tc selçuk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü kamu hukuku ana bilim dalı ceza yargılaması ...

176 Pages·2007·1.02 MB·Turkish

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KAMU HUKUKU ANA BİLİM DALI

CEZA YARGILAMASI HUKUKUNDA İTİRAZ YOLU

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Berrin AKBULUT

Hazırlayan
Yavuz ARICAN
004234001003

KONYA
2006
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR......................................................................................................VI
GİRİŞ...........................................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM.......................................................................................................3
İLK DERECE CEZA YARGILAMASINDA KARAR VE YASA YOLLARI.........3
I- İLK DERECE CEZA YARGILAMASINDA KARAR..........................................3
1. Karar Kavramı.............................................................................................3
2. Niteliği........................................................................................................5
A- Yargılama İşlemidir................................................................................5
B- Yargı Organının Tekelindedir.................................................................5
C- Ortak Aklın Ürünüdür.............................................................................6
3. Amacı..........................................................................................................7
4. Çeşitleri.......................................................................................................7
A- Kararı Veren Yargılama Makamı Ölçütüne Göre....................................8
1) Hâkimlik Kararı.................................................................................8
2) Mahkeme Kararları............................................................................8
B- Kesinlik Ölçütüne Göre..........................................................................9
1) Kesin Olmayan Karar........................................................................9
2) Kesin Karar.....................................................................................10
3) Kesinleşmiş Karar...........................................................................10
C- Yargılamayı Sonlandırma Ölçütüne Göre..............................................11
1) Ara Karar........................................................................................11
2) Son Karar........................................................................................11
a) Beraat............................................................................................13
b) Mahkumiyet..................................................................................13
c) Davanın Reddi..............................................................................14
d) Düşme..........................................................................................14
5. Kararın Oluşumu, Unsurları Ve Bildirilmesi..............................................14
A- Oluşumu...............................................................................................14
B- Unsurları...............................................................................................15
C- Bildirilmesi...........................................................................................16
6. Kararın Etkileri Ve Sonuçları.....................................................................18

I
A- Etkileri.................................................................................................18
1) Bağlayıcı Etkisi................................................................................18
2) Önleyici Etkisi..................................................................................18
B- Sonuçları..............................................................................................19
1) Kararın Uygulanması........................................................................19
2) Kararın Adli Sicile İşlenmesi............................................................19
II- CEZA YARGILAMASI HUKUKUNDA YASA YOLLARI..............................22
1. Yasa Yolu Kavramı...................................................................................22
2. Konusu Ve Niteliği....................................................................................24
A- Konusu.................................................................................................24
B- Niteliği.................................................................................................24
3. Amacı........................................................................................................26
4. Çeşitleri.....................................................................................................27
A- Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda.................................................27
B- Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Tasarısında....................................28
C- Ceza Muhakemesi Kanununda..............................................................29
1) Olağan Yasa Yolları.........................................................................30
a) İtiraz.............................................................................................30
b) İstinaf............................................................................................30
c) Temyiz..........................................................................................31
2) Olağanüstü Yasa Yolları...................................................................33
a) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtirazı.....................................33
b) Kanun Yararına Bozma.................................................................34
c) Yargılamanın Yenilenmesi............................................................35
5. Başvuru.....................................................................................................35
A- Başvuru Şartları....................................................................................35
1) Yetkili Olmak...................................................................................35
a) Savcı.............................................................................................37
b) Şüpheli ve Sanık...........................................................................37
c) Müdafi..........................................................................................38
d) Şüpheli ve Sanığın Yasal Temsilcileri...........................................39
e) Şüpheli ve Sanığın Eşi...................................................................39
f) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı....................................................40

