TC Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi

250 Pages·2008·8.65 MB·Turkish

T.C.
Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı

ÇOKLU ZEKÂ KURAMI IŞIĞINDA İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE
AHLAK BİLGİSİ IV. SINIF KONULARININ İŞLENİŞİ

Yüksek Lisans Tezi

DANIŞMAN
Prof. Dr. Abdullah ÖZBEK

HAZIRLAYAN
Fatma ERDOĞAN

Konya 2008

ÖNSÖZ

Bu çalışmamızda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi IV. sınıf müfredatının Çoklu Zekâ
Kuramı ışığında nasıl işlenebileceğini ortaya koymaya çalıştık.
Bu konuyu ele almamızın nedeni, Çoklu Zekâ Kuramı’nın eğitim ve öğretime
olan büyük katkısıdır. Howard Gardner tarafından ortaya konulan, öğrencilerin ilgi
alanlarını bir zekâ türü olarak belirleyen Çoklu Zekâ Kuramı, bireysel farklılıkları göz
önünde bulundurmakta, eğlenirken öğrenmeyi gerçekleştirmektedir. Ayrıca bu kuram,
değişen Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nın temelinde yer alan
yapılandırmacı yaklaşımla da bir paralellik arz etmektedir.
‘Çoklu Zekâ Kuramı’, din eğitim ve öğretimine bir dinamizm kazandıracağı
düşünülmektedir. Bu konuyla ilgili olarak Pelin Pektaş’ın, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
Öğretiminde Çoklu Zekâ Uygulamaları kitabı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenleri
için yardımcı bir el kitabı olmuştur. Ayrıca Şule Loras’ın Kur’an Kursu Müfredatının
Çoklu Zekâ Tekniği İle İşlenişi, Zeynep Günaydın’ın Diyanet İşleri Başkanlığı Yaz Kur’an
Kursları Müfredatı II. Kur’unun Çoklu Zekâ Ortamlarında İşlenmesi Üzerine Bir Deneme
isimli yüksek lisans tezleri çoklu zeka alanında yapılmış araştırmalardır. İşte biz de Çoklu
Zekâ Kuramı’nın bu gibi faydalarından yola çıkarak böyle bir çalışmayı hazırlamayı uygun
gördük. Amacımız Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerini daha verimli kılmaktır.
Bu çalışmanın Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerimize dersleri işlerken
çoklu zekâ kuramını nasıl uygulayacaklarına dair bir bakış açısı sunacağı, derslerde
yardımcı bir kaynak olacağı ve bu yolda yürütülen çalışmalara bir nebze de olsa katkıda
bulunacağı kanaatindeyiz.
Çalışmamızda, din dersi ile alakalı internet sitelerinden, bu sitelerde yer alan
sunulardan, çalışma kâğıtlarından, din eğitimi ve öğretimi ile alakalı kitap ve hikâyelerden;
çoklu zekâ kuramını tanıtıcı kitap ve makalelerden faydalandık. Ayrıca Afyonkarahisar
iline bağlı İscehisar ilçesinde bulunan Konarı Köyü ve Cevizli Köyü İlköğretim
Okulları’ndaki IV. sınıf öğrencileri çalışmamızda bize yardımcı olmuşlardır.
Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde zeka nedir?, zeka ile
ilgili başlıca görüşler ve zekâ kuramları, çoklu zekâ kuramı, çoklu zekâ kuramının ilkeleri,
çoklu zekâ kuramının alanları ve özellikleri, değişen din kültürü ve ahlak bilgisi müfredatı
I
açısından çoklu zekâ kuramı ele alınırken, ikinci bölümde IV. sınıf müfredatının tüm
ünitelerinin ve alt başlıklarının çoklu zekâ kuramı ışığında incelenmesi yer almaktadır.
Bu çalışmayı inceleyenler, bir konunun öğretilmesinin birden çok yolunun
olduğunu görecekler ve öğrencinin bu yollardan biriyle konuyu algılayabileceğini fark
edeceklerdir.
Çalışmamızın Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinin daha verimli işlenmesine
katkı sağlaması temennisiyle, bu çalışmada bana yardımcı olan danışman hocam Prof.Dr.
Abdullah ÖZBEK’e teşekkürlerimi sunuyorum.

