Testtheorie: Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen PDF
Preview Testtheorie: Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen
Testtheorie Testtheorie Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen prof. dr. P.J.D. Drenth prof. dr. K. Sijtsma Vierde, herziene druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2006 (cid:2) 2006 Bohn Stafleu van Loghum,Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgavemag wordenver- veelvoudigd, opgeslagen in eengeautomatiseerd gegevensbestand, of openbaargemaakt, inenige vormofop enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, doorfotokopiee¨n, opnamen, of enig anderemanier, zondervoorafgaandeschriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover hetmakenvankopiee¨nuit dezeuitgave is toegestaanop grond van artikel 16b Auteurswet 1912j8 het Besluit van 20 juni 1974, Stb.351,zoalsgewijzigdbijBesluitvan23augustus1985,Stb.471en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijkverschul- digde vergoedingen te voldoen aandeStichting Reprorecht (Postbus 3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n) uitdeze uitgave in bloemlezingen, readersen anderecompilatie- werken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgeverte wenden. ISBN 90 313 47477 NUR 776 Ontwerp omslag: designwork-bno, Deventer Ontwerp binnenwerk:Studio Bassa,Culemborg Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Eerstedruk, 1965 Tweede druk,1975 Derde druk, 1990 Vierde druk, 2006 Bohn Stafleu vanLoghum Distributeur in Belgie¨: HetSpoor 2 Standaard Uitgeverij Postbus246 Mechelsesteenweg 203 3990 GA Houten 2018 Antwerpen www.bsl.nl www.standaarduitgeverij.be Woord vooraf Voor u ligt eenboekmet eenlange geschiedenis. De eerste editie van de hand van de eerste auteur verscheen in 1965 en werd in 1975 ge- volgddoordetweedeeditie.In1990verscheenmetmedewerkingvan de tweede auteur dederde editie. Het voorliggende boekisdevierde, opnieuw ingrijpendgewijzigde en aangepaste editie.Waar liggen de overeenkomsten en verschillen met zijn voorganger? Eerst maareens deovereenkomsten. Zo is de indeling van hoofd- stukken gehandhaafd; eris alleen een nieuw vierde hoofdstuk bijge- komendathandeltoverdeconstructievanitemsendekwantificering van reacties van personen op items. Daarmee staathet totaleaantal hoofdstukken nu op tien. De reden voor het handhaven van deze indeling is datdehoofdstukkeneen soortvan procedurelevolgorde weergeven vanhetproces van denken overtests en hun constructie. Dus,eerst eenhistorischereflectie (hoofdstuk 1), gevolgd dooreen uiteenzetting over wateen test is,wat zijneigenschappendienen te zijn,watmetenisenhoehetprocesvanhetontwerpenenmakenvan een test verloopt(hoofdstuk2).Vervolgens een overzicht van soorten tests, inclusief eenpaarconcrete voorbeelden(hoofdstuk3),en daar- na eenverhandeling overde bouwstenen vantests, de items, en hoe men reacties van personen op items getalsmatig kan bewerken (hoofdstuk 4). Devolgende stap (hoofdstuk5) betreft het voorleggen vaneentestaanpersonenenhettoekennenvantestscores,enookhoe men die scores op een begrijpelijkemanier kan weergeven. Dankomendemeertechnisch-statistischehoofdstukkenaandeorde. Eerst (hoofdstuk 6) de bepaling van de betrouwbaarheid volgens de klassieketesttheorieen hiermee samenhangende onderwerpen,ver- volgens (hoofdstuk 7) debepaling van dekenmerkenen de kwaliteit 6 Testtheorie van de test doormiddel