında ev kazalarının özelliklerini ve ev
geliştirmeyi amaçlamışlar.
içi kaza risk faktörlerini belirlemeyi
Çalışmada öğle yemeği ve kahvaltıyı atlama amaçlamışlar.
durumunun yanı sıra, öğrencilerin açıkta
Çalışmada ev kazası riski açısından evlerin
satılan besinleri tüketim yüzdelerinin yüksek
güvenlik durumlarının yetersiz olduğu
olduğu, besinlerin tüketimi bakımından
saptanmış. Ziyaret yapılan evlerin yarısından
cinsiyetler arasında faklılıklar bulunduğu,
fazlasında son bir yıl içinde ev kazası yaşandığı
özellikle erkek öğrenciler arasında sağlıksız
rapor edilmiş.
olarak değerlendirilen besinlerin tüketiminin
daha fazla olduğu saptanmıştır. Dr. Zeynep Aşık “Antalya İl Merkezi’nde Bir
Grup Yaşlıda Geriatrik Sendrom Bulgularına
Simge Yılmaz ve arkadaşları “Bir Endokrinoloji
Birinci Basamak Yaklaşımının
Polikliniğinde İzlenen Tip 2 Diyabet
Değerlendirilmesi” isimli çalışmasında birinci
Hastalarında Tıbbi ve Davranışsal Tedavi
basamak hekimlerinin kapsamlı bir yaşlı
Yaklaşımlarının Etkileri” isimli çalışmalarında
değerlendirmesi ile 65 yaş ve üstü yaşlılarda
endokrinoloji polikliniğine tıbbi beslenme
geriatrik sendrom bulgularını ne ölçüde ortaya
tedavisi almak için başvuran tip 2 diyabet
çıkarabileceklerinin belirlenmesini amaçlamış.
hastalarının özelliklerini ve almakta oldukları
tedavilerin uygulanma düzeyini saptamayı Çalışmada, yaşlıların daha önceden gereken
amaçlamışlar. önem verilmemiş kimi bulguları belirlenmiş. Bu
sonuca göre, birinci basamakta yaşlı hastaları
incelerken, yaşlı değerlendirme aracı
kullanmanın gerekliliği vurgulanmış. Kullanım
kolaylığı açısından, birinci basamak
hekimlerinin sağlık kayıtları için kullandıkları
paket programlara, bir yaşlı değerlendirme
aracının eklenmesi önerilmiş.
Dilek Köse ve arkadaşları “Yenidoğanın Anne
ve Baba ile Bağlanma Süreci” isimli
çalışmalarında bağlanmanın, duygusal yönü
ağır basan ve olması beklenen karşılıklı bir ilişki
olduğu, yaşamın erken döneminde gelişen bu
ilişkinin, çocuğun fiziksel, psikolojik ve
entelektüel gelişimini derin bir biçimde
etkileyerek, yaşam boyunca etkinliğini
sürdürdüğü vurgulanmış.
Aile-bebek etkileşiminin yoğun olarak
kazanılması gereken yenidoğan döneminde,
sağlıklı bağlanmanın gerçekleşebilmesi için
sağlık personeline önemli görevler düştüğü
belirtilerek bu derlemede bağlanma sürecini
etkileyen faktörler ve bağlanmayı kolaylaştıran
Fotoðraf:“Damlalar” Dr. Hasan Cenk Mirza
uygulamalar tartışılmış.
TTB-STED Fotoðraf Yarýþmasý 2012- Sergil Ödülü
Bilimsel ve dostça …
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • d
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 3
Araştırma
Köy ve Kasaba İlköğretim Okulu Öğrencilerinin
Beslenme Durumları
The Nutritional Status of Elementary School Students in Villages and Towns
Research
Funda Özpulat*, Birsen Bilgen Sivri*
Geliş tarihi : 31.10.2013
Kabul tarihi: 20.12.2013
Öz Abstract
Amaç:Bu araştırma, köy ve kasabalarda öğrenim Objective: This descriptive study was performed to
gören 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin yeterli ve dengeli determine the nutritional status of third and fourth
beslenme durumlarını saptamak ve elde edilen grade students of elementary schools in villages and
sonuçlar doğrultusunda uygulanabilir öneriler towns in regard to adequate and balanced diets and
geliştirmek amacıyla yapılan tanımlayıcı tipte bir to develop practical suggestions in accordance with
çalışmadır. the results.
