tezin türü

113 Pages·2017·2.62 MB·Turkish

T.C.
ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TEZİN ADI:
SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ELEŞTİREL
DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ İLE YARATICILIK
DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE
GÖRE İNCELENMESİ
TEZİN TÜRÜ:
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ANABİLİM DALI:
EĞİTİM BİLİMLERİ

TEZİ HAZIRLAYAN:
M USA POLAT

ADIYAMAN / 2017
SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ İLE
YARATICILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE
İNCELENMESİ

Musa POLAT

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hakkı KONTAŞ

Adıyaman
Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ocak, 2017

ÖZET
SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ İLE
YARATICILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE
İNCELENMESİ
Musa POLAT
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ocak 2017
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hakkı KONTAŞ
Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile
yaratıcılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini
incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Adıyaman ili Kâhta ilçesinde 2015-2016
eğitim öğretim yılında 8 ilköğretim okulunda görev yapan 189 sınıf öğretmeni
oluşturmaktadır. Araştırma tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmada,
sınıf öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimlerini ölçmek için “California Eleştirel
Düşünme Eğilimi Ölçeği (CCTDI)” ve yaratıcılık düzeylerini belirlemek için “Ne
Kadar Yaratıcısınız? (How Creative Are You?)” ölçeği kullanılmıştır. Bu
araştırmada Eleştirel Düşünme Eğilim Ölçeğinin güvenirliği 0.86 olarak
bulunmuştur. Yaratıcılık ölçeğinin güvenirliği ise 0.86 olarak bulunmuştur. Verilerin
analizinde, bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Scheffe,
Tukey HSD ve LSD testleri kullanılmıştır. Bununla birlikte sınıf öğretmenlerinin
eleştirel düşünme eğilimleri ve yaratıcılık düzeyleri arasında anlamlı bir ilişkinin
olup olmadığını belirlemek için ise çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın
sonucuna göre, sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yaratıcılık
düzeyleri arasında yüksek seviyede pozitif bir ilişki vardır. Sınıf öğretmenlerinin
eleştirel düşünme eğilimleri cinsiyetleri, eğitim durumları ve anne eğitim düzeyi
açısından anlamlı bir fark göstermezken, medeni durumları, kıdemleri,
çocukluklarının geçtiği yerleşim yeri, kitap okuma alışkanlıkları ve baba eğitim
durumlarına göre istatistiksel olarak anlamlı fark ortaya çıkmıştır. Sınıf
öğretmenlerin büyük çoğunluğunun (%55) ise eleştirel düşünme eğiliminin “düşük”
düzeyde olduğu belirlenmiştir. Sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeyleri ile
cinsiyetleri, medeni durumları, eğitim durumları, anne ve baba eğitim düzeyleri
iii
açısından anlamlı bir fark bulunmazken, kıdemleri, çocukluklarının geçtiği yerleşim
birimleri, kitap okuma alışkanlıkları durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı fark
bulunmuştur. Aynı zamanda araştırma sonuçlarına göre, sınıf öğretmenlerinin büyük
çoğunluğunun düşük düzeyde yaratıcı olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sınıf Öğretmeni, Eleştirel Düşünme Eğilimi, Yaratıcılık Düzeyi

iv
ABSTRACT
EXAMINING PRIMARY SCHOOL TEACHERS’CRITICAL THINKING
DISPOSITION AND CREATIVITY LEVELS IN TERMS OF DIFFERENCE
VARIABLE
Musa POLAT
Department of Educational Sciences
Adıyaman University Graduate School of Social Studies
January 2017
Advisor: Assist. Prof. Hakkı KONTAŞ
The main purpose of this research is to examine primary school teachers’ critical
thinking disposition and creativity levels in terms of difference variable. Study group
in this research consist of 189 primary school teachers who are give education at the
eight primary schools in Kâhta district of Adıyaman city in 2015-2016 school year.
The research is a survey model and descriptive study. In the research, to evaluate
students’ critical thinking disposition “California Critical Thinking Disposition
Inventory” is used and to evaluate students’ levels of creativity a scale named “How
Creative Are You?” is used. The reliability of the critical thinking disposition scale,
applied to primary school teachers, is found as 0.86. The reliability of the creativity
scale, applied to primary school teachers, is found as 0.86. In the research, t-test,
ANNOVA, Scheffe, Tukey HSD, LSD and Multiple Regression analysis tests are
used in the analysis of the data. According to research results, there is positive
significant relationship at high level between the primary school teachers’ critical
thinking dispositions and creativity levels. There is no meaningful difference
between primary school teachers’ critical thinking dispositions based on their gender,
their educational status and mothers’ educational background level whereas there is
meaningful difference between primary school teachers’ critical thinking dispositions
based on marital status, seniority, places where they grown up, reading book habit
and their fathers’ educational background. There is no meaningful difference
between primary school teachers’ creativity levels according to their gender, marital
status, their educational status and mothers and fathers’ educational background
whereas there is a meaningful difference between primary school teachers’ creativity
levels based on seniority, places where they grown up, reading book habit.
v
Keywords: Premier School Teacher, Critical Thinking Disposition, Creativity Level

