tezin adı 1949'dan günümüze sivas'ta sendikacılık

125 Pages·2015·1.28 MB·Turkish

CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
TEZİN ADI
1949’DAN GÜNÜMÜZE SİVAS’TA SENDİKACILIK

Yüksek Lisans Tezi
Öğrencinin Adı SOYADI
Özlem BULUT
Sivas
Nisan 2015
CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
1949’DAN GÜNÜMÜZE SİVAS’TA SENDİKACILIK

Yüksek Lisans Tezi
Özlem BULUT
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Adnan MAHİROĞULLARI
Sivas
Nisan 2015
i
ii
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER...………………………………………………………….…...iii
KISALTMALAR ………………………………………………………….…....xi
TABLO DİZİNİ……..……………………………….………………………...xiii
ÖZET …………………………………...………………………..….....................xv
ABSTRACT.........................................................................................................xvii
GİRİŞ…………………………………………..……………………………….…..1
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE SENDİKACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ
1. OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ (1895-1923)…...…3
1.1. 1908 Öncesi Dönem…………………………………………….…….3
1.2. 1908 Sonrası Dönem…………………………………………….…....4
1.2.1. II. Meşrutiyet’in İlanı ve İlk İşçi Örgütlenmeleri………………...4
1.2.1.1. Taban Örgütler………………………………………...….4
1.2.1.2. Üst Örgütler…………………………………………..…..4
1.2.2. Örgütlenme ile İlgili Yasal Düzenlemeler………………………..5
1.2.2.1. Tatil-i Eşgal Kanunu………………………………….......5
1.2.2.2. Cemiyetler Kanunu…………………………………...…..5
2. CUMHURİYET DÖNEMİ………………………………….……..…..6
2.1. 1923-1946 Yılları Arası Dönem…………………………………...….6
2.1.1. Cumhuriyet’in İlanı Sonrasında İşçi Örgütlenmeleri……………..7
2.1.1.1. Taban Örgütler……………………………………………7
2.1.1.2. Üst Örgütler…………………………………………...….7
2.1.1.3. İşçi Eylemleri………………………………………..…....7
2.1.2. İşçi Örgütlenmeleri Üzerinde Olumsuz Etki Yapan Yasal
Düzenlemeler……………………………………………….….…8
2.1.2.1. Takrir-i Sükun Kanunu……………………………….…..8
2.1.2.2. 3512 Sayılı Cemiyetler Kanunu…………………………..8
2.2. 1946-1960 Yılları Arası Dönem…………………………………...….9
2.2.1. Cemiyetler Kanunu’nda Yapılan Değişiklik Sonrası İlk
Örgütlenmeler: 1946 Sendikacılığı…...………………………......9
iii
2.2.2. 1947 Tarih 5018 Sayılı Kanun………………………………......10
2.2.3. İlk Sendikalar Kanunu Sonrasında İşçi Örgütlenmeleri……...…10
2.2.3.1. Taban Örgütler………………………………………......11
2.2.3.2. Üst Örgütler………………………………………….….11
2.2.3.3. İşçi Eylemleri……………………………………….…...12
2.3. 1960-1980 Yılları Arası Dönem………………………………...…..13
2.3.1. Sendikacılıkla İlgili Yasal Düzenlemeler…………………...…..13
2.3.1.1. 1961 Anayasası’nın İlgili Maddeleri..……….……..…...13
2.3.1.2. 274 Sayılı Sendikalar Kanunu ve 1317 Sayılı Kanun’la
Yapılan Değişiklikler………………………………..…..13
2.3.1.3. 275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt
Kanunu……………………………………………..……14
2.3.1.4. 624 Sayılı Devlet Personeli Sendikaları Kanunu………..16
2.3.2. 1963-1980 Yılları Arası Dönemde İşçi Örgütlenmeleri...………17
2.3.2.1. Taban Örgütler………………………………………......17
2.3.2.2. Üst Örgütler…………………………………….……….17
2.3.3. Sendikal Harekette Bölünmeler…………………….…………...18
2.3.3.1. Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması (SADA)……....18
2.3.3.2. Dörtler Raporu ve Kızılcahamam Toplantısı…………....18
2.3.3.3. Onikiler Raporu…………………………………….…...19
2.3.4. Artan Sendikal Eylemler………………………………………...19