Yöntem: Çalışma, Konya ili Akşehir ilçesine bağlı Methods:The study was carried out in 5
köy ve kasabalarda bulunan 5 ilköğretim okulunda elementary schools in the villages and towns of
yapılmıştır. Araştırmanın verileri 1 Ekim-28 Kasım Akşehir district in Konya province. Data were
2010 tarihleri arasında toplanmıştır. Köy ve collected between October 1st and November 28 in
kasabalarda öğrenim gören 4. ve 5. sınıf 2010. The questionnaire constructed to determine
öğrencilerinin yeterli ve dengeli beslenme durumunu the nutritional status in regard to adequate and
saptamaya yönelik oluşturulan anket, iki bölümden well-balanced diet of third and fourth grade
ve 27 sorudan oluşmaktadır. Cinsiyete göre elementary school students in villages and towns
öğrencilerin beslenme özelliklerinin incelenmesinde consisted of two parts and 27 questions. Chi-square
Ki-kare önemlilik testli kullanılmış, veriler p<0,05 test was used to analyse the nutritional status of
anlamlılık derecesinde, SPSS-17 istatistik paket students according to gender; significance level was
programı kullanılarak değerlendirilmiştir. taken as 0.05 and SPSS 17 statistical software
Bulgular:Öğrencilerin yaşları 9 ile 12 arasında package was used for analyses.
değişmektedir. Kardeş sayıları ortalaması 2,78±1,02 Results: The students were between 9 and 12 years
olarak saptanmıştır. Öğrencilerin %73,0’ı üç öğün of age. The average number of siblings was found
yemek yediğini belirtirken, bu değerin erkeklerde as 2.78±1.02. Of the students, 73.0% stated
%68,9 olduğu görülmüştür. Kız öğrencilerin eating 3 meals a day, whereas the same value for
%46,9’u okul kantininden sıklıkla ayran ve süt, male students was 68.9%. While 46.9% of the
%26,6’sı hazır meyve suları aldığını belirtirken, female students expressed often buying buttermilk
erkek öğrencilerin %38,5’i okul kantininden ayran and milk, and 26.6% of them buying fruit juice;
ve süt, %20,3’ü tost, sandviç ve simit almaktadır. 38.5% of the male students bought buttermilk and
Kız öğrencilerin %39,5’i nadiren şeker-çikolata türü milk and 20.3% of them toast, sandwiches and
besinleri tüketirken, erkek öğrencilerin %12,6’sı her bagel from the school canteen. While 39.5% of the
gün çikolata türü besinleri tüketmekte ve şeker- female students rarely consumed foods like candy
çikolata türü besinleri tüketme durumu ile cinsiyet and chocolate, 12.6% of the male students
arasında ilişki bulunmaktadır (p<0,05). consumed these foods daily, and there was a
Sonuç:Öğle yemeği ve kahvaltıyı atlama significant relationship between the consumption of
durumunun yanı sıra, öğrencilerin açıkta satılan foods like candy and chocolate and gender
besinleri tüketim yüzdelerinin yüksek olduğu, (p<0.05).
besinlerin tüketimi bakımından cinsiyetler arasında Conclusion:It was concluded that in addition to
faklılıklar bulunduğu, özellikle erkek öğrenciler skipping lunch and breakfast, the percentage of
arasında sağlıksız olarak değerlendirilen besinlerin consuming fast food type foods is high among the
tüketiminin daha fazla olduğu saptanmıştır. students and there are differences between the
Anahtar sözcükler: İlköğretim öğrencileri, Okul genders in terms of eating habits. The consumption
sağlığı, Beslenme durumu, Birinci basamak sağlık of foods regarded as unhealthy was found to be
hizmetleri high especially among male students.
Key words: Elementary school students, School
health, Nutritional status, Primary health care
*Öğr. Gör.; Selçuk Ü. Akşehir Kadir Yallagöz Sağlık YO., Konya
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • 207
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 4
Giriş Beslenme bilgisinden yoksunluk ya da yanlış
Dünya Sağlık Örgütü'ne ( WHO ) göre sağlık; beslenme bilgisi çocukların büyüme ve
insanın fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam gelişmesini doğrudan etkilemekte, gelişme
bir iyilik durumunda olmasıdır. İnsanın, geriliği yaratmaktadır. Bu durum dolaylı olarak
dolayısıyla toplumun sağlığını etkileyen başlıca toplum yapısında, ekonomik gücünde büyük
etmenler kalıtım ve çevre koşullarıdır. hasarlar oluşturmakta, çoğu kez dönüşü
Beslenme, bireyin sağlığını etkileyen en önemli olmayan olumsuz durumlar ortaya çıkmaktadır.
