tc istanbul üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü türk dili ve edebiyatı anabilim dalı yüksek lisans tezi

411 Pages·2017·4.71 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

(667 Sayılı KHK ile kapatılan Fatih Üniversitesi Mezuniyet Tezi)

ZÜMRÜD-İ ANKA GAZETESİ: 1.-50. SAYILAR
(TAHLİLİ FİHRİST-İNCELEME-SEÇME METİNLER)

Kübra GÜNER
510713009

Tez Danışmanı:
Doç. Dr. Betül ÇOŞKUN
İstanbul-2016
Tezimi;
Yüksek lisans eğitimim süresince, desteklerini benden esirgemeyen;
Kıymetli Ailem
&
Nişanlım Muharrem USLU’ya
ithaf ediyorum..

ii

ETİK BEYANNAMESİ
Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak
hazırladığım bu tez çalışmasında,
 Tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi,
 Görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak
sunduğumu,
 Başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara
uygun atıfta bulunduğumu,
 Atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi,
 Kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı,
 Bu tezin herhangi bir bölümü bu üniversitede veya başka bir üniversitede başka bir
tez çalışması olarak sunmadığımı,
 Tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını beyan ederim.

İmza

Kübra GÜNER

iv
Üniversite : Fatih Üniversitesi
Enstitüsü :Sosyal Bilimler Enstitüsü
Anabilim Dalı :Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı
Tez Danışmanı : Doç. Dr. Betül COŞKUN
Tez Tarihi : Mayıs, 2016

KISA ÖZET

ZÜMRÜD-İ ANKA GAZETESİ: 1.-50. SAYILAR (TAHLİLİ FİHRİST-
İNCELEME-SEÇME METİNLER)
Kübra GÜNER
Zümrüd-i Anka gazetesi, 1923 yılında Semih Lütfi Erciyes tarafından çıkarılan ve
1925 yılına kadar yayın hayatını sürdüren bir mizah gazetesidir. Bizim bu
çalışmamız, toplamda 224 sayı yayımlanan Zümrüd-i Anka gazetesinin ilk 50
sayısını kapsamaktadır.
Zümrüd-i Anka’nın bir mizah gazetesi hüviyetinde olması dolayısıyla tezimizin giriş
bölümünde öncelikli olarak Türk mizah basını hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra
gazetenin şekil özellikleri ve muhtevası bakımından incelemesi yapılmış ve ardından
gazetedeki yazarların biyografilerine yer verilmiştir.
Tezin ikinci bölümünde gazetede yer alan yazıların, yazar adlarına, türlerine ve
konularına göre fihristi yer alırken üçüncü bölümde seçme metinler Latin harflerine
aktarılmıştır.
Son bölüm olan dördüncü bölümde ise seçme karikatürlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Zümrüd-i Anka gazetesi, gazete, mizah, karikatür

v
University : Fatih University
Institute : Institute of Social Sciences
Department : Turkish Language and Lithereture
Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Betül COŞKUN
Degree Awarded and Date : May 2016

ABSTRACT
ZÜMRÜD İ ANKA DAİLY: 1 -50 ISSUES (SYSTEMATİC-INDEX-
ST TH
ANALYSİS AND SELECTED ARTİCLES)
Kübra GÜNER
Zümrüd-i Anka Daily is a humour newspaper published by Semih Lütfi Erciyes
in 1923 - 1925. This study covers the first 50 pages of this daily with 224 issues in
total.
Given that Zümrüd-i Anka Daily is a humour newspaper, some information about
Turkish humour press is provided in the Introduction of the thesis. Then, the daily
was analysed in terms of its design and contents and some biographical information
about the coloumnists were given.
In the second part of the thesis is an index of writings prepared on the basis of author
names, types and topics. In the third part, selected texts were transliterated using
Latin alphabet.
The final part contains selected cartoons published in the newspaper.

Key Words: Zümrüd-i Anka Daily, newspaper, humour, cartoon

vi
ÖNSÖZ
Gazeteler üzerinde yapılan çalışmalar son dönemlerde artış göstermesine rağmen
kütüphanelerde hala gün yüzüne çıkmamış gazete koleksiyonları bulunmaktadır.
Üzerinde çalıştığımız Zümrüd-i Anka gazetesi de bunlardan biriydi. Bu gazeteye
Atatürk Kitaplığı’ndan ulaşarak çalışmamıza başladık.
Kültür ve sanat hayatımızda oldukça önemli yeri olan gazeteler, bizim en önemli
kitle iletişim araçlarımızdan birisidir. Bizim edebiyatımızdaki gazete yayımcılığı
Tanzimat döneminde Batı ile ilişkilerimizin güçlenmesiyle başlar. 1831 yılında II.
Mahmut, ilk Türkçe gazete olarak kabul edilenTakvîm-i Vekâyi’yiçıkarır. Ardından
yarı resmi gazete hüviyetinde olan Cerîde-i Havâdis ve ilk özel gazetemiz olan
Tercümân-ı Ahvâl’in yayımlanmasıyla Türk basını giderek gelişip, büyümeye başlar.
1870’li yıllara geldiğimizde ise Teodor Kasap tarafından çıkarılan ve bizim ilk
mizahgazetemiz olan Diyojen ile Türkmizah basını doğar. Diyojen ile doğan
mizahbasınımız, bu tarihten sonra çıkarılmaya başlanan birçok mizahgazetesi ve
dergileriyle daha da gelişir. Özellikle Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte bu gelişme
hızlılık kazanır.
Bizim bu çalışmamıza konu olan Zümrüd-i Anka gazetesi de 1922 yılında Semih
Lütfi Erciyes tarafından çıkarılmış bir mizahgazetesidir. Çalışmamız, toplamda 224
sayı çıkarılmış olan Zümrüd-i Anka gazetesinin ilk 50 sayısını kapsamaktadır.
Tezimizin birinci bölümünde, Türk mizah basını hakkında bilgi verdikten sonra
gazetenin şekil ve muhteva özelliklerinden bahsettik.
İkinci bölümde, ilk 50 sayıda bulunan bütün yazıların yazar, tür ve konu bakımından
indeksini oluşturduk.
Üçüncü bölümde, seçme metinler Osmanlı Türkçesinden Türkiye Türkçesine
aktarılırken, dördüncü bölümde ise seçme karikatürlere yer verdik.