2.3.5. Memur Sendikacılığı………………………………………….....20
2.3.5.1. 1965-1971 Yılları Arası Dönemde Taban Örgütler……..20
2.3.5.2. 1965-1971 Yılları Arası Dönemde Üst Örgütler………..20
2.3.5.3. İlk Dönem Memur Sendikacılığının Sona Ermesi…........20
2.4. 1980 Sonrası Dönem………………………………………….……..21
2.4.1. Sendikacılıkta Değişen Koşullar……………………………..….21
2.4.1.1. Küreselleşme Süreci ve Uluslararası Rekabet…….…….21
2.4.1.2. Neoliberal Politikalar ve 24 Ocak Kararları..…………...21
2.4.2. 12 Eylül 1980-1983 Arası Dönem….……………………….….22
2.4.3. Sendikacılıkla İlgili Yasal Düzenlemeler…………………….....22
2.4.3.1. 1982 Anayasası’nın İlgili Maddeleri…….…………...…22
2.4.3.2. 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu…………………………23
2.4.3.3. 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt
Kanunu……………………………………………….….24
2.4.3.4. 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikası Kanunu……….26
2.4.3.5. 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi
Kanunu………………………………………………….28
2.4.4. 1980 Sonrası Dönemde İşçi Örgütlenmeleri………………….....30
2.4.4.1. Taban Örgütler…………………………………………..30
2.4.4.2. Üst Örgütler………………………………………….….30
2.4.5. Sendikal Eylemler…………………………………………….....31
iv
2.4.6. Memur Sendikacılığı………………………………………….....33
2.4.6.1. Taban Örgütler………………………………….….…....33
2.4.6.2. Üst Örgütler………………………………………….….33
İKİNCİ BÖLÜM
SİVAS’TA SENDİKAL ÖRGÜTLENME
1. CUMHURİYET SONRASI SİVAS’IN SOSYO EKONOMİK
YAPISI…………………………………………………………………….35
2. SİVAS’TA İŞÇİ ÖRGÜTLENMELERİ.........................................38
2.1. 1949-1963 Yılları Arası Dönem…………………………………..…39
2.1.1. Sivas Demiryolu İşçileri Sendikası……………………………...39
2.1.2. Divriği Demir İşçileri Sendikası………………………………...40
2.1.3. Eti Demir Cevher ve Teknik İşçileri Sendikası…….……….......40
2.1.4. Sivas Bölgesi İnşaat İşçileri Sendikası………………………….40
2.1.5. Sivas Bayındırlık Bakanlığı İşyeri İşçileri Sendikası…………...41
2.1.6. Sivas Askeri İşyeri İşçileri Sendikası…………………………...41
2.1.7. Sivas Çimento Sanayi İşçileri Sendikası……………………......42
2.2. 1963-1980 Yılları Arası Dönem………………………………….....42
2.2.1. Sivas Demiryolu İşçileri Sendikası……………………………..42
2.2.2. Divriği Demir İşçileri Sendikası………………………………..43
2.2.3. Sivas Dev Maden-İş Sendikası………………………………....44
2.2.4. Sivas ve Havalisi Maden İşçileri Sendikası…………………….44
2.2.5. Yapı-İş (Sivas ve Havalisi İnşaat İşçileri Sendikası)…….……..44
2.2.6. Yapı-İş (Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi İnşaat Bayındırlık
Çimento Toprak Cam Seramik İşçileri Sendikası)……………...44
2.2.7. Sivas Yol-İş Sendikası…………………………………….........45
2.2.8. YSE-İş Sendikası………………………………………….........45
2.2.9. Bağımsız Toprak Su-İş Sendikası………………………………45
2.2.10. Sivas Harb-İş Sendikası…………………………………………46
2.2.11. Sivas Çimento Sanayi İşçileri Sendikası………………………..46
2.2.12. Tek Çimsa-İş Sendikası…………………………………………46
2.2.13. Türkiye Üretme ve Yetiştirme İşçileri Sendikası……….............46
2.2.14. DSİ Enerji Su İşçileri Sivas ve Havalisi Sendikası……………..47
2.2.15. Tek Gıda-İş Sendikası…………………………………………..47
2.2.16. Türkiye Öz Gıda-İş Sendikası…….…………………………….47
2.2.17. Genel-İş Sendikası………………………………………………47
2.2.18. Türkiye Sağlık-İş Sendikası……………………………….…….47
2.2.19. Koop-İş Sendikası………………………………………………48
v