çevresel etmenlerden biridir (1). Beslenme, Bu noktadan hareketle çocukluk dönemindeki
insanın temel gereksinimlerinden birini sağlık yalnız belli bir çocuğun sağlık sorunu
oluşturduğu gibi, sağlığını da etkileyen önemli olmayıp, geleceğin temelini oluşturan
etmenlerin başında gelmektedir (1, 2). toplumsal bir olgudur (9).
Yeterli ve dengeli beslenme insanların Okul çağı, çocuğun toplum yaşamına ilk kez
büyümesi, gelişmesi, varlıklarını sürdürebilmesi bilinçli olarak girdiği bir dönemdir. Okul öncesi
ve faaliyetlerini en iyi şekilde yapabilmeleri için çağda çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile
gerekli besinlerin vücuda alınması ve etkilerken, okul çağında arkadaşlar, reklamlar
kullanılması olarak tanımlanır (2). Çocuğun vb etkenler ön plana çıkar. Okulda beslenme
bedensel, duygusal gelişmesini ve sosyal konusunda kontrolsüzlük ve özellikle annenin
davranışlarını doğrudan etkileyen en önemli çalıştığı durumlarda, okuldan eve gelince,
faktörlerden biri yaşına, cinsine ve aktivitesine kendi kendine yiyecek hazırlama sonucu çocuk
uygun olarak yeterli ve dengeli beslenmesidir yanlış beslenme alışkanlıklarına sahip olabilir.
(3). Büyüme süreci önemli miktarda enerji ve Bu nedenle çocuğun yeterli ve dengeli
yeni dokuların yapımı için yeterli miktarda beslenebilmesi için çocuğun kendisinin, ailenin,
protein, mineralleri ve vitaminleri gerektirir. okul yönetimindeki kişilerin ve öğretmenlerin
Tüm enerji ve besin öğelerinin yeterli ve beslenme konusunda eğitilmeleri önemlidir
dengeli karşılanabilmesi için 6-11 yaş grubu (10).
çocukların tükettikleri besinlerin iyi kaliteli ve
yeterli miktarlarda olması önem taşır (1, 4). Beslenme eğitimi ilköğretim çağındaki çocuklar
için çok önemlidir. Çocuklar büyüme ve
Günümüzde sağlıksız beslenmenin önemli rol gelişmeleri için gereksinimi olan besinlerin
oynadığı kronik hastalıklar, gelişmiş ülkeler neler olduğunu öğrenmelidirler (11).
kadar gelişmekte olan ülkelerin de sorunudur. Çocuklara sağlıklı bir gelecek sağlamak için
Yetişkin çağda kötü beslenme alışkanlığını okul temelli beslenme eğitimi programlarına
değiştirmek çok daha zor olduğundan erken ulusal düzeyde öncelik verilmelidir. Okul
yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlığının beslenme programlarının, hükümetler, toplum
kazandırılması kritik bir öneme sahiptir (5). liderleri, doktor, diyetisyen, hemşire, öğretmen
Yaşamın her döneminde sağlıklı ve nitelikli ve ailelerin katılımıyla, uygulanması ve
yaşam için yeterli ve dengeli beslenmek temel sürekliliği sağlanmalıdır (12).
koşul iken, büyüme ve gelişmenin hızlandığı,
öğrenme ve kavrama işlevlerinin önem Bu çalışma, köy ve kasabalarda öğrenim gören
kazandığı okul çağında beslenmenin işlevi 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin beslenme
daha da artmaktadır (6). Büyüme durumlarını saptamak ve elde edilen sonuçlar
gereksinimleri ve fiziksel aktivite, genetik doğrultusunda uygulanabilir öneriler
özellikler, vücut yapısı okul çocuğunun besinsel geliştirmek amacıyla yapılmıştır.
gereksinimlerini belirler. Bu yaş grubunda
çocukların gereksinim duyduğu besinlerin Gereç ve Yöntem
kalitatif özellikleri erişkinlerle aynı olmakla Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
birlikte, gereksinim duyulan miktarlar önemli Bu araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır.
