türk cerrahi derneği yönetim kurulu 2. yıl çalışma raporu

241 Pages·2012·14.96 MB·Turkish

T
Ü
R
K

C
E
R
R
A
H
İ

D
E
R
N
E
Ğ
İ

Y
Ö
N
E
T
İ
M

K
U
R
U
L
U

(
2
0
1
0
-
2
0
1
2
)

2
.

Y
I
L
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ

Ç
A
L
I YÖNETİM KURULU
Ş
M
A (2010-2012)

R
A
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
P
O
R
U
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
YÖNETİM KURULU
(2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
Eylül 2012
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
Bu yayının her hakkı saklıdır. Tamamı ya da bir parçası, tanıtım için yapılacak alıntılar dışında,
Türk Cerrahi Derneği’nin yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla ve biçimde çoğaltılamaz, dağıtılamaz,
veritabanlarında ve bilgi erişim sistemlerinde kullanılamaz.
Türk Cerrahi Derneği Yayınları - Ekim 2012
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
Koru Mah. Koru Sitesi
Ihlamur Cad. No: 26, 06810 Çayyolu, Ankara
Tel : [phone]
Faks : (312) 241 99 91
E-posta : [email protected]
www.turkcer.org.tr
Tasarım ve Uygulama
BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti.
Ziya Gökalp Cad. 30/31, 06420 Kızılay, Ankara
Tel : [phone]
Baskı
Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş.
Bahçekapı Mah. 50. Sok. No: 7, 06370 Şaşmaz, Ankara
Tel : [phone]
Baskı Tarihi: Ekim 2012
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
2
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
ÖN SÖZ
TCD Başkanı’nın veda mektubu
Sayın Meslektaşım,
İki dönemdir sürdürdüğüm Türk Cerrahi Derneği Başkanlığı görevimin sonuna
geldim.
Ekim ayında yapılacak seçimlerde yeniden aday olmayacağım. Tüzüğümüz buna
izin verse de insanların kendi yaşamlarındaki ilkelerinin yasa ve yönetmeliklerden
daha bağlayıcı olması gerektiğini düşünenlerdenim.
Dört yıl önce size yazdığım ilk mektubumda söylediğim gibi binlerce üyesi olan
bir derneğin demokratik ve katılımcı olabilmesi için başkanlığın en fazla 2 dönem,
yönetim kurulu üyeliğinin de en fazla 3 dönem yapılması uygun olur.
Bana verdiğiniz bu onurlu görev ve gösterdiğiniz güven için bir kez daha çok
teşekkür ederim. Dört yılı da aşan bir süre boyunca tanıdığım ve yüz yüze
tanışmadığım pek çok üyemizin desteğini her gün aldım. Bunun için size
müteşekkirim.
Bir insanın düşleri gelecekteki anılarıdır biraz da…
Benim gençlik yıllarımdan beri dernek faaliyetlerine dair düşlerim vardı. Sizin yol
açmanız ve çalışma arkadaşlarım sayesinde düşlerimin hemen hepsi artık anılarım
oldu… Bundan daha büyük bir mutluluk olabilir mi bir insan için?
Bu veda mektubunda dört yılda neler yaptığımızı anlatmayacağım. Buna gerek yok.
Zira yüzlerce sayfalık dört çalışma raporu yayınladık. Yaptıklarımızı biliyorsunuz.
İki yıl önceki mektubumda “bir şey olmak için değil bir şey yapmak için var olmak”
tan bahsetmiştim size. Bu ilkeye uymaya çalıştım. Kuşkusuz eksiklikler hatta hatalar
olmuştur. Ancak, bu dört yıl boyunca aklımı, yüreğimi ve zamanımı büyük ölçüde
derneğimize ve camiamıza adamış olmak beni teselli ediyor.
Hoşcakalın.
Prof. Dr. Cem Terzi
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
3
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU

Sağlıkta Dönüşüm Programı: Sağlık Piyasalaşırken
Hekimler İşçileşiyor
Prof. Dr. Cem Terzi
Sağlıkta Dönüşüm Programı Nereden Türkiye’de, refah devletlerindeki gibi bir sağlık sistemi
Kaynaklanıyor? henüz kurulmamıştır. Tamamı genel bütçeden finanse
edilen ya da başka finansman sistemleri ile de olsa vatan-
Bir salgın hastalık gibi 80’lerden itibaren hemen her ülke-
daşın sağlık için cepten harcama yapmadığı ya da çok az
nin sağlık sistemi Dünya Bankası (DB) tarafından yayılan
yaptığı ve tüm vatandaşların kapsam içi olduğu/üniversal
sağlıkta reform çalışmalarına maruz kaldı. Bizde hazırlığı-
bir sağlık sistemi ülkemizde hiçbir zaman gerçekleşme-
na 90’larda başlanan bu program 2002’den itibaren tam
di. Bugün, Sağlıkta Dönüşüm Programı ile bu özellikleri
anlamıyla yaşama geçirildi. Programın temel özelliği sağ-
taşıyan bir sağlık sistemi ulusal hedef olmaktan çıkarılmış
lık hizmetlerinin piyasa temelli/uyumlu hale getirilmesidir.
bulunmaktadır.
