Table Of Content

KİTAP YAYINEVİ-77 TARİH VE COĞRAFYA DİZİSİ - 30 TÜRK SAPLANTISI; YENİÇAĞ AVRUPASINDA KORKU, NEFRET VE SEVGİ/GIOVANNI RICCI ÖZGÜN ADI OSSESSIONE TURCA © 2002, SOCIETÂ EDITRICE İL MULINO, BOLOGNA © 2005, KİTAP YAYINEVİ LTD ÇEVİREN KEMAL ATAKAY YAYINA HAZIRLAYAN HÜLYA HATİPOĞLU DÜZELTİ NİHAL BOZTEKİN KİTAP TASARIMI YETKİN BAŞARIR, BEK TASARIM DANIŞMANLIĞI BEK KAPAK RESMİ GENTILE BELLİNİ, AZİZ MARCUS'UN İSKENDERİYE'DEKİ VAAZI, AYRINTI, 1504 GRAFİK UYGULAMA VE BASKI MAS MATBAACILIK A.Ş. DEREBOYU CAD. ZAGRA İŞ MRK. B BLOK NO:1 34398 MASLAK-İSTANBUL T: (0212) 285 11 96 E: [email protected] 1. BASIM ŞUBAT 2005, İSTANBUL ISBN 975 8704-62-1 YAYIN YÖNETMENİ ÇAĞATAY ANADOL KİTAP YAYINEVİ LTD. CİHANGİR CADDESİ, ÖZOGUL SOKAĞI 20/l-B BEYOĞLU 34 433 İSTANBUL T: (0212) 292 62 86 F: (0212) 292 62 87 E: [email protected] W: www.kitapyayinevi.com içindekiler RESİM LİSTESİ TÜRKÇE BASIMA ÖNSÖZ GİRİŞ HER ZAMAN "TÜRKLER" 1. DOĞU'YA DUYULAN İLGİ 2. LEVANT'TAN HABERLER, ÖNGÖRÜLER VE MUCİZELER 3. CARİYELER, KÜÇÜK MAGRİPLİLER, HIRİSTİYAN GANİMETLER 4. HAÇLI SEFERLERİ VE GEÇİT TÖRENLERİ 5. TUNUS'TA DİNDEN DÖNMEK, FERRARA'DA ŞİİR YAZMAK 6. VİYANA VE BUDA İÇİN 7. SÜRPRİZ ZİYARETLER 8. SAMANLA DOLDURULMUŞ İNSAN KAFALARI 9. AZİZ LEONARDO'NUN ZİNCİRLERİ 10. TUTSAKLIK ÖYKÜLERİ 11. ARINMA resim listesi Resim 1. Pietro Benvenuto degli Ordini, Anıtsal Merdiven, Ferrara, Düklük Sarayı. Resim 2. Guido Mazzoni, İsa Üzüntüsü (detay) Ferrara, Chiesa del Gesù [İsa Kilisesi]. Resim 3. Ercole de'Roberti, Balsıra Toplama (detay), Londra, National Gallery. Resim 4. Francesco del Cossa, Nisan Ayı (detay) Ferrara, Schifanoia Sarayı. Resim 5. Benvenuto Tisi (Carofalo olarak da bilinir), Bir Balkondan Sarkan Müzisyenler (detay), Ferrara, Ludovico il Moro Sarayı. Resim 6. Dosso Dossi, Melissa, Roma, Galleria Borghese. Resim 7a. ve b. Basımcı Vittorio Baldini'nin Serlevhaları (detay) Ferrara, Ferrara Belediyesi Ariosto Kitaplığı. Resim 8. Polesine d'Ariano, A. Penna'nın Carte generali e particolari di tutto lo stato di Ferrara'sı (Bütün Ferrara ilinin Genel ve Özel Haritaları) içinde Fenan, 1658. Resim 9a. Kont Turchi'lerin Arması, A. Maresti'nin Raccolta dell'armi antiche e moderne de' nobili ferraresi'si (Ferraralı Soylulara Ait Eski ve Yeni Armalar Derlemesi) içinde Ferrara, 1689. Resim 9b. Kont Turchi'lerin Arması, A. Cavazzini'nin Stemmi di famiglie ferraresi'si (Ferraralı Ailelerin Armaları) içinde, elyazması Ferrara, Ferrara Belediyesi Ariosto Kitaplığı. Resim 10. Giuseppe Maria Mitelli, Kurtarılan Viyana İçin Bologna'da Düzenlenen Zafer Alayı Bologna, Tasarruf Sandığı Sanat Koleksiyonları. Resim 11. Viyana Yakınlarında Sadrazamın Elinden Alınan Sancak-ı Şerifin Deseni, Roma-Bologna, 1683. Resim 12. IV. Mehmed'in Koron'da Ele Geçirilen Sancağı, V. Coronelli'nin Description géographique et historique de la Morée'si (Mora'nın Coğrafi ve Tarihsel Betimlemesi) içinde. Paris, 1687 Resim 13. Ciuseppe Maria Mitelli, Utku Kazanan Kilise, Bologna, Tasarruf Sandığı Sanat Koleksiyonları. Resim 14. 