tc selçuk üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü özel eğitim anabilim dalı özel eğitim bilim dalı f

143 Pages·2011·3.18 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ÖZEL EĞİTİM ANABİLİM DALI
ÖZEL EĞİTİM BİLİM DALI

OTİSTİK ÇOCUKLARA HAYAT BİLGİSİ DERSİ AİLEMİZ TEMASI
İÇİNDE GEÇEN KAVRAMLARIN ÖĞRETİMİNDE SEMANTİK
(ANLAMSAL) KAVRAM HARİTALARININ KULLANIMININ ETKİLİLİĞİ

Fatih KOÇAK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
Doç. Dr. Hakan SARI

Konya-2011

i 

BİLİMSEL ETİK SAYFASI
Bu tezin proje sayfasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel
etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez
yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden
yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Fatih KOÇAK
ii 

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU
Adı Soyadı Fatih KOÇAK
Numarası 085219001008
Ana Bilim/ Bilim Dalı Özel Eğitim / Özel Eğitim

n
i
n
i Programı Tezli Yüksek Lisans X
c
n
e
r
ğ Tez Danışmanı Doç.Dr.Hakan SARI
Ö
Otistik Çocuklara Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz
Teması İçinde Geçen Kavramların Öğretiminde
Tezin Adı
Semantik (Anlamsal) Kavram Haritalarının
Kullanımının Etkililiği

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan Otistik Çocuklara Hayat
Bilgisi Dersi Ailemiz Teması İçinde Geçen Kavramların Öğretiminde Semantik
(Anlamsal) Kavram Haritalarının Kullanımının Etkililiği başlıklı bu çalışma
10/06/2011 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile başarılı
bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler İmza
Doç.Dr.Hakan SARI Danışman

Doç.Dr. Ercan YILMAZ Üye

Dr.Yahya ÇIKILI Üye
iii 

ÖNSÖZ
Yetersizliği olmayan çocuklar, kavramların büyük bir çoğunluğunu yakın
çevresiyle etkileşim sonucunda kendi kendilerine öğrenebilmektedir. Ancak otistik
bireyler çevreyle olan etkileşimleri çok sınırlı olduğu için kavramları öğrenmede
başkalarına bağımlı olabilmektedir. Bağımsız bir şekilde çevrelerinde hareket
etmeleri, akranlarıyla iletişim kurmaları, sorumluluk almaları daha zor ve güç
olabilmektedir. Hayat bilgisi ailemiz teması içinde geçen kavramların öğretilmesi
otistik bireyler açısından kendilerini tanımalarına, yakın çevresinde yaşananlar
hakkında bilgi edinmesine ve başkalarına olan bağımlılığı en aza indirmelerine
olanak sağlayabilir.
Otistik bireylerin eğitiminde günümüz koşullarında geleneksel yöntemler tercih
edilirken, çok farklı öğretim yaklaşımları da son zamanlarda kullanılabilmektedir.
Öğretim yöntemlerinin öğrenmeyi sağlamada önemli bir rolü olduğu yadsınamaz bir
gerçektir (Demirel, 2010). Bu nedenle, ülkemizde otistik çocukların eğitimi/öğretimi
konusunda kapsamlı araştırmalar yapıp yeni uygulanabilir yöntemler
geliştirilebilmelidir.
Bu araştırmada otistik çocuklara hayat bilgisi dersi ailemiz teması içinde geçen
kavramların öğretiminde, semantik (anlamsal) kavram haritalarının kullanımı üzerine
öğrencilerin öğrenme düzeylerinde etkisinin olup olmadığı ortaya konulmaya
çalışılmıştır.
Araştırmanın planlanması, uygulanması ve raporlaştırılması sürecinde değerli
katkılarıyla, emeğini ve vaktini hiçbir zaman esirgemeyen ve sürekli olarak daha iyi
yapmam için yol gösteren değerli danışman hocam Doç.Dr. Hakan SARI’ya en derin
saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek Lisans Programına başlamamdan bitimine kadar gerek ders gerekse tez
aşamasında hiçbir zaman yardım ve desteğini esirgemeden karşılıksız sunan,
araştırma sürecinde ciddi bir emek harcayan yıllardır birlikte çalıştığım meslektaşım,
Süleyman ARSLANTAŞ’a sonsuz teşekkür ederim.
iv 

Çalışmam sırasında yardım ve desteklerini her zaman yanımda bulduğum aynı
okulda çalıştığım değerli öğretmen arkadaşlarımdan Dilek KILINÇEL, Tuğba
GÜLSÖZ ve Elif VARBİL’e saygılarımla çok teşekkür ederim.
Araştırmaya katılan ve bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde önemli payı olan
öğrencilerime ve çocuklarının çalışmaya katılmalarına izin veren ailelerine
teşekkürlerimi sunarım.
Sadece bu çalışma değil her zaman değerli vaktini benim için ayıran ve bana
her konuda yardımlarını esirgemeyen Dr. Yahya ÇIKILI’ ya çok teşekkür ederim.
Çalışmalarım sırasında zaman ayırarak destekte bulunan Yrd.Doç.Dr.
Selahattin AVŞAROĞLU ’na teşekkür ederim.
Hayatımda başarılı olabilmem için maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman
esirgemeyen sevgili anneme ve babama, çalışmalarım sırasında sabır gösteren sevgili
eşim Gülay KOÇAK’a, oğullarım Fahri Selman ve Muhammed KOÇAK’a sevgi ve
teşekkürlerimi sunarım.
v 

Özet
Otistik Çocuklara Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz Teması İçinde Geçen
Kavramların Öğretiminde, Semantik (Anlamsal) Kavram Haritalarının
Kullanımının Etkililiği
Otistik bireyler, sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve
etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri
nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir. Genel
eğitimdeki yeniliklere benzer bir şekilde otizm alanında da öğretim çalışmaları
çeşitlenme sürecindedir. Bu çeşitlenme sürecinde kavram öğretimi ile ilgili
çalışmalarda uygulanmıştır. Bu çalışma anlamsal kavram haritalarının otistik
çocuklara kavram öğretimi açısından etkililiğini belirlemeyi amaçlarken bu alanda
yapılmış çalışmalara katkı sağlamaya çalışılmıştır. Dolayısıyla bu araştırmanın
amacı, Otistik Çocuklara Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz Teması İçinde Geçen
Kavramların Öğretiminde, Semantik (Anlamsal) Kavram Haritalarının Kullanımının
etkililiğini ortaya çıkarmaktır. Bu amaca yönelik olarak aşağıdaki araştırma
sorularının cevabı aranmıştır: Otistik Çocuklara Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz Teması
İçinde Geçen Kavramların Öğretiminde Semantik (Anlamsal) Kavram Haritalarının
Kullanımının Öğrencilerin;
1) Gösterme düzeyinde, kavramların kazandırılmasında etkili midir?
2) Söyleme düzeyinde, kavramların kazandırılmasında etkili midir?
3) Yerine koyma, düzeyinde kavramların kazandırılmasında etkili midir?
4) Eşleme düzeyinde, kavramların kazandırılmasında etkili midir?
5) Fotoğraf yerleştirme düzeyinde, kavramların kazandırılmasında etkili midir?
6) Resim yerleştirme, düzeyinde kavramların kazandırılmasında etkili midir?
Araştırmanın yöntemi, tek denekli araştırma yöntemlerinden “denekler arası
çoklu başlama düzeyi modeli” kullanılmıştır. Araştırmaya Bağımlı OÇEM’e devam
eden otistik özellikler gösteren üç öğrenci katılmıştır. Araştırma verileri araştırma
vi 

amacına paralel olarak hazırlanan ölçü araçlarıyla toplanmıştır. Toplanan verilerinin
analizinde tek denekli araştırma yöntemlerinin bir gereği olarak grafiksel analizden
yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz teması içinde
geçen kavramların öğretiminde Semantik Kavram Haritalarının kullanımının
öğrencilerin tamamında araştırma alt problemlerinin tamamında, tüm düzeylerdeki
kazanımlarda etkili olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Semantik Kavram Haritası, Otizm, Kavram Öğretimi,
Hayat Bilgisi, Tek Denekli Araştırma Yöntemi.
vii 

Abstract
The Effectiveness of Using Semantic Maps in Teaching Autistic Children
Concepts within the Topic of “family” in Social Studies Classes
Autistic individuals are individuals who have handicaps in social interaction,
verbal and nonverbal communication, attention, and activity performance, emerging
during the early childhood period, and are therefore in need of special education and
supportive education services. In line with the recent reforms in mainstream
education, the educational studies in the field of autizm are within the process of
diversification. Throughout this diversification process, studies related to the
teaching of concepts are also conducted. The present study tries to contribute to the
studies conducted in this field while determining the effectiveness of using semantic
maps in conceptual teaching of autistic children. Thus, the aim of the present study
is to determine the effectiveness of using semantic maps while teaching autistic
children concepts related to the “family” in social studies classes. Hence the answers
of the following research questions were sought:
The use of semantic maps for teaching autistic children concepts within the
topic of “family” in social studies classes;
1) Is it effective in making the children acquire the concepts in the indication
(depiction) level?
2) Is it effective in making the children acquire the concepts in the articulation
level?
3) Is it effective in making the children acquire the concepts in the replacement
level?
4) Is it effective in making the children acquire the concepts in the matching
level?
5) Is it effective in making the children acquire the concepts in the photograph
placement level?
viii 

6) Is it effective in making the children acquire the concepts in the picture
placement level?
As the research design, among the single subject research models “multiple
baseline model” is used. Three students displaying autistic behaviors, continuing
their education at a center for the education for autistic children within a regular
primary school, have participated in the study. Data were collected with tools
prepared in line with the research design. In the analysis of the data, graphical
analysis, a prerequisite of single subject research model, is made use of. At the end
of the study, semantic concept maps have proven to be effective while teaching
concepts within the topic of “family” in all students and all sub problems of the
research at all levels.
Key words: Semantic Concept Map, Autism, Concept Teaching, Social Studies
Class, Single Subject Research Model.