II
g) Katılan..........................................................................................40
h) Vekil.............................................................................................41
i) Diğer Kişiler..................................................................................41
2) Yetkilinin İstemi...............................................................................42
3) İstemde Hukuki Yararın Olması........................................................43
B- Başvuru Usulü......................................................................................43
1) Başvuru Biçimi.................................................................................43
2) Başvuru Süresi..................................................................................44
3) Başvurulacak Makam........................................................................45
4) Başvurunun İncelenmesi...................................................................46
C- Başvuruda Yanılgı................................................................................46
D- Başvurudan Vazgeçme Ve Başvurunun Geri Alınması.........................47
6. Başvurunun Sonuçları................................................................................49
A- Aktarma...............................................................................................49
B- Önleme.................................................................................................50
C- Yayılma................................................................................................50
7. Tarihçe......................................................................................................51
8. Karşılaştırmalı Hukuk................................................................................54
İKİNCİ BÖLÜM.......................................................................................................58
İTİRAZ YOLUNUN İŞLEYİŞİ................................................................................58
I- İTİRAZ YOLU......................................................................................................58
1. İtiraz Kavramı............................................................................................58
2. Yargılama Hukukunda İtiraz......................................................................59
A- Medeni Yargılama Hukukunda.............................................................59
B- İdari Yargılama Hukukunda..................................................................60
C- Ceza Yargılaması Hukukunda...............................................................61
1) Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda..............................................61
a) Adi İtiraz......................................................................................64
b) Acele İtiraz...................................................................................65
2) Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Tasarısında................................66
3) Ceza Muhakemesi Kanununda..........................................................67
3. Konusu Ve Niteliği....................................................................................68

III
A- Konusu.................................................................................................68
B- Niteliği.................................................................................................73
4. Başvuru.....................................................................................................74
A- Başvuru Şartları....................................................................................74
1) Yetkili Olmak...................................................................................74
2) İstemde Bulunmak............................................................................75
3) Hukuki Yarar Bulunması..................................................................76
B- Başvuru Usulü......................................................................................76
1) Başvuru Biçimi.................................................................................76
2) Başvuru Süresi.................................................................................76
3) Başvurulacak Makam.......................................................................80
C- Başvuruda Yanılgı................................................................................81
D- Başvurudan Vazgeçme Ve Başvurunun Geri Alınması..........................82
E- Başvurunun Sonuçları...........................................................................82
1) Aktarma...........................................................................................82
2) Önleme.............................................................................................82
3) Yayılma............................................................................................83
5. İtiraz İncelemesi........................................................................................83
A- İnceleme Mercii....................................................................................83
1) Hâkimlik Kararlarında.......................................................................85
2) Mahkeme Kararlarında......................................................................86
B- İnceleme Usulü.....................................................................................87
C- İnceleme Sonucu...................................................................................89
II- CEZA MUHAKEMESİ KANUNUNDA İTİRAZ KONUSU KARARLAR......93
1. Madde Bakımından Yetkisizlik Kararı.......................................................93
2. Yer Bakımından Yetkisizlik Kararı............................................................96
3. Hâkimin Reddi İsteminin Kabul Edilmemesi Kararı................................101
4. Eski Hale Getirme İsteminin Reddi Kararı...............................................104
5. Tanık Hakkında Verilen Disiplin Hapsi Kararı........................................106
6. Bilirkişi Hakkında Verilen Disiplin Hapsi Kararı.....................................111
7. Gözlem Altına Alma Kararı.....................................................................115
8. Beden Muayenesi Ve Vücuttan Örnek Alma Kararı.................................116
9. Tutuklamayla İlgili Kararlar....................................................................119

IV
10. Adli Kontrolle İlgili Kararlar.................................................................125
11. Aramayla İlgili Kararlar.........................................................................128
12. Elkoymayla İlgili Kararlar.....................................................................130
13. Koruma Tedbirleri Sebebiyle Ödenen Tazminatla İlgili Kararlar............135
14. İddianamenin İadesi Kararı....................................................................137
15. Durma Kararı.........................................................................................140
16. Zorlama Amaçlı Elkoyma Kararı...........................................................142
17. Müdafi Veya Vekillik Görevinden Yasaklama Kararı............................143
18. Yargılamanın Yenilenmesi İstemi İle İlgili Kararlar...............................145
SONUÇ....................................................................................................................150
BİBLİYOGRAFYA.................................................................................................160

