Türk işaret dili sözlüğü

331 Pages·2016·82.85 MB·Turkish

by  Sarı H.

ÖÖÖÖNNNN SSSSÖÖÖÖZZZZ

Dünyada lider ülke olma yolunda çalışmalarını sürdüren Türkiye, yeni proje ve çalışmalarla hedefine ulaşmak
için her alanda eğitilmiş insan gücünü yetiştirmeye çalışmaktadır. Bütün çocuklarımızın ve gençlerimizin eğitim
sistemi içerisinde en iyi şekilde yetişmesi için eğitim politikalarımızın yeniden belirlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu
bağlamda her türlü çalışma başlatılmıştır.
Bu ihtiyacı gidermek için kendilerinden Türkiye’yi gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarmalarını beklediğimiz
öğrencilerimize daha gerçekçi bir donanım kazandırmak amacıyla başlattığımız çalışmalar devam etmektedir. Bütün
çalışmalarımızın amacı; öğrencilerimize ilgi, istek, bireysel yetenek ve ihtiyaçları doğrultusunda daha nitelikli bir
eğitim fırsatı sunmaktır.
Hangi yeterlik ve yeteneğe sahip olursa olsun her öğrencimize bu ülkenin geleceği için önemli görevler
düşmektedir. Bu sebeple hem normal gelişim gösteren ve hem de özel eğitim gerektiren bireyleri; mutlu, verimli ve
başarılı kılacak eğitim hizmetlerini sunmak en önemli görevlerimiz arasında yer almaktadır.
Son yıllarda devletimiz özel eğitim alanında bütün imkânları bireylere sunmaktadır. Bu hizmetler arasında; eğitime ulaşmada güçlük çeken
çocuklarımızın okullarına ücretsiz taşınması, evde bakım hizmetleri, okul ortamında bulunması çok güç olan öğrencilerimiz için evde eğitim hizmeti
gibi daha birçok alanda pozitif ayrımcılıkla hizmetler sunulmaktadır.
Bu çalışmalardan biri de işitme engellilerin birbirleriyle ve işitenlerle iletişimini kolaylaştırmak, bu yolla toplumla bütünleşmelerini sağlamak
üzere hazırladığımız Türk Đşaret Dili Sözlüğü’dür. Yazılı ve görüntülü bir kaynak olarak hazırladığımız bu çalışma işitme engelli bireyler ve işaret
dilini öğrenme isteği içerisinde olan işitenler için önemli bir eser olmuştur.
Türk Đşaret Dili Sözlüğü’nün hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür eder, çalışmalarının devam etmesini dilerim.

Prof. Dr. Ömer DĐNÇER
Millî Eğitim Bakanı
SSSSUUUUNNNNUUUUŞŞŞŞ

Hayatın her anında birlikte yaşamak zorunda olduğumuz işitme engelli bireylerin kendi aralarında ve işitenlerle
iletişimin sağlanabilmesi dil bilmelerine bağlıdır. Bunu kolaylaştırmak için yaptığımız çalışmaların tek amacı sözel
veya işaret dilini gerçek anlamda öğretebilmektir.
Đşitme engelliler, birbirleriyle ve işitenlerle iletişimlerinde işaret yöntemi, sözel-işitsel yöntem ya da karma
yöntem denilen yöntemleri kullanmaktadırlar.
Son yıllarda iletişim sisteminde iki dil yöntemi de ağırlıklı olarak gündemde yer tutmaktadır. Đleri derecede