DB’nın sağlık politikaları üzerinde gelişmiş ülkeler ve ge-
lişmekte olan ülkeler için farklı projeleri vardır. Bu proje-
Türkiye’nin Sağlık Sistemi Neydi? Şimdi Ne
ler, 80 ve 90’lar (daha radikal), 2000’ler (daha tedbirli) gibi
bazı dönemsel farklılıklar da göstermektedir. Ancak, temel Oluyor?
ortak nokta, sağlık hizmetinde kamusal niteliğin azaltılma- Türkiye’de hiçbir zaman herkesin ulaşabildiği, genel büt-
sı ve vatandaşların bireysel sorumluluğunun artırılmasıdır. çeden finanse edilen bir sağlık sistemi olmamıştır. Sağlık
hakkı büyük ölçüde sosyal sigorta (Emekli Sandığı, SSK ve
yıllar sonra sisteme eklenen Bağ-Kur) kapsamındakilere
Sağlıkta Dönüşüm Programları ile Ne Yapılmak
sunulmuştur.
isteniyor?
Buna Bismarck tipi sosyal güvenlik sitemi denmektedir.
Sağlıkta Dönüşüm Programları’nın yüzleri, farklı ülkelerde
Bismarck tipi modellerde devlet, refahı mevcut sınıf ve sta-
ve farklı dönemlerde değişmektedir. Asıl yapılmak istene-
tü farklarını sürdürmek hatta güçlendirmek üzere dağıtır.
nin ne olduğunun anlaşılması bazen yıllar alabilmektedir.
Sosyal haklar istihdamdaki konuma ve kişinin prim katkı-
Ancak, nihai hedef, sağlığın anayasal güvence altında bir
sına göre sunulur. Devlet, refahı topluma dağıtırken eşitle-
vatandaşlık hakkı ve sağlık hizmetinin üretim, finansman
me amacı gütmez. Bu modelin kurucusu olan Almanya’da
ve uygulama olarak bir kamusal hizmet olmaktan çıkarıl-
sistem herkesi kapsamaktadır. Oysa, Türkiye’de büyük bir
ması en azından bu niteliğin ciddi ölçüde azaltılmasıdır.
nüfus oluşturmasına rağmen enformel istihdam ve tarımda
Sağlıkta Dönüşüm Programları, Avrupa ülkelerindeki (ör-
çalışanlar sistem dışı kalmıştır. Bu sağlık sistemi eşitsiz ve
neğin; İngiltere, Almanya, Fransa, İskandinav ülkeleri vb.
korparatist (ayrımcı) bir sağlık sistemidir.
gibi) tüm vatandaşları kapsayan ve kamu hizmeti olarak
sunulan sağlık hizmetlerinin piyasa ile uyumlu hale getiril- Türkiye’nin eşitsiz ve ayırımcı sağlık sistemi, nüfusun cid-
mesini amaçlamaktadır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülke- di bir kısmını kapsam dışı bırakmakla kalmamış kapsam
lerde ise sağlık sistemleri çoğu kez tüm vatandaşları kapsa- içine aldığı gruplara sunulan sağlık hizmetinin niteliği de
maktan uzaktır. Bu nedenle Sağlıkta Dönüşüm Programları ayrımcı olmuştur.
ile yapılanlar oldukça farklıdır. DB’nın temel görüşü, sağ- Eski sistem kendi içinde ciddi eşitsizlikler içermekteydi.
lık harcamalarındaki artış nedeniyle zengin ülkelerin re- En iyi hizmet ve en çok sağlık harcaması, Emekli Sandığı
fah devletlerinin vatandaşlarına sunduğu kamusal sağlık mensuplarına yapıldı. Daha sonra Bağ-Kur ve son sırada
hizmetinin artık sürdürülemez olduğudur. Bu ülkelerdeki SSK’lılar yer aldı. Emekli Sandığı mensuplarına yapılan yıl-
reformlar vatandaşların bugüne kadar ki kazanımlarını lık sağlık harcaması SSK’lıların 4-5 katı olmuştur. Emekli
azaltmaya odaklanmıştır. DB, gelişmekte olan ülkeler için Sandığı mensupları üniversite hastanelerine doğrudan
ise sağlığın bir vatandaşlık hakkı ve kamu hizmeti olması başvurabilirken SSK’lıların böyle bir imkânı olamamıştır.
yerine sağlık hizmetlerinin piyasa ilişkilerine açılmasını, Sevk zinciri hiçbir zaman işletilmemiştir. Emekli Sandığı
kamudan özel sektöre devredilmesini ve her bireyin sağlık mensupları ilaçlarını her eczaneden alabilirken SSK’lıların
harcamasına katkıda bulunmasını istemektedir. böyle bir imkanı olamamıştır.