farklılıklar gösterir (7). Çocuğun ne miktarda Çalışma, Konya ili Akşehir ilçesine bağlı köy ve
ve hangi tür besinlere gereksinimi olduğunu kasabalarda bulunan 5 ilköğretim okulunda
bilmemesi, düzensiz besin alımı, yanlış besin yapılmıştır. Akşehir ilçesine bağlı köy ve
seçimi, besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve kasabalar incelenmiş ve basit rastgele yöntem
saklanmasında hatalı uygulamalar, okullarda kullanarak araştırmanın yapılacağı yerler
verilen ve yenilen besinlerin uygun olmayışı seçilmiştir. Çalışma 4. ve 5.sınıf öğrencileri ile
beslenme sorunlarına neden olmaktadır (8). yapılmış, Çakıllar Hürriyet ilköğretim
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • 208
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 5
okulundan 60 öğrencinin 51'i, Engilli ve yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak
ilköğretim okulundan 62 öğrencinin 55'i, Tipi araştırma verilerin toplanması sağlanmıştır.
ilköğretim okulundan 30 öğrencinin 20'si,
Ilıcak ilköğretim okulundan 35 öğrenciden Verilerin Değerlendirilmesi
30'u, Çakıllar Vali Karataş ilköğretim Toplanan verilerin analizinde SPSS-17 istatistik
okulundaki 50 öğrencinin 44'ü araştırma paket programı kullanılmıştır. Verilerin
kapsamına alınmıştır. Planlanan araştırmanın değerlendirilmesinde verilerin frekans
uygulanacağı okullarda öğrenci sayılarının az dağılımları yanı sıra, cinsiyete göre öğrencilerin
olması nedeniyle örneklem seçilmemiş, beslenme özelliklerinin incelenmesinde Ki-Kare
devamsızlık hakkını kullanan ve raporlu olan önemlilik testli kullanılmıştır. Veriler p<0,05
öğrenciler dışında tüm öğrenciler araştırmaya anlamlılık derecesi ve %95 güven aralığında
alınarak, araştırmanın verileri 1 Ekim-28 Kasım değerlendirilmiştir.
2010 tarihleri arasında toplanmıştır.
Etik Yaklaşım
Verilerin Toplanması Çalışmaya il Milli Eğitim Müdürlüğü'nden
Köy ve kasabalarda öğrenim gören 4. ve 5. alınan izin sonrasında başlanmış, araştırmaya
sınıf öğrencilerinin yeterli ve dengeli beslenme başlamadan önce araştırmanın kapsamı, amacı,
durumunu saptamaya yönelik oluşturulan araştırma sırasında ve sonrasında dikkat
anket soruları, araştırmacı tarafından geniş bir edilecek etik hususlar, toplanan verilerin
literatür taraması yapılarak oluşturulmuş, konu paylaşım durumu gibi konularda açıklama
ile ilgili yayımlanmış yerli, yabancı makale ve yapılarak, çalışmanın yapılacağı ilköğretim
tezler incelenerek anket soruları okulları müdürlüklerinden ve sınıf
oluşturulmuştur. Anket “Öğrenci Tanıma öğretmenlerinden sözel izin alınmıştır.
Formu” ve “Beslenme Alışkanlıkları Bilgi
Formu” olmak üzere iki bölümden ve 27 Araştırmanın Sınırlılıkları
sorudan oluşmaktadır. Bu çalışma sonuçları yalnızca yapıldığı ilçedeki
köy ve kasabalarda bulunan 5 ilköğretim okulu
I. Öğrenci Tanıma Formu: Öğrencilerin ile sınırlı kalmıştır. Araştırmanın çevre il ve
cinsiyet, sınıf, doğum tarihi, anne ve babanın ilçelere bağlı bulunan köy ve kasaba ilköğretim
öğrenim durumu ve mesleği gibi kişisel okullarını kapsamaması ve karşılaştırma
bilgilerini içeren 9 sorudan oluşmaktadır. yapmaya olanak sağlayacak şekilde tasarımının
II. Beslenme Alışkanlıkları Bilgi Formu: yapılmaması araştırmanın sınırlılığı olarak
Öğrencilerin öğün sayısı, öğün atlama belirtilebilir.
durumları, çikolata, gofret, kek, pasta vb.