1686'da Buda'nın Alınışı Dolayısıyla Sevinç Gösterileri, N. Baruffaldi'nin Annali di Ferrara'sı (Ferrara Yıllıkları) içinde, elyazması Ferrara Belediyesi Ariosto Kitaplığı. Resim 15. San Leonardo Kilisesi'nin Planı, C. Barotti'nin Iscrizioni sepolcrali e çivili di Ferrara con le piante delle chiese'si (Ferrara'daki Mezar Yazıtları ve Yazıtlar, Kilise Planlarıyla Birlikte) içinde, elyazması Ferrara Belediyesi Ariosto Kitaplığı. Resim 16. San Leonardo Kilisesi (42) ve Din Okulu (94) (detay), A. Bolzoni'nin Nuova pianta ed alzato della cittá di Ferrara'sı (Ferrara Şehrinin Yeni Planı ve Cephe Görünümü) içinde Ferrara, 1747 Resim 17. Köle Giovanni Maria Ghiselli'nin Zincirleri Bologna, San Gerolamo alla Certosa. Resim 18. Kont Luigi Ferdinando Marsili'nin Köle Zincirleri Bologna, Üniversite Koleksiyonları. türkçe basıma önsöz Batı Avrupa kültürü içinde "Türkler," birkaç yüzyıl boyunca bütün toplum katmanlarında başlıca tutku, yazı ve sohbet konularından biri olmuşlardır. Ne var ki, terimler üzerinde anlaşmak gerekir; çünkü eskiden "Türkler" sözünün bugünkünden daha geniş bir anlamı vardı. Bu söz sadece dar anlamıyla sultanın tebaasını değil, neredeyse bütün Müslümanları kapsıyordu. O kadar ki, çeşitli Avrupa dillerinde "Türkleşmek" deyimi aslında Müslüman olmak, İslam dinine geçmek anlamına geliyordu. Gene de, imparatorluklarının büyük gücü nedeniyle daha çok Osmanlı Türkleri düşünülüyordu. İtalyan Rönesansının büyük entelektüellerinden Niccolò Machiavelli, 1521'de, aylakların kahvelerde, "gelmek üzere olan Türk"ten, "bu dönemde Haçlı Seferi düzenlemenin yerinde olup olmayacağı"ndan ve "benzeri saçmalıklar"dan söz ederek vakit geçirdiklerini belirtiyordu. Demek ki, Machiavelli gibi dâhilerin alay ettikleri bir saplantı söz konusuydu; ama hiç kuşku yok ki bir saplantıydı bu. Türk okuruna sunduğumuz kitapta bu saplantı, Kuzey İtalya'nın tipik sayabileceğimiz şehri Ferrara'da 15-18. yüzyıllarda meydana gelmiş bir dizi olay aracılığıyla irdelenmektedir. Hıristiyan Avrupa'nın herhangi bir şehrinde Türk-Müslüman dünyasından gelen hangi gerçek kişilere rastlanabiliyordu? Balkanlar'ın ya da Akdeniz'in sınır bölgeleri gibi ya da küresel stratejinin belirlendiği büyük başkentler gibi doğrudan temaslara açık olmayan bir şehirde gerçek kişilerin yanı sıra, Müslüman dünyaya karşı hangi zihinsel hayaletler dolaşıyordu, nasıl bir korku ve nefret, hangi umutlar ve nasıl sevgiler vardı? Bu kitap, cephe gerisinde yaptığı gözlemleri ön saflardaki gözlemlere yeğleyerek, kültürler arası ilişki tarihinin bazı çok somut bölümlerini aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bu yolla, Hıristiyanlık ve İslam gibi biraz fazla kapsamlı ve anlamca belirsiz kategorileri de aşabilmeyi umuyoruz. Ama okuru yeniçağın küçük bir İtalyan şehrine hapsetmeyeceğiz. Kitap başka diyarlara da açılacaktır: İstanbul, Viyana, Buda, Arnavutluk, Mora, Kandiye, Trablusgarp, Cezayir, Tunus, Karadeniz, Ege... Aslında, belgelerdeki izler sayesinde, zengin bir ilişkiler ağında şaşırtıcı yaşamöyküleri ortaya çıkıyor: Hıristiyanlarla yaşayan Magripli kadınlara ve Türklerle yaşayan Hıristiyan kadınlara rastlıyoruz; Türklerin elinde tutsak olmaktan kurtulmalık vererek kurtulan Hıristiyanların yurtlarına dönüşlerinde düzenlenen törenlere ve kürek mahkûmu Türklerin dramatik geçişlerine tanık oluyoruz; Tunus'ta İslam inancını benimseyen ve önemli kişiler haline gelen bazı Ferraralı denizcilerin yaptıklarını izliyoruz; savaş haberleri ve Haçlı Seferi düşleri dinliyoruz; kısacası, insanlar, nesneler, seslerden oluşan sürekli bir gelgite dalmış buluyoruz kendimizi. Buradan, Hıristiyanlarla Müslümanlar arasında yoğun bir ilişkinin –çoğu zaman şiddete, ama kimi zaman da karşılıklı hayranlık ve birbirini anlama olanağına dayalı bir ilişki– var olduğu izlenimini ediniyoruz. İncelenen bütün belgelerde, bu zorlu kültürler arası ilişkide temel bir diyalektik kendini gösteriyor. Bir yanda resmi ve kolektif karşıtlıklar var, öte yanda birbirleriyle ilişki içine giren tek tek insanlar arasında fiili anlaşmalar. Bu diyalektik, ne yazık ki, geçmişte Akdeniz'in kuzeyi ile güneyi arasına set çeken karşılıklı korkunun belirlediği kısır döngüyü kıramamıştır. Bugün, hepimizin bildiği gibi, Batı ile Müslüman dünyanın bir kesimi arasındaki ilişkiler özellikle güç bir aşamadan geçmekte. Neyse ki, giderek daha sıkı bütünleşme biçimlerine doğru yol alıyor görünen Avrupa ile Türkiye arasındaki ilişkiler böyle değil. Ama belki bugün de küçük eylemler, karşılaşmalar ve bireysel ilişkiler, savaşları ve katliamları yaratan güçleri zayıflatabilir. Ve son olarak, karşılıklı kültürel derinleşme, büyük bir rol oynayabilir, sözde "uygarlıklar çatışması"nı içeriden hükümsüz kılabilir. Türkiye'nin Avrupa kültürüne duyduğu ilginin elbette vurgulanmasına gerek yok. Buna karşılık Avrupa, romantik Şarkiyatçılık devri geçtikten sonra, biraz kayıtsız görünüyor. Ama artık önemli bir değişime tanık oluyoruz. Örneğin İslam sanatı, artık, Eski Mısır, Yunan ve Roma sanatlarının prestijinin baskısı altında ezilmeksizin yeniden ilgi çekiyor. Paris'teki Louvre Müzesi'yle Londra'daki Victoria ve Albert Müzeleri, İslam koleksiyonlarını gösterişli bir biçimde yeniden düzenliyorlar. Atina'da da yeni bir İslam sanatı müzesi açıldı. Dünyadaki siyasi-askeri olaylar bizi belli bir kötümserliğe doğru iterken, kültürel düzlem daha çok iyimserliği geçerli kılıyor. Bu küçük tarih kitabının Türkçe'ye çevrilmesinin amacı, bu iyimserlik çizgisine katkıda bulunmaktır. , Nisan 2004 GIOVANNI RICCI

Description:

Batı Avrupa kültürü içinde "Türkler", birkaç yüzyıl boyunca toplumun bütün düzeylerinde başlıca tutku, yazı ve sohbet konularından biri oldu. Eskiden "Türkler" sözünün bugünkünden daha geniş bir anlamı vardı. Bu söz dar anlamda yalnızca sultanın tebaasını değil, nerede