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
5
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
Hemen her ülkenin vatandaşları üniversal (herkesin ula- Ocakları yoksullara ve sağlık güvencesi olmayanlara sınırlı
şabildiği) bir sağlık sistemi talep eder ve bu talep pek hizmet veren kurumlara dönüştürüldü. Sosyalleştirme dö-
çok merkez ülkede 60’lardan itibaren karşılık bulmuştur. neminde bir iki defa ömürleri çok kısa olan yasal düzenle-
İngiltere, Almanya ve Fransa gibi ülkeler 60’lardan itiba- meler ile kamuda çalışan hekimlerin serbest/özel hekimlik
ren, İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi ülkeler ise 80’ler- yapmaları yasaklanmışsa da yalnızca kamuda tam gün ça-
den itibaren üniversal sağlık sistemlerini kurdular. Avrupa lışma hiçbir zaman başarılamadı. 80 darbesi ile de kamuda
ülkelerinin pek çoğunda tüm vatandaşların kapsam içinde çalışanlar için özel hekimlik engeli tamamen kaldırıldı.
olduğu, sağlık hizmeti finansmanının ağırlıkla kamu kay-
80’lere geldiğimizde Türkiye’nin sağlık siteminde durum
naklarından yapıldığı ve sağlık hizmetinin ağırlıkla kamu
kabaca buydu.
kuruluşlarında üretildiği modeller geliştirilmiştir.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bir istisna oluşturur.
80’ler
ABD’nin liberal refah rejiminde, sağlık sistemi bir aşırılık
ve yoksunluk paradoksudur. Bazı insanlar sağlık hizmetine 80’ler ülkemiz için işte sürekliliğin, güvencenin yitiril-
hiç ulaşamazken ya da çok kısıtlı bir sağlık hizmeti alırken mesi, yoksullaşma ve güvencesizleşme yıllarıdır. Çalışma
diğerleri de maliyeti çok yüksek ve bazen zararlı olabilen, yaşamına esnek üretim, atipik işler, yarı zamanlı işler gibi
aşırı olarak nitelendirilebilecek bir sağlık hizmeti almakta- yeni olumsuzluklar girmiştir. Toplumun alt üst olduğu bir
dır. Yeryüzünün üniversal olmayan, en pahalı sistemidir. dönemdir.
Derin bir kriz içindedir. Piyasa güçlerince yönlendirilen,
Bu yıllarda işlerini kaybeden, düzenli bir işi olmayan in-
tamamen endüstriyel hale gelmiş, birinci basamak yerine
sanlardan prim toplamak da mümkün olmadı doğal olarak.
üçüncü basamağa yönelmiş, minimum toplumsal eşitlik il-
Ülkemizin Bismarck tipi prim ödemeye dayalı sağlık sis-
kelerini karşılamayan, sınıf ve etnisite ayrımcılığı gösteren,
temi iyice çalışmaz hale geldi. SSK negatif bütçeye düştü.
temel sağlık sorunlarını çözmeye odaklanmamış, herkesin
Pek çok insan primlerini ödeyemedikleri için Bağ-Kur gü-
erişimine açık olmayan ve dezorganize bir sistemdir. Şu
vencesini yitirdi. Geriye vergi toplayarak genel bütçeden
günlerde ABD’de “Obamacare” ismi ile anılan bir reform
sosyal hakların temini (Beveridge modeli) seçeneği kalmış-
süreci ile sağlık erişimi kapsamı ABD vatandaşları için ge-
tı. Ancak, o da yapılmadı. Devlet, gelir vergisi ve kurumlar
nişletilmeye çalışılmaktadır.
vergisi yerine sosyal adaletle bağdaşmayan yöntemlerle
vergi toplamaya; tüketim vergilerine (KDV vb. gibi) yönel-
Vatandaşın Cepten Ödemeye Mecbur Bırakılması di. Bu tip dolaylı vergiler toplumdaki eşitsizliği daha da
Devletin Tercih Ettiği Bir Finansman Modelidir arttırdı.