şekerli besinleri tüketme sıklıkları, açıkta satılan Bulgular
yiyecekleri tüketme sıklıkları, kahvaltıda Tablo 1’de görüldüğü gibi öğrencilerin yaşları
genellikle tükettikleri besinler, gün içinde 9 ile 12 arasında değişmektedir. Kardeş sayılar
sıklıkla tükettikleri besinler gibi öğrencilerin ortalaması 2,78 ±1,02, ailelerinde yaşayan
beslenme durumlarını sorgulamaya yönelik 18 kişilerin ortalaması ise 5,81±1,82 olarak
sorudan oluşmaktadır. Anketin ön uygulaması, saptanmıştır. Öğrencilerin %27,5’i Engilli
ilçe sınırları içinde yer alan Adsız kasabası İlköğretim Okulu, %25,5’i Çakıllar Hürriyet
ilköğretim okulunda öğrenimini sürdüren 4. ve İlköğretim Okulu öğrencisidir. %59,5’lik
5. sınıflarının 20 öğrencisi üzerinde yapılmıştır. bölümünü erkekler oluşturmakta, %55,0’lik
Anket üzerinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan kısmının 5.sınıf öğrencisi olduğu
sonra asıl uygulamasına geçilmiş, ön görülmektedir. Annelerin %87,0’ı, babaların
uygulamanın yapıldığı okul öğrencileri %73,5’i ilkokul mezunudur. Annelerin
araştırma kapsamına alınmamıştır. Öğrencilerin tamamına yakını (%98,0) çalışmamaktadır.
beslenme durumlarının saptanması sırasında, Babaların ise %46,0’lık bölümünün işçi olduğu
yanıtlar için öğrencilere yeterli süre verilerek saptanmıştır (Tablo 2).
Tablo 1. Öğrencilerin yaş, kardeş sayısı, ailede yaşayan kişi sayısı ve BKİ değerlerine ilişkin özellikleri
Özellik N Minimum Maksimum Mean Std. Sapma
Yaş 184 9,00 12,00 9,940 0,831
Kardeş sayısı 192 1,00 6,00 2,78 1,02
Aile kişi 194 3,00 13,00 5,81 1,82
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • 209
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 6
Tablo 2. Öğrencilerin Bazı Sosyodemografik Özellikleri kahvaltı yapmayı atlamaktadır. Kız öğrencilerin
%40,0’ı öğle yemeğini yemediğini belirtirken,
Özellik N % erkek öğrencilerin %43,6’lık yüzdeler ile
kahvaltı ve öğle yemeği yanıtlarını verdikleri
Okul
belirlenmiştir. Öğün atlama nedenlerine
Çakıllar Hürriyet 51 25,5
öğrencilerin %87,7’si “canım istemiyor” yanıtı
Engilli 55 27,5
vermiş, erkek öğrencilerden 5 kişinin
Tipi 20 10,0 hazırlayan kişi olmadığı için öğün atladığı
Ilıcak 30 15,0 belirlenmiştir.
Çakıllar Vali Karataş 44 22,0
Kız öğrenciler çikolata, gofret, kek, pasta vb.
Sınıf
sekerli besinleri haftada 1-2 kez tüketirken,
4. Sınıf 90 45,0
erkek öğrencilerin %38,5’lik bölümü bu tür
5. Sınıf 110 55,0 besinleri haftada 1-2 kez, %26,5’i nadiren
tüketmektedir. Kız öğrencilerin %46,9’u okul
Cinsiyet
kantininden sıklıkla ayran ve süt, %26,6’sı
Kız 81 40,5 hazır meyve suları aldığını belirtirken, erkek
Erkek 119 59,5 öğrencilerin %38,5’inin okul kantininden
ayran ve süt, %20,3’ünün tost, sandviç ve
Anne Öğrenim Durumu
simit aldığı anlaşılmıştır.
İlkokul 174 87,0
Ortaokul 22 11,0 Tablo 4’te görüldüğü gibi “Öğün aralarında
Lise 4 2,0 herhangi bir besin tüketiyor musunuz?”
Üniversite - - sorusuna öğrencilerin tamamına yakını
(%98,5) evet yanıtı vermiş, %37,7’si öğün
Baba Öğrenim Durumu
aralarında süt, yoğurt tükettiğini belirtirken,
İlkokul 147 73,5 %26,2’sinin meyve, %10,8’lik bölümünün ise
Ortaokul 26 13,0 kuruyemiş tükettiği saptanmıştır.
Lise 22 11,0
Üniversite 5 2,5 Öğrencilerin TV, radyo ve gazetelerdeki
yiyecek içecek reklamlarından etkilenmeleri
Anne Mesleği
incelendiğinde; %16,6’lık yüzde ile ilk sırada
Ev kadını 196 98,0 puding reklamlarının yer aldığı, ikinci sırada
Memur 1 0,5 %15,9 ile çikolata, gofret reklamlarının,
İşçi 2 1,0 üçüncü sırada ise %13,0 ile süt reklamlarının
bulunduğu görülmüştür.
Serbest meslek 1 0,5
Baba Mesleği Tablo 5’te görüldüğü gibi, öğrencilerin
Çiftçi 38 19,0 %38,5’i açıkta satılan besinleri tüketmediğini
Memur 7 3,5 belirtirken, %32,0’ı açıkta satılan yiyecekleri
tükettiğini, %29,5’lik bölümü bazen
İşçi 92 46,0
tükettiğini belirtmiştir. Açıkta satılan besinleri
Serbest meslek 56 28,0
tükettiğini belirten öğrencilerin %65,0’ı canı
Çalışmıyor 7 3,5
istediği için bu besinleri tüketirken, bu soruya
Toplam 200 100.0
hayır yanıtı veren öğrencilerin %67,1’lik
bölümünün temizliğine güvenmediği için bu
Tablo 3’te görüldüğü gibi “Yemek saatleriniz
besinleri tüketmediği belirlenmiştir.
düzenli midir?” sorusuna öğrencilerin %69,5’i
evet yanıtı vermiş, kız öğrencilerin %84,0’ı,
Cinsiyetlerine göre öğrencilerin kahvaltıda
erkek öğrencilerin %59,7’si yemek saatlerinin
tükettiği besinler incelendiğinde; kız
düzenli olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin
öğrencilerin %16,0’lık bölümünün çay
%73,0’ı üç öğün yemek yemektedir. Kız
tüketmediği, erkek öğrencilerin ise
öğrencilerin %79,0’ı üç öğün yemek yediğini
%69,7’sinin her gün çay içtiği görülmüştür.
belirtirken, bu oranın erkeklerde %68,9
Kız öğrencilerin %27,2’si çorba
olduğu görülmüştür. 154 öğrencinin %42,2’si
tüketmemektedir. Erkek öğrencilerin ise
öğle yemeğini, yakın bir yüzde ile %39,0’ı
%26,9’unun nadiren çorba içtiği anlaşılmıştır.
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 •210
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 7
Tablo 3. Cinsiyete göre öğrencilerin beslenme özellikleri
Özellik Kız Erkek Toplam
Yemek saatleriniz düzenli midir? Sayı % Sayı % Sayı %
Evet 68 84,0 71 59,7 139 69,5
Hayır 13 16,0 48 40,3 61 30,5
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=13,411, sd=1, p=0,000*
Günde kaç öğün yemek yersiniz?
2 Öğün 10 12,3 12 10,1 22 11,0
3 Öğün 64 79,0 82 68,9 146 73,0
4 Öğün 7 8,7 25 21,0 32 16,0
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=5,505, sd=2, p=0,064
Öğün atlıyorsanız hangi öğünleri atlıyorsunuz?
Kahvaltı 19 31,7 41 43,6 60 39,0
Öğle 24 40,0 41 43,6 65 42,2
Akşam 17 28,3 12 12,8 29 18,8
Toplam 60 100,0 94 100,0 154 100,0
X²=6,169, sd=2, p=0,046
Öğün atlıyorsanız nedeni nedir?
Hazırlayan yok - - 5 5,4 5 3,3
Canım istemiyor 56 91,8 79 84,9 135 87,7
Zamanım yok 4 6,6 9 9,7 13 8,4
Harçlığım yetersiz - - 1 1,6 1 0,6
Toplam 60 100,0 94 100,0 154 100,0
X²=5,427, sd=3, p=0,143
Öğün aralarında herhangi bir besin tüketiyor musunuz?
Evet 80 98,8 117 98,3 197 98,5
Hayır 1 1,2 2 1,7 3 1,5
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=0,065, sd=1, p=0,641*
Çikolata, gofret, kek, pasta vb. sekerli besinleri ne sıklıkla tüketiyorsunuz?
Tüketmiyorum 12 14,8 22 18,5 34 17,0
Nadiren 19 23,5 34 28,6 53 26,5
Haftada 1- 2 42 51,9 35 29,4 77 38,5
Haftada 3- 5 5 6,2 25 21,0 30 15,0
Her gün 3 3,6 3 2,5 6 3,0
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=14.458, sd=4, p=0,006
Okul kantininden en çok hangi besinleri satın alıyorsunuz?
Ayran, süt 30 46,9 27 32,1 57 38,5
Tost, sandviç, simit 10 15,6 20 23,8 30 20,3
Kolalı içecekler 1 1,5 8 9,6 9 6,1
Hazır meyve suları 17 26,6 11 13,1 28 18,9
Gofret, çikolata, cips 6 9,4 18 21,4 24 16,2
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=13,770, sd=4, p=0,008
*Fisher's Exact Test uygulanmıştır.
