tc selçuk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü sahne sanatları ana bilim dalı rejisörlük bilim dalı slawo

236 Pages·2013·2.93 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SAHNE SANATLARI ANA BİLİM DALI
REJİSÖRLÜK BİLİM DALI

SLAWOMIR MROZEK'İN SIĞINTILAR İSİMLİ OYUNUNUN TEXT
VE DRAMTURGİ ÇÖZÜMLEMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
PROF. DR FUAT RAUFOĞLU

HAZIRLAYAN
MUSTAFA UZMAN

KONYA
2006
ii
iii
iv
v
ÖNSÖZ

Slawomur Mrozek'in Sığıntılar İsimli Oyununun Text ve Dramturgi Çözümlemesi adlı
bu tez, Polonya ve politik tiyatroya olan merakım ile başladı. Oyunu sahnelemeye geçmeden
önce konu üzerine yazılmış daha önceki oyunlar tarandı. Polonya tiyatrosu üzerinde fazlaca
zaman harcanan bir konu değildi. Her ne kadar politik tiyatro üzerine bir çok çalışma varsa da
Polonya tiyatrosunun politik tiyatroya etkisi üzerinde fazlaca durulmamıştı.
Materyal toplandıktan ve metot konusunda karar verdikten sonra oyunu sahnelemeye
karar verdik.
Yapılan çalışmaların bir tez hâline getirilmesi ise değerli hocam, Fuat Raufoğlu’nun
önerisi doğrultusunda oldu. Diğer etken ise yukarıda belirttiğim gibi Polonya tiyatrosunun
politik tiyatroya olan etkisinin fazla araştırılmamış olmasıydı.
Literatürün taranarak işe başlanması tezin yazım sürecini rahatlatmış, ancak sahneleme
konusunda yapılan çalışma zaman almıştır. Oyuncuların daha önce kullanmadığı metotlar
üzerinde çalışmak, öncelikle oyuncuyu oyuna hazırlamak, “konsantreden” çok bir “kriz”
yaşanmasını sağlamak çalışmayı birazda sancılı bir hale getirmiştir.
Daha önce pekte karşılaşmadığımız bu yöntemin bu oyuna adaptasyonunu sağlamak
fazla zaman alsa da mekanik birtakım yaklaşımları kırması açısından önemli olduğu
düşüncesindeyiz.
Her ne kadar oyunculuk ağırlıklı eğitim veren okullarda değişik tekniklerin
kullanılmasına pek rastlamasak ta Lisans düzeyinden bu yana bana büyük bir güven besleyen
tüm hocalarıma teşekkür ederim. Değerli hocalarım Prof. Bozkurt Kuruç, Doç. Dr. Mustafa
Özcan, Yard. Doç. Dr. Mustafa Yılmaz, Nezih Onur bana her alanda çok şey kattılar, onlara
hep borçlu kalacağım.
vi
Ünlü Alman tiyatro adamı Carl Ebert’in ülkemizde açtığı Rejisörlük bölümü çeşitli
nedenlerle hiçbir zaman öğrenci kabul etmemiştir. Dolayısıyla Rejisörlük, devlet tiyatrosunda
çalışmış ve “deneyim” kazanmış aktörlerin işi olmuştur.
Sanatın sadece devlet tekelinde olmadı bilinen bir gerçek olduğuna göre, bu konuda
yetenekli olan insanların Devlet Tiyatrolarına oyuncu olarak girmeden ve yaşlanmadan bu işi
yapamayacağı da apaçık ortadadır.
Yaptığı rejilerle her zaman takdir ettiğimiz değerli hocam Prof. Dr. Fuat Hacıyev, bu
sancımızı bilerek davrandı ve Türkiye’de ilk kez eğitimli rejisör eksiğimizin üzerine gitti. Bu
çalışmayı yaptığım sürece titiz incelemeleri, yerinde ve ayrıntılı eleştirileri ve bize olan
güveni bizi daha da heyecanlandırdı.
Değerli hocam Prof. Dr. Fuat Hacıyev ve Prof. Dr. Zemine Hacıyeva’ya yürekten
teşekkürü bir borç bilirim.
Umarız ki bu çalışma kendi alanındaki boşluğu doldurmada bir nebze olsun başarılı
olabilir. Tarzımızla, tavrımızla, davranışımızla her ne kadar sahneye koyduğumuz oyunun
eleştirisel pek bir yanı olmasa da yapılacak olan her türlü eleştiriye her zaman yüreğimizin
açık olduğunu söylemek isteriz.