V
KISALTMALAR

ABD Ankara Barosu Dergisi
AD Adalet Dergisi
ASK Adli Sicil Kanunu
ACMUK Askeri Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu
AK Avukatlık Kanunu
AMKYUK Askeri Mahkemelerin Kuruluş ve Yargılama Usulü
Kanunu
AÖAY Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği
AY Anayasa
AYİDMBAMKGYHK Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge
Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve
Yetkileri Hakkında Kanun
AYM Anayasa Mahkemesi
BAM Bölge Adliye Mahkemesi
BİMK Bölge İdare Mahkemesi Kanunu
BK Basın Kanunu
Bkz Bakınız
C Cilt
CBAYİDCMKHYDY Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk
Derece Ceza Mahkemeleri Kalem Hizmetlerinin
Yürütülmesine Dair Yönetmelik
CD Yargıtay Ceza Dairesi
CGK Yargıtay Ceza Genel Kurulu
CGTİHK Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında
Kanun
CHR Ceza Hukuku Reformu

VI
CMK Ceza Muhakemesi Kanunu
CMKYUŞHK Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve
Uygulama Şekli Hakkında Kanun
CMUK Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
CMUKT Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Tasarısı
CMUKÖ Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Öntasarısı
CPP Fransız Ceza Muhakemesi Kanunu
Dpn Dip not
FSEK Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
HİD Hukuk ve İçtihatlar Dergisi
HSK Hâkimler ve Savcılar Kanunu
HUMK Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
İBK Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı
İBYRS İzmir Barosu Yargı Reformu Sempozyumu
İHK İnfaz Hakimliği Kanunu
İİK İcra ve İflas Kanunu
İÜHFD İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
İÜCHKE İstanbul Üniversitesi Ceza Hukuku Kriminoloji
Enstitüsü
İYUK İdari Yargılama Usulü Kanunu
Karş Karşılaştırınız
MHAD Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi
MÜİHCHKAUM Marmara Üniversitesi İnsan Hakları, Ceza Hukuku
ve Kriminoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
m Madde
n Numara
RG Resmi Gazete

VII
S Sayı
s Sayfa
StPO Alman Ceza Muhakemesi Kanunu
TBBD Türkiye Barolar Birliği Dergisi
TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi
TCK Türk Ceza Kanunu
TMK Türk Medeni Kanunu
TNBD Türkiye Noterler Birliği Dergisi
YD Yargıtay Dergisi
YK Yargıtay Kanunu
Vd Ve devamı
NOT
1. Yasa adı belirtilmeden yalnız madde numarası verilmişse (m. 3 gibi), bu
madde numarası kural olarak Ceza Muhakemesi Kanununu maddesini,
ayrık durumlarda konuyla ilgili olarak daha önce bahsi geçen yasa
maddesini gösterir. Madde numarasından sonra gelen rakam fıkrayı (m.
138/4 gibi), harf ise bendi (m. 2/1a gibi) ifade eder.
2. Yargı kararlarında tarihten sonra verilen sayı, karar numarasını belirtir.

VIII
GİRİŞ
Herkesin hukuk kurallarını bildiği ve buna uyduğu varsayılır. Aksi hâlde
uyuşmazlıklar çıkar ve yargılama süreci başlar1. Bu sürecin sonunda verilen ve kişiler
üzerinde doğrudan etkili olan kararla toplum düzeni korunur.
Yargı öyle bir seviyeye gelmelidir ki, çıkan uyuşmazlıkları hemen ve hukuka
uygun bir kararla sonlandırmalı; haksızlık ortadan kaldırılarak taraflar yaptırım ve
giderim yoluyla önceki durumlarına getirilmelidir. Ancak bu olması gereken durum
yargılamadaki birden fazla etken ve değişken göz önüne alındığında (bulgular, tanıklar,
bilirkişiler) bu gün için mümkün görünmemektedir. O hâlde yargı önüne gelen
uyuşmazlığı en kısa sürede, en az yanılgı ile maddî ve hukukî olgulara uygun, adil bir
kararla sonuçlandırmalıdır2 (AY m.141/4, HUMK m.77).
Buna rağmen yargı kararların adalete uygun olmadığını düşünen taraflar, yasa
yollarına başvurabilir; yüksek yetkili mahkemelerce yeniden yargılama yapılarak maddî
ve hukukî yanılgının düzeltilmesini isteyebilirler3.
Ceza Muhakemesi Kanununda4, kararlardaki bu yanılgıların düzeltilmesi için
karar kesinleşmeden önce veya sonra, aynı veya farklı yargılama makamına
başvurularak işletilen çeşitli yasa yolları öngörülmüştür.