Fatma ERDOĞAN
Konya - 2008
II
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .............................................................................................................................. I
İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. III
KISALTMALAR ........................................................................................................... VI
GİRİŞ .............................................................................................................................. 1

I. BÖLÜM
ZEKÂ VE ÇOKLU ZEKÂ KURAMI
A. Zekâ nedir? .................................................................................................................. 3
B. Zeka İle İlgili Başlıca Görüşler ve Zeka Kuramları ....................................................... 6
C. Çoklu Zekâ Kuramı ....................................................................................................... 8
D. Çoklu Zekâ Kuramının İlkeleri ..................................................................................... 9
E. Çoklu Zekâ Kuramının Alanları ve Özellikleri ............................................................ 10
1. Sözel-Dilsel Zekâ ................................................................................................. 10
2. Matematiksel-Mantıksal Zekâ .............................................................................. 11
3. Görsel-Mekânsal Zekâ .......................................................................................... 12
4. Bedensel-Kinestetik Zekâ ..................................................................................... 13
5. Müziksel-Ritmik Zekâ .......................................................................................... 14
6. Kişisel-İçsel Zekâ ................................................................................................. 16
7. Kişiler arası-Sosyal Zekâ ...................................................................................... 17
8. Doğa-Varoluşçu Zekâ ........................................................................................... 18
F. Değişen Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Müfredatı Açısından Çoklu Zekâ Kuramı ......... 18

