Therapie van alledaagse klachten

436 Pages·2018·6.303 MB·Dutch

by  T.O.H. de Jongh, H. de Vries

Therapie van
alledaagse
klachten
Handreiking voor rationeel
symptomatisch behandelen
ef a p p (cid:129) vol
i l
s e
u d
l i
c g
(cid:129)in mijn.b sl.nl e te
k
n ts
e
g (cid:129)
nidleebf a e lla
onder redactie van:
drs. T.O.H. de Jongh
prof. dr. H. de Vries
Therapie van alledaagse klachten
onder redactie van:
drs. T.O.H. de Jongh
prof. dr. H. de Vries
Therapie van
alledaagse klachten
Handreiking voor rationeel symptomatisch behandelen
ISBN 978-90-368-1921-3 ISBN 978-90-368-1922-0 (eBook)
DOI 10.1007/978-90-368-1922-0
© Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media B.V. 2018
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het
Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel
17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave
in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever
te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen.
Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die
eventueel in deze uitgave voorkomen.
NUR 871
Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Scientific Publishing Services (P) Ltd., Chennai, India
Bohn Stafleu van Loghum
Walmolen 1
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
V
Voorwoord
In 2002 is het boek Diagnostiek van alledaagse klachten, bouwstenen voor rationeel pro-
bleemoplossen verschenen met als doel om evidence-based gegevens aan te reiken bij de
diagnostiek van veelvoorkomende klachten. Het boek is in de loop der jaren zeer succes-
vol gebleken. Aan (bijna) alle medische faculteiten wordt het gebruikt voor het onderwijs in
medisch probleemoplossen en het is door vele a(n)io’s en huisartsen aangeschaft als onder-
steuning in de dagelijkse praktijk.
Gezien het succes van het boek heeft de redactie een vervolgboek gemaakt dat gaat over de
therapie van alledaagse klachten, omdat een dergelijk boek nog niet bestaat.
Dit boek vult een gat in de markt op twee verschillende manieren.
4 In het eerste deel wordt systematisch besproken welke factoren een rol kunnen spelen
bij de besluitvorming om een behandeling in te stellen en hoe deze besluitvorming
in de praktijk plaatsvindt. De nadruk ligt hierbij op de besluitvorming bij
k lachtbestrijding.
4 In de volgende delen wordt van de meeste klachten uit Diagnostiek van alledaagse
klachten besproken hoe je van de klacht tot een symptoomdiagnose komt en welk
bewijs er in de medische literatuur te vinden is voor de effectiviteit van de mogelijke
therapieën voor die symptoomdiagnose. Zelfs zeer ervaren (huis)artsen merken in de
praktijk dat het bij veelvoorkomende klachten, om verschillende redenen, vaak niet
mogelijk is om een causale diagnose te stellen en de klacht te behandelen. Dan hebben
patiënten behoefte aan een klachtgerichte behandeling. Deze symptomatische therapie
is voor het eerst in dit boek systematisch beschreven.
Van de oorspronkelijke redactie van Diagnostiek van alledaagse klachten is Hans Grund-
meijer helaas in 2016 overleden. Zijn grote enthousiasme en inzet bij het opzetten van ook
dit boek zijn buitengewoon belangrijk geweest. Zonder hem was het waarschijnlijk nooit
verwezenlijkt.
Wij hopen dat dit boek en de app waarin alle therapeutische mogelijkheden zijn weergege-
ven, voor u een ondersteuning zullen zijn bij uw dagelijkse werkzaamheden.
Tjeerd de Jongh
Henk de Vries
NB: ondanks het feit dat een groot deel van de artsen van het vrouwelijk geslacht is, wordt in
de tekst doorgaans ‘hij’ gebruikt voor de arts (ook voor de patiënt).
