Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları (Türkiye Türkçesi)

179 Pages·1995·7.341 MB·Inuktitut

by  Jean Deny

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI : 616
Jean DENY
Yaşayan Doru Dilleri Okulu Fahrî Yöneticisi
TÜRK DİLİ GRAMERİNİN
TEMEL KURALLARI
(Türkiye Türkçesi)
Türkçeye Çeviren
Oytun ŞAHİN
Ankara, 1995

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI : 616
Jean DENY
Yaşayan Doğu Diller Okulu Fahrî Yöneticisi
TÜRK DİLİ GRAMERİNİN
TEMEL KURALLARI
(Türkiye Türkçesi)
Türkçüye Çeviren
Oy tun ŞAHİN
Eserin Orijinal Adı
Principes De Grammaire Turquc
("Türk” De Turquie)
Cenlrr NatfonaJ de la Rccherrhc SccnlUlgue" ın kalk darıyla yayımlanandır.
Anknnı 1Q<><
5X46 sayılı kanuna jöre bu eserin bütün yayın. tercüme ve ftıibas haklan
Türk Dil Kuruınu'na aittir.
Yazan : Jcan DENY
Çeviren : Oytun ŞAHİN
İnceleyen : Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ
ISBN: 975-l_6-O71>:
Baskı: Bizim Büro Basımevi. Ankara
İÇİNDEKİLER
(Önünde kısallması bulunmayan rakamlar paragraf numaralandır.)
ÖNSÖZ
GİRİŞ : Dillerin Sınınandınlnuuı vt Genel Özellikleri Açnmdan
Türkçe'ye Bakq ---------------------------------------------------------------------.--------- 1-19
I- Türk Dillen _______________________________________________ 1-5
II- Türk Dilinin Şekil özellikleri _.»».—».„~™~™~-™-»~..™™-»~ 6-14
III- Alfabe ............................... 15-19
BİRİNCİ BÖLÜM : Sesler--------------------------------------------------------------------------- 20-52
I- Ünlüler -------------------------------------------------------- 21-23
II- Ünsüzler ______ 24-48
A. Ünsüzlerin Özellikleri----_..._____™..—...»—-™—»...—~ 25-40
I. Dudak Ünsüzleri...—.»....™»»™.™..._».....—------ 25
2. Dı> Ünsüzleri......._....._»...............................................................— 26
3. Dıy-danuk Ünsüzleri------».™...._™—™..~-.._»— 27
4. Damak Ünsüzleri------_»...».--------—------------------------------~— 28-36
5. Gırtlak Ünsüzleri------------------ 37-40
B. Tonlu Ünsüzler........—.........._».....—....................™—» 41-48
III- Türkiye Türkçesi'ndeki Ünlü vc Ünsüzler Tablosu..... -...™-..™—™ 49
IV- Arapça'dan Türkiye Türkçesi'ne Geçmiş Kelimelerin TelAfunı ...—»... 50-52
İKİNCİ BÖLÜM : Kelime______________________________________— 53-233
Birinci Baylık - Fonetik Unsurları Açısından Türkçe Kelime.»-.—..™------ 53-222
I- (Ek Almıy veya Almamış) Kelimede Fonetik.—..._»»»..™__»...—. 53-176
A. Ünlülerin Sınıtlandınlması___—--------------„_..™„„...„..™—_™ 53-61
B. Ünlü Benzetmesi............................—...„_»... 62-79
I. Bir Ünsüz Yardımıyla Meydana Gelen Ünlü Benzetmeli----- 62-63
2. ÛnlüleraroM Benzeşzme...— ...—™.......-........-......................................64
a) İlerleyici Benzeyme (ses uyumu)....».-..™...»-».._.--------- 65-77
b) Ünlülerin Gerileyici Benzetmesi——™—78
e) Bazı Yabancı Kclimclcroorla Kabul Etlirilmlf ûnlülcrarası
Ben/eyne»--------------------------------..—™_---------------------- 79
1
C. Ünsüz Benzeşmesi........................................................................... 80-86
1. Tonlu Seslerin Teması ile Yumuşama.................................. 80
2. Bir Sızıcı Sesin Teması ile Benzeşme................................... 81
3. Bir Dudak Sesi Teması Neticesinde Benzeşme
(Dudaksdaşma)................................................................ 82-84
4. Bir Burun Ünsüzünün Sebep Olduğu Benzeşme
(Nazal ses haline gelme)................................................ 85
5. Arapça'dan Alınmış Kelimelere Uygulanan Ünsüz
Benzeşmesi...................................................................... 86
D. Benzeşmezlik................................................................................... 87
E. Metatez .......................................................................................... 88
F. Dudak Sesinden Uzaklaşma........................................................... 89
G. Nazal Sesten Uzaklaşma................................................................ 90-91
H. Tonluluğun Kaybolması ve Yu maşama...................................... 92-105
1. Kelimelerin Başında ve Sonunda Tonluluk Kaybı
vc Yumuşama.................................................................. 92-104
a) Kelime Başındaki Ünsüzler.......................................... 93-99
a) Kelime Başındaki Diş ve Damak Ünsüzleri......... 93-96
p) Kelime Başındaki Dudak Ünsüzleri....................... 97-98
y) Kelime Başındaki Kaymalı Sesler (dişeti).............. 99
b) Kelime Sonundaki Ünsüzler......................................... 100-104
2. Ünsüz Gruplarının Tonsuzlaşması......................................... 105