vii
Bu çalışmanın hazırlanmasına vesile olan tez danışmanım Doç. Dr. Betül
ÇOŞKUN’a katkı ve emeklerinden dolayı sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Mayıs,2016 Kübra GÜNER

viii
İÇİNDEKİLER
ONAY SAYFASI ...............................................................................................................iii
ETİK BEYANNAMESİ ....................................................................................................... iv
KISA ÖZET .......................................................................................................................v
ABSTRACT ...................................................................................................................... vi
ÖNSÖZ .......................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... ix
TABLOLAR LİSTESİ ........................................................................................................ xiv
KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................... xv
BÖLÜM I .......................................................................................................................16
1.1. Zümrüd-i Anka Gazetesinin İncelemesi ...................................................... 16
1.1.1. Türkiye’de mizah edebiyatı ............................................................................. 16
1.1.2. Zümrüd-i Anka gazetesinin kimlik bilgileri ...................................................... 21
1.1.3. Zümrüd-i Anka gazetesinin yayın hayatına başlaması .................................... 29
1.1.4. Zümrüd-i Anka gazetesinin şekil özellikleri ..................................................... 30
1.1.5. Zümrüd-i Ankagazetesinin muhteva olarak incelenmesi ................................ 32
1.1.6. Edebiyat .......................................................................................................... 32
1.1.7. Zümrüd-i Anka gazetesnin yayın kadrosu ....................................................... 49
1.1.8. Biyografiler ...................................................................................................... 51
BÖLÜM II. .....................................................................................................................56
2.1. Yazarlarına Göre Tasnif .............................................................................. 56
2.1.1. Abdülbaki Fevzi ............................................................................................... 56
2.1.2. Abdülgani Dede ............................................................................................... 60
2.1.3. Ahmet Haşim .................................................................................................. 60
2.1.4. Amber ............................................................................................................. 60
2.1.5. Arabî Hâcesi .................................................................................................... 62
2.1.6. Atmaca ............................................................................................................ 62
2.1.7. Behçet Kâmî .................................................................................................... 62
ix
2.1.8. Behlül Dânâ ..................................................................................................... 62
2.1.9. Bekçi ................................................................................................................ 63
2.1.10. Burhaneddin Ali .............................................................................................. 63
2.1.11. Celalettin Muhtar ............................................................................................ 63
2.1.12. Çileli................................................................................................................. 64
2.1.13. Çalı Kuşu .......................................................................................................... 64
2.1.14. EbubekirKânî ................................................................................................... 64
2.1.15. Ercümend Ekrem ............................................................................................. 64
2.1.16. Eşref Nesib ...................................................................................................... 66
2.1.17. Fazıl Ahmed ..................................................................................................... 66
2.1.18. Fehmi .............................................................................................................. 67
2.1.19. Hârâbî Nâbit .................................................................................................... 68
2.1.20. Hemrah ........................................................................................................... 68
2.1.21. İsimsizler ......................................................................................................... 69
2.1.22. Kaplan ........................................................................................................... 107
2.1.23. Karga ............................................................................................................. 108
2.1.24. Kınalı Ada ..................................................................................................... 108
2.2.25. Kırlangıç......................................................................................................... 108
2.1.26. Köprülüzade Fuad ......................................................................................... 108
2.1.27. Köstebek ....................................................................................................... 108
2.1.28. Kumru ........................................................................................................... 108
2.1.29. Kavâid Hâcesi ................................................................................................ 109
2.1.30. M. Rauf .......................................................................................................... 109
2.1.31. Murad Nâmî .................................................................................................. 109
2.1.32. Motuş ............................................................................................................ 109
2.1.33. Necdet Rüştü................................................................................................. 109
2.1.34. Necib Asım .................................................................................................... 109
2.1.35. Osman Cemal ................................................................................................ 109
2.1.36. Peyami Safa ................................................................................................... 111
2.1.37. Rıza Tevfik ..................................................................................................... 112
2.1.38. Sedad Nahim ................................................................................................. 112
x