Inhoud
Deel I Theorie van het therapeutisch handelen
1 Symptoom- en syndroomdiagnosen en symptomatische therapie .............3
Prof. dr. H. de Vries, Drs. J.F. Bastiaans en Dr. M.A. van Agtmael
1.1 Symptoom- en syndroomdiagnosen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.1.1 Ziektediagnosen ........................................................................5
1.1.2 Symptoomdiagnosen .................................................................... 6
1.1.3 Syndroomdiagnosen ....................................................................8
1.1.4 Psychische stoornissen ..................................................................8
1.1.5 Symptoom- en syndroomdiagnosen, psychische stoornissen en SOLK ...................... 9
1.2 Een model dat het ontstaan en blijven bestaan van klachten beschrijft .................9
1.2.1 Een model voor het ontstaan van klachten en het geneeskundig proces .................... 9
1.2.2 Pathogenetische processen .............................................................12
1.2.3 Factoren van invloed op het ontstaan van symptoom- en syndroomdiagnosen ............16
1.2.4 Klachtenverergerende en in stand houdende factoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.3 Aangrijpingspunten van therapie bij symptoom- en syndroomdiagnosen .............21
1.3.1 Informatie geven .......................................................................22
1.3.2 Adviezen geven ........................................................................22
1.3.3 Symptomatische behandeling ..........................................................23
1.3.4 Interveniëren op klachtenverergerende/-bestendigende mechanismen ...................23
1.4 De situaties waarin de arts symptomatische therapie overweegt ......................24
1.4.1 Symptomatische behandeling voor of tijdens verdere diagnostiek ........................24
1.4.2 De behandeling bij symptoom- en syndroomdiagnosen ..................................25
1.4.3 Symptomatische behandeling bij ziektediagnosen .......................................25
Literatuur .............................................................................26
2 Diagnostiek van symptoom- en syndroomdiagnosen ...........................29
Prof. dr. H. de Vries, Drs. J.F. Bastiaans en Drs. T.O.H. de Jongh
2.1 Algemene aanpak: systematiek in het diagnostisch proces ............................31
2.2 Ziektediagnosen en psychische stoornissen uitsluiten .................................32
2.2.1 Nagaan van aanwijzingen voor ziekten, waaronder alarmsignalen ........................32
2.2.2 Gebruikmaken van ‘rijtjes’ en patroonherkenning ........................................32
2.2.3 Rekening houden met testkenmerken ...................................................32
2.2.4 Rekening houden met specifieke zorgen en vragen van de patiënt ........................34
2.2.5 Hoe ver te gaan met diagnostiek? .......................................................34
2.3 De waarschijnlijkheid inschatten van symptoom- of syndroomdiagnosen .............35
2.4 Diagnostische dilemma’s ..............................................................35
2.4.1 Totaal onbegrepen klachten ............................................................35
2.4.2 Persisterende klachten .................................................................37
2.5 Samenvattend ........................................................................38
Literatuur .............................................................................38
VII
Inhoud
3 Therapeutische mogelijkheden ...................................................39
Drs. T.O.H. de Jongh, Prof. dr. H. de Vries en Drs. J.F. Bastiaans
3.1 Uitleg geven, afwachten en geruststellen .............................................40
3.2 Therapeutische adviezen gericht op gedragsverandering .............................40
3.2.1 Effectiviteit van leefstijladviezen ........................................................41
3.2.2 Aandachtspunten bij advisering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.3 Medicamenteuze behandeling ........................................................42
3.4 Paramedische behandeling ...........................................................42
3.4.1 Fysiotherapie/oefen- en houdingstherapie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.4.2 Logopedie .............................................................................43
3.4.3 Ergotherapie ...........................................................................44
3.4.4 Podotherapie ..........................................................................44
3.4.5 Diëtetiek ...............................................................................44
3.5 Psychologische behandeling ..........................................................44
3.6 Uitwendige hulpmiddelen en aanpassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
3.7 Alternatieve therapieën (complementaire geneeskunde) ..............................45
Literatuur .............................................................................46
4 Kiezen en uitvoeren van een behandeling .......................................47
Prof. dr. H. de Vries, Drs. T.O.H. de Jongh, Drs. J.F. Bastiaans
en Dr. M.A. van Agtmael
4.1 Stappenplan ..........................................................................49
4.2 Informeren van de patiënt over de uitkomsten van de diagnostiek ....................49
4.2.1 De uitkomsten van de diagnostiek en de boodschap .....................................50
4.2.2 Het verklaringsmodel ...................................................................51
4.2.3 Dilemma: de patiënt is nog niet gerustgesteld ...........................................52
4.3 Vaststellen van het doel van de behandeling ..........................................52
4.4 Selecteren van de behandelingsopties ................................................52
4.4.1 Voor- en nadelen van verschillende soorten symptomatische behandeling ................53
4.4.2 De wetenschappelijke basis van de aanbevelingen in dit boek ............................53
4.4.3 Het placebo-effect .....................................................................53
4.4.4 Evidence-based medicine (EBM) door de gebruiker van dit boek ..........................55
4.5 Nagaan toepasbaarheid bij deze patiënt ..............................................56