2.3. 1980 Sonrası Dönem………………………………………………...48
2.3.1. Demiryolu İşçileri Sendikası Sivas Şubesi………………….......50
2.3.2. Cevher-İş Sendikası Sivas Şubesi ...…………………………….50
2.3.3. Yol-İş Sendikası Sivas 1Nolu Şube …………………………….51
2.3.4. Yol-İş Sendikası Sivas 2 Nolu Şube ……………………………51
2.3.5. Harb-İş Sendikası Sivas Şubesi ……….………………….…….52
2.3.6. Çimse-İş Sendikası Sivas Şubesi ……….………………….…...52
2.3.7. Tarım-İş Sendikası Sivas Şubesi ….……………………………53
2.3.8. Tes-İş Sendikası Sivas Şubesi ……….…………………………53
2.3.9. Tek Gıda-İş Sendikası Sivas Şubesi …….……………………...53
2.3.10. Belediye-İş Sendikası Sivas Şubesi …….………………………53
2.3.11. Hizmet-İş Sendikası Sivas Şubesi…. …………………………..54
2.3.12. Türkiye Sağlık-İş Sendikası Sivas Şubesi……..…………….......54
2.3.13. Koop-İş Sendikası Sivas Şubesi …….……………………….....55
2.3.14. Türk Metal Sendikası Sivas Şubesi …….………………………55
2.3.15. Teksif Sendikası Sivas Şubesi …….……………………………55
2.3.16. Türkiye Haber-İş Sendikası Sivas Şubesi …….…………….......55
3. SİVAS’TA MEMUR ÖRGÜTLENMELERİ………………...….56
3.1. 1965-1971 Yılları Arası Dönem……………………………………..56
3.1.1. Türkiye Öğretmenler Sendikası Sivas Şubesi .………………….56
3.1.2. Sümer Çimento Memurları ve Hizmetlileri Sendikası…………..56
3.1.3. Ortadoğu Faal Demiryolu Personeli Sendikası………………….57
3.1.4. Sivas Türk Demiryolcuları Memur ve Hizmetlileri
Sendikası………………………………………………………...57
3.1.5. Sivas İli Özel İdaresi Memur Sendikası………………………...57
3.2. 1992 Sonrası Dönem………………………………………..……….57
3.2.1. Kamu-Sen’e Bağlı Sendikalar…………………………………..58
3.2.1.1. Türk Büro-Sen…………………………………...…..58
3.2.1.2. Türk Eğitim-Sen……………………………………..59
3.2.1.3. Türk Sağlık-Sen………………………………….…..59
3.2.1.4. Türk Yerel Hizmet-Sen……………………………...60
3.2.1.5. Türk Haber-Sen……………………………………...60
3.2.1.6. Türk Kültür Sanat-Sen…………………………….....61
3.2.1.7. Türk İmar-Sen…………………………………….….61
3.2.1.8. Türk Ulaşım-Sen…………………………………......61
3.2.1.9. Türk Tarım Orman-Sen………………………….......62
3.2.1.10. Türk Enerji-Sen………………………………….…..62
3.2.1.11. Türk Diyanet Vakıf-Sen…………………………......62
3.2.2. KESK’e Bağlı Sendikalar…………………………………….....63
3.2.2.1. Büro Emekçileri Sendikası...…………………….…..63
3.2.2.2. Eğitim-Sen…………………………………….……..63
3.2.2.3. Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası...……64
vi
3.2.2.4. Tüm Bel-Sen……………………………………..…..64
3.2.2.5. Kültür Sanat-Sen…………………………………….65
3.2.2.6. Yapı Yol-Sen………………………………………...65
3.2.2.7. Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası…………..65
3.2.2.8. Tarım Orkam-Sen……………………………………65
3.2.2.9. Enerji Sanayi ve Maden Kamu Emekçileri
Sendikası.................................................................................66
3.2.3. Memur-Sen’e Bağlı Sendikalar………………………………….66
3.2.3.1. Büro Memur-Sen………………………………….....66
3.2.3.2. Eğitim Bir-Sen……………………………………….66
3.2.3.3. Sağlık-Sen…………………………………………....67
3.2.3.4. Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği
Sendikası...…………………………………………………..67
3.2.3.5. Birlik Haber-Sen……………………………………..68
3.2.3.6. Kültür Memur-Sen…………………………………...69
3.2.3.7. Bayındır Memur-Sen…………………………….…..69
3.2.3.8. Ulaştırma Memur-Sen………………………….……69
3.2.3.9. Toç Bir-Sen………………………………………..…70
3.2.3.10. Enerji Bir-Sen………………………………………..70
3.2.3.11. Diyanet-Sen……………………………………….…70
3.2.4. BASK’a Bağlı Sendikalar…………………………………….....70
3.2.4.1. Bağımsız Sağlık-Sen…………………………….…...70