vi
ÖN SÖZ
Bu araştırmanın her aşamasında sonsuz emeği geçen Sayın Yrd. Doç. Dr. Hakkı
KONTAŞ hocama; Yüksek lisans eğitimim boyunca verdikleri çok değerli akademik
bilgilerle mesleki hayatıma değerli katkılar sunan Doç. Dr. Ahmet KARA, Yrd. Doç.
Dr. Suat ÇAPUK, Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNİŞEN ve Yrd. Doç. Dr. Eyüp İZCİ
hocalarıma; bu süreç içerisinde beni yalnız bırakmayan ve her türlü desteklerini
üzerimden esirgemeyen değerli aileme ve yüksek lisans derslerimi verebilmem için
yıl boyunca eğitimime devam etmem konusunda yardımlarını ve desteklerini
üzerimden esirgemeyen görev yapmış olduğum Vali Özbilgin İlkokulu idarecilerine
ve öğretmenlerine; tezimi tamamlamam konusunda manevi desteklerini üzerimden
esirgemeyen Uzman Psikolog Cihat ÇELİK, Burhan KILIÇ, Ramazan ÇETİN,
Gülşen ÇİMEN ve Hatice ÇOŞKUN’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Adıyaman – 2017 Musa POLAT

vii
İÇİNDEKİLER
TEZ KABUL VE ONAY TUTANAĞI ...................................................................... i
TEZ ETİK VE BİLDİRİM SAYFASI ..................................................................... ii
ÖZET .......................................................................................................................... iii
ABSTRACT ................................................................................................................ v
ÖN SÖZ ..................................................................................................................... vii
TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xii
BİRİNCİ BÖLÜM
1. Giriş ......................................................................................................................... 1
1.1. Problem Durumu ....................................................................................... 1
1.1.1. Problem .......................................................................................... 5
1.2. Araştırmanın Amacı .................................................................................. 6
1.3. Araştırmanın Önemi ................................................................................. 7
1.4. Varsayımlar ............................................................................................... 8
1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları ....................................................................... 8
İKİNCİ BÖLÜM
2. Kuramsal Çerçeve ve Alana İlişkin Çalışmalar .................................................. 9
2.1. Düşünme ..................................................................................................... 9
2.2. Üst Düzey Düşünme Becerileri ............................................................... 10
2.3. Eleştirel Düşünmeyi Etkileyen Faktörler.............................................. 10
2.4. Eleştirel Düşünmenin Eğitim Programlarındaki Yeri ve Önemi ....... 12
2.5. Eleştirel Düşünme Eğilimleri ................................................................. 13
2.6. Eleştirel Düşünme Becerileri .................................................................. 14
2.7. Eleştirel Düşünmenin Temel ve Belirleyici Özellikleri ........................ 14
2.8. Eleştirel Düşünmenin Değerlendirilmesi .............................................. 15
2.8.1. Cornell eleştirel düşünme testi, düzey x-Cornell critical
thinking test, level x-(1985).......................................................... 15
2.8.2. Eleştirel düşünme öz-değerlendirme formu ............................... 16
2.8.3. Eleştirel düşünme sınıf gözlem formu ........................................ 16
2.8.4. Ennis-Weir eleştirel düşünme yazılı testi (Ennis- Weir critical
thinking essay test-(1985) ............................................................ 16
2.8.5. New Jersey akıl yürütme becerileri testi (New Jersey test of
viii