TC Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı GÖÇ VE AİDİYET ...

144 Pages·2012·2.04 MB·Turkish

T.C.
Mersin Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyoloji Ana Bilim Dalı

GÖÇ VE AİDİYET BAĞLAMINDA BULGARİSTAN GÖÇMENLERİNDE
KİMLİĞİN YENİDEN İNŞASI: MERSİN ÖRNEĞİ

Aysun ÖZER

Danışman
Doç. Dr. D. Ali ARSLAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Mersin,2015

i

ÖNSÖZ
“Muhacirler kaybedilen topraklarımızın aziz hatıralarıdır” der Mustafa Kemal
Atatürk. Anadolu ise göç alan, göç veren tarih boyunca birçok göçe tanıklık eden ve her
zaman önemini koruyan bir toprak parçası olmuştur. Osmanlı Devleti‟nin iskân politikası
çerçevesinde Anadolu‟dan Balkanlara nakledilen Türk aile ve grupları, Osmanlı
Devleti‟nin toprak kaybetmeye başlaması ile tekrar anavatana göç etmek durumunda
kalmışlardır. Bu çalışmada ise bir Balkan ülkesi olan Bulgaristan topraklarından tekrar
Anadolu‟ya göçün hikâyesi anlatılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın asıl konusunu ise 1950
yılından sonra Bulgaristan‟dan Türkiye‟ye gelen göçmenler, onların kimlik ve aidiyet
tanımları oluşturmaktadır.
Bu çalışmanın her aşamasında bilgi ve anlayışıyla desteğini esirgemeyen tez
danışmanım, değerli hocam Doçent Dr. D. Ali Arslan‟a, Mersin Balkan Türkleri Kültür ve
Yardımlaşma Derneği Başkanı Mesut Altın‟a, alanda göçmenlere ulaşmamı sağlayan
Alime Alçı‟ya, Hüseyin Vatansever‟e, manevi desteği ve yardımları için Ahmet Dülger‟e,
mülakata ve ankete katılan tüm Bulgaristan göçmenlerine, her daim yanımda olan
dostlarıma, sevgilerini ve desteklerini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürler.
ii

ÖZET
GÖÇ VE AĠDĠYET BAĞLAMINDA BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNDE
KĠMLĠĞĠN YENĠDEN ĠNġASI: MERSĠN ÖRNEĞĠ
Sadece bir yer değiştirme olayı olarak adlandırılamayacak ve bu duruma
indirgenemeyecek kadar önemli olan göç olgusu, asırlar boyunca devam etmiş ve yaşanan
bu süreç boyunca dinamik yapısı ile sosyal, ekonomik, siyasal, kültürel ve psikolojik
boyutlarıyla da toplumun ve devletlerin yapısını etkileyen önemli bir işleve sahip olmuştur.
Göç olgusundan önemli oranda payını alan ülkelerden birisi de Türkiye‟dir.
Türkiye, iç göç ve dış göç bağlamında değerlendirildiğinde azımsanamayacak derecede
önemli bir konumda bulunmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu zamanında, Rumeli‟ye bir devlet politikası olarak
yerleştirilen Türkler, İmparatorluğun son dönemlerinde toprak kayıpları nedeniyle
yaşadıkları ve alıştıkları topraklardan tekrar göç etmek durumunda kalmışlardır. Osmanlı
Devleti‟nin son dönemlerinde başlayan göçler günümüze kadar devam etmiştir. Rumeli adı
hâlâ kalplerde yaşasa da, bu göç anavatana dönüş olarak adlandırılmış, yeni yerler
benimsenmiştir.
Bu çalışmada 1950 yılından sonra Bulgaristan‟dan çeşitli göç dalgalarıyla
farklı tarihlerde Türkiye‟ye göç eden Mersin‟in Sağlık Mahallesi ve Barbaros
Mahallesi‟nde yaşayan göçmenler esas alınmıştır. Yapılan alan araştırmasında, Bulgaristan
göçmenlerinin kimlik algısı, aidiyet oluşumları ve bunlara ilişkin söylem biçimleri;
yaşadıkları deneyimler, topluma katılma, bütünleşme düzeyleri ele alınmış, açıklanmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Bulgaristan Göçmenleri, Göç, Kimlik, Aidiyet, Kültür,
Uyum, Bütünleşme.
iii