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • 211
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 8
Tablo 4. Cinsiyetlerine göre öğrencilerin öğün aralarında,tükettiği besinler ve en fazla etkilendiği reklamlar
Özellikler Kız Erkek Toplam
Öğün aralarında bir besin tüketiyorsanız N* % N* % N* %
Süt, yoğurt 15 30,6 59 30,7 74 30,7
Kola ve içecekler 2 4,1 19 9,9 21 8,7
Kuru yemişler 6 12,2 20 10,4 26 10,8
Hazır meyve suları 7 14,3 15 7,8 22 9,1
Şalgam suyu - - 6 3,2 6 2,5
Sandviç, simit 3 6,1 11 5,7 14 5,8
Gofret, çikolata 4 8,2 11 5,7 15 6,2
Meyve 12 24,5 51 26,6 63 26,2
Toplam 49 100,0 192 100,0 241 100,0
TV, radyo ve gazetelerdeki yiyecek içecek
reklamlarından en fazla etkilendiği 3 reklam
Çikolata, gofret 42 14,2 42 17,9 84 15,9
Şekerleme 5 1,7 5 2,2 10 1,9
Bisküvi, kraker 25 8,5 20 8,6 45 8,5
Cips 30 10,1 19 8,1 49 9,3
Meyve suları 31 10,5 28 11,9 59 11,1
Süt 43 14,5 26 11,1 69 13,0
Dondurma 34 11,5 30 12,8 64 12,1
Puding 50 16,9 38 16,2 88 16,6
Sakız 21 7,1 17 7,3 38 7,2
Kolalı içecek 15 5,0 9 3,9 24 4,4
Toplam 296 100,0 234 100,0 530 100,0
*Birden fazla cevap verilebilmiştir.
Kız öğrencilerin %33,3’ü her gün bal, reçel, Tablo 7’deki cinsiyete göre öğrencilerin günlük
pekmez türü tatlılar yediğini söylemiş; kız olarak bazı besinleri tüketim sıklıkları
öğrencilerin %43,2’si her gün süt içtiğini incelendiğinde; kız öğrencilerin %84,0’lık
belirtirken, her gün süt içme düzeyinin bölümü, yakın bir yüzde ile erkek öğrencilerin
erkeklerde %26,1’de kaldığı görülmüştür. %89,9’u her gün ekmek tüketmekte, kız
Genel olarak öğrencilerin %18,5’i peynir- öğrencilerin %42,0’lik bölümü, erkek
çökelek türü besinleri tüketmezken, her gün öğrencilerin %39,5’i nadiren bisküvi
tüketmektedir.
bu besinleri yediğini belirtenler öğrencilerin
%31,0’lik bölümünü oluşturmaktadır. Kız
Kız öğrencilerin %23,5’i pirinç tüketmediğini,
öğrencilerin yarıya yakını (%45,7) sucuk,
%39,5’i ise nadiren tükettiğini belirtmiş, pirinç
salam, sosis türü besinleri tüketmediğini
tüketimi ile öğrencilerin cinsiyeti arasında
belirtirken, bu değerin erkek öğrencilerde
anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır (p< 0,05).
%30,3'te kaldığı görülmüştür. Genel olarak
Kız öğrencilerin %37,0’lik bölümü nadiren
öğrencilerin %37,5’lik bölümünün her gün,
kuru baklagiller tüketmekte, erkek öğrencilerin
%19,0’luk kısmının ise haftada 3-5 kez
%20,2’sinin her gün kuru baklagiller grubuna
yumurta tükettiği, kız öğrencilerin %28,5’inin
giren besinleri tükettiği görülmektedir. Genel
meyve suyu içmediği, erkek öğrencilerin
olarak bakıldığında öğrencilerin yarısından
31,9’unun nadiren meyve suyu içtiği, mısır,
fazlası (%51,0) sakatat türü besinleri
buğday gevreği türü besinleri benzer yüzdeler
tüketmemekte, %36,5’i nadiren tavuk, yine
ile kızların %39,6’sının, erkek öğrencilerin aynı yüzde ile %36,5’i nadiren balık
40,3’ünün tüketmediği saptanmıştır. tüketmektedir.