Aslında
Ülkemizde vatandaşın cepten ödemeler (muayenehane- Ve Mecburen Yeşil Kart Gündeme Geldi
lerde, özel hastanelerde, üniversite hastanelerinde öğretim
Yoksulların sağlık hizmeti alamadıkları hastane kapılarında
üyesi katkı payı olarak vb. gibi) ile sağlık harcamalarının
süründükleri ya da hastanelerde rehin kaldıkları bir dönem-
bir kısmını üstlenmesi maliyet azaltıcı/paylaştırıcı bir yön-
de Yeşil Kart uygulamasına geçildi. Yeşil Kart ile, yoksul
tem olarak hemen her hükümet tarafından benimsenmiş,
olduklarını kanıtlayan insanların, sağlık hizmetine ihtiyaç
ücretsiz ve herkesin ulaşabileceği bir sağlık hizmeti anlayı-
duyduklarında, sadece acil sağlık hizmetlerini ve yataklı
şı hiçbir zaman egemen olmamıştır.
tedavi hizmetlerini içerecek biçimde ücretsiz karşılanması
bu dönemde başladı. Yeşil Kart yetersiz ve bütüncül olma-
Sosyalizasyon Yasası yan adeta sadaka gibi sunulan bir sosyal yardım sistemiydi.
Bu durumu değiştirmeye yönelik ilk ve tek çaba 60’lar-
daki Sosyalizasyon Yasası’dır. Sosyalizasyon, İngiltere’de 2001 Krizi
ve bazı Avrupa ülkelerinde geçerli olan, sosyal hakla-
2001 ekonomik krizi, DB ve IMF’nin Güney Amerika de-
rı insanların çalıştıkları işteki konumuna göre değil va-
neyiminden çok iyi bilinen ‘Yapısal Uyum Programı’nın
tandaşlık konumuna göre tanımlayan, herkesi kapsayan
büyük bir hızla ülkemizde uygulanmasına yol açtı. Bu
(üniversal) ve vergilerle oluşan genel bütçeye dayalı;
program, sosyal harcamaların kesilerek kamu borcunun
Beveridge tipi soyal güvenlik sitemini Türkiye’de kurma
azaltılması, devlet mallarının yoğun biçimde özelleştiril-
çabasıydı. Birbiri ile zıt iki sistem (Bismarck tipi korpara-
mesi, ücretlerin (işçi/memur) düşürülerek devlet hazine
tist ve Beveridge tipi üniversal) eş zamanlı devam ettiril-
gelirlerinin artırılması, ulusal mal piyasasının liberalizas-
mek istendi.
yonu, ulusal finans piyasasının liberalizasyonu, dışsatım
Hükümetler hiçbir zaman Sosyalizasyon Yasa’sının gerek- ekonomisine reoryantasyon ve ulusal paranın devalü-
lerini yerine getirmediler ve sosyalizasyonun Türkiye’nin asyonunu içeriyordu. Program aracılığı ile Türkiye için
sağlık sitemi olmasını sağlamadılar. Sevk zinciri kurulma- en önemli iç ve dış sorun, borç yönetimi haline getirildi.
dı. Emekli Sandığı mensupları ve SSK’lılar sağlık ocağına Sosyal bedeli ne olursa olsun dış borç ödemeleri birincil
uğramadan doğrudan hastanelerden hizmet aldı. Sağlık öncelik kazandı.
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
6
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
2001 krizinden DB ve IMF önderliğinde çıkmaya çalışan Genel Sağlık Sigortası modeli kamusal sigortacılık olması-
ülkemizde, vatandaşların zihinleri kriz ablukasındaydı. Bu na rağmen Türkiye’de bu sistem içine aynı zamanda halkın
sayede serbest piyasa, kamu harcamalarında ciddi kısıntı yaptığı cepten ödemeleri, katkı paylarını, farkları da dahil
ve özelleştirme programı, kolaylıkla yaşama geçti. Kamu ettiği için özeli de kapsayan karma bir finansman modeli
sektörü art arda özelleştirilerek devlet küçültüldü ve piyasa durumunda gelişmektedir.
ekonomisine bağlılık perçinlendi. Parasız sağlık ve parasız
Genel Sağlık Sigortası kazanandan vergi toplamak yerine
eğitim gibi yaşamsal destek alanları iyice daraltıldı.
orta ve alt sınıftan prim adı altında yeni bir vergi; sağlık
vergisi almak demektir.
Sağlıkta Dönüşüm Programı Başlıyor
Üstelik halkı katkı payı ödemeye (cepten ödeme) ve özel
2002’de Sağlıkta Dönüşüm Programı uygulamaya başlan- sigortacılık sisteminden teminat paketinin dışında kalan
dığında, 80 ve 90’ların neoliberal programları ve 2001 hizmetler için sağlık sigortası satın almaya yöneltmektedir.
krizi sayesinde ülkemizde sağlık güvencesi olmayan, yeşil
Türkiye gibi bir toplumda, vergi gelirleriyle değil de prim
kartı bile olmayan, işsiz ya da geçici iş bulan, barınma ko-
ödemeleriyle finanse edilen bir sağlık sistemi kurulması,
şulları elverişsiz, kötü ya da çok kötü koşullarda yaşayan,
primlerin toplanmasındaki zorlukları bir yana bırakırsak
sadece gelir yoksulu değil tamamen toplum dışına itilmiş
yoksulların sağlık hizmetlerine erişimini ihtiyaç tespiti-
insanların sayısı kimi çalışmalara göre 14 milyon, kimi ça-
ne bağlamakta ve vatandaşlık statüsündeki eşitliği yok
lışmalara göre de 21 milyonu bulmuştu.
etmektedir.