vandemodernetesttheoriezoals gevat in de item-responstheorie. Dan komthet bepalenvan de validiteit van tests aanbod (hoofdstuk 8) en ten slotte (hoofdstuk 9) wordt de aandacht gericht op het gebruik van tests vooradvisering, bijvoorbeeld bij school-enberoepskeuzevragen,indeklinischediagnostiekenbijhet nemen van praktische beslissingen over toelating of afwijzing van individueninonderwijs-enarbeidsorganisaties.Hetboekwordtinhet laatste hoofdstuk (10) afgesloten met een verhandeling overenkele belangrijkeethische enmaatschappelijke problemenmet betrekking tot testgebruik. Steeds is geprobeerd om voldoende diepgang tekoppelen aan hel- derheid.Overigens is de moderne testtheorie al heelwat verderdan wat in dit boekaan de orde wordt gesteld. Moderne testtheorie zoals diein het zevende hoofdstuk wordt behandeld,wordt tegenwoordig vaakingebed in een omvattende behandeling van statistische metho- den, zodatdevergelijking van groepen (bijv.samengesteld op basis van schooltypen, onderwijsmethoden, ontwikkelingsniveau), de af- hankelijkheidvantestgegevensbinnendezegroepen,enderelatiemet anderevariabelenineentheoretischnetwerk,ine´e´nonderzoeksopzet kunnen worden meegenomen.Ditzijn zeerbelangrijkeontwikkelin- gen,maarzeveronderstelleneenuitvoerigekennis,nietalleenvande toetsende statistiekmaarook van allerlei nogal gevorderde onder- zoeksmethoden, die in bacheloropleidingen doorgaans niet of onvol- doendeaandeordekomen.Omdege¨ınteresseerdestudentnietinde kou telatenstaan, bevat ditboekeen groot aantal referenties. Met behulp daarvan kanmen zich naderop de hoogte stellen. Terontnuchteringkanwordenvastgestelddathetgrosvandetestsen vragenlijsten vandaag dedag nog steeds met behulp vandeklassieke testtheorieen de factoranalyse wordtgeconstrueerd.Vandaardat wij hiernogsteedsveelaandachtaanbesteden.Overigensmoethetaantal onderzoekers dat tochsteedsmeer gebruikmaaktvan de item-res- ponstheorie om op basis daarvan,vaak nog in combinatie met klas- siekemethoden,hunteststeconstrueren,nietwordenonderschat.In een belangrijkinstituutvoor toetsontwikkeling alshet cito geldt de item-responstheorie alalseen standaard. De verwachting is dat deze ‘revolutie’ zich ookverderdoorzet, ook al vertoontdepraktijk van de testconstructieinNederlandvooralsnogeenopvallendehangnaarhet gebruikvan de klassieke methoden. Woordvooraf 7 Erisinditboekgekozenvooreenbehandelingvaninhoofdzaakreeds gevestigdemethoden enprocedures, metinbegrip van de item-res- ponstheorie. De redenhiervoor isdatdit een lesboekisdatinhet algemeenaanhetbeginvaneenstudiezalwordengebruikt.Dandient men zich, naaronze mening, tebeperken tot zaken die algemeen aanvaardzijn.Ookalbiedtdemodernetesttheorietallozeinteressante ontwikkelingenen is deverleiding groot hierovereens uitte pakken, menmoetzichook realiserendatnogalwatvandeze ontwikkelingen ‘vervoordetroepenuitlopen’,endathet,losvanhunvaakopvallende vernuftigheid, tochmeestal nog onduidelijkis in hoeverre zij zullen stand houden, laat staandoorbreken, in detest-, toets-en vragen- lijstconstructie.Eenlesboekvoordebeginnendestudentdientdelezer juist op dehoogte te stellen van de gangbare en geaccepteerdebe- ginselen van hetvakennieuwere ontwikkelingen aan te stippen. Overigens bieden diverse universitaire opleidingen cursussen overde meergeavanceerde onderwerpen aan, en kunnen wij ge¨ınteresseerde studentenaanradenzichvooralbijhun docententemelden.Die kun- nen hen dan zondermoeite verderhelpen. Vervolgensdeverschillentenopzichtevandevorigeeditie.Heteerste wat zal opvallen in vergelijking met de editieuit 1990is het taalge- bruik.Misschienis ditverschil nietzospectaculair,maarhettrof ons dat, na eenaanvankelijkgrote waardering van dekantvan de lezers, zich in de loop van de jaren negentig een kentering indeze mening leekvoortedoen.Vondmenhetboekaanvankelijkheldergeschreven, lateregeneratiesvondendestijlenhettaalgebruiknogalouderwetsen nodeloos ingewikkeld. In dezeeditie is daaromgetracht om hierin verbetering te brengen doorde dingenzakelijkeren bondigerte for- muleren, zonderoverigenstevervallen in overdreven taalkundige eenvoud. Een anderewijziging heeft betrekking op de uitleg van veelal inge- wikkeldebegrippen en procedures.Tot in de jarennegentig van de vorigeeeuwwas het aan de universiteiten nog gebruikelijkom een redeneringofeenbewijsniethelemaaluitteleggenendestudentzelf te laten zoeken naarontbrekende schakels en oplossingen.Een mooi voorbeeld hiervan vormendevaakgevorderde statistiekboeken, waarinsommigeafleidingenofoplossingennietin de hoofdtekst wordenbehandeldmaardoordelezerzelfviahetmakenvanopgaven moetenwordengevonden.Indehuidigetijdishetonderwijsveelmeer gericht op het aanbiedenvan kant-en-klaremodules, inclusiefalle oplossingen,en lijktmen ernaar testreven alle onzekerheid overhoe 8 Testtheorie de vorknuprecies in de steel zit te vermijden door alles preciesuit te leggen. Hoe mendaar ookoverdenkt, eenmodernlesboek moet hiermeerekening houden. Dezeeditie biedtdaarom meeruitleg en concrete voorbeelden dan de vorige, hoewel we niet hebbenwillen uitsluitendathet maken van opgaven tot aanvullende inzichten kan leiden. Daarmeeiseenderdevernieuwinggenoemd.Elkhoofdstukwordtnu afgesloten meteen serie vragen en opdrachten.Het oefenen van de stofdoormiddelvandezevragenenopdrachtenisnaaronzemening een goedemanier om nate gaan of men de stof beheerst,maarook om nieuweinzichten teontwikkelen.Waarhetberekeningen betreft zijndeantwoordentevindenop de websitevandeuitgever,uiteraard bijvoorkeur pas te raadplegen na´hetuitvoeren van de opdrachten. Eenvierdevernieuwingisdetoevoegingvaneenverklarendeappendix waarinde statistischebegrippen zijn opgenomen diemenindit boek nodigheeft.Opnieuw hebben wij gemeend ons te moeten beperken tot een descriptievebehandeling vandetesttheorie, ook al worden begrippen als steekproef en populatie en steekproevenverdeling niet gemeden.Onzekeuzeisechteringegevendoordeovertuigingdathet van het grootstebelang is in dit boekstudentenvertrouwd te maken met de logica, de procedures endebelangrijkste begrippenvan de testtheorie.Ook al is het formeledeelvan detesttheorieeen specia- lisatie vandestatistiek, toch menenwijdat in eeninleiding niet onnodig veel lastigezaken tegelijk de revue moeten passeren. Een volledigerbegrip vandeveelzijdige testtheorie kan in een laterstadi- um van de studiezonderveel bezwaarworden verkregen in combi- natie met de inmiddels opgedane kennisvan detoetsende statistiek. Een vijfde vernieuwingbetreft het nieuwe hoofdstuk 4 overdecon- structie van items en de kwantificering vanreacties op dieitems. In voorgaande edities vormdedit onderdeel in sterkverkorte vormeen onderdeelvanhoofdstuk3,maarhetwerddooronstochtebelangrijk gevonden om zo onopvallend teblijven.Wij hopen uiteraard met de uitvoerigebehandelingvandevraaghoeeenechtetestofvragenlijster uitzietdestof minderabstract tehebben gemaakt. Hiertoe draagt wellicht ook bijdat in hoofdstuk3niet alleen een overzicht van soortentestswordtgegeven,maardatnuookdrieechtetestsbijwijze van voorbeeld meerin detail worden behandeld. Woordvooraf 9 Totslot willenwijde volgende collega’s danken voorhun bijdragen aandetotstandkomingvandehuidigeeditievanditboek:Andriesvan derArk, Lucvan Baest, SamanthaBouwmeester, Hans Landsheeren Rob Meijergaven commentaarop voorversies van diverse hoofdstuk- ken,Wilco Emons leverdedefiguren, Jos ten Berge en Frits Zegers steldenenkele opgaven bijhoofdstuk 6en de appendixterbeschik- king, en Arne Eversverschafte informatie over een aantal tests.Vele, nietgenoemdecollega’sinspireerdenonsindeafgelopendecenniatot onze huidigeinzichten enstandpunten.Wij blijvenuiteraard zelfver- antwoordelijkvoorde inhoud van dit boek, inclusief eventueleon- juistheden. PieterJ.D.Drenth Klaas Sijtsma Amsterdam/Bussum,voorjaar 2006 Inhoud Woord vooraf 5 1 Historischeontwikkeling van het testen 15 1.1 Periode tot hetverschijnen van de Binet-Simon- test 16 1.2 Periode tussen het verschijnenvan de Binet- Simon-test en de Eerste Wereldoorlog 20 1.3 Van het begin van de EerstetotdeTweede Wereldoorlog 22 1.4 Van het begin van de Tweede Wereldoorlog tot heden 28 1.4.1 Ontwikkelingeninde Verenigde Staten 28 1.4.2 OntwikkelingeninEuropa, vooralin Nederland 32 Opdrachten 35 2 Definitie, kenmerkenen toepassingen van detest 38 2.1 Watiseen test? 38 2.1.1 Onderdelenvaneen test 38 2.1.2 Eersteomschrijving 40 2.1.3 Kenmerken vaneentest 41 2.2 Meten van eigenschappen doormiddel van tests 53 2.2.1 Meetniveausen toegestaneoperaties 53 2.2.2 Opvattingen over meten 57 2.2.3 Degangbareprocedurevoorhetmetenvanpsychologische eigenschappen 61 2.3 Definitie vaneen test 67 2.4 Toepassingsmogelijkheden 68 2.4.1 Beoordeling vanindividuen 68 2.4.2 Beoordeling vangroepen 70 Inhoud 11 2.4.3 Beoordeling vaninvloedvan situaties enmethoden 71 Opdrachten 72 3 Indelingen, onderscheidingen en begrippen 76 3.1 Indeling naartestgedrag 76 3.1.1 Testsvoor prestatieniveau 78 3.1.2 Testsvoor gedragswijze 86 3.1.3 Drie voorbeelden vantests 96 3.2 Indeling naarinstructie en afneming 106 3.2.1 Individueletest engroepstest 106 3.2.2 Snelheidstest enniveautest 107 3.3 Onderscheid op basis van testvragen 109 3.3.1 Cultuurvrijeenniet-cultuurvrije tests 110 3.3.2 Directe tests enindirecte tests 112 3.3.3 Vrije-antwoordentestsen keuze-antwoordentests 113 Opdrachten 113 4 Constructie van items en kwantificering vanreacties 116 4.1 Van de respondent gevraagdeactiviteit 117 4.2 Vorm waarin het antwoord wordt gegeven 119 4.3 Itemvormen: het specialegevalvan gepreco- deerde items 125 4.3.1 Items voor prestatieniveautests 125 4.3.2 Items voor tests voor gedragswijze 129 4.4 Kwantificering van antwoorden 131 4.4.1 Kwantificering, diverse informatiebronnen 131 4.4.2 Itemscores 133 4.5 Beoordeling van de kwaliteit vanitems in vooronderzoek 136 4.5.1 Dichotome items 138 4.5.2 Polytome items 142 Opdrachten 143 5 Afneming van tests en verwerking vantestgegevens 146 5.1 Tests afnemen 146 5.2 Scoringvan antwoorden 151 5.2.1 Scoring vanreactiesopitems met open-vraagvorm 152 5.2.2 Scoring vanreactiesopgeprecodeerdeitems 153 5.2.3 Toevalscorrectie 156 5.2.4 Weging vanitemscores 160 5.3 Testen per computer 161 5.3.1 Technologische bijdragenen veranderingen 162
The list of books you might like
