toplumsal cinsiyet açısından yeniden evlenmeler

238 Pages·2015·1.63 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyal Hizmet Anabilim Dalı

TOPLUMSAL CİNSİYET AÇISINDAN YENİDEN EVLENMELER:
KADIN VE ERKEKLER GÖZÜNDEN NİTELİKSEL BİR İNCELEME

Mehmet Serkan DEMİRCİ

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2015

TOPLUMSAL CİNSİYET AÇISINDAN YENİDEN EVLENMELER: KADIN VE
ERKEKLER GÖZÜNDEN NİTELİKSEL BİR İNCELEME

Mehmet Serkan DEMİRCİ

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyal Hizmet Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2015

iii

TEŞEKKÜR
Bu araştırma sürecinde, danışmanlığında özgür bir çalışma ortamı sunan, fikirleri ve
desteği ile çalışmanın zenginleşmesindeki en büyük pay sahibi, sabrı, ilgisi ve disiplini
ile beni kendisine bir kez daha hayran bırakan saygıdeğer hocam Doç. Dr. Nilgün
KÜÇÜKKARACA’ya, soruları ve katkıları ile konuya olan ilgilimi her zaman canlı tutan
saygıdeğer hocam Yrd. Doç. Dr. Filiz DEMİRÖZ’e, jüri aşamasındaki yapıcı eleştiri ve
değerlendirmeleri ile çalışmanın her satırına önemli katkılar sunan, çalışmanın geneline
dair akademik bakışımı zenginleştiren ve çalışma enerjimi tekrar toplamama yardımcı
olan saygıdeğer hocalarım, Prof. Dr. Vedat IŞIKHAN, Doç. Dr. Arzu İÇAĞASIOĞLU
ÇOBAN, Doç. Dr. Tarık TUNCAY ve Doç. Dr. Ercüment ERBAY’a, akademik hayatımın
başından beri en büyük destekçim olan aileme, dostlarıma ve bu çalışmanın ortaya
çıkmasında en büyük katkıyı sunan, çalışmanın bir anlamda “kendisi” olan, bana kendi
hayatlarına dokunma şansını veren, çalışmamın “isimsiz” kahramanları, çok değerli
katılımcılara sonsuz teşekkürlerimi sunarım....
iv

ÖZET
DEMİRCİ, Mehmet Serkan. Toplumsal Cinsiyet Açısından Yeniden Evlenmeler: Kadın
ve Erkekler Gözünden Niteliksel Bir İnceleme Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2015

Bu çalışma, kadınlar ve erkekleri boşanmadan sonra yeniden evlenmeye götüren
nedenlerin, toplumsal cinsiyet perspektifiyle ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır.
Araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır. Boşanmadan sonra yeniden evlenen 20
katılımcı ile (10 kadın ve 10 erkek) fenomenolojik yaklaşım temel alınarak yapılan
derinlemesine görüşmelerle veriler oluşturulmuştur. Görüşmelerde katılımcıların ilk
evlilik nedenleri, boşanma ve yeniden evlenme süreçleri ve yeniden evlenmeyle oluşan
ailelerine yönelik değerlendirmeleri alınmıştır.
Araştırma sonuçları, boşanmadan sonra kadınlar ve erkeklerin toplumsal cinsiyetin
neden olduğu toplumsal baskıyı hayatlarının her alanında hissettiklerini ve bu durumun
yeniden evlenme kararı almalarında oldukça önemli olduğunu göstermektedir. Boşanan
erkekler, boşanmanın sosyal anlamda bir başarısızlık olarak algılandığını ve “önceki
hayatlarına” geri dönmek için yeniden evliliği değerlendirdiklerini ifade etmişlerdir.
Kadınlar ise, boşanmadan sonra tek ebeveyn ya da boşanmış kadın olarak yaşamanın
toplumsal olarak damgalanmaya açık bir etki yarattığını dile getirmişler ve bu süreçte
cinsel bir obje olarak görüldüklerini söylemişlerdir. Bunlara ek olarak, yeniden evlenme
ile ilgili ülkemizdeki araştırma sayısının yetersiz olması nedeniyle, araştırma bulguları
arasında, katılımcıların yeniden evlenme sonucunda oluşan ailelere yönelik
değerlendirmelerine de yer verilmiştir. Elde edilen bulgular, sosyal hizmet kuram ve
uygulamasına ve sosyal politika hizmetlerine yönelik öneriler bağlamında araştırma
sonunda tartışılmıştır.

Anahtar Sözcükler
Evlilik, Boşanma, Yeniden Evlenme, Toplumsal Cinsiyet, Sosyal Hizmet,
v

ABSTRACT
DEMİRCİ, Mehmet Serkan. Remarriage From The Point Of Gender: A Qualitative
Research Through the Eyes of Women and Men Master’s Thesis, Ankara, 2015

The aim of this study is to figure out the reasons leading to remarriage after divorce
with gender perspective with special reference to divorced men and women. In the
research it was used qualitative methodology. The data of the research has been
formed with phenomenological approach based interviews with 20 participants (10 men
and 10 women) who remarried after the divorce. Interviews include participants’
assessments about the first marriage, divorce and remarriage process and their
families formed by the remarriage.
The results of the research show that, after divorce, men and women feel the social
pressure caused by the gender, all areas of their life and this situation plays an
important role on making decision on the remarriage. Men have expressed that, being
a divorced person is perceived as a failure in the social context and they evaluated the
remarriage as a return to their “previous life”. Women have indicated that, living as a
single parent or divorced woman create a clear impact for the social stigmatization and
they were seen as a sexual object during this process by the society. In addition to
these findings, due to the lack of researches related with the subject, in the study it has
been given place to opinions of the participants about their families formed by the
remarriage. The findings of the research has been discussed in the context of the
social work theory / practice and social policy at the end of the study.

Key Words
Marriage, Divorce, Remarriage, Gender, Social Work,
vi

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY………………………………………………………………….…..i
BİLDİRİM………………………………………………………………………….……ii
TEŞEKKÜR……………………………………………………………………………iii
ÖZET…………………………………………………………………….……………..iv
ABSTRACT………………………………………………………………….…………v
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………….…...…vi
KISALTMALAR DİZİNİ.…………………………………………………….…….….xi
TABLOLAR DİZİNİ………………………………………………………………..…xii
1. BÖLÜM: ARAŞTIRMANIN KAPSAMI……………………………………...……1
1.1. ARAŞTIRMANIN SORUNSALI…………………………………………..1
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI………………………………………………….3
1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ………………………………………………….4
1.4. TANIMLAR………………………………………………………………….5
2. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE………………………………………………..6
2.1. TOPLUMSAL CİNSİYET………………………………………………….6
2.1.1. Kavramın İçeriği ve Tarihsel Seyri…………………………………..6
2.1.2. Cinsiyetlendirilmiş İşbölümü………………………………………....9
2.1.3. Ataerkillik- Anaerkillik……………………………………………….11
2.1.4. Ataerkillik, Kadın ve Türkiye………………………………………..16
2.1.5. Erkek Egemenliği ve Hegemonik Erkeklik………………………..18
vii

2.1.6. Kadınlık, Annelik ve Cinsel Politika………………………………..19
2.1.7. Toplumsal Cinsiyet Rollerine Kuramsal Yaklaşımlar…………….23
2.2. TOPLUMSAL CİNSİYET VE SOSYAL POLİTİKA…………………...27
2.3. BOŞANMA VE YENİDEN EVLENME………………………………….33
2.3.1. Ailenin Güncel Sorunu: Boşanmalar………………………………33
2.3.2. Yeni Bir Aile Oluşumu: Yeniden Evlenme………………………...42
2.3.3. Yeniden Evlenme: Nedenleri ve Sürecin Yapısı…………………44
2.3.4. Karma Aileler: Farklı Sorun Kaynaklarının Keşfi…………………57
2.4.3. Karma Ailelerle Çalışma ve Sosyal Hizmet………………………63
3. BÖLÜM: ARAŞTIRMA YÖNTEMİ………………………….…………………..70
3.1. ARAŞTIRMA MODELİ…………………………………………………...70
3.2. ARAŞTIRMANIN KATILIMCILARI……………………………………..70
3.2.1. Araştırma Katılımcıları Hakkında Kısa Bilgiler………….………..74
3.3. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI VE SÜRECİ………………………….…78
3.4. VERİLERİN OLUŞTURULMASI VE YORUMLANMASI……………..82
4. BÖLÜM: BULGULAR VE YORUM…………………….………………….……83
4.1. İLK EVLİLİKLER………………………………………………………….83
4.1.1. Kadınların İlk Evliliği……………………………………………...83
4.1.1.1 İlk Evlilik: Devam Eden Sorgulama………………………..86
4.1.2. Erkeklerin İlk Evliliği……………………………………………...87
4.2. BOŞANMA VE SONRASI…………………………………………….....90
4.2.1. Evlilik Rolleri ve Boşanma……………………………………….90
4.2.1.1. Evlilik Rollerinde Kayma……………………………………92