II. BÖLÜM
ÇOKLU ZEKÂ KURAMI IŞIĞINDA İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK
BİLGİSİ 4. SINIF KONULARININ İNCELENMESİ
A. DİN VE AHLAK HAKKINDA NELER BİLİYORUZ ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ
ÇOKLU ZEKÂ KURAMI IŞIINDA İNCELENMESİ ...............................................................................20
1. Günlük Konuşmalarımızda Dine İlişkin İfadeler Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .. 21
a. Bismillahirrahmanirrahim Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................................. 25
b. Allah’a Şükür Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................................................... 29
c. Helal, Haram, Sevap ve Günah Kavramları Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........ 33
III
d. Dilek ve Dualarımızda Dini İfadeler Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................. 38
e. Selamlaşıyoruz konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ................................................... 41
f. “Kelimeitevhid” ve “Kelimeişehadet”i Öğreniyoruz Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler .............................................................................................................. 48
2. Çevremizde Bulunan Dini Sembolleri Tanıyalım Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler . 52
3. Dini Öğrenmenin Önemi Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ...................................... 54
4. “Din Güzel Ahlaktır” Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........................................... 58
a. Güzel Söz Söyleyelim Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ....................................... 64
b. Güzel Davranışlarda Bulunalım Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ......................... 71
5. Sübhaneke Duası ve Anlamı Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ................................ 80
B. TEMİZ OLALIM ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ ÇOKLU ZEKÂ KURAMI IŞIĞINDA
İNCELENMESİ ........................................................................................................................................85
1. Dinim Temiz Olmamı İstiyor Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ............................... 86
a. Bedenimi Temiz Tutarım Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ................................... 89
b. Elbiselerimi Temiz Tutarım Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ............................... 91
c. Çevremizi Temiz Tutar ve Korurum Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................. 94
d. Sağlığım İçin Temizlik Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................................... 100
2. Sözünde Durmak, Dürüst, Güvenilir Olmak ve Temizlik Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler................................................................................................................ 103
3. Fatiha Suresi ve Anlamı Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ..................................... 107
C. HZ. MUHAMMED’İ TANIYALIM ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ ÇOKLU ZEKÂ
KURAMI IŞIĞINDA İNCELENMESİ ............................................................................. 111
1. Hz. Muhammed’in Doğduğu Çevreyi Tanıyalım Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler................................................................................................................ 112
2. Hz. Muhammed’in Aile Büyüklerini Tanıyalım Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler . 115
3. Hz. Muhammed’in Doğumu, Çocukluk ve Gençlik Yılları Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler................................................................................................................ 119
a. Doğumu ve Çocukluk Hayatı Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........................... 119
b. Gençlik Hayatı Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ................................................ 123
4. Hz. Muhammed’in Çocukluk ve Gençlik Yıllarındaki Erdemli Davranışları Konusuyla
İlgili Örnek Etkinlikler ............................................................................................ 126
a. Hz. Muhammed Aile Büyüklerini Sever ve Sayardı Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler ............................................................................................................. 129
IV
b. Hz. Muhammed Kötü Davranışlardan Kaçınırdı Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler ............................................................................................................. 132
c. Hz. Muhammed Haksızlıklara Güzel Bir Tavırla Karşı Çıkardı Konusuyla İlgili
Örnek Etkinlikler .................................................................................................. 136
5. Kevser Suresi ve Anlamı Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler.................................... 139
D. KUR’AN-I KERİM’İ TANIYALIM ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ ÇOKLU ZEKÂ
KURAMI IŞIĞINDA İNCELENMESİ ............................................................................. 143
1. Son İlahi Kitap Kur’an-ı Kerim Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .......................... 144
2. Kur’an-ı Kerim’in Hz. Muhammed’e İndirilişi Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ... 148
3. Kur’an-ı Kerim’in Kitap Haline Getirilmesi ve Çoğaltılması Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler................................................................................................................ 152
4. Kur’an-ı Kerim’in İç Düzeni (Ayet, Sure, Cüz) Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler ............................................................................................................... 155
E. SEVGİ, DOSTLUK VE KARDEŞLİK ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ ÇOKLU ZEKÂ
KURAMI IŞIĞINDA İNCELENMESİ ............................................................................. 165
1. Sevmek ve Sevilmek Niçin Bir İhtiyaçtır Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........... 166
2. Sevgi Allah’ın Bize Verdiği Bir Nimettir Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........... 169
3. Allah Yarattıklarını Sever Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................................. 174
4. Dostluk ve Kardeşliğin Temeli Sevgidir Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ............. 179
5. İslam Dini Dostça ve Kardeşçe Yaşamayı Öğütler Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler ............................................................................................................... 186
6. Yaşatmak Sevgi İşidir Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........................................ 193
F. AİLE VE DİN ÜNİTESİ VE ALT BAŞLIKLARININ ÇOKLU ZEKÂ KURAMI IŞIĞINDA
İNCELENMESİ ........................................................................................................... 200
1. Aile Toplumun Temelidir Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................................. 201
2. Anne Babam Benim İyiliğimi İster Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler .................... 204
3. Kardeşlerimle iyi geçinirim Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ................................ 210
4. Ailemizde Birbirimize Saygı Gösterir, Yardım Ederiz Konusuyla İlgili Örnek
Etkinlikler ............................................................................................................... 215
5.Ailemizde Birbirimizi Anlamalıyız ve Sorunlarımızı Birlikte Çözmeliyiz Konusuyla
İlgili Örnek Etkinlikler ............................................................................................ 220
6.Aile İçi İlişkilere Yönelik İslam’ın Öğütleri Konusuyla İlgili Örnek Etkinlikler ........ 224
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME ................................................................................ 230
BİBLİYOĞRAFYA ..................................................................................................... 238
V
KISALTMALAR

ABD. : Anabilim Dalı
age. : adı geçen eser
b. : bin, ibn
Çev. : çeviren
DİB : Diyanet İşleri Başkanlığı
DKAB : Din kültürü ve ahlak bilgisi
MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
(ra) : Radiyallahüanh
s. : Sayfa
(sav) : Sallallahü aleyhi vessellem
TDV : Türkiye Diyanet Vakfı
Terc. : Tercüme
Tsz. : tarihsiz
Yay. : yayınevi, yayınlar

VI
GİRİŞ
İlköğretim okullarında IV. sınıftan başlayarak VIII. sınıfın bitimine kadar Din
Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri haftada iki saat okutulmaktadır. Bu kısıtlı süre içerisinde
din öğretiminin bizden beklediklerini gerçekleştirebilmek için planlı, programlı ve ne
yaptığımızın bilincinde olmak büyük önem arz etmektedir. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
öğretmenlerimiz bu süreyi sıkıcı, geçmek bilmeyen bir zaman dilimi haline de
getirebilmekte; eğlenceli, hatta gelmesi iple çekilen bir süreç de yapabilmektedirler. İşte
öğretmenlerimizin çoklu zekâ kuramıyla işlediği dersler eğlenerek öğrenilen, sevilen bir
ders sürecini oluşturmaktadır.
Çoklu zekâ kuramı bireylerin ilgi alanlarını bir zekâ alanı olarak kabul etmektedir.
İlgi alanlarına hitap edilerek bu yönde etkinlikler yapan öğrenciler başarıya ulaşmakta ve
kendilerini değerli görmektedir. Bunun için çoklu zekâ kuramının din öğretiminde
kullanılması gerekir. Biz de çalışmamızı IV. sınıf üniteleriyle sınırlandırarak çoklu zekâ
kuramı ışığında bu üniteleri ele almaya çalışacağız.
IV. sınıf müfredatı altı tane öğrenme alanından oluşmaktadır. ‘İnanç’ öğrenme
alanında din ve ahlak hakkında neler biliyoruz, ‘ibadet’ öğrenme alanında temiz olalım,
‘Hz.Muhammed’ öğrenme alanında Hz. Muhammed’i tanıyalım, ‘Kur’an ve yorumu’
öğrenme alanında Kur’an-ı Kerim’i tanıyalım, ‘ahlak’ öğrenme alanında sevgi, dostluk ve
kardeşlik, ‘din ve kültür’ öğrenme alanında aile ve din üniteleri yer almaktadır. Üniteler
IV. sınıf öğrencilerinin yapısına uygundur. Bu öğrenciler Piaget’e göre somut işlemler
döneminde bulunmaktadır. Bu dönemde öğrenciler mantıklı düşünmeye, olgu ve olaylar
arasında bağ kurmaya, tersine işlem yapmaya, yaşamın içinde karşılığı somut olan
soyutlamaları anlamaya başlarlar. Bir yandan büyümek diğer yandan çocuk kalmak
isterler. Genelde ne yaptıklarının farkındadırlar ve tek başlarına çalışmaktansa grup
çalışması yapmayı tercih ederler. Oyun oynamak onlar için çok önemlidir.1 Bu sebeple
çalışmamızdaki etkinlikleri bir oyun havasında bu öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal
niteliklerine göre hazırlamaya çalışmaktayız.
Araştırmamızda tüm ünite konularını çoklu zekâya göre ayrı ayrı ele almaktayız.
Tüm konularda birbirine alternatif, hemen hemen tüm zekâ alanlarına yönelik etkinlikler
üretmeye, her konunun ardından bazı etkinlikleri örneklendirmeye, ünite sonlarında ise

1 Jean PİAGET, Çocukta Zihinsel Gelişim, Çev. Hüsen PORTAKAL, Cem yay., İstanbul, 2004, s.57-83

1
“Öz Değerlendirme ve Öneri Formu”na yer vererek öğrencilerin öğrendiklerini
değerlendirmesini ve önerilerde bulunmasını sağlamaya çalışmaktayız.
İşte çoklu zekâ etkinlikleri sayesinde öğrencilerin okullarda din öğretimiyle daha
ilk karşılaştıkları anda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin bir sempati kazanacağına ve
eğitim öğretim sürecindeki kalitenin ve verimliliğin artacağına inanmaktayız.
2