işitme kaybı olanlar ile eğitime geç başlayan işitme engellilerin veya işitme cihazlarını etkin kullanma fırsatı
bulamayan işitme engellilerin sözel iletişimde istenilen başarıyı gösteremediği gözlenmektedir. Millî Eğitim
Sistemindeki işitme engellilerin eğitildiği ortamlarda sözel iletişim yöntemleri daha çok tercih edilmeye çalışılmaktadır.
Çünkü bu öğrenciler ileri yaşamlarında işiten toplumla birlikte olacaklardır. Ancak, sözel dili öğrenemeyen işitme
engellilerin kendi aralarında ve çevrelerindeki öbür bireylerle iletişimlerinde işaret dilini kullandıkları veya kullanmak
zorunda kaldıkları bilinen bir gerçektir. Mevcut işaret dili kullanımında bölgeler arasında bazı küçük farklılıklara da
rastlanılmaktadır. Bu farklılıklar iletişimde farklı güçlükleri ortaya çıkarmakta ve buna bağlı olarak da iletişimi
zorlaştırmaktadır.
Ülkemizde bu güne kadar Türk Đşaret Dili Sözlüğü’nün hazırlanamayışı bir boşluk yaratmış, dilin gelişimine ve ortak bir dil oluşmasına
engel olmuştur. Türk Đşaret Dili’nin bir kültür dili olması, zenginleşmesi ve öğrenmek isteyecek herkese kaynak olması açısından Genel
Müdürlüğümüz böyle bir çalışmayı başarıyla tamamlamıştır. Dildeki kavramlar sürekli geliştiğinden bu çalışmaların her iki yılda bir güncellenmesi
gerekmektedir.
1986 kelime ve deyimden oluşan bu kaynak ülkemizde ortak bir dil oluşmasına katkıda bulunacaktır. Türk Đşaret Dili Sözlüğü; içeriği ve
hazırlanışı bakımından bir ilk olma özelliği taşımaktadır.
Bu çalışmada koordinatör olarak emeği geçenlere ayrı ayrı teşekkür eder, Sözlüğün işitme engellilere ve ilgi duyan bütün işitenlere hayırlı
olmasını dilerim.
Doç. Dr. Hakan SARI
Millî Eğitim Bakanlığı
Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri
Genel Müdürü
KOMİSYON ÜYELERİ

Doç. Dr. Hakan SARI (Başkan)

Prof. Dr. Mustafa S. KAÇALİN (Başkan)

Dr. Aylin ÇİFTÇİ (Başkan)

Metin UZUN (Koordinatör Üye)

İbrahim DEMİRDÖĞEN (Üye)

Ayşegül İŞLEKELLER BOZCA (Üye)

Aslı GÜNAYDIN (Üye)

Neclâ YALÇINER (Üye)
TÜRK ĐŞARET DĐLĐ SÖZLÜĞÜ’NÜN KULLANILMASINDA DĐKKAT EDĐLECEK
HUSUSLAR

Millî Eğitim Bakanlığınca Türk işaret diline kaynak olması ve ortak bir dil oluşturulması amaçlanarak bu

Sözlük hazırlanmıştır.
Çalışmada; günlük konuşmalarda yoğun kullanılan kelimeler özenle seçilmiş, farklı okul ve kurumlardan
işaret dili hakkında görüşler, yorumlar alınmış ve Sözlük’e eklenmiştir.
Sözlük’te her kelimenin işaretini anlatan bir veya birkaç resim, elin ayrıntıları ve işaretin sözel anlatımı
bulunmaktadır. Kelimenin/cümlenin anlatımında öncelikle işaretin nerede yapılması gerektiği (yüz hizasında gibi),
elin şekli (sağ el işaret parmağı açık, öbür parmaklar kapalı gibi), ardından nasıl hareket ettirilmesi gerektiği
anlatılmıştır. Bazı kelimelere işareti hatırlatacak veya ne düşünülerek yapıldığını anlatacak (su içildiği
düşünülebilir gibi) notlar eklenmiş, karışıklıkları önlemek için bazı ekler konmamış, bazı kelimelerde ise anlatımın
sıralaması değiştirilmiştir.
Resimler ve sözel anlatımdan oluşan Türk Đşaret Dili Sözlüğü kişilere işaretleri ayrıntılı öğretmektedir.
Ancak bilindiği üzere, işaret dili günlük konuşmalar içerisinde kullanıldığında daha akıcıdır. Bu durumda kişiler
işaretlerin hizalarını değiştirebilir. Đşareti kullananın kişisel özelliklerine göre sol veya sağ elini kullanması
anlatım bozukluğu oluşturmamaktadır. Ek olarak, Sözlük’te kullanılan işaretlerin jest ve mimiklerle desteklenmesi
anlatımı kuvvetlendirecektir.
RESĐMLER ÜZERĐNDEKĐ ĐŞARET OKLARININ ANLAMLARI
Devamlı düz hareketler.

Aynı yöne düz hareketin devamı.

Aynı yöne paralel hareketler.

Ters yöne paralel hareketler.

Kavisli hareketler.

Saat yönünde dairesel hareketler.