4.5.1 De patiënt en diens situatie kennen .....................................................56
4.5.2 Kenmerken van de patiënt ..............................................................57
4.5.3 Implicaties van de behandeling .........................................................57
4.6 Samen kiezen van de behandeling ....................................................59
4.6.1 Bijzondere patiënten ...................................................................60
4.6.2 Elementen van shared decision-making .................................................60
4.6.3 Dilemma’s bij shared decision-making ...................................................62
4.7 De behandeling plannen en uitvoeren ................................................64
4.7.1 Het individueel behandelplan ...........................................................64
4.7.2 De praktische uitvoering uitwerken .....................................................65
4.7.3 De patiënt instrueren ...................................................................66
4.7.4 Ondersteuning organiseren .............................................................66
4.8 Vervolgcontacten en evaluatie ........................................................66
4.8.1 Vervolgcontacten ......................................................................66
4.8.2 Evaluatie ...............................................................................67
VIII Inhoud
4.9 Beleid bij persisterende klachten ......................................................70
4.9.1 Verbeteren van de ingestelde behandeling ..............................................70
4.9.2 Een volgende stap in de symptomatische therapie .......................................71
4.9.3 Maatregelen gericht op het dagelijks functioneren .......................................72
4.9.4 Interventie op perceptie en coping ......................................................72
Literatuur .............................................................................73
5 Verantwoording hoofdstukken 6 t/m 46 .........................................75
Drs. T.O.H. de Jongh en Prof. dr. H. de Vries
5.1 Inleiding ..............................................................................77
5.2 Wat zijn symptoom- en syndroomdiagnosen? .........................................77
5.3 Hoe is de selectie van aandoeningen tot stand gekomen? .............................77
5.4 Welke therapeutische mogelijkheden worden besproken? ............................78
5.4.1 Doel van de therapie ...................................................................78
5.4.2 Soorten therapie .......................................................................78
5.5 De structuur van de hoofdstukken 6 t/m 46 ...........................................79
5.6 Van klacht naar diagnose ..............................................................79
5.7 Het schema met therapeutische mogelijkheden .......................................80
5.7.1 Categorieën ............................................................................80
5.7.2 De winstbeoordeling ...................................................................81
5.7.3 De kwaliteit van het bewijs voor de winst ................................................82
5.8 Toelichting op het schema ............................................................82
5.9 Gebruikte literatuur ...................................................................83
Deel II Algemeen
6 Duizeligheid (vertigo) ..............................................................87
Drs. T.O.H. de Jongh
6.1 Van klacht naar diagnose ..............................................................88
6.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij draaiduizeligheid .....................89
6.3 Toelichting op het schema ............................................................89
6.3.1 Voorlichting en advies ..................................................................89
6.3.2 Algemene gewenningsoefeningen ......................................................90
6.3.3 Therapeutische manoeuvres en oefenprogramma’s bij BPPD ..............................90
6.3.4 Medicamenten .........................................................................92
6.3.5 Operatie ...............................................................................92
Literatuur .............................................................................92
7 Moeheid (chronisch vermoeidheidssyndroom) ..................................95
Drs. C.S. van Dam en Prof. dr. H. de Vries
7.1 Van klacht naar diagnose ..............................................................97
7.1.1 Communicatie .........................................................................98
7.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij chronisch
vermoeidheidssyndroom .............................................................100
7.3 Toelichting op het schema ...........................................................100
7.3.1 Adviezen (onder andere leefstijl) .......................................................100
7.3.2 Oefentherapie ........................................................................100
IX
Inhoud
7.3.3 Cognitieve gedragstherapie ...........................................................101
7.3.4 Dieetinterventies en voedingssupplementen ...........................................102
7.3.5 Medicamenten ........................................................................102
7.3.6 Alternatieve behandelwijzen ...........................................................103
Literatuur ............................................................................104
8 Overgewicht (obesitas) ............................................................107
Drs. T.O.H. de Jongh en Prof. dr. E.H.M. Mathus-Vliegen
8.1 Van klacht naar diagnose .............................................................109
8.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij obesitas .............................110
8.3 Toelichting op het schema ...........................................................110
8.3.1 Dieet .................................................................................110
8.3.2 Beweging .............................................................................111
8.3.3 (Cognitieve) gedragstherapie ..........................................................112