1 ÖNEN, Ergun, Medeni Yargılama Hukuku, Ankara, 1979, s. 139.
2 FABREGUETTES, M.P., Adalet Mantığı ve Hüküm Verme Sanatı, Ankara, 1945, s. 9 vd.
3 “… ortaya çıkan aykırılıkların giderilmesi amacıyla, kanun yolu olarak adlandırılan bir metot ile
toplum ve taraflar için bir güvencenin sağlanması görevi yerine getirilmektedir. Bunun sonucunda
kişilerin ve toplumun adalet duygularını daha büyük bir oranda tatmin edilmiş olacağından; kanun
yollarına başvurulması kişi haklarına ve topluma güvence sağlaması yönüyle tamamen Anayasa’ya
uygundur.”, AYM, 18.2.1971 tarih ve 31/21 sayılı kararı, 9.7.1971 tarih ve 13890 sayılı RG, s. 9 vd.
4 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile 1412 Sayılı Ceza
Muhakemeleri Usulü Kanununun yetmiş altı yıllık geçerliliğine son verilmiştir. Özellikle İkinci
Dünya Savaşının ardından 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa kaynak Almanya Ceza
Muhakemesi Kanununda ve diğer Avrupa ülkelerinin ceza muhakemesi kanunlarında önemli
değişiklikler yapılmıştır. Çağdaş ceza yargılaması hukukunda egemen olan, kamu düzeni ve güveni ile
bireyin hak ve özgürlükleri arasında kurulacak dengeyle, adil yargılamanın gerçekleşmesi ve maddi
gerçekliğe ulaşılması ana fikri, 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda da etkisini
göstermiş, yürürlükten kaldırılana değin yasada otuzdan fazla değişiklik yapılmıştır. AİHS ile
yükselen hukukun üstünlüğü, insan hak ve özgürlüğü, eşitlik, kişi güvenliği, oranlılık, adil
yargılanma, silahların eşitliği, masumluk karinesi ve açıklık gibi değerlerin çağdaş hukuk
uygulamalarının iç hukuka yansıtılması, uluslararası sözleşmelerle iç hukukun uyumlaştırılması ve
yasa dilinin sadeleştirilmesi amacıyla 5271 Sayılı Yasanın hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır. Bu
ilkeler ışığında öncelikle yasanın adı değiştirilmiş, dili sadeleştirilmiştir. Sanık ile şüpheli, müdafi ile
vekil ayrılmış; şüphelinin yükümlülükleri sanığa göre azaltılmıştır. Aynı ölçüde suçun mağduru da
korunmuş, sanığa tanınan haklar mağdura da tanınmıştır. Memur yerine kamu görevlisi kavramı
kullanılmış, ve kavram tanımlanmıştır. Ceza içeren hükümler, niteliği gereği yasadan çıkarılmıştır.
Belirli ağırlıktaki suçlarla ilgili olarak yapılan yargılamada, şüpheli veya sanığın ve diğer kişilerin
beden muayenesi, vücutlarından örnek alma ve bunlar üzerinde moleküler inceleme yapılması
düzenlenmiş, yer gösterme işlemi de hukuki dayanağa kavuşmuştur. Gözaltında geçirilecek süre ve

1