3.2.4.2. Bağımsız Yerel-Sen……………………………….....71
3.2.4.3. Bağımsız Haber-Sen…………………………………71
3.2.4.4. Bağımsız Yapı İmar-Sen………………………….....71
3.2.4.5. Bağımsız Ulaşım-Sen…………………………….….71
3.2.4.6. Bağımsız Tarım Orman-Sen……………………..…..71
3.2.4.7. Bağımsız Enerji-Sen…………………………………71
3.2.5. Bağımsız Sendikalar………………………………………….....71
3.2.5.1. Tem-Sen………………………………………….…..71
3.2.5.2. Eğitim-İş……………………………………………..72
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SİVAS’TAKİ SENDİKALARIN FAALİYETLERİ
1. İŞÇİ SENDİKALARININ FAALİYETLERİ……………...….…73
1.1. 1949-1963 Yılları Arası Dönem………………………………….….73
1.1.1. Komünizmi Tel’in Mitingleri…………………………………...73
1.1.2. Diğer Mitingler, Eylemler……………………………………….73
1.1.3. Konut Kooperatifçiliği………………………………………......73
vii
1.1.4. Seminerler, Toplantılar, Konferanslar…………………………..73
1.1.5. Diğer Faaliyetler………………………………………………...74
1.2. 1963-1980 Yılları Arası Dönem……………………………….…….75
1.2.1. Toplu Sözleşme Bağıtlama……………………………………...75
1.2.1.1. Genel-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Toplu İş
Sözleşmesi Faaliyetleri………….…………………………..75
1.2.1.2. Yol-İş Sivas Şubesi’nin Toplu İş Sözleşmesi
Faaliyetleri…………………………………………………..76
1.2.2. Grev Kararı Alma ve Yönetme……………………………….…77
1.2.2.1. Yapı-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Grev Kararı Alma
ve Yönetme ile İlgili Faaliyetleri……………………………77
1.2.2.2. Genel-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Grev Kararı Alma
ve Yönetme ile İlgili Faaliyetleri…………………................77
1.2.2.3. Yol-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Grev Kararı Alma ve
Yönetme ile İlgili Faaliyetleri…...…………………………..77
1.2.2.4. Sivas Demiryolu İşçileri Sendikası Sivas Şubesi’nin
Grev Kararı Alma ve Yönetme ile İlgili Faaliyetleri…..........78
1.2.2.5. Çimse-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Grev Kararı Alma
ve Yönetme ile İlgili Faaliyetleri……………….…………...78
1.2.3. Diğer Mitingler, Eylemler……………………………………….78
1.2.3.1. Genel-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Eylemi….……..78
1.2.3.2. Tez Büro-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Mitingi.……79
1.2.4. Sendikalara Üye Kaydetme…………………………………......79
1.2.5. 24 Temmuz İşçi Bayramı Kutlamaları…………………………..79
1.2.6. Sendikal Eğitim Faaliyetleri…………………………………….80
1.2.6.1. Sivas Devlet Demiryolları Sendikası’nın Sendikal
Eğitim ile İlgili Faaliyetleri…….…..……………………......80
1.2.7. Türk-İş 5. Bölge’nin Eğitim Faaliyetleri…….………………….80
1.2.7.1. Maden-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Sendikal Eğitim
ile İlgili Faaliyetleri…………………..……………………...81
1.2.7.2. Genel-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Sendikal Eğitim
ile İlgili Faaliyetleri………………………………..……..….81
1.2.7.3. Yol-İş Sendikası Sivas Şubesi’nin Sendikal Eğitim ile
İlgili Faaliyetleri……………………………………....……..81
1.2.8. Seminerler, Toplantılar, Konferanslar…………………………..81
1.2.9. Konut Kooperatifçiliği……………………………………….....82
1.2.10. Siyasal Faaliyetler…………………………………………….....83
1.2.11. Diğer Faaliyetler………………………………………………...83
1.3. 1980 Sonrası Dönem………………………………………………...84
1.3.1. Grev Kararı Alma ve Yönetme…………………………….…...84
1.3.1.1. Türk Metal Sendikası Sivas Şubesi’nin Grev Kararı
Alma ve Yönetme ile İlgili Faaliyetleri……………………..84
viii