J. Hece Yapısı....................................................................................... 106-119
I. Tek Hccclilik........................................................................... 106
2. Türkçe’de Kökün ve Yabancı Kelimelerde
Birinci Hecenin Yapısı.................................................. 107-119
K. İç Türeme (Epantez)........................................................................ 120-130
1. Bağlaç Vazifesi Gören Ünlüler.............................................. 120-129
a) Bir Sonanun Yanındaki Bağlaç Ünlüler..................... 121
b) Arapça vc Farsça Kelimelerdeki Bağlaç Ünlüleri.... 122-129
2. Kelime İçinde Ünsüz Türemesi............................................. 130
L. Hece Kaynaşması (Contraction) veya Hece Yutulması
(Haploloji)......................................................................................... 131-169
I. Ünlü Düşmesi.......................................................................... 131-151
a) Kelime Başındaki Ünlünün Düşmesi.................................... 132
b) Kelime içinden Ünlünün Düşmesi........................................ 133-150
c) Ketime Sonundaki Ünlülerin Düşmesi................................. 15 [
2. Ünsüz Düşmesi................................................................................. 152-163
3. Birçok Sesin Birden Düşmesi........................................................ 164
4. Kaynaşma.......................................................................................... 165-169
M. Ünlü Miktarı ........................................................................................ 170-171
N. İkizleşme ......................................................................................... 172-175
O. Vurgu ......................................................................................... 176
II- Eklerde Fonetik ................................................................... 177-185
A. Eklerdeki Ünlüler.................................................................................... 178-184
1. Eklerde Görülen Allı Ünlü............................................................. 178
2. Eklerdeki Ünlülerin İki Simli........................................................ 179
3. Eklerin Başındaki Ünlüler.............................................................. 180-184
a) Eklerdeki Yardımcı veya Sabit Olmayan Ünlüler.............. 181
b) Eklerin Başındaki Asil Ünlüler............................................. 182-184
B. Eklerdeki Ünsüzler................................................................................. 185
III— Ek Almış Kelimenin Fonetiği..................................................................... 186-222
A. Eklerde Ünlü Değişimi veya Eklerin Ses Uyumu.............................. 188-203
I. Eklerdeki Ünlülerin Değişkenliği........................................ 190
2. Eklerdeki Ünlerin Değişkenlik Sınırı.................................. 191-192
3. Eklerdeki Ünlü Değişimlerinin Mekanizması.................... 193-203
B. Tâli Değişimler....................................................................................... 204-219
1. Birincisi: Ek (patlayıcı) Ünsüz ile Başlarsa Meydan Gelecek
Dönüşümler...................................................................................... 205-207
2. İkincisi: Ek Ünlü ile Başlarsa (Gerileyici Değişimler).............. 208-219
a) 1. Durum: Ek Ünlü ile Başlıyor ve Kelime Ünsüzle
Sona Eriyorsa................................................................... 209-217
a ) Kelimenin Sonundaki Patlayıcıların Tonlu Tonsuz
Dönüşümleri.................................................................... 210-216
p ) Bağlaç Vazifesi Gören Ünlünün Düşmesi.................... 217
b) İkinci Durum: Ek Ünlü ile Başlıyor vc Kelime de Ünlü
ile Biliyorsa. Düşme vc îçlüreme................................. 218-219
C. Ek Almış Kelimelerle ilgili Kuralların Özeti...................................... 220-222
1. Bütün Eklere Uygulanan Ses Değişimleri.................................... 220
2. Tâli Değişimler................................................................................ 221
3. Tablo .......................................................................................... 222
İkinci Başlık - Türkçe'de Morfolojik Unsurları Bakımından Kelime............. 223-233
EKİ- Ünlülerle İlgili Çalışmaların Tamamlanması.................................... S. 160
EK II- E Sesi ile İlgili Çalışmaların Tamamlanması............................. S. 163
EK III- Kelime Başındaki B ve P Sesleri Konusunda.................................. S. 166
Sevgili Babam
Necmettin Hacıeminnğlu ’ııa
Oytun Şahin