vii
İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ......................................................................................................................................v
GİRİŞ.........................................................................................................................................1
1. SİYASAL ORTAM………………………...........................................................................3
1.1. Almanya’nın Siyasal Ortamı……............................................................................3
1.2. Rusya’nın Siyasal Ortamı………….........................................................................4
1.2. XIX’ da Modernizm……..………...........................................................................4
2. MARKSİZM..........................................................................................................................8
2.1. Siyasi Kuram............................................................................................................8
2.2. Totaliter Bir İdeoloji Olarak Marksizm...................................................................9
2.3. Sosyalist Partiler ve Marksizm...............................................................................10
2.4. Polemikler Dönemi................................................................................................12
2.5. Reformcu Marksizm..............................................................................................13
3. MATERYALİZM……………...........................................................................................15
3.1. Siyasi Kuram..........................................................................................................15
3.2 Felsefi Materyalizm.................................................................................................15
4.POLİTİK TİYATRONUN TARİHİ ÜZERİNE………………………………………...24
4.1.Genel………………………………………………………………………….…..24
4.2. Sanattan Politikaya……………………………………………………………….26
4.3. Volksbühne’nin Konumu………………………………………………………...34
4.5 Zanaat………………………………………………………………………….….36
5. TOPLUMSAL TİYATRO KURAMININ TEMEL İLKELERİ………………………39
5.1. İnsanın İşlevi……………………………………………………………………..39
5.2. Tekniğin Önemi……………………………………………………….………….40
viii
5.3. Piscator-Bühne’nin Salonu…………………………………………………...…..42
5.4 Amaçlı Yararlı Sahne…………………………………………………………….42
5.5. Dramaturgi Bürosu ve Ortak Dramaturgi Kurulu………………………………..43
5.6. Üretken İşbirliği………………………………………………………….………44
5.7 Stüdyo…………………………………………………………………………….45
6. BERTHOLD BRECHT…………………………………………………………………..47
6.1. Hayatı…………………………………………………………..………….……..47
6.2. Erken Dönem Yapıtları…………………………………………………………..48
6.3. Sürgün Yılları……………………………………………………………….…....49
6.4. Brecht'in Türk Tiyatrosu Üzerindeki Etkileri…………………………………….51
6.5. Tiyatroda Estetik Uzaklık Ve Brecht’in Yadırgatma Düşüncesi………………...51
6.6. Epik-Diyalektik Tiyatro Kuramı………………………………………………....60
6.7. Katharsıs - Arınma Kavramı…………………………………………………..…61
6.7. Yabancılaştırma Kavramı……………………………………………………...…62
6.8. Gestus Kavramı…………………………………………………………………..65
7. TEMELİ OLUŞTURAN YAZARLAR…………………………………………...……..67
7.1. Emile Zola………………………………………………………………………..67
7.2. Jean paul Sartre………………………………………………………………..…68
7.3. Albert Camus…………………………………………………………………….70
7.4. Samuel Beckett…………………………………………………………………..72
7.5. Grotowski…………………………………………………………………..……74
7.6. Meyerhold…………………………………………………………………….…75
7.7. Dostoyevski……………………………………………………………………...76
8. REJİ DEFTERİNİN DÜZENLENMESİ........................................................................79
ix
9.SONUÇ................................................................................................................................223
KAYNAKÇA.........................................................................................................................225
EKLER...................................................................................................................................226
EK 1 Oyundan Fotoğraflar………………………………………………………..226

x