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 •212
kasımaralıkdizinli_FÜSUN ABLA.qxd 20.01.2014 13:59 Page 9
Tablo 5. Cinsiyetlerine göre öğrencilerin açıkta satılan besinleri tüketim durumları
Özellikler Kız Erkek Toplam
Açıkta satılan yiyecekleri satın alır mısınız? N* % N* % N* %
Evet 25 30,9 39 32,8 64 32,0
Hayır 36 44,4 41 34,4 77 38,5
Bazen 20 24,7 39 32,8 59 29,5
Toplam 81 100,0 119 100,0 200 100,0
X²=2,371, sd=2, p=0,306
Yanıtınız “ Evet –Bazen “ ise,
açıkta satılan yiyecekleri neden satın alırsınız?
Canım istediği için 26 57,8 54 69,2 80 65,0
Arkadaşlarım aldığı için 5 11,0 1 1,3 6 4,9
Ucuz olduğu için 6 13,2 13 16,7 19 15,4
Merak ettiğim için 8 18,0 10 12,8 18 14,7
Toplam 45 100,0 78 100,0 123 100,0
X²=6,912, sd=3, p=0, 075
Yanıtınız “Hayır” ise açıkta satılan
yiyecekleri neden satın almıyorsunuz?
Param olmadığı için 1 2,8 2 5,0 3 3,9
Temizliğine güvenmediğim için 24 66,7 27 67,5 51 67,1
Öğretmenlerim uyardığı için 5 13,9 8 20,0 13 17,1
Ailem yasakladığı için 6 16,7 3 7,5 9 11,8
Toplam 36 100,0 40 100,0 76 100,0
X²=0,006, sd=1, p=0,938*
*Fisher's Exact Test uygulanmıştır.
Kız öğrencilerin %45,7’si sucuk tüketmediğini düzeydedir. Bu nedenle öğrencilerin kahvaltı
belirtirken, bu oran erkek öğrencilerde %27,7 yapmaması, sorun çözme becerilerini
olarak bulunmuş, erkek öğrencilerin azaltmakta; düzenli kahvaltı ise, okul başarısını
%12,6’sının her gün, %17,7’sinin haftada 3-5 ve akademik puanı yükseltmekte, öğrenme ve
kez, %12,6’sının haftada 1-2 kez sucuk anımsamayı içine alan birçok beyin ve davranış
tükettiği ve sucuk tüketiminin cinsiyete göre işlevlerini olumlu yönde etkilemektedir (13).
değiştiği (p< 0,05) saptanmıştır. Kız
öğrencilerin %61,7’si her gün meyve, Çalışmamızda, “Yemek saatleriniz düzenli
%54,3’ü her gün sebze tüketmektedir. Kız midir?” sorusuna öğrencilerin %69,5’i evet
öğrencilerin %38,3’ü hiç tereyağı yanıtı vermiş, kız öğrencilerin %84,0’ı, erkek
tüketmediğini belirtirken, erkek öğrencilerin öğrencilerin %59,7’si yemek saatlerinin
%55,5’i fast food türü besinler düzenli olduğunu belirtmiş ve cinsiyete göre
tüketmemektedir. düzenli yemek yeme durumunun değiştiği (p<
0,05) saptanmıştır (Tablo 3). Kız öğrencilerin
Tartışma %40,0’ı öğle yemeğini yemediğini belirtirken,
Okullar, çocuk ve adolesanların beslenme erkek öğrencilerin %43,6’lık yüzdeler ile
durumlarını değerlendirmek ve beslenme kahvaltı ve öğle yemeği yanıtlarını verdikleri,
eğitimi vermek için en ideal yerlerdir. Bu yaş öğün atlama nedenleri olarak öğrencilerin
grubu, zamanlarının büyük kısmını okulda büyük çoğunluğunun (%87,7) “canım
geçirdikleri ve en az bir öğünlerini okulda istemiyor” yanıtı verdiği görülmüştür. “Öğün
tükettikleri için, okulda pratik beslenme aralarında herhangi bir besin tüketiyor
alışkanlıkları kazanabilirler (12). Okul çağında musunuz?” sorusuna öğrencilerin tamamına
günün en önemli ve en çok ihmal edilen yakını (%98,5) evet yanıtı vermiş (Tablo 3),
öğünü kahvaltıdır. Akşam yemeği ile kahvaltı %37,7’si öğün aralarında süt, yoğurt
arasındaki sürenin uzun olması nedeniyle, tükettiğini belirtirken, %26,2’sinin meyve,
kahvaltı zamanında birey açlık düzeyinde, %10,8’lik bölümünün kuruyemiş tükettiği
beyine enerji sağlayan kan şekeri de en alt saptanmıştır (Tablo 4).
• 2013 • cilt 22 • sayý 6 • 213