Saat yönünün tersinde dairesel hareketler.

Parmaklarla yapılan spiral hareketler.

Bütün parmakların harekete kapalı başlayıp açık bitirilmesi.

Bütün parmakların harekete açık başlayıp kapalı bitirilmesi.
EL ŞEKĐLLERĐ
C el T el

L el U el

P el V el

Sağ/Sol elin parmakları açık, düzdür. Sağ/Sol elin başparmak ve işaret

parmağı birbirine değer.

Sağ/Sol elin parmakları açıktır
Sağ/Sol elin parmak uçları bitişiktir.

Sağ/Sol elin işaret parmağı, orta parmağı
Sağ/Sol elin parmakları açık, düz,
ve başparmağı açık, öbür parmaklar
kıvrıktır.
kapalıdır.
Sağ/Sol elin serçe parmakları açık, öbür
Sağ/Sol elin parmakları açık, kıvrıktır.
parmaklar kapalıdır.

Sağ/Sol elin parmakları açık, düz, orta
Sağ/Sol elin parmakları kıvrıktır.
parmak… Değer.

Sağ/Sol elin işaret parmağı açık, öbür
Sağ/Sol elin işaret parmağı açık,
parmaklar kapalıdır.
kıvrıktır.
A ABDEST ABĐ

Her iki el göğüs hizasında, sağ elin işaret Sol elin avuç içi kendinize bakacak şekilde, Sağ elin başparmağı açık, öbür parmakları
parmağı ve orta parmağı açık öbür parmaklar parmaklar açık düz kıvrık biçimdedir. Sağ el, kapalıdır. Açık başparmak, çeneye konur,
kapalıdır. Sol elin işaret parmağı, sağ elin iki sol elin kıvrılan parmaklarının üstüne konur ve aşağıya ve öne doğru hareket ettirilir.
parmağının ortasından geçecek şekilde dirseğe doğru indirilir. Abdest alırken kolların
tutulur. Şekil olarak A harfi hayal edilir. yıkandığı hayal edilebilir.

1
ABĐYE ABLA ABONE

Sağ elin işaret parmağı ve orta parmağı açık, Sağ elin işaret parmağı ve orta parmağı açık Her iki el göğüs hizasında, sol el açık düz ve
öbür parmaklar kapalıdır. Açık parmaklar kıvrık, öbür parmaklar kapalıdır. Avuç içi avuç içi yukarıya bakacak şekildedir. Sağ el
çeneye dokunur. Ardından her iki el açık kendinize bakacak biçimde açık parmaklar yumruk, işaret parmağı öne doğru çıkarılmış
kıvrık, avuç içleri kendinize bakacak şekilde çenenin sağ kenarından kaldırılarak, sağ yanağa biçiminde (T el) sağ el resimdeki gibi avuç
omuz hizasından aşağıya belin iki yanına konur. içine konur. Mühür basıldığı hayal edilebilir.
doğru sürüklenir. Güzel bir kıyafetin
gösterildiği hayal edilebilir.
ACABA ACELE ACI

Sağ el açık düz ve avuç içi kendinize bakacak Her iki el göğüs hizasında, sağ ve sol elin işaret Sağ el işaret parmağı ve orta parmağı açık,
şekilde el parmakları burna değdirilir. parmakları ve orta parmakları açık, öbür öbür parmaklar kapalıdır. Sağ el işaret
parmaklar kapalıdır. Sağ el, sol elin açık parmağı çeneye değdirilir. Bir yerin
parmaklarına iki kez resimdeki gibi değdirilir. ağrımasında duyulan acıyı ifade etmek için
kullanılan işarettir.
2
ACIMAK ACIKMAK AÇACAK

Sağ el kalp hizasında, parmaklar açıktır. Sağ Sağ el açık düz, karın hizasında avuç içi Her iki el göğüs hizasında, sol el işaret
açık elin orta parmağı kalbin üzerine yukarıya bakacak biçimdedir. Sağ el sağa sola parmağı açık, öbür parmaklar kapalı, yukarıyı
dokunulur. yatay biçimde hareket ettirilir. gösterecek şekilde tutulur. Sağ el işaret
parmağı ve orta parmağı açık, sol el işaret
parmağının ucuna değdirilerek yukarıya
kaldırılır. Bir kapağın açıldığı hayal edilir.