Bu dönemde neoliberal dönüşüm programlarının uygu-
Bu yeni sağlık sistemi de özü itibari ile Bismarck tipi yani
landığı pek çok ülkede ortaya çıkan aşırı yoksullaşmanın
eşitsiz ve ayrımcı bir modeldir. Toplum bu kez prim öde-
niceliksel ve niteliksel boyutu DB açısından bir tehlike
yebilenler ve ödeyemeyenler olarak ikiye ayrılmaktadır.
(toplumsal muhalefet riski ve bireylerin tüketici özellikle-
Prim ödeyebilenlerden ek vergi alınacak, prim tutarları
rini sürdürememe durumu) olarak görülmeye başlanmıştı.
yıllar içinde giderek yükselecek, prim karşılığında sunu-
Dolayısıyla sağlık sistemlerini piyasalaştırma programın-
lan sağlık hizmeti içeriği yetersiz kalacak daha fazlası
da rötuşlar yapıldı; daha tedbirli, tedrici reform paketleri
için özel sağlık sigortası yaptırılmak zorunda kalınacak ve
oluşturuldu.
toplumun cepten harcama oranı artacaktır. Yoksullar ise
sağlık hizmeti alabilmek için primlerini devletin ödeme-
Yeni Sağlık Sistemi: Genel Sağlık Sigortası sini sağlamak üzere sürekli yoksul olduklarını kanıtlamak
2000’lerden itibaren DB, bize ve Doğu Avrupa ülkeleri- zorunda kalacaklar. Bürokratik engellerle karşılaşacaklar.
ne yalnızca temel (minimum) sağlık hizmetlerinin (ana Pek çok yoksul insan sağlık güvencesine kavuşamayacak
çocuk sağlığı, aşılama gibi birinci basamak sağlık hiz- ve sağlık hizmeti alamayacaktır.
metlerinin) devletler tarafından finanse edilmesi, bundan
daha fazlası için ise vatandaşların özel sigorta ve özel Son 10 Yılda Neler Oldu?
hizmet sunucularına yönlendirilmesini içeren bir sistem
2002’de yeni hükümet Türkiye’de kamunun bundan böyle
önermeye başladı. Temel (minimum) sağlık hizmetlerinin
sağlık hizmeti üretmek istemediğini, sağlık hizmetini satın
finansmanı için de maliyet artışlarını kontrol edebilmek
alacağını ilan etti. Son gelinen noktada da kamu hastane-
gerekçesiyle vatandaşların sağlık güvencesi için prim
lerinin yerel yönetimlere devredilmesine ve istenirse özel
ödemelerini zorunlu kılan bir sistem önerilmektedir. Bu
sektöre satılmasına imkân tanıyan yasal düzenlemeler ger-
sistemin Türkiye’deki adı Genel Sağlık Sigortası(GSS)’dır.
çekleşti (Kamu- Özel Ortaklığı).
Aslında GSS sistemi ülkemize uygun bir sistem değildir.
2002’den bu yana Türkiye sağlık ortamı bir şantiye halin-
Türkiye’nin prim ödeyebilecek bir sosyoekonomik yapısı
dedir. Birer cümle ile radikal değişiklikleri özetleyelim:
yoktur. işsizlik oranı yüksektir. Çalışanların büyük bir kısmı
kayıt dışıdır. Nüfusun önemli bir kısmı köylerde ve belde- • Tek elden sağlık hizmeti finansmanı, üretimi ve su-
lerde yaşamakta, tarımla geçinmektedir. numu yapan ve bu sayede tanı ve tedavi maliyetle-
rini ciddi biçimde düşürmüş bir sistem olan, büyük
Genel Sağlık Sigortası ile enformel sektörün (tüm çalışan-
bir halk kesimine yıllarca hizmet veren SSK, Sağlık
ların %50’si kayıt dışı) ve tarımdaki nüfusun büyüklüğü,
Bakanlığı’na devredilerek tasfiye edildi. Bu sayede
prim toplamada yaşanan sorunlar ve hiçbir sağlık güven-
kamunun finansman, üretim ve sunumda tek olduğu
cesi/emeklilik hakkı/düzenli işi olmayan yoksul ve dışlan-
model devre dışı bırakıldı.
mış nüfus oranı (nüfusun %20’si, DB verisine göre nüfusun
1/3’ü) tamamen göz ardı edilmektedir. Çok açıkça söyle- • Hastaneler sağlık işletmesi haline getirildi. Kamu sağ-
mek gerekirse toplum sağlık güvencesi için prim ödeye- lık kurumlarına işletme kültürünün yerleşmesini sağ-
bilecek güçte değildir. Bu sistem pek çok insanın sağlık lamak amacıyla önce bu kurumların bütçelerinden
güvencesini yitirmesine yol açacak ve pek çok insan bü- kesintiler yapıldı. Sağlık kurumları kendi yaratacak-
tüncül bir sağlık hizmeti alamayacaktır. ları döner sermaye gelirlerine bağımlı hale getirildi.
