tc gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü türkçe eğitimi ana bilim dalı belçika'da yaşayan t

303 Pages·2012·6.37 MB·Turkish

T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

BELÇİKA’DA YAŞAYAN TÜRK ÇOCUKLARININ
TÜRKÇEYE YÖNELİK TUTUMLARI VE YAZMA BECERİLERİ

DOKTORA TEZİ

Hazırlayan
Ülker ŞEN

ANKARA- 2011
2

T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

BELÇİKA’DA YAŞAYAN TÜRK ÇOCUKLARININ
TÜRKÇEYE YÖNELİK TUTUMLARI VE YAZMA BECERİLERİ

DOKTORA TEZİ

HAZIRLAYAN
Ülker ŞEN

TEZ DANIŞMANI
Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU

ANKARA-2011
iii

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
Ülker Şen’in “Belçika’da Yaşayan Türk Çocuklarının Türkçeye Yönelik
Tutumları ve Yazma Becerileri” başlıklı tezi jürimiz tarafından Türkçe Eğitimi Ana
Bilim Dalında Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı İmza
Başkan: Prof. Dr. Abdurrahman GÜZEL
Üye (Danışman): Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU
Üye: Prof. Dr. Necati DEMİR
Üye: Prof. Dr. Murat ÖZBAY
Üye: Doç. Dr. Ülkü GÜRSOY
iv

ÖN SÖZ

Türkçe, sadece Türkiye sınırları içinde konuşulan bir dil değildir. Avrupa’dan
Balkanlar’a, Amerika’dan Orta Doğu’ya dünyanın dört bir tarafında Türkçe konuşurları
bulunmaktadır. Bununla birlikte Türkçe, özellikle son yıllarda eğitim, göç, iş, ticaret
gibi sebeplerden dolayı artan bir ilgiyle yabancılar tarafından da öğrenilmektedir.
Türkçe öğretiminin hedef kitlesi; ana dili Türkçe olanlar, ana dili Türkçe olup da
yurt dışında yaşayan Türkler (iki dilli Türkler), Türk soylular ve yabancılar olarak dört
grupta değerlendirilmektedir. Her bir grubun kendine mahsus özellikleri vardır. Bu
sebeple Türkçe öğretiminde de hedef kitlenin özelliklerini bilip bu özelliklere uygun
yöntem, teknik, materyal vb. kullanılmalıdır.
Türkçe öğretiminin hedef kitlesi olarak ifade edilen gruplara baktığımızda belki
de Türkçeyi kullanma ve öğrenme açısından işi en zor olanların başında yurt dışında
yaşayan Türkler (iki dilli Türkler) gelmektedir denilebilir. Çünkü yurt dışındaki Türkler
ana dillerinden farklı bir dilin eğitim dili olduğu, konuşulduğu bir toplumda
yaşamaktadırlar. Türkçe, yurt dışında yaşayan Türkler için millî bir kimlik, millî
kültürünün taşıyıcısı, yeni nesle bırakılacak miras, ikinci dili daha iyi öğrenmenin
temeli, yaşadığı topluma uyumunun anahtarı konumundadır. Yurt dışında yaşayan
Türkler için bu denli önemli olan Türkçenin öğretiminin üzerinde de titizlikle durulması
gerekmektedir. Öncelikle yurt dışındaki Türk çocuklarının Türkçe dil becerileri
alanında ve tutumlarında ne tür sorunların olduğu tespit edilmeli, daha sonra tespit
edilen sorunlara uygun çözümler bulunurak bir an önce uygulamaya geçilmelidir.
Yukarıda ifade edilen düşüncelerden hareketle bu çalışmada Belçika’da yaşayan
Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarının ne yönde olduğu ve hangi
değişkenlerden etkilendiği; ana dilinde oluşturdukları yazılı anlatımlarında ne tür hata
yaptıkları belirlenmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın birinci bölümünde araştırmanın gerekçelerini oluşturan “Problem
Durumuna”, “Amaca”, “Öneme”, “Varsayımlara”, “Sınırlılıklara” ve “Tanımlara” yer
verilmiştir.
İkinci bölümde çalışmanın kavramsal çerçevesi ele alınmış olup yurt dışına Türk
göçü temelinde Belçika’daki Türkler ve Türk çocuklarının ana dili eğitimleri; tutum ve
tutumun özellikleri; yazılılı anlatım ve yazılı anlatımın temel unsurları konularına
ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
v

