ted 10. sınıf ders notları

40 Pages·2012·4.94 MB·Turkish

Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
TÜRK EDEBİYATININ DEVRELERİ Nihat Sami Banarlı, Agâh Sırrı Levend
önemli edebiyat tarihçilerimizdendir.

 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

 A- Sözlü Dönem Türk Edebiyatı (…- 8.yy.)
 B- Yazılı Dönem Türk Edebiyatı (8.yy.-
11.yy.) Edebiyat tarihçisi ve tarihçi arasındaki farklar
 İslami Dönem Türk Edebiyatı(11.yy.-1860)
 A- İlk İslami Türk Edebiyatı Eserleri
Tarih ve edebiyat tarihi aynı
 B- Divan Edebiyatı
konuları işleyip aynı yöntemleri
 C- Halk Edebiyatı (1.Anonim Halk

kullanmakla beraber, uygulamada
Edebiyatı, 2.Aşık Edebiyatı,3.Tekke

(Tasavvuf) Edebiyatı farklılıklar gösterir.

 Batı Kültürü Etkisindeki Türk Edebiyatı
 A- Tanzimat Edebiyatı(1860-1895) Edebi eser insanın dugu, düşünce
 B- Servet-i Fünun Edebiyatı (Edebiyat-ı ve hayal dünyasının etkilediği için
Cedide) (1895-1901) edebiyat tarihçisi eseri incelerken
 C- Fecr-i Ati Edebiyatı (1909-1911) duygularının, heyecanlarının
 D-Milli Edebiyat Akımı (1911-1923) etkisinde kalıp tarafsız
 E-Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı kalmayabilir.
 F-Beş Hececiler

 G- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Tarihçi ise olayları sebep-sonuç

(1923-…)
ilişkisiyle ele aldığı ve belgeye

 (1. Yedi Meşaleciler, 2.-Garipçiler( l.Yeni
dayandığı için edebiyat
Hareketi), 3. İkinci Yeni Hareketi,
tarihçisine göre daha tarafsızdır.
4. Hisarcılar, 5. Toplumsal Gerçekçiler )

Tarihçinin ilk önce grupları
Edebiyat-tarih ilişkisi incelemesine karşılık, edebiyat
tarihçisi fertleri inceler.
 Edebiyat: Olay, düşünce, duygu ve
hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı
olarak etkili bir dille biçimlendirilmesi

sanatıdır.

 Edebi Metin: Sanatsal nitelik taşıyan,

insanda estetik zevk uyandıran metinlere
denir.
 Edebi metinlerde sözcükler daha çok yan ve Edebiyat tarihinin kapsamı
mecaz anlamlarıyla kullanılır.
 Metinlerde öğretme yerine sezdirme,  Edebiyat tarihi, ait oldukları dönemin,
hissettirme, çağrıştırma söz konusudur. insanlarının, toplumlarının yaşamlarını
 Edebiyat tarihi: Yüzyıllar boyunca edebi bütün özellikleriyle anlatan bir belge niteliği
eserleri, eserin ait olduğu milletin duygu ve taşır.
düşüncede izlediği değişimleri nesnel olarak  Edebiyat tarihçisi tarafsızdır.
inceleyen bilim dalıdır.  Edebiyat tarihinin genel tarihle ilişkisi
 Edebiyat tarihi hem edebiyatla hem tarihle vardır.
ilişkilidir.  Genel tarih insanlığın toplumsal, kültürel,
 Edebi dönemleri, yazarları, şairleri, sanatçıların ekonomik gelişmesini belgelere dayandırarak
dil ve anlatım özelliklerini inceleyen bilim anlatır.
dalıdır.  Edebiyat ürünleri de belge niteliği taşıdıkları
 Edebiyat tarihi alanında çalışanlara da için genel tarihe ışık tutarlar.
edebiyat tarihçisi denir.  Edebiyat tarihinin toplum bilimiyle ilişkisi
 Fuat Köprülü, Vasfi Mahir Kocatürk, vardır.
Ahmet Kabaklı, Ahmet Hamdi Tanpınar,  Toplumların innaçları, töreleri, yaşayış
biçimleri edebi eserlere yansır.
1
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
 Edebiyat tarihinin halk bilimi ile ilişkisi İSLAMİYET ÖNCESİ OLUŞAN İSLAM UYGARLIĞI ÇEVRESİNDE
vardır. METİN OLUŞAN METİN
 Bir ülkede yaşayan halkın kültür ürünlerini,
törenlerini, inançlarını, müziğini, oyunlarını,
 masallarını vb. inceleyerek saptayan bilim
dalıdır halk bilimi.

Dönemin siyasi olaylarını
Sanatçıların edebi Olaylar, doğaüstü tanrısal Olaylar ve kâinat Allah
inceler.
anlayışlarını veya dahil güçlerle ifade edlir. inancıyla anlatılır.

oldukları edebi topluluğu

inceler. Edebiyat
Edebi türlerin
Tarihçinin
Sanat çıların hayatını gelişimini inceler.
Kapsamı
ele alır.

Sanatçıların eserlerini Ağacın ilahi bir ışık etkisiyle Yaratıcının Tanrı
Dönem in sosyal hayatını inceler. hamile kalarak çocuk olduğuna inanılıyor.
doğurduğuna inanılıyor.
inceler.

Uygarlık

Konargöçer yaşam vardır. Yerleşik hayata geçiş söz
 Bir ülke veya toplumun maddi ve manevi
konusudur.
varlıklarının; bilim, sant, düşünce ve

teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder.

 Uygarlık ve medeniyet çoğu zaman aynı

anlamda kullanılır.

 Uygarlığın “Batı uygarlığı, İslam uygarlığı, Arapça-Farsça sözcük Türkçe’nin yanında Arapça-

Hint uygarlığı …” şeklinde bulunmayan, saf Türkçeyle Farsça sözcükler de
sınıflandırılmasının temelinde söz konusu yazılmıştır. kullanıldı.

toplumların yaşam tarzı, inanış ve

gelenekleri vardır.

Ekonomi Tarihi

Metin, yapı olarak mensur Beyitlerle ve aruzla
Felsefe Tarihi Dinler Tarihi biçiminde yazıya kaleme alınmıştır.

geçirilmiştir.

Uygarlık

Mimarlık Tarihi Tarihi Siyaset Tarihi

Türk-İslam medeniyetini
Orta Asya’da yaşayan o
yansıtan ifadeler,
dönem Türk kültürünün
özellikler vardır.
özellikleri vardır.
Edebiyat Tarihi Bilim Tarihi

Askeri Tarih

Not: Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki

ölçütler;

 Dini hayat, kültürel farklılaşma, uygarlık

değişmeleri, dil coğrafyası.

2
Erol AYDIN
İslamiyet öncesUi YvGeU iLsAlMaAmLiAyRe t dönemi türk edebiyatı

1.ünite/Tarih İçinde Türk

Edebiyatı
3.Eşleştirelim

1.Dolduralım

 Edebi eserlerden hareketle bir milletin duygu

ve düşüncede geçirdiği evreleri inceleyen Duyg u, düşünce ve
kişiye ……………. denir. hayal lerin estetik zevkler Tarih
uyandıracak
 …………..duygu,düşünce ve hayallerin söz
şekilde,sözle veya

veya yazıyla edebi biçimde ifade edilme yazıyla etkili olarak
anlat ılması sonucu
sanatıdır.
ortay a çıkan eserlerdir.
 Tarih ve edebiyat tarihi “geçmiş”i
inceler;fakat tarihin incelediği,”geçmiş”

tarihe mal olmuştur.Edebiyat tarihçisinin ele

aldığı “geçmiş” ise

……………….eserleriyle canlı olarak
yaşamaktadır.
 Klasik Türk Edebiyatındaki
Mi tolojik unsurları
………………günümüz edebiyat tarihi da içeren,olay ve
çalışmalarının yerini tutuyordu. kişi lerin olağanüstü
Roman
 Edebi eserler kendilerini yaratan sanatçılarla ö zellik taşıdığı
birlikte yazıldıkları man zum ürünlerdir.

dönemin,askeri,dini,ekonomik,sosyal,kültüre

l özelliklerini kısaca dönemin
…………..yansıtır.

Batı uygarlığı
2 .Doğru-Yanlış et kisinde gelişen
edebiyat ürünüdür.
Destan

 Türklerin İslamiyeti kabul etmesi

edebiyatımızın dönemlere ayrılmasında ölçüt

olmuştur.
 Roman, Batı Uygarlığı Etkisinde Gelişen
Türk Edebiyatı ürünüdür.

 Tarihi olayları kronolojik sıraya göre

düzenlemek edebiyat tarihçisinin görevidir. İslam uygarlığı
 Şair ve yazarların hayatını incelemek etkisin de gelişen
Mesnevi
edebiyat eleştirmenlerinin görevidir. edebi yat ürünüdür.

 İslamiyet‟in kabulünden önceki metinlerde

saf Türkçe kullanılırken, İslamiyet‟in
kabulünden sonraki metinlerde Arapça ve
Farsça sözcüklere de yer verilmiştir.

Toplumların

yaşadıkları olayları
Edebi
sebep-sonuç ilişkisi

içerisinde inceler Eser

3
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı  Olağanüstü olayları anlatan destanlar bu
dönemin en önemli ürünleridir.
(DESTAN DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI)
 Sözlü edebiyat ürünleri din törenlerinde
 Türklerin İslamiyet ile tanışmadan önce doğmuş, din dışı törenlerde gelişmiştir.
oluşturdukları edebiyattır.  Şiir söyleyen kişilere “ozan”, “kam” , ”baksı”
 Bu dönem edebiyatı genel olarak sözlüdür. , “şaman” gibi adlar verilmiştir.
 Yazılı ürün yok denecek kadar azdır.  Şairler, şiirlerini “kopuz” adı verilen saz
eşliğinde söyler.
 Bu dönemde Türklerin göçebe bir yaşamları
 Dini törenlerde söylenen şiirlere “yır” adı
vardır.
verilir. Şiirler hece ölçüsüyle söylenmiştir.
 Edebiyat yabancı etkilerden oldukça
 Kafiye olarak genelde yarım kafiye
uzaktır.
kullanılmıştır.Kafiye düzeni (abab-cccb-
 Türkler çok tanrılı bir din anlayışına
dddb….) biçimindedir.
sahiptir.(Totemcilik, Manihaizm, Budizm,
 Nazım birimi dörtlüktür.
Şamanizm…)
 Duygu, düşünce ve hayallerini sözlü  Sözle musiki beraber kullanışmıştır.
biçimde; cura, tambura, kopuz gibi sazlarla  Din, aşk, savaş, yiğitlik, doğa, ölüm gibi
iletirler. konular işlenmiştir.
 Bu dönemde saz çalıp şiir söyleyenlere “ozan,  Benzetmelerde doğadan yararlanılmıştır.
kam, baksı” adı verilir.  Sürek avlarına “sığır”,kurban ve ziyafet
 Bu dönem edebiyatı üçe ayrılır: törenlerine “şölen”,yas, ölüm törenlerine
“yuğ” adı verişmiştir.

 Şiirlerdeki ahenk, ölçü ve uyağın
1.destan dönemi:
dışında ses, hece tekrarları ve

aliterasyonla sağlanmıştır.
 Bu dönem ürünlerinin konusu genellikle
 Anonim bir özellik taşırlar.
kahramanlıktır.

 Kahtamanlar olağanüstüdür ve mitolojik
İslamiyet öncesi türk edebiyatının
unsurlarla süslüdür.
sözlü ürünleri
 Kahramanlar hüsrana uğramazlar, eylemler

çoğunlukla zaferle sonuçlanır.
 Türklerin totemi bir hayvan veya bitki idi.  Koşuk
 Köktürklerin totemi kurt, Uygurların kuş  Sagu
ağacı idi.  Sav
 Destanlar; milletin, din, fazilet ve milli  Destan
kahramanlık maceralarının manzum

hikâyeleridir.
koşuk
 Tarihten önceki çağlarda tanrılar veya

tanrılaştırılmış insanlar hakkında söylenerek
 Yiğitlik, aşk, doğa gibi konular
zamanla inanış haline gelen efsaneye mitos
işlenmiştir.
denir.
 Kafiye düzeni “aaab-cccb-dddb”
 Mitoslarda tanrılar ve insanlarla birlikte
şeklindedir.
devlerin, cinlerin, perilerin ve diğer masal
 Halk edebiyatındaki karşılığı “koşma”
yaratıklarının da hikâyeleri vardır.
 Divan edebiyatındaki karşılığı “gazel” dir.
 Bir milletin mitoslarını inceleyen bilime
 Sığır(av töreni) ve şölen(kurban töreni)
mitoloji denir.(Yunan mitolojisi, Mısır
adı verilen törenlerde söylenir.
mitokojisi vb.)

Sagu
2.sözlü dönem edebiyatı(…/8.yy)

 Devlet büyüklerinin ölümü üzerine duyulan
 Sade bir Türkçe kullanılmıştır.
acıyı dile getirmek için söylenen şiirlerdir.
 Türklerin yazıyı henüz kullanmadıkları
 Kafiye düzeni koşuktaki gibidir.
dönemde oluşmuş bir edebiyattır.
 Halk edebiyatındaki karşılığı “ağıt”
 Yazı olmadığı için bu dönemde sadece şiirle
 Divan edebiyatındaki karşılığı “mersiye”dir.
ilgili ürünler vardır.
4
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
Sav  Yapma Destan: Bir ozan tarafından doğal
destanlara benzetilerek yaratılır.
 Bugünkü atasözünün yerine kullanılmıştır.
 Bir düşünceyi, bir deneyimi, bir öğüdü, en az
sözcükle kısaca anlatan kalıplaşmış Yapma Destanlar
sözlerdir.

 Biçim olarak cümle veya iki dize şeklinde

söylenir. Kurtarılmış Kudüs/TASSO

Destan
İlahi Komedya/DANTE

 Eski çağlarda savaş,göç ve afet gibi önemli olayların Kaybolmuş Cennet/MİLTON
etkisiyle söylenmiş,uzun,manzum,yiğitlik öykülerinin

derlenip düzenlendiği şiirlerdir.
 Manzumdurlar Çanakkale Şehitlerine/M.Akif ERSOY

 Zamanla değişikliğe uğrayabilirler.

 Anonimdirler. Genç Osman Destanı/KAYIKÇI KUL MUSTAFA

 Olay ve kişiler olağanüstüdür

 Kahramanlar önemli bir yer tutar. Üç Şehitler Destanı/F.Hüsnü DAĞLARCA

 Kahramanlar seçkin tabakadan seçilir.

 Tanrılar olaylara karışır.

 Ulusal dille söylenir. Nazım Şekli
 Destanlar, oluşumları bakımından “doğal
destan” ve “yapay destan” olmak üzere ikiye
ayrılır. SAGU
KOŞUK
 Doğal Destan: Toplumu derinden
etkileyen(göç, deprem, savaş…) olayların
anlatıldığı destanlardır.
 Doğal destanların oluşumunda 3 safha
Benzerlikler
vardır.
Doğuş Safhası

Yayılma Safhası

Derleme Safhası

Nazım birimi dörtlük,

Dünya edebiyatındaki doğal destanlar 7’li hece ölçüsü,

4+3 duraklar,
İlyada , Odyssaia Ramayana, Mahabarata uyak düzeni aaab,
Y unan Hint yarım kafiye

Şehname
Chanson de Roland
İran Fransız Farklılıklar

Cid
Kalevala Koşuk
Sagu
Fin İspanyol

Beowulf
Tema
Nib elungen İngiliz
Alman

 Şinto

Japon

Gılgamış
 İgor Ölüm, Baharın gelişi,
Sümer
 Rus Kahramanlık sevgi, aşk
5
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
Türk destanları İslamiyet sonrasi türk destanları

 Dörtlüklerden oluşmuştur.  Karahanlılar Dönemi
 Dili Türkçe‟dir.  Satuk Buğra Han Destanı
 Kafiyelere yer verilmiştir.  Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra
 Gerçek ve olağanüstü olaylar karışıktır. Han‟ın çeşitli yerlerdeki insanları
 Olaylar belli bir coğrafya üzerinde geçer müslümanlığa çağırmasını,
 Zaman tahmin edilebilir. inanmayanlara keramet
göstermesini, savaşlarda ağzından
 Tarihi ve milli değerler destanlarda yer alır.
ateşler saçarak inanmayanları

yakması anlatılır.
İslamiyet öncesi türk destanları
 Kırgız Dönemi

 Manas Destanı
 Saka Devri Destanları
 Müslüman Kırgızlarla putperest
 Alp Er Tunga Destanı
Kalmuklar arasındaki mücadeleler
 Bu destan Alp Er Tunga‟nın
anlatılır.
İranlılarla yaptığı savaşları
 Türk destanlarının en hacimlisidir.
anlatır.
 Türk-Moğol Dönemi
 Şu Destanı
 Cengizname
 “Şu”nun Makedonya hükümdarı
 Moğol hükümdarı Cengiz Han‟ın
İskender‟e karşı mücadelelerini
yaşamı, savaşlarını anlatır.
anlatır.
 Selçuklu-Beylikler Dönemi
 Hun Devri Destanları
 Seyyin Battal Gazi Destanı
 Oğuz Kağan Destanı
 Bir arap savaşçıdır.
 Oğuz Kağan‟ın Ortaya Asya‟da
 Müslümanlığı yaymak için
Türk birliğini kurmasını anlatır.
insanların yanı sıra büyücü, cadı ve
 Atilla Destanı
devlerle savaşır.
 Yaptığı savaşları anlatır.
 Köroğlu Destanı
 Göktürk Devri Destanları
 Bolu Beyi‟nin yaptığı zulümleri
 Bozkurt Destanı
engellemek için ortaya koyduğu
 Göktürklerin dişi bir kurttan nasıl
kahramanlıklar anlatılır.
türediklerini ve çoğaldıklarını
 Danişment Gazi Destanı
anlatır.
 Anadolu‟nun fethi ve bu
 Ergenekon Destanı
mücadelenin kahramanları
 Göktürklerin Ergenekon denilen bir
anlatılır.
yere sığınmaları, orada 400 yıl

oturup çoğalmaları, sonra da demir
bir dağı delerek çıkmaları ve büyük UYGULAMALAR
bir devlet kurmaları anlatılır. 2. ÜNİTE/DESTAN
DÖNEMİ TÜRK EDEB
 Uygur Devri Destanları
 Tereyiş Destanı Dolduralım
 Uygurların bir kurttan nasıl
türedikleri ve çoğaldıklarını
anlatır.  Türk edebiyatının yazılı dönemi …………ile
 Göç Destanı başlar.
 Uygurların Kırgız baskılarına  Göktürk yazıtları
…………,…………,……….adına dikilmiştir.
dayanamayarak Doğu Türkistan‟a
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
göç edişlerini anlatır.
……………olmak üzere iki bölümden incelenir.
 Altay-Yakut
 Doğal destanlar ……… , ……… ,
 Yaratılış Destanı
……….olmak üzere üç evreden oluşur.
 Türk ulusunun, evrenin nasıl var
 …………….. ,İslamiyet Öncesi Türk
olduğu üstüne düşünüşünü, inanışını
Edeiyatında, bir kimsenin ölümünden sonra yapılan
ve buluşlarını efsanevi bir biçimde
ve “yuğ” adı verilen dinsel yas törenlerinde söylenen
anlatır.
şiirlerdir.

6
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı

D E S T A N L A R

YABANCI DESTANLAR
TÜRK DESTANLARI

DOĞAL DESTANLAR YAPMA DESTANLAR DOĞAL DESTANLAR YAPMA DESTANLAR

1.Altay-Yakut Dönemi 1.İtalyan Destanları
1.Üç Şehitler Destanı 1 .Yunan Destanları

a-Yaratılış Destanı a-Kurtarılmış Kudüs
2.Çanakkale Destanı a -İlyada
b -Odyssia MİLTON
2.Sak alar Dönemi Fazıl Hüsnü Dağlarca 2 .İran Destanı
b-Çılgın Orlando
a-Şehname
a-Alp Er Tunga Destanı
3.Çanakkale Şehitler Destanı 3.Fin Destanı
b-Şu Destanı ARİOSTO

a-Kalevala

M.Akif Ersoy 4.Hint Destanları c-İlahi Komedya

3.Hun Destanı
a-Ramayana

4.Kurtuluş Svaşı Destanı DANTE
a-Oğu z Kağan Destanı b -Mahabharata
Cahit Kulebi 5 .Sümer Destanı 2.İngiliz Destanı
a -Gılgamış
4.Gök türk Dönemi 5.Kurtuluş Savaşı Destanı 6 .Latin Destanı a-Kaybolmuş Cennet

a -Aenies
a-Bozkurt Destanı 6.Kuva-yı Milliye Destanı TASSO

7.Japon Destanı
b-Ergenekon Destanı

Nazım Hikmen Ran a-Şinto 3.Fransız Destanı

8.Rus Destanı
5.Uyg ur Dönemi 7.Sakarya Meydan Savaşı a-Henriade
a-İgor

9.Fransız Destanı
a-Tür eyiş Destanı Ceyhun Atuf Kansu
b-Göç Destanı a -Chanson de Roland
1 0.İspanyol Destanı
a -La Cid
1 1.Alman Destanı
a -Nibelungen

7
Erol AYDIN
DOĞAL DESTAN İslamiyet öYAnPcMeAs DiE vSTeA Nis lamiyet dönemi türk edebiyatı
3.yazılı dönem edebiyatı

 Edebiyatımızın ilk yazılı ürünleri VIII. Yy

dan kalma Göktürk Yazıtları‟dır.

 Türkler bu dönemde Göktürk ve Uygur

alfabelerini kullanmışlardır.

 Türk edebiyatının en önemli yazılı eserleri
BENZERLİKLER
“Orhun Yazıtları” ve “Uygur Metinleri”dir.

Orhun yazıtları

 MS 720-735 yıllarına ait yazıtlardır.
 Bilge Tonyukuk ve Yolluğ Tiğin tarafından
TOPLUMU DERİNDEN ETKİLEYEN OLAYLAR
ANLATILIR. yazılmıştır.
ŞİİRSEL SÖYLEYİŞ VARDIR.  Türklerin milli alfabesi olan Göktürk
MANZUMDURLAR. alfabesi ile yazılmıştır.
OLAĞANÜSTÜ KİŞİLER VE OLAYLAR VARDIR.  Yabancı dillerin etkisinden uzak, yalın bir
dil kullanılmıştır.

 Düşünceler kanıtlanmış, örnekler verilmiştir.
 Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimleri
kullanılmıştır.

 Söylev, anı, tarih özelliği taşır.

 Türk edebiyatının ilk söylev örnekleridir.

 Söz oyunlarından yararlanılmıştır.
FARKLILIKLAR
 Atasözü niteliği taşıyan sözler görülür.

 “Göktürk Tarihi” konu edilir.

 Kısa cümleler vardır.

 Yinelemeler çoktur

 Aliterasyonlu sözyleyiş örnekleri vardır.
 Olaylar, gerçekçi bir gözle, somutlayıcı
olarak sergilenir.
 Yazıtların ilki MS 720 yılında Bilge
Tonyukuk tarafından yazılmış ve
diktirilmiştir.
 İkinci ve üçüncü yazıtlar Yolluğ Tiğin
tarafından yazılmıştır.
*Söyleyeni
* Anonimdir.  MS 732 yılında Kültügün adına, MS 735
bellidir.
*Doğuş, yayılma
*Şairler yılında da Bilge Kağan adına dikilmiştir.
ve derlemeden
tarafından yazılır.  Orhun yazıtları ilk kez 1893 yılında
oluşurlar.
*Uzun oluşum Danimarkalı Thomsen tarafından
evreleri geçirmez. okunmuştur.

Uygur metinleri

 Uygur alfabesi kullanılmıştır.

 Türeyiş ve Göç destanları vardır.
 Din ağırlıklı metinlerdir.
 Budha ve Mani dininin esaslarını anlatır.
 Moğolca Türkçe eski Tufan şarkıları yer
almaktadır.
 Uygurların tıp bilgisine ve hukukuna özgü
metinler de vardır.
 Uygur alfabesi 14-18 harften oluşur.
8
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
 En önemli eserleri; ORHUN YAZITLARI
 Altın Yaruk
 Sekiz Yükmek

 Irk Bitig

 Bögü Han‟ın Mani Rahipleri ile

Konuşması

 Kalyanamkara ve Papamkara
Hikâyesi

Tü rklerin kullandıkları alfabeler TONYUK UK ANITI

 720’de Tonyukuk tarafından dikilmiştir.
G K L
U A  Tarih ve anı türünün ilk örneğidir.
 Başarılı bir devlet ad amının gözüyle,dönemin
İ
Ö Y R A tarihi,hatıralar ve öğ ütler şeklinde halk diliyle ve
sade bir anlatımla ifade edilmiştir.
R
K G A T
T U P İ İ
L
A
R
Ü A N
L
A
R F L
L

F
K A A
F

A
A A B L

B
E KÜL TİGİN ANITI
L B F
 732’de Bikge Kağan tarafından diktirilmiştir.
E S E  Bilge Kağan anıta ,o günün sorunlarını ayrıntılı bir
F S A şekilde ortaya ko ymuştur.
S i  Doğu yüzünde 40 ,güney ve kuzey yüzlerinde 13’er
A İ B satır metin vardır.
 Anıtı Yolluğ Tigin yazmıştır.
İ

B E

E Kır S
14 28 gız
alfeb -
S eodlueşn ha rf öz İ
uyor Türkç be
i e ve k-
Te
Farsç
adan ük
ilavel m 1928
erle en BİGE KA GAN ANITI
ler 29
h3a8rf “p-ç- Ta harf
j-g” raf  Bilge Kagan’ın oğlu Tenri Kagan taradından 735’te
27 ile 32 ın 21
üünzs Ohlamrfu dna ün sz  İyçaeprtikır yılömüışntüıry.l e Kü l Tigin anıtlarıyla benzerdir.
ştur. 8 ünlü  3,75 metre yüksek liğindedir.
4 Ku  Dört cephelidir.
ünlü
lla  Doğu yüzünde 41, kuzey ve güney yüzlerinde 15’er
3ü nç4is fzt dnıı.l  Bmaettı iynü vzaürnddıre. Çinc e bir metine yer verilmiştir.

hece

işare
tli

9
Erol AYDIN
İslamiyet öncesi ve islamiyet dönemi türk edebiyatı
Orhun yazıtlarının önemi
Eşleştirelim

 Türk adının geçtiği ilk metinlerdir.

 Türk tarihi hakkında bilgi veren yazılı bir
Alp Er Tunga
kaynaktır.
Destanı
 Türk hitabet sanatının ve anı türünün ilk Uygurlar
örneklerindendir.

 Türkçenin zengin ve işlenmiş bir dil

olduğunun kanıtıdır.

 Hükümdarın millete hesap vermesi

bakımından demokrasi göstergesidir.

Kül Tigin Anıtı

Yazılı
2.ÜNİTE/DESTAN UYGULAMALAR
Edebiyat
DÖNEMİ TÜRK EDEB

Dolduralım Köroğlu Destanı

Battal Gazi Destanı Firdevsi
 Türk edebiyatının yazılı dönemi …………ile
başlar.
 Göktürk yazıtları
…………,…………,……….adına
dikilmiştir.
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı İslamiyet
……………olmak üzere iki bölümden Göç Destanı Sonrası Türk
Edebiyatı
incelenir.
 Doğal destanlar ……… , ……… ,
……….olmak üzere üç evreden oluşur.

 …………….. ,İslamiyet Öncesi Türk

Edeiyatında,bir kimsenin ölümünden sonra

yapılan ve “yuğ” adı verilen dinsel yas

törenlerinde söylenen şiirlerdir.
Şehname Yapma

Destan

Doğru-Yanlış

 Türk destanlarıyla ilgili bilgileri genellikle

Arap ve Çin kaynaklarındanm öğreniyoruz.

 Sözlü Dönem Türk edebiyatında İslami

unsurlara rastlamak mümkündür.
Üç Şehitler Destanı
 Türeyiş ve Bozkurt destanlarında Türklerin
Kurtarılmış Kudüs Kırgız
bir kurttan türedikleri anlatılır.

 Edebi türlerin gelişimini, sanatçıların

hayatlarını ve eserlerini, dönemin siyasi

olaylarını ve sosyal hayatını incelemek

edebiyat tarihinin kapsamında yer alır.

 Destanlarda mitolojik unsurları ve

olağanüstü olaylar görülmez.
Manas Destanı

İskitler

10