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
7
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
Pek çok üniversite hastanesi iflas etti ya da negatif kamu hastanesinde 45 dakikada 6 katarakt ameliyatı ya-
bütçeye düştü. Döner sermaye ek ödemeleri, perso- pıldı (adeta rekor denemesi) ve maalesef hastaların hepsi
nele ek gelir sağlamayacak duruma geldi. Personel görme yeteneğini yitirdi.
geliri ise döner sermayeye dayandırıldı. Hizmet mali-
Ayrıca hekimler genel durumu kötü ya da tedavisi riskli ve
yeti ve giderleri arttı. Önümüzdeki süreç hastanelerin
güç hastalardan kaçmakta bunun yerine daha kolay ve ra-
yerel yönetimlere (belediyelere, il özel idarelerine,
hat performans geliri elde edecekleri hasta ve hastalıkların
hastane birliklerine devredilmesidir. Bu da yeni yö-
tedavisine yönlenmektedirler. Hasta hekim ilişkisi bir daha
netsel yapı, yeni finansman biçimi ve mekanizmaları
düzelmeyecek şekilde bozulmuştur.
demektir.
• Bu arada Sağlık Bakanlığı toplam 16 milyar Dolar’lık
Sağlık Harcamalarında Rekor Artış ve
yeni dev hastane ihalelerine (Sağlık Kentleri) başladı.
Kamu- Özel işbirliği adı altında, kamu kaynakları kul- Yön Değişimi
lanılarak, ulusal ve uluslararası sermaye gruplarının Sağlık harcamalarında rekor artışlar oldu, kişi başına yıl-
sağlık alanına girmeleri sağlanmaktadır. 1000- 3000 da 624 Dolar’a, toplamda yılda 44.6 milyar Dolar’a (2008
yatak kapasiteli bu dev hastaneler kent dışında kurul- yılı) ulaşıldı. 20007 yılına kıyasla artış oranı %13.5’dir.
makta, eski hastanelerin buralara taşınması ve şehir Toplam sağlık harcamasının ulusal gelirdeki payı %6’ya
merkezindeki eski hastane yerlerinin ise yeni ticaret yükseldi. Sağlık harcaması yıllık artışı, ulusal gelirin yıllık
alanlarına dönüştürülmesi planlanmaktadır. büyüme hızının üzerindedir.
Ankara Etlik’te yapılacak olan hastanenin ihalesi bitmiş Bu dönemde sağlık harcamalarındaki artış merkez zengin
ve yaklaşık 2 milyar Dolar’a bir İtalyan –Türk ortaklığına ülkelere benzedi. Oysa, Türkiye refah sistemi güvensiz,
verilmiştir. Astaldi-Türkerler ortaklığının 2.4 milyar liraya sosyal ve teknolojik açığı olan, ulusal inovasyon sistemini
sağlık kampüsünü tamamlaması ve 25 yılda devletten 8 geliştirememiş ve biyoteknolojik açıdan tamamen dışa ba-
milyar lira kira alması öngörülmüştür. Kampüsün tamam- ğımlı bir ülke olmaya devam etmektedir.
lanmasıyla Ankara’nın merkezi semtlerinde yer alan 7
hastane buraya taşınacaktır. Taşınan hastanelerin yerleri Buna rağmen Türkiye’nin geçmişteki sağlık harcamalarının
ise Astaldi-Türkerler tarafından otel, alışveriş merkezi gibi çok düşük olduğu gerçeğini vurgulayarak bu artışı olumlu
ticari alanlara dönüştürülecektir. bulsak bile harcamaların bileşimi, sağlığın piyasalaştırıldı-
ğını ve özel sektör sermaye birikimini göstermektedir.
Birinci Basamakta Aile Hekimliği Sistemi Bu harcamalar çok büyük oranda tedavi edici sağlık hiz-
metlerine; büyük oranda hastane hizmetlerine (%40) ve
Birinci basamak sağlık hizmetlerinin temeli olan Sağlık
ilaca, asıl olarak da özel sağlık sektörüne yönelik oldu.