ABSTRACT
THE IDENTITY RECONSTRUCTION OF BULGARIAN IMMIGRANTS IN THE
CONTEXT OF MIGRATION AND BELONGING: EXAMPLE OF MERSIN
The migration phenomenon is so significant that it cannot be defined as just a
matter of place change or cannot be degraded to that position. It had continued for
centuries. Besides, along that period passing, it has a remarkable function that affects the
structure of states and community with its social, economic, political, cultural and
psychological dimensions and with its dynamic structure.
One of the countries having its share from the migration phenomenon higly is
Turkey. When it‟s evaluated within the context of internal and external migration, Turkey
takes place in a considerably important position.
The Turkish people who were placed in Rumeli as a government policy during
the period of Ottoman Empire had to migrate from their lands that they were used to live
on because of the loss of lands within the last periods of the empire. The migrations
beginning in the last periods of Ottoman continued until today. Even if the name of Rumeli
still lives in the hearts, that migration has been called as return to the homeland and new
places were adopted.
In this study, the migrants who migrated from Bulgaria with various migration
waves in different dates after 1950 and who live in Saglık Neighbourhood and Barbaros
neighbourhood of Mersin are taken as a basis. With the field research, the identity
perception of Bulgarian migrants, their belongingness formation and the manners of
discourse related to them and their experiences, their level of joining and integration to the
community are discussed and tried to explain.
iv

Key Words: Bulgaria Immigrants, Migration, Identity, Belongingness,
Culture, Harmony, Integration
v

ĠÇĠNDEKĠLER
ÖNSÖZ ……………………………………………………………………………………..i
ÖZET.....................................................................................................................................ii
ABSTRACT ........................................................................................................................iii
TABLOLAR LĠSTESĠ…………………………...……………………….……………....ix
GĠRĠġ ....................................................................................................................................1
I. ARAġTIRMANIN YÖNTEMĠ ………..………………………………..……………...3
I. 1. Araştırmanın Problem Tanımı: ………………………..................................................3
I. 2. Araştırmanın Amacı ve Önemi: …………………….…………………………………4
I. 3. Araştırmanın Soruları ve Sayıltıları: …………………...……………………………...5
I. 4. Araştırmanın Yöntemi ve Veri Toplama Teknikleri: …………………………….……7
I. 5. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi: ………………………………….………………..9
II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE TEORĠK AÇIKLAMALAR…...…………….…..11
II. 1. Göç ve Göç Olgusuna İlişkin Açıklamalar: ……….………………………...………11
II.1.1. Kavramsal Olarak Göç …………………………………………..…..……..11
II.1.2. Göç Çeşitleri ………………………………………………..…………...…12
II.1.3. Göçe İlişkin Yaklaşımlar ………………………………...………………...14
II.1.3.1. İlişkiler Ağı (Network) Teorisi …………………………………....……..14
II.1.3.2. Sosyal Kimlik Teorisi …………………………………………………....15
II.1.3.3. Yükleme/ Atıf Teorisi ……………………………………………………16
II.1.4. Göç Olgusu ve Balkanlar …………………………………………........…..17
II. 2. Bulgaristan‟dan Türkiye‟ye Göçün Tarihsel Perspektiften İncelenmesi:………...….20
II. 2. 1. Prenslik Dönemi (1878- 1908): ……………………………………….….20
II. 2. 2. Krallık Dönemi(1908- 1944): …………………………………..…….…..22
vi

II. 2. 3. Sosyalist Dönem (1944- 1989): ……………………………………….….25
II. 2. 4. Demokrasi Dönemi (1989- …): …………………………………….…….32
II. 3. Kimlik ve Aidiyet ……………………………………………………………..……33
II. 3. 1. Kavramsal Olarak “Kimlik” ve Kimlik Olgusu …………………….….…33
II. 3. 2. Kimliğin İnşası ve Seçimi ………………………………………........…...37
II. 3. 3. Kimlik, Aidiyet ve Göç İlişkisi ……………………………………….…..40
II.4. Kültüre İlişkin Açıklamalar ……………………………………………………….…42
II.4.1. Kavramsal Olarak Kültür ………………………………………….…...…..42
II.4.2. Kültür Olgusu ………………………………………………..…….………44
III. BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNE ĠLĠġKĠN GENEL BĠLGĠLER……..…….48
III. 1. Cinsiyet Dağılımı ……………………………………………………………...…...48
III.2. Yaş Gruplarına Göre Dağılım ………………………………………………………49
III.3. Eğitim Durumu ……………………………………………………………………...50
III.4. Meslek Durumları …………………………………………………………………...53
III.5. Doğum Yeri ………………………………………………………………………....55
III.6. Sosyo-Kültürel Statü Algısı ……………………………………………………...….57
III.7. Sosyo-Ekonomik Statü Algısı ……………………………….………….…………..58
III.8. İkamet Edilen Semt………………………………..…………………………...……59
III.9. Göç Edilen Yıllara Göre Dağılım ……………………………...……………………60
IV. BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNĠN GÖÇ SÜRECĠ VE GÖÇ ALGISI ……...63
IV.1. Göçün Zorunlu Bir Göç Olup Olmadığı Algısı ………….……………………….....63
IV.2. Göç İsteğinin Kime/Neye Bağlı Olduğu Durumu ……………………………..……63
IV.3. Göç Edilen Yıla Göre Göçün Zorunlu Bir Göç Olup Olmadığı Algısı ……………..65
IV.4. Bulgarca Bilinip Bilinmediği Durumu ………………………………………..…….67
vii

IV.5. İsimlerinin Değişip Değişmediği Durumu ………………….……...……………….69
IV.6. Dine Karşı Kısıtlama Yaşanıp Yaşanmadığı Durumu ………………..…………….70
IV.7. Bulgaristan‟da İken Güvende Hissetme Durumu …………………………….…….72
IV.8. Göç Sürecinin Sorumlusu Olarak Kimi/Neyi Gördükleri Durumu …………………73
V. BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNDE KĠMLĠK VE AĠDĠYET ……………...….75
V.1. Türk Kimliğine Daha Çok Bağlanıp Bağlanmadıkları Durumu ………………....…..75
V.2. Türkiye Yerine Başka Ülkeye Göç Etmiş Olma İsteği ………………………...……76
V.3. Göçten Sonra Yerleşilen İlk Mekân ………………………………..…………….….77
V.4. İlk Dönemde Yerleşilen Bölgelere Kimin İsteği ile Yerleştiği Durumu ..…………...79
V.5. Türkiye‟ye Geldiklerinde Aidiyet Duygusu Hissetme Durumu …………………......80
V.6. Türkiye‟ye Geldiklerinde Yabancılık Duygusu Hissetme Durumu ………………....81
V.7. Göçmenlerin Kendilerini Şu An Yabancı Olarak Hissedip Hissetmeme Durumu…...82
V.8. Göçmenlerin Kendilerini Şu An Göçmen Olarak Hissedip Hissetmeme Durumu ….84
V.9. Göç Edilen Yıla Göre Şu An Göçmen Olarak Hissetme Durumu ……………...…...85
V.10. Bulgaristan Göçmenlerinin Öncelikli Kimlik Tanımları ………...…………………86
VI. BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNDE UYUM VE BÜTÜNLEġME …………..89
VI.1. Göçten Sonra Türkiye‟de Sorun Yaşama Durumu …………………………......…..89
VI.2. Göç Edilen Yıla Göre Sorun Yaşama Durumu ……………………………………..89
VI.3. Göç Ettikten Sonra Yaşanılan En Önemli Sorun …………………………….……..90
VI.4. Uyum Sorunu Yaşanıp Yaşanmadığı Durumu …………………………………..….92
VI.5. Yerli Halk/Göçmen Olmayanlar ile Farklılaştıklarını Düşündükleri Noktalar ……..93
VI.6. Yerli Halktan Ötekileştirici Söylem Duyup Duymama Durumu ………………...…94
VI.7. Göçmen Olmayanların Hitap Şekillerinden Rahatsızlık Duyulma Durumu ………..96
VII. BULGARĠSTAN GÖÇMENLERĠNDE BÜTÜNLEġME VE ĠLĠġKĠLER AĞI 98