TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖZET 9. SInIf

21 Pages·2017·0.33 MB·Turkish

9. SInIf
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
ÖZET
Sevgili Öğrenciler, Yazar Tufan Şahin
Bu özet kitap, okul müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Kitaptaki ko-
nular, ders kitabınızla uyumlu olarak sıralanmış ve açıklanmıştır. Yayın Yönetmeni Vedat Aydoğan
Yayın Koordinatörü Yusuf Doğan
Özet kitabımızın hazırlanış amacı, sizleri yoğun ve boğucu ayrıntılarla dolu
Dağıtım Sorumlusu Metin Keskin
yardımcı kaynaklardan kurtarmaktır. İhtiyacınız olan her bilgiyi öz ve anla-
şılır olarak kitabımızda bulacaksınız. Uzun konu anlatımları yok, gereksiz
bilgi yığınları yok, yorucu ayrıntılar yok. Doyurucu, eksiksiz ama yormayan
Kapak ve Düzenleme Deltakitap
bir kitap bu. Tam ihtiyaç duyduğunuz bir kaynak.
Y.S. No 16479
Konu anlatımlarında çok önemli noktaları larla belirttik. Bazı konu-
ları daha anlaşılır görsellere çevirdik. Ünite sonlarında tarama testlerine
yer verdik. Kendinizi sınamanız için dört yazılı sınav ve iki deneme sınavı
ISBN 978-605-9716-13-0
koyduk. Ayrıca üniversite giriş sınavlarına hazırlanmanız amacıyla, konu
anlatımlarının içine sık sık çözümlü YGS-LYS soruları yerleştirdik. Baskı - Cilt Altan Özyurt Matbaacılık
Kitaptaki tüm yazılı ve test-deneme sorularının ayrıntılı çözümleri Hatay Sokak 17/B Kızılay / ANKARA
www.deltakitap.comda yer almaktadır.
T [phone]
Derslerinizde ve tüm sınavlarınızda yararlı olacağını umar, başarılar dileriz. F [phone]
[email protected]
Delta Kültür Yayınevi
www.deltakitap.com
Bu kitabın bütün basım, yayın hakları Delta Kültür Basım Yayın Dağıtım Kırtasiye Ltd. Şti'ne aittir.
Yayınevinin yazılı izni olmadan tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi ve benzeri yöntemlerle
kopya edilemez, çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

1. DÖNEM 1. YAZILI SINAV (SAYFA 33)
Üslup (1) değişen sözcük öbekleri arasında değişmeyen anlatım özelliğidir. Bu (2) insandan insana değişen bir
özelliktir. Fransız yazar Buffen: “Biçem (3) insanın kendisidir.” diyor. Bizim eski edebiyatçılarımız da bu gerçeği
“Üslubu beyan (4) aynıyla insandır.” diyerek (5) dile getirmişlerdir.
1. Üslup, anlatım tarzıdır. Anlatım tarzı da kişiye has özellikler taşır. Sözgelimi sinirli bir insan sert bir üslupla,
yalancı bir insan çelişkili bir üslupla, duygusal bir insan heyecanlı bir üslupla konuşur. O halde, üslubumuz,
karakterimizi yansıtan bir ayna gibidir. “Üslubu beyan, aynıyla insan” sözü de bunu anlatır: Üslubu neyse
insan da odur. (10 puan)
2. Parçada üslubun, sahibinin kişiliğini yansıttığı, insan nasıl konuşuyorsa kişiliğinin de öyle olduğu iddia edil-
mektedir. Bu, yazarın kendi fikridir ve yazar, okura bilgi vermeyi değil bu fikri kabul ettirmeye çalışmaktadır.
Bu nedenle parçanın anlatım biçimi “tartışma”dır. (5 puan)
Parçada üslupla ilgili “tanımlama” yapılmış, Buffen’den ve eski edebiyatçılarımızdan alıntı yapılarak “tanık
gösterme”ye başvurulmuştur. (5 puan)
3. 5 numaralı yere virgül getirilemez. Çünkü zarf-fiillerden sonra virgül kullanılmaz, burada da “diyerek” zarf-fiili
vardır.
4. “İkinci yeni sanatcıları, şiire getirdikleri bir çok yeniliğin yanısıra, teorik olarakta çok güçlüydüler.”
İkinci yeni: İkinci Yeni (2 puan)
sanatcıları: sanatçıları (2 puan)
bir çok: birçok (2 puan)
yanısıra: yanı sıra (2 puan)
olarakta: olarak da (2 puan)
5. Dünyada ilk hikâye eseri, İtalyan yazar Boccacio’nun 14. yy.da yazdığı Decameron adlı eser kabul edilir. (5
puan) / Türk edebiyatında ilk hikâyeleri Tanzimat Dönemi’nde Ahmet Mithat Efendi Yazmıştır: Letaif-i Rivayat
ve Kıssadan Hisse. (5 puan)
6. Amacı güzellik ve estetik değer yaratmak olan resim, müzik, edebiyat, heykel gibi dallar, güzel sanatlara girer.
Bu türlerin hepsinde özgün ve etkileyici olma çabası vardır. Maddi gereksinim, birinci amaç değildir. Yetenek
ve eğitim gerektirir. İnsanlarda heyecan ve hayranlık yaratmayı amaçlar. Yaratıcılık, güzel sanatların olmazsa
olmaz koşuludur. (5 puan) / Oysa “oymacılık, dokumacılık, marangozluk, kuyumculuk” gibi işler olan zanaat
türleri, sanattan farklı olarak, birer meslektir, yani “iş”tir. Maddi fayda sağlamak, ilk amaçtır. Özgün olmak gibi
bir kaygı taşımaz, hatta çoğu zaman seri üretim biçiminde çalışır. Yaratıcılıktan çok, ustalık ve deneyim ister.
(5 puan)
“Bir sabaha gömülmek isterim, çiçek rengine… Dağılsın gitsin küllerim, ülkelerin diline.”
7. Çiçek reng-i: Belirtisiz isim tamlaması (5 puan)
Ülkeler-in dil-i: Belirtili isim tamlaması (5 puan)
8. “Gömülmek” (5 puan) / “Gömül-” fiiline “-mek” isim-fiil eki getirilerek türetilmiştir. (5 puan)
9. Bilimsel yazılarda nesnel bir dil kullanılır. Söylenenler açıklayıcı ve kanıtlayıcı anlatımla verilir. (5 puan) /
Edebi metinlerde ise dil özneldir, yazarın tüm duygu ve düşünceleri dile getirilir. Genel olarak öyküleyici ve
betimleyici anlatım biçimleri kullanılır. (5 puan)
10. ( )Bizde roman geleneği yok( )( ) klişesi edebiyatımıza yerleşmiş bir kere ( ) çıkıp gideceği de yok ( )
(“) (.) (”) (,) (.)
(2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan)
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Özet
1. DÖNEM 2. YAZILI SINAV (SAYFA 53)
Bir gün nehirler gibi çağlayarak derinden
Dağlardan, ovalardan sana akacak mıyım?
Ey deniz şöyle bir gün sana bakacak mıyım
Elma bahçelerinden, fındık bahçelerinden?
1. Ölçü: Bir gün nehirler gibi / çağlayarak derinden
Dağlardan, ovalardan / sana akacak mıyım? = 7+7:14’lü hece ölçüsü (2 puan)
Kafiye şeması: a b b a (sarma kafiye) (2 puan)
d/erin – den
bahçel/erin – den: “-den” ekleri redif, “erin” sesleri zengin kafiye (3 puan)
ak – acak mıyım
b/ak – acak mıyım: “-acak mıyım” ekleri redif, “ak” sesleri tunç (veya tam) kafiye (3 puan)
2. İlk dizede şair kendisini nehirlere benzeterek “teşbih” sanatı yapmıştır. (5 puan)
İkinci dizede soru sorarak “istifham” sanatı yapmıştır. (5 puan)
(Ayrıca “nehir, dağ, ova” kelimeleri anlamca ilgili olduğundan “tenasüp” sanatı da vardır)
3. “Lirik” bir şiirdir. (5 puan) / Çünkü şiirde özlem, sevgi, umutsuzluk gibi duygular çok yoğun bir biçimde işlen-
miştir. (5 puan)
Avrupa halk masallarında görülen ortak özellikler çok fazladır ( ) güçlüklerin aşılması biçiminde yorumlanan bir
olay yapısı ( ) bu dünyanın sakinleri diyebileceğimiz anne baba ( ) bunların kurtardıkları hayvan kılığındaki çocuk-
lar ( ) Figürler arasında karşıtlık, çok çabuk ayırt edilebilen türdendir ( ) hayvanlar yanında bitkiler ve eşyalar da
masal dünyasını belirleyen çizgilerdendir.
4. Olayların güçlükleri aşma biçiminde gerçekleşmesi; (5 puan) / normal insanların yanı sıra hayvan kılığındaki
çocukların, karşıt figürlerin, hayvan, bitki ve eşyaların kahramanlar olması, bu masalların ortak özellikleridir.
(5 puan)
5. Parçada bilgi verildiği için anlatım biçimi “açıklama”dır. (5 puan)
Parçada masalların ortak özelliklerine dair birçok örnek verildiğinden “örnekleme” yolu kullanılmıştır. (5 puan)
6. Ortak: Niteleme sıfatı (4 puan)
Bir: Belgisiz sıfat (3 puan)
Bu: İşaret sıfatı (3 puan)
7. Görül-en (yorumlan-an, edilebil-en, belirley-en) (5 puan)
Kurtar-dık-ları (5 puan)
(Diyebil-ecek-imiz)
8. (:) (,) (,) (…) (;)
(2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan)
Delta Kültür Yayınevi
9. Masallar beş bölümden oluşur (3 puan) / : “Döşeme” bölümünde mantık dışı olayların anlatıldığı tekerlemeler
bulunur. (2 puan) / Asıl masal bölümünde, olaylar “serim-düğüm-çözüm” planına uygun olarak gerçekleşir. (3
puan) / “Dilek” bölümünde kötüler cezasını bulur, iyiler kazanır ve burada da tekerlemeler eşliğinde herkes için
iyi dileklerde bulunulur. (2 puan)
10. İnsandaki iyi-kötü, cesur-korkak gibi karşıtlıkların doğurduğu çatışmalar, bu özelliklerin yakıştırıldığı hayvanlar
arasında geçmiş gibi gösterilir. (5 puan) / Bu nedenle bu masallarda bol bol “teşhis ve intak” (kişileştirme ve
konuşturma) sanatları bulunur. (5 puan)
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Özet
2. DÖNEM 1. YAZILI SINAV (SAYFA 66)
Romana başladığımda gazeteci olmanın şu yararını gördüm ( ) Pratik olmak ( ) Gazeteci pratik adamdır. İşe sürat-
le girer. Olayın çarpıcı bölümlerini ( ) ilgi çekici yönlerini bilir. Benim de kılavuzum bu alışkanlıklarım oldu ( ) ayrıca
dile hâkimiyet ve kısa cümlelerle yazmayı da gazeteciliğe borçluyum ( )
1. Olayların çarpıcı ve ilgi çekici yönlerini bilecek kadar pratiğe ve sürate sahip olmak, (4 puan) / dile hâkim
olmak (3 puan) / ve kısa cümlelerle yazabilmek. (3 puan)
2. Romanda, hikâyedeki gibi kurguyu tek olay üzerine inşa etmek yoktur. Romanda olay ögesi, art arda gelişen
bir hareketlilik zinciri içinde oluşur. Olay halkaları, birbirini neden sonuç sarmalıyla izler. Yazar, bu olayları
mantıklı bir kurguya sokar ve romanda “olay örgüsü” oluşur. (5 puan)
Romanda ele alınan kişiler, hikâyenin tersine, çoğu zaman, hayatlarının uzun bir dönemi içinde izlenir. Karak-
terlerinin çeşitli yönleri üzerinde durulur, ayrıntılara girilir, geniş ruh çözümlemeleri yapılır. Hikâyelerde ayrıntılı
ruh çözümlemeleri olmadığından kahramanlar karakter değil “tip” olarak çizilir. (5 puan)
3. Romanlarda belirli bir grubu, mesleği, ideolojiyi temsil eden, ait olduğu bu kesimin özelliklerine uygun davra-
nışlar sergileyen kahramanlara “tip” denir. Tipler, nasıl bir görev üstlenmişlerse ona uygun davranırlar. Yazar
tipleri ayrıntılı ruh çözümlemeleriyle anlatmaz. (5 puan) / Ana kahramanlara ise “karakter” denir. Karakterler,
bütün olayların merkezindedir, olaylar onlara göre yönlenir. Eserde en ayrıntılı tahlil edilen, çok boyutlu anla-
tılan kahramanlardır karakterler. Onların duygu ve düşünceleri vardır, kişilikleri kendilerine özgüdür, bireysel
davranışları vardır. (5 puan)
4. (:) (.) (,) (;) (.)
(2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan)
5. Tiyatro metinlerinde olay örgüsüne “dramatik örgü” denir. (5 puan) / Oyun kahramanlarının diyalog ve mono-
loglarıyla, parantez içinde verilen açıklamaların harekete dönüştürülmesi, jest ve mimiklerin canlandırılması
yoluyla dramatik örgü somut hale dönüşür. (5 puan)
6. Adaptasyon: Yabancı bir eseri yerli yaşama (yer, kişi, zaman vb.) uyarlama. (4 puan)
Epizot: Perde kelimesinin Antik Yunan’da karşılığı, bölüm. (3 puan)
Tuluat: Geleneksel tiyatroda yazılı metne dayanmadan oynanan oyun türü, doğaçlama. (3 puan)
Delta Kültür Yayınevi
Edebi çeviri, niteliği gereği, sanatsaldır. Her iki dili iyi bilerek çevrilecek eseri iyi anlamayı ön koşul sayar. Bu ön ko-
şullar ise çevirmenlerin hepsinde edebiyat bilgisini gerektirir. Goethe, sanatı “ikinci elden tabiat”, yani ikinci kez ya-
ratıcılık, diye tanımlamıştı. Bu tanım, bende, edebi çeviri için “üçüncü elden yaratıcılık” düşüncesini çağrıştırıyor.
7. Yazara göre çeviri, yeniden bir yaratımdır. Yani eseri çeviren kişi, bir tür yeniden yazmaktadır. Çünkü edebi
çeviriler sanatsaldır ve dilden dile sanatı çevirmek, yeniden yaratmakla eş değerdir. (10 puan)
8. Tabiat, ilk ve asıl olandır. Sanatçı, tabiatı sanatsal ürüne dönüştürürken ikinci kez yaratmış olur ve bu da
ikinci elden yaratıcılıktır. Çevirmen de bu eseri dilden dile çevirirken bir kez daha yaratır, bu da üçüncü elden
yaratıcılık olur. (10 puan)
9. Bilerek: Zarf-fiil (3 puan)
İyi: Durum zarfı (3 puan)
Hepsinde: Belgisiz zamir (2 puan)
Bende: kişi zamiri (2 puan)
10. “Yedinci Caddede Mars adında bir kaç katlı büyük bir mağaza var. Türkiye’den gelirken yanıma pekaz eşya
almıştım. Yarın ki toplantıya giyecek elbisem bile yoktu. Mağazaya girdim. Dil bilir bir rum kızı yanıma geldi.”
a) Yedinci Caddede: Yedinci Cadde’de (2 puan)
b) bir kaç: birkaç (2 puan)
c) pekaz: pek az (2 puan)
d) Yarın ki: Yarınki (2 puan)
e) rum: Rum (2 puan)
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Özet
2. DÖNEM 2. YAZILI SINAV (SAYFA 77)
1. Biyografi: Bir kişinin yaşam öyküsünü, yaptıklarını ve varsa eserlerini anlatan yazılardır. (2 puan)
Otobiyografi: Bir kişinin kendi yaşam öyküsünü kendisinin anlattığı yazı türüdür. (2 puan)
Monografi: Bir kişinin yaşamının bir yönünü ayrıntılı olarak inceleyen yazı türüdür. (3 puan)
Tezkire: Divan edebiyatında bir meslekten yetişen kişilerin, örneğin şairlerin, yaşamlarını anlatan biyografik
eserlerdir. (3 puan)
2. Mecalisü’n-Nefais: Ali Şir Nevai (2 puan)
Heşt Behişt: Sehi Bey (2 puan)
Tek Adam: Şevket Süreyya Aydemir (2 puan)
Yahya Kemal’e Veda: Abdülhak Şinasi Hisar (2 puan)
Kudemadan Birkaç Şair: Recaizade Mahmut Ekrem (2 puan)
3. a) Özel Mektup (2 puan)
b) Edebi ve Felsefi Mektup (2 puan)
c) İş Mektubu (2 puan)
d) Resmi Mektup: Kamu kurum ve kuruluşlarının birbirine gönderdiği, resmi içeriğe sahip mektuplardır. Baş-
lığı, yazılan devlet dairesinin adıdır. Tarih, mektubun sıra numarası ve konusu belirtilir. Dili açık ve resmidir.
Sonunda alt makama ise “rica”, üst makama ise “arz” edilir. Sağ altta ise yazanın makamı, adı soyadı ve
imzası bulunur. Vatandaşın kurumlara yazdığı resmi mektuba “dilekçe” de denmektedir. (4 puan)
4. Günlük günü gününe, anı ise uzun bir zaman dilimi geçtikten sonra yazılır. (3 puan)
Günlüklerde önemsiz ayrıntılar da yer alabilirken anılar bunlara yer vermez. (3 puan)
Kişiler günlüğü kendisi için yazar; bu nedenle günlük dili son derece içten, konuları mahrem, yaklaşımları
öznel olabilir. Anılar ise yayımlanmak için yazıldıklarından daha ciddi bir dille kaleme alınır. Öznel yorumlara
yer verse de olayların aktarımı nesneldir. (4 puan)
5. (a) Oktay Akbal (b) Bay Sessizlik
(b) Salah Birsel (e) Gece Defteri
(c) İlhan Berk (a) Geçmişin Kuşları
(d) Oğuz Atay (c) El Yazılarına Vuruyor Güneş
(e) Ahmet Oktay (d) Günlük
Delta Kültür Yayınevi
Bilmem arasıra siz de benim gibi yaparmısınız ( ) Ben zaten kendi kendime düşünürüm ( ) Şu dünya da yapa
yalnız bir adam olsaydım yaşamak benim için ah ne kadar kolay olacaktı ( ) Masrafımı hesap ediyorum ( ) hiçte o
kadar yüksek bir yekûn tutmuyor ( )
6. (?) (:) (!) (,) (.)
(2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan) (2 puan)
7. a) arasıra: ara sıra (2 puan)
b) yaparmısınız: yapar mısınız (2 puan)
c) dünya da: dünyada (2 puan)
d) yapa yalnız: yapayalnız (2 puan)
e) hiçte: hiç de (2 puan)
Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı
kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. Hiç kimse kölelik ve kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti
her türlü biçimde yasaktır. Hiç kimseye işkence yapılamaz; zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda
bulunulamaz ve ceza verilemez.
8. Parçada “emredici (buyurgan) anlatım” türü kullanılmıştır. (5 puan)
Çünkü okuyucu ya da dinleyici bir iş yapmaya, bir eylemde bulunmaya, bir davranışa yöneltilmeye çalışılmış-
tır. (1 puan) / Emir, talimat ve öneri cümleleri kullanılmıştır. (1 puan) / Dil, alıcıyı harekete geçirme işlevinde
kullanılmıştır. (1 puan) / Uyulması gereken kurallar kesin ve emredici bir dille anlatılmış, tereddüde yer veril-
memiştir. (1 puan) / Dil, alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılmıştır. (1 puan)
9. Davranmalıdırlar: gereklilik kipi (-malı) (1 puan)
III. çoğul kişi (onlar) (1 puan)
Türemiş yapılı fiil (“tavır” isminden “tavır-an-mak” → “davran-mak” biçiminde türetilmiştir) (3 puan)
Verilemez: geniş zaman (olumsuzu) kipi (1 puan)
III. tekil kişi (o) (1 puan)
Birleşik yapılı fiil (“veril-mek” fiili “e-bilmek” yeterlik fiilinin olumsuzu ile birleşmiştir: veril-ebil-ir → veril-e-mez)
(3 puan)
10. Bak-ma-malı-y-dı-k (5 puan)
Anlı-yor-sa-n (5 puan)
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Özet
TARAMA TESTİ: TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ (SAYFA 17)
1. Ülkede, bölgeler arasında değişik söyleyiş biçim- 5. “İlahi bakış açısı”, edebi metinlerde kullanılır, bi-
leri vardır ve bunlara “ağız” denir. “Yazı dili” ise limsel metinlerde değil. Diğer seçeneklerde veri-
tüm yurtta tektir, her bölgede aynı yazı dili kulla- lenler doğrudur.
nılır. Yanıt A
Yanıt: C
2. 15. yy. Oğuzcası, “Eski Anadolu Türkçesi” döne-
mine aittir.
6. Latince bir “ana dil”dir. Diğer dillere kaynaklık et-
Yanıt: E miştir. Tıpkı Göktürkçenin ettiği gibi…
Yanıt: C
m
o
c
3. Türkçede kök baştadır ve yapım eki de alsa çe- ap.
kim eki de alsa değişmez. A seçeneği doğrudur. akit
elt
Türkçenin ana vatanı Orta Doğu değil Orta w.d 7. Yabancı kelimeler söyleyişi güzelleştirmez, tam
Asya’dır (B). Türkçe, Ural-Altay dil ailesinin Ural ww aksine dilimize uymadığından telaffuz hatalarına
değil Altay koluna mensuptur (C), “çekimli (bü- yol açar. Diğer seçeneklerde verilenler doğrudur.
kümlü)” değil “eklemeli (bitişken) dillerdendir (D),
Yanıt: D
Hami-Sami dil ailesine mensup Arapça ve Hint-
Avrupa dil ailesine mensup Farsça ile akraba de-
ğildir (E).
Yanıt: A
8. Edebi metin yazarları da öğretici metin yazarları
da gerek başkalarının gerek kendi birikimlerinden
yararlanırlar. Diğer seçeneklerdeki “anlatım bi-
4. Gülen ve ağlayan yüz maskeleri, tiyatronun
çimleri, yazılış amaçları, okurda uyandırdığı etki,
“simge”sidir.
dil ve anlatım özellikleri” öğretici metinlerle edebi
Yanıt: D metinlerde farklı olan özelliklerdir.
Yanıt E
Delta Kültür Yayınevi