Türk - Amerikan savaşı Son zamanlarda Amerika ile Türkiye

18 Pages·2017·1.15 MB·Turkish

Türk - Amerikan savaşı
Son zamanlarda Amerika ile Türkiye arasında yaşanan gerginlik ilk değil. Amerika ile Türkiye
(Osmanlı İmparatorluğu) arasında ilk gerginlik 1795 yılında Cezayir açıklarında izinsiz
dolaştığı gerekçesiyle, Amerikan ticari gemilerine el konulması ile başlamıştır
Türkiye ve ABD arasında yaşanan tüm gerginlikleri sizler için toparladık.

1. İlk kriz: Amerikan gemilerinin izinsiz Akdeniz'e girişi

Amerika ile yaşanan ilk kriz, 1795 yılında Cezayir açıklarında izinsiz dolaştığı gerekçesiyle,
Amerikan ticari gemilerine el konulması ile başlamıştır. Amerika, Cezayir ve Tunus dayısı
olarak bilinen, Osmanlı'ya bağlı beyliklerle bir anlaşma imzalayarak yılda 12 bin altın
karşılığında esir edilmiş gemi personelini kurtarmış, ticari gemilerinin güvenliğini sağlamıştır.
2. Berberi savaşları

Amerika’nın ticari gemilerinin güvenliği için verdiği yıllık 12 bin altın, o zamanlar yeni yeni
güçlenen Amerika’yı rahatsız etmiş, 1814 yılında Amerika, Cezayir dayısına savaş açmıştır.
Berberi savaşları diye de bilinen bu savaşlarda Amerika başarılar elde etmiş, hatta Amerikan
Deniz Piyadeleri marşına bu savaşla ilgili cümleler eklenmiştir. Bu tarihten sonra Amerika
Osmanlı'dan ticari ayrıcalıklar elde etmek için çok uğraşmış, ilişkilerde dönüm noktası
sayılan 1830 tarihli “Osmanlı-Amerikan Seyr-i Sefain ve Ticaret Antlaşması” ile istediklerini
almıştır.

3. Ahmed Rüstem Bey'in soykırım yalanına tepkisi

Birinci Dünya Savaşı arifesinde Osmanlı Devleti’nin Washington Büyükelçisi Ahmed Rüstem
Bey’dir. Kendisi oldukça aktif bir Osmanlı elçisiydi ve Osmanlı aleyhine yapılan Ermeni ve
Yunan propagandalarına karşı oldukça etkili savunmalar yapmıştı. Amerikan basınının
Türklerin “masum Ermenileri barbarca öldürdükleri” yalanını Amerikan halkına servis
etmesini var gücü ile engellemeye çalışmıştır. Ahmed Rüstem Bey bir gün Türklere yapılan
suçlamalara karşı verdiği beyanatta, Ermeni toplumunun uzun yıllar Osmanlı içinde barış
içinde oturduğunu ancak büyük devletlerin politikalarına uyduklarını söyleyip, Amerikan
basınının esas İngiltere, Fransa ve Amerika’nın Cezayir’de yaptığı katliamlara ve zencilerin
Amerika’da çektiği ızdıraplara bakması gerektiğini söylemiştir. Bu beyanata çok kızan
Amerikan başkanı Wilson, Ahmed Rüstem Bey'in özür dilemesini yoksa istenmeyen şahıs
olarak sınır dışı edileceğini söylemiştir. Rüstem Bey ise sözlerini geri almayacağını,
dediklerinin arkasında olduğunu belirtmiştir. Rüstem Bey bu kararı doğrultusunda
Amerika’dan ayrılıp yurda dönmüştür.
4. Diplomatik ilişkilerin kesilmesi

Birinci Dünya Savaşı esnasında Almanya’nın müttefiki olan Osmanlı Devleti, 2 Nisan 1917
yılında Amerika’nın Almanya’ya savaş ilan etmesinden sonra Amerika’ya savaş ilan
etmemişfakat diplomatik ilişkilerini kesmiştir.