Ocağı modeli yok edilerek, başvurana hizmet verilen Aile
Koruyucu hekimliğe yönelik harcama ciddi biçimde
Hekimliği Sistemi’ne geçildi. Bu sayede, 60’larda planlan-
düşüktür.
dığı biçimde uygulama olanağı bulamamış, gerekli kaynak,
yatırım ve işgücünden yoksun bırakılmış, nüfusa dayalı ya- Sayıları hızla artan özel hastanelere 2008 yılında kamu
pısı ortadan kaldırılmış sosyalizasyon uygulaması da tarihe kaynaklarından 6 milyar Dolar aktarıldı.
gömüldü. Aile Hekimliği, ekip hizmetini ortadan kaldıran
Bu dönemde vatandaşların hekime başvuru sayısında, ya-
ve birinci basamakta hekimler dâhil istihdam modelini
pılan tetkik ve tedavi giderlerinde (başta ilaç olmak üzere)
sözleşmeli biçimine dönüştüren bir model olmuştur.
çok ciddi artışlar oldu.
Vatandaş şimdilik bu gidişattan memnundur. Ancak, özel
Performansa Dayalı Ödeme
sektör aracığı ile kışkırtılmış talep toplumun gerçek sağlık
Sağlık Bakanlığı ve üniversite hastanelerinde (hatta aile
gereksinimi ile ne kadar örtüşüyor? Yapılan bunca tetkik,
hekimliğinde) performansa dayalı döner sermaye uygu-
kullanılan bunca ilaç akılcı mıdır? Özel sektör arz artışını
lamasına geçilerek sağlık emek süreci, rekabet ve üretim
karşılamak için tedavici edici sağlık hizmetlerinde kışkır-
artışını temel alan özel sektör emek süreci ile benzer hale
tılmış bir talep yaratmak sağlık sisteminin kendisini hasta-
getirildi.
lıklı hale getirmektedir.
Performans sistemi ile hekimler, gelirlerini finansal teşvik
doğrultusunda hasta görme ve girişim yapmalarına göre
Tek Geri Ödeme Kurumu SGK ve Özel Sektöre
temin eder oldu. Hasta hekim ilişkisi kamuda bile gelir ar-
Kaynak Aktarımı
tırma zeminine oturtuldu. Hekimin öncelikli motivasyonu,
hastasını iyileştirmekten çıkarılmış daha çok hasta baka- Emekli Sandığı, Bağ-Kur ve SSK birleştirilerek tek bir geri
rak, daha çok ameliyat yaparak daha çok gelir elde etmek ödeme kurumu olan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) yara-
haline gelmiştir. Hastalar endikasyonsuz, gereksiz tetkik tıldı ve sosyal güvencesi olanların özel hastanelere başvur-
ve müdahalelere açık hale getirildi. Daha geçenlerde bir masına olanak verildi.
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
8
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU
Bu adım toplumda memnuniyet yaratmıştır. Daha önce be- milyon Dolar’a satılmıştır). 43 üretim tesisinin 14’ü yabancı
lirttiğim gibi kendi içinde ayrımcı olan sağlık sistemimizde şirketlere aittir. Yakın gelecekte bu pazardaki hızlı büyüme
eşitleyici bir hamle olarak algılanmıştır topum tarafından. ve sermayenin uluslararasılaşması artarak sürecektir.
Oysa, aşağıda açıklayacağım üzere sistemde tek ve güçlü
bir geri ödeme kurumu kurulması ile kamu sağlık sistemi
Yeşil Kart Sayısında Dramatik Artış ve Hizmet
aleyhine özel sağlık sektörü lehine bir geri ödeme politika-
İçeriğinde Genişleme
sına geçilmiştir.
1992’de yürürlüğe girmiş olan Yeşil Kart uygulaması,
SGK ödemelerinde özel sektörün payı her yıl artarak
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde nüfusun ne-
%30’lara ulaşmış durumdadır.
redeyse yarısını içerecek biçimde 10 milyona ulaştı. Aynı
SGK özel hastanelere ödediği gibi ilaç şirketlerine de büyük zamanda Yeşil Kart’ın hizmet içeriği genişletilerek yatarak
paralar ödemektedir. 2008 yılında SGK özel hastanelere 6 tedavi hizmetlerinin ve ilaç masraflarının kamu kaynak-
milyar, ilaç şirketlerine de 9.4 milyar Dolar, toplamda özel larından karşılanmasına başlandı. Bu uygulamalar, top-
sektöre 14.5 milyar Dolar ödedi. Bu rakamlar, 2002 yılından lumun yoksul kesimi için küçümsenemeyecek imkanlar
2008’e sadece 6 yılda, 6 kat arttı (2008 yılı kamu sağlık har- sağladı. Yoksullar için Yeşil Kart ölüm kalım meselesidir.
camasının paylaşımı: Sağlık Bakanlığı %58, Özel Hastaneler Yoksullar, Yeşil Kart’ın sadece bir sosyal yardım olduğu,
ve Özel Tıp Merkezleri %26, Üniversite Hastaneleri %17, hak statüsünde olmadığı, verildiği gibi geri alınabileceği
diğer optik, tıbbi malzeme ve görüntüleme %4). ya da her an kapsamının daraltılabilineceği gibi itirazlara
sahip çıkacak gücü bulamamaktadır.
Sayıları 500 civarında olan ve kamudan 2008 yılında 6
milyar Dolar aktarılan özel sağlık kurumlarına buna ek Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın bir özelliği gibi sunulan
olarak vatandaşın katkı payı ya da fark adı altında cepten Yeşil Kart sayısının ve içeriğinin artırılması, bu programın
ödemeler de yapmasına imkân tanındı. geniş toplum kesimlerinde bir umut olarak algılanmasına
yol açmıştır.
Özel sektör son 8 yılda birkaç yüz hastane ile kamunun 80
yılık binlerce hastanesi ve yüz binlerce çalışanı ile yaptığı
birikimin yarısına ulaştı. Kamu sağlık harcamasındaki artış Bir Sistem Olarak Katkı Payları
ile özel sağlık sektörü yaratılmaktadır.
Daha önce sosyal güvence kapsamında olanlar için söz
SGK bütçesi her yıl daha fazla oranda açık vermekte ve bu konusu olmayan halkın katkı payı ile sisteme katılmasına
açık merkezi bütçeden karşılanmaktadır. 2002-2008 döne- yönelik yasal düzenlemeler yapıldı. Şu anda dikkat çe-
minde SGK harcama artışı 3.5 kat, bütçeden yapılan harca- kici oranlara çıkarılmayarak kontrolde tutulan muayene
ma artışı 1.8 kat, Yeşil Kart’taki harcama artışı 6 kat oldu. ve ilaç katkı paylarının zaman içinde artış göstermesi ve
yataklı tedavi hizmetleri için de katkı payı talep edilmesi
SGK sayesinde kamu finansman kurumları dışarıdan hiz-
kaçınılmazdır.
met satın alan bir sektör haline getirildi. SGK hizmet satın
alan ve özel sağlık hizmeti üreticilerine ciddi oranda kay- Birinci basamakta aile hekimleri muayenesinden ve acil
nak aktaran bir yapı oldu. servis müracaatlarından katkı payı alınmaya şimdiden baş-
lanmıştır. Özel hastaneler ise sosyal güvencesi olanlardan
%30-70 oranlarında ek ödemeler almaktadır.
Yeni İttifaklar
Toplam sağlık harcamalarında vatandaşın cebinden çıkan
Bu bağlamda siyaset adamı, yüksek bürokrat, akademis-
miktarın oranı 2002’de %19,8 idi. 2007’de bu oran %21,8
yen, uluslararası ve ulusal sermaye sahiplerinin işbirliği
ve 2008’de %17,4 oldu. Dikkat edilirse Sağlıkta Dönüşüm
dönemine tanıklık ettik.
Programı ile vatandaşın cepten ödeme oranı azalmamak-
İlk SGK Başkanı Tuncay Teksöz SGK Başkanlığından ay- tadır. Bu para ağırlıkla özel hastanelere yapılan ek öde-
rılınca, dünyanın büyük ilaç firmalarından Pfizer’e sağlık melere gitmektedir. Bu oran Beveridge tipi sosyal güvenlik
politikaları danışmanı oldu. İkinci SGK Başkanı Tahsin sistemi olan (sosyalizasyon) ülkelerde, çok düşüktür, örne-
Güney istifa edip, Türkiye’nin özel hastane zinciri, bü- ğin İngiltere’de %3’tür.
yük hisse oranı kısa süre önce yabancı bir şirkete satılan
Acıbadem Hastanelerine danışman oldu. Aynı dönemde
Akademik Merkezler
Hacettepe Üniversitesi ile Pfizer stratejik ortak oldu.
Eğitim ve araştırma faaliyetleri nedeniyle akademik mer-
kezlerde sağlık hizmeti maliyeti %30 daha yüksektir. Bu
İlaç Piyasasında Büyüme
nedenle dünyanın hemen her ülkesinde eğitim ve araştır-
Türkiye’de ilaç piyasası yılda %10-15 büyümektedir; 2020 manın vazgeçilmezliği nedeni ile bu fark devlet tarafından
yılında ilaç piyasasının en büyük 10 aktörü arasında ola- sübvanse edilir. Sağlıkta Dönüşüm Programı ile bırakın
cağı ön görülmektedir. Yerli ilaç şirketleri tek tek yabancı sübvansiyonu üniversitelerin araştırma bütçeleri bile ken-
şirketler tarafından satın alınmaktadır (Eczacıbaşı ilaç 650 di yaratacakları döner sermaye gelirlerine bağımlı hale
TÜRK CERRAHİ DERNEĞİ
9
YÖNETİM KURULU (2010-2012)
2. YIL ÇALIŞMA RAPORU