8.3.4 Combinatietherapie ...................................................................112
8.3.5 Medicamenten ........................................................................112
8.3.6 Operatieve behandelingen ............................................................113
8.3.7 Acupunctuur ..........................................................................113
Literatuur ............................................................................113
Deel III Hoofd/hals
9 Bijholteontsteking (rinosinusitis) ................................................117
Drs. T.O.H. de Jongh en Dr. J.H. Bretschneider
9.1 Van klacht naar diagnose .............................................................118
9.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij rinosinusitis .........................118
9.3 Toelichting op het schema ...........................................................118
9.3.1 Medicatie .............................................................................119
9.3.2 Niet-medicamenteuze therapie ........................................................121
9.3.3 Andere therapieën ....................................................................122
Literatuur ............................................................................122
10 Droge ogen .........................................................................125
Dr. R. P. Rietveld
10.1 Van klacht naar diagnose .............................................................127
10.1.1 Diagnostiek ...........................................................................127
10.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij droge ogen ..........................128
10.3 Toelichting op het schema ...........................................................129
10.3.1 Medicatie .............................................................................129
10.3.2 Overige behandelingen ...............................................................131
Literatuur ............................................................................132
11 Haaruitval (alopecia androgenetica) .............................................135
Dr. E.P.M. van Banning
11.1 Van klacht naar diagnose .............................................................137
11.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij alopecia androgenetica ..............137
11.3 Toelichting op het schema ...........................................................138
X Inhoud
11.3.1 Medicatie .............................................................................138
11.3.2 Niet-medicamenteuze interventies .....................................................140
11.3.3 Reconstructieve chirurgie ..............................................................140
11.3.4 Overig ................................................................................140
Literatuur ............................................................................141
12 Heesheid (dysfonie) ...............................................................143
Drs. T.O.H. de Jongh, Drs. S.W.M. Corssmit en Drs. M.J.E. Prinsen-van Kuijen
12.1 Van klacht naar diagnose .............................................................144
12.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij heesheid e.c.i ........................144
12.3 Toelichting op het schema ...........................................................145
12.3.1 Stemhygiëne ..........................................................................145
12.3.2 Stemtherapie .........................................................................145
12.3.3 Medicamenten ........................................................................146
Literatuur ............................................................................147
13 Hoofdpijn (spanningshoofdpijn) .................................................149
Dr. A. Knuistingh Neven
13.1 Van klacht naar diagnose .............................................................150
13.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij spanningshoofdpijn .................150
13.3 Toelichting op het schema ...........................................................151
13.3.1 Medicatie .............................................................................151
13.3.2 Acupunctuur ..........................................................................153
13.3.3 Diversen ..............................................................................153
Literatuur ............................................................................154
14 Keelpijn (acute faryngotonsillitis) ................................................155
Dr. W. Opstelten
14.1 Van klacht naar diagnose .............................................................156
14.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij acute (faryngo)tonsillitis .............157
14.3 Toelichting op het schema ...........................................................158
14.3.1 Voorlichting en advies .................................................................158
14.3.2 Zuigtabletten .........................................................................158
14.3.3 Analgetica ............................................................................159
14.3.4 Antibiotica ............................................................................159
14.3.5 Orale corticosteroïden .................................................................160
Literatuur ............................................................................161
15 Oorsuizen (tinnitus) ...............................................................163
Dr. H.G.L.M. Grundmeijer en Drs. T.O.H. de Jongh
15.1 Van klacht naar diagnose .............................................................164
15.2 Schema met therapeutische mogelijkheden bij tinnitus ..............................164
15.3 Toelichting op het schema ...........................................................164
15.3.1 Medicatie .............................................................................164
15.3.2 Psychotherapie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
15.3.3 Apparaten in het oor ..................................................................167
15.3.4 Overig ................................................................................168
Literatuur ............................................................................169