5. ABD Senatosu Lozan Antlaşması'nı onaylamıyor

Birinci Dünya Savaşı sonrası gerçekleşen Kurtuluş Savaşı ile Türkiye bağımsızlığına
kavuşmuş, Lozan Antlaşması ile bu durum tescillenmiştir. Amerika Lozan’a Osmanlı ile
savaşmadığı için sadece gözlemci statüsünde katılmış ancak Boğazlar, Ermeni sorunu,
kapitülasyonlar gibi her başlıkta aktif bir şekilde tartışmış ve sürekli İngiliz tezlerini
desteklemiştir. Lozan Antlaşması imza edildikten sonra İsmet İnönü Lozan kentinde bir süre
daha kalmış, Amerikan temsilcisi Joseph Grew ile Lozan Antlaşması’na çok yakın “Suçluların
İadesi”ne yönelik bir anlaşma imzalamıştır. “Genel Antlaşma” olarak bilinen bu antlaşma
Amerikan kamuoyunda çok büyük tepkiler alınca ABD Senatosu hem “Lozan Antlaşması”nı
hem de “Genel Antlaşma”yı onaylamamıştır. Durum bir krize dönüşmüştür. 1927 yılında
imzalanan “Geçici Antlaşma” ile kriz bitmiştir.

6. Küba Krizi

İkinci Dünya Savaşı sonrası Türk-ABD ilişkilerinde büyük bir yakınlaşma görülmüştür. Bu
dönemde görülen ilk kriz ise, Türkiye’nin 18 Şubat 1952 yılında NATO üyesi olmasından
sonraya denk gelir. Türkiye’den havalanan bir Amerikan casus uçağı olan U2, o zamanki
Sovyet topraklarında düşürülür. Bu durum ABD ve SSCB arasında Küba Krizi denilen olayı
tetikler. Amerikalıların Sovyetlerle yaptığı anlaşma ile dünya nükleer bir savaşın eşiğinden
döner. Anlaşmanın özü ise Türkiye’de bulunan Jüpiter Füzelerinin sökülmesi karşılığında,
Sovyetlerin de Küba’daki nükleer füzelerini sökmesidir. Bu durum Türk halkında, Sovyetlere
karşı Amerika’nın kendilerini savunmasız bıraktığı düşüncesini oluşturmuştur.
7. Haşhaş krizi

Afyon üretiminin Türk-Amerikan ilişkilerinde kriz olması aslında 1970’lerde başlamamıştır.
1909 yılında Şangay’da toplanan ilk afyon konferansını takiben sorun büyümüştür. Ne
Osmanlı Devleti ne de Türkiye Cumhuriyeti, Amerikan isteklerini iktisadi çıkarlarına uygun
görmediğinden konu ile ilgili imza edilen anlaşmalara uymak istememiştir. Amerikalılar
1960’lı yıllarda ülkelerinde görülen uyuşturucu salgınında Türkiye’yi suçlu görmüş oysa
kaynağın Güney Amerika ve Güney Asya kökenli merkezler olduğu sonradan anlaşılmıştır.
1970-1975 yılları arasında haşhaş ekimine bağlı olarak ABD ve Türkiye arasındaki ilişkiler
krize girmiş, kopma noktasına gelmiştir. ABD Başkanı Nixon dönemin başbakanları Demirel
ve Ecevit’e konu ile ilgili yoğun baskılar yapmıştır. 1975 sonrasında Türkiye’de haşhaş ekim
alanları azaltılmış, konu Türk çiftçisi aleyhine olacak şekilde kapanmıştır.
8. Johnson mektubu

ABD ile yine aynı yıllarda yaşanan bir krizde Kıbrıs nedeni ile çıkmıştır. 1961-1963 yılları
arasında, Rumlar Kıbrıs’ta dengeleri kendi menfaatleri yönünde değiştirmeye başlamışlardı.
EOKA ve Enosis idealleri sonucunda patlayan olaylar, adadaki iki toplumu birbirinden
koparmış ve Rumların Türklere karşı şiddet hareketleri başlamıştı. Türkiye, 29 Mayıs 1964’te
İngiltere ve Yunanistan’a durumun kötüleştiğini bildiren bir nota vermiş, akabinde Türk
Hava Kuvvetleri Kıbrıs üzerinde uçarak müdahale sinyali vermiştir. Bu gelişmeler üzerine
1964 Haziran ayında Türk müdahalesini istemeyen ABD Başkanı Johnson, Başbakan İsmet
İnönü’ye tarihe “Johnson Mektubu” olarak geçecek bir mektup göndermiştir. Mektup
ultimatom veren tarzı ile Türk-Amerikan ilişkilerine derin bir darbe vurmuştur. “Türkiye
garanti antlaşmasını tam işletmeden adaya müdahale kararı almıştır. Dolayısıyla Türkiye
henüz müdahale hakkını kullanamaz. Kıbrıs'a müdahalesi onu, Sovyetler Birliği ile bir
çatışmaya itebilir. Bu durumda NATO Türkiye’yi desteklemeyebilir. Türkiye ile ABD arasında
yapılmış 12 Temmuz 1947 yardım antlaşmasına göre; Türkiye, Amerika’nın vermiş olduğu
silahları Kıbrıs’ta kullanamaz. Çünkü bu silahlar Türkiye’ye savunma amacıyla verilmiştir.”
Amerika’nın Türkiye’yi Rus tehditi ile korkutmasına rağmen Türkiye ve o zaman ki SSCB
arasında bir yakınlaşma başladı. Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkin 30 Ekim - 6 Kasım
1964’te Moskova’ya resmi ziyaretlerde bulundu. İki ülke arasındaki görüşmelerden sonra
yayımlanan bildiri ile Sovyetler Birliği, Kıbrıs’ta Türk ve Rum topluluklarını kabul ederek Türk
tezlerini kabul etmiş oldu.
9. Türkiye'nin Kıbrıs müdahalesi

1974 yılına gelindiğinde Kıbrıs adasında çözüm hala bulunamamıştı. Nikos Sampson yaptığı
darbeyle Rum Kesimi’nde yönetimi ele geçirmiş ve ardından Makarios İngiltere'ye kaçmıştı.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit Atina ve Londra’ya giderek adaya müşterek müdahale
teklifi götürmüş ama kabul görmemişti. Bunun üzerine Türkiye garantörlük hakkına
dayanarak Temmuz ve Ağustos 1974’de Kıbrıs’a asker çıkardı. 1975 yılında Rum yanlısı
politika izleyen ABD Kıbrıs Barış Harekatı'nı gerekçe göstererek Türkiye’ye ambargo kararı
aldı. Türkiye bu karara misilleme yaparak bütün Amerikan üslerini kapattı. 1978 yılında
Türkiye’nin Rusya’ya yakınlaşmasından korkan ABD silah ambargosunu kaldırdı.
10. PKK kamplarındaki Amerikan cesetleri

ABD 17 Ocak 1991 tarihinde, Irak’ın Kuveyt’e girmesini bahane ederek, Irak’a savaş açtı.
Büyük bir uluslararası koalisyon desteği ile Irak yenildi ve Kuveyt’ten çıkmak zorunda kaldı.
1. Körfez Savaşı olarak isimlendirilen bu saldırı, 3 Mart 1991 günü imzalanan ateşkes
anlaşması ile sona erdi. Daha sonra ABD, Kuzey Irak’ta Kürtlerin güvenliğini sağlamak
bahanesi ile kurmak istediği kukla Kürt devleti için 36. paralelin kuzeyini uçuşlara yasaklı
hale getirdi ve bu alanı korumak için “Çekiç Güç” adı altında askeri bir güç kurdu. 12
Temmuz 1991 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla izin verilen Çekiç Güç, 77 uçak ve helikopter
ile 1862 personele sahipti. Yer olarak İncilik ve Pirinçlik üsleri kullanılıyordu. “Çekiç Güç”
ABD’nin Kürdistan Projesi için vakit kaybetmeksizin örtülü operasyonlara başladı. Bu
durumdan önce sadece şüphe duyan Türk yetkililer, Türk ordusunun operasyonları sonucu
bombalanan PKK terör örgütü kamplarını ele geçirdiğinde, İncirlik’ten kalkan uçaklar veya
Diyarbakır’dan havalanan helikopterler vasıtasıyla, paraşütle atılmış malzeme yardımlarının
yanı sıra Amerikalı ve İsrailli uzmanların cesetleri ile karşılaştı. Bu durum ABD yönetimine
çeşitli kanallarla bildirilse de ABD konuyu sürekli inkar etti.
11. Muavenet'in vurulması

Türkiye’nin çekiç gücün örtülü eylemlerini engellemek için yaptıkları ve soğuk savaş
bitiminde ABD rotasından çıkma belirtileri vermesi ABD’yi son derece rahatsız ediyordu. 2
Ekim 1992’de Display Determination-92 (Kararlılık Gösterisi-92) adlı NATO tatbikatı
sırasında Ege’de Muavenet muhribimiz ABD uçak gemisi Saratoga’nın ateşlediği 2 adet
SeaSparrow hava savunma füzesiyle vuruldu. Füzeler geminin kalbi sayılabilecek köprü üstü
ve SHM (Savaş Harekat Merkezi) gibi yerlerin yakınına isabet etti. Füzelerin isabeti
sonucunda geminin komutanı Deniz Kurmay Yarbay Kudret Güngör dahil olmak üzere 5
şehit ve 22 yaralı verdik.Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Lawrence Eagleburger haberi
Washington Büyükelçimiz Nüzhet Kandemir’e “geminizi batırdık özür dileriz” diye iletti.
Amerika’nın Türkiye’yi hizaya getirme girişimleri bu olaydan sonra da devam edecekti.
12. Eşref Bitlis suikasti

Amerikalılar 90'lı yılların başında PKK atakları karşısında başlarda bocalayan Türk Ordusunu
gördükçe Kürdistan devleti için oldukça umutlanmışlardı. Ancak çok kısa sürede toparlanan
Türk Ordusu, doğru komutanlar ve eylemlerle PKK varlığını yok etmeye başladı. Aynı
zamanda “Çekiç Güç” varlığına ve ABD Ortadoğu ajandasına karşı ordu içinden itirazlar
artmaya başlamıştı. Bu durumdan rahatsız olan Amerikalılar Muavenet Muhribimizi
vurduktan iki ay sonra, 17 Aralık 1992 yılında, yapılan başarılı bir operasyonla ilgili Barzani
ile görüşmeye giden Orgenaraller, Necati Özgen ve Eşref Bitlis’in içinde bulunduğu
helikopteri bile düşürmeye çalıştılar. Necati Özgen olayı şöyle anlatmıştı: “ 1992’de
Orgeneral Eşref Bitlis'le birlikte Barzani'nin karargahına gidiyorduk. Zaho'yu geçtik...
Birdenbire 1.500 metre yüksekte iki Amerikan F15'i belirdi. Biri aşağıdan diğeri de yukarıdan
helikopterimizi yalayarak geçti. Motorlarımız durmak üzereydi ki aynı sahne ikinci kez
yaşandı. Kaptan pilot Jandarma Yarbay Öner Yaktuğ'a ne olduğunu sorduğumuzda
'Komutanım jetlerin egsoz gazı helikopterin motorlarını dolduruyor. Bu yüzden motorlar
oksijensiz kalıyor ve güç kaybediyoruz. Neredeyse durma noktasına geldik' dedi.” Ne yazık ki
ilk denemede başarılı olamayan güçler, 17 Şubat 1993 yılında Orgeneral Eşref Bitlis’in
uçağına sabotaj yaparak düşürdüler. Orgenaral Bitlis Ağustos 1992’de dönemin
Cumhurbaşkanı Turgut Özal’a ABD - PKK ilişkisini belgeleyen bir rapor sunmuş, raporda Kürt
sorununa yönelik çözüm önerilerini de sıralamıştı. Bitlis’in planı MGK gündemine gelmiş, 27
Ağustos 1992 MGK bildirisi Bitlis’in planından esinlenmişti. Orgeneral Bitlis 7 Şubat 1993’de
ABD’nin PKK’ya yardım ettiğini açıkladı, bu tarihten on gün sonra ise uçağı sabotajla
düşürüldü. Eşref Bitlis’in şehit edilmesinden sonra Türk kamuoyunda ABD karşıtlığı hızlı bir
şekilde arttı.