Çalışmanın üçüncü bölümünde “Yöntem” başlığı altında “Araştırmanın Modeli”,
“Evren ve Örneklem”, “Verilerin Toplanması”, “Verilerin Analizi” alt başlıklarına yer
verilmiştir.
Çalışmanın dördüncü bölümünü oluşturan “Bulgular ve Yorum” başlığı altında
Belçika’da yaşayan Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler
açısından anlamlılık düzeylerinin analizi yapılmış, ayrıca araştırmaya katılan Türk
çocuklarının kompozisyonları değerlendirilerek metinlerinde en sık karşılaşılan yazılı
anlatım hataları tespit edilmiş, bu hatalara yönelik yazılı anlatımlardan örnek cümlelere
yer verilmiştir.
Beşinci ve son bölümde “Sonuç ve Öneriler” başlığı altında bulgulardan hareketle
elde edilen sonuçlara ve bu sonuçlar ışığında da bazı önerilere yer verilmiştir.
Ayrıca bu çalışma Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında
04/2010-34 kodlu doktora projesi olarak desteklenmiştir.
Çalışma boyunca bilgi birikimi ve tecrübesi ile bana yol gösterip yardımlarını
esirgemeyen danışman hocam Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU’na; değerli katkı ve
tavsiyeleri için Prof. Dr. Abdurrahman GÜZEL ve Prof. Dr. Murat ÖZBAY’a teşekkür
ederim. Her çalışmamda bana destek olan, fikirleriyle ufkumu açan, bugünlere
gelmemdeki emeğini hiçbir zaman unutamayacağım kıymetli hocam Prof. Dr. Necati
DEMİR’e sonsuz şükranlarımı sunuyorum. Benden desteklerini ve ilgilerini
esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Ayşe Yücel ÇETİN ve Prof. Dr. İsmet
ÇETİN’e teşekkür ediyorum.
Başta, çalışmanın temel taşını oluşturan ve çalışmaya ait uygulamaları içtenlikle
cevaplayarak araştırmama destek olan Belçika’daki Türk çocuklarına; Belçika’daki
uygulamalarımın sağlıklı bir ortamda yürütülmesini sağlayan MEB Dışilişkiler Genel
Müdür Yardımcısı V. Y. Ziya YEDİYILDIZ’a ve Belçika Eğitim Müşaviri V. Saliha
EKER’e; uygulamalarım esnasında yardımlarını gördüğüm Türkçe ve Türk kültürü
dersi öğretmenleri Nurettin GÖDE’ye, Serpil Çiçek AYGÜN’e, Tuncer BAYYİĞİT’e,
Semra DURMAZ’a, Emine BOZDEMİR’e, Hakan ÇİFTÇİ’ye, Naim BAŞKAYA’ya,
Abdullah TANRIKULU’na, Muhsin ÖZTÜRK’e, Kadir ASLAN’a, Cumhur
PARLAK’a, Yılmaz IRMAK’a, Murat UZUN’a Mehmet EMRAL’a, Abdi İĞDELİ’ye
teşekkür ederim.
vi

Belçika’da bulunduğum sırada bana Türk konukseverliğini gösteren ve güler
yüzlerini benden esirgemeyen İbrahim ŞAHBAZ ve ailesine; Hasan ÖZDEMİR ve
ailesine teşekkür ederim.
Yürekte sevgi, beyinde bilgi ilkesiyle her zaman yanımda olan ve tezin çeşitli
aşamalarında bana yardım eden arkadaşım Başak UYSAL’a teşekkür ederim.
Eğitimim boyunca sabretmek zorunda kalan, haklarını hiçbir zaman
ödeyemeyeceğim anneme ve babama sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Huzurlu ve
rahat bir ortamda çalışmalarımı yürütmemi sağlayan ablam Ülkü KIZILTEPE’ye,
eniştem İsmet KIZILTEPE’ye; tezin bütün yorgunluğunu unutturan biricik yiğenlerim
İrem KIZILTEPE’ye ve Yağmur KIZILTEPE’ye teşekkürler.

Ülker ŞEN
vii

ÖZET

BELÇİKA’DA YAŞAYAN TÜRK ÇOCUKLARININ
TÜRKÇEYE YÖNELİK TUTUMLARI VE YAZMA BECERİLERİ

ŞEN, Ülker
Doktora, Türkçe Öğretmenliği Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU
Aralık- 2011, 303 sayfa

Bu tezin amacı; Belçika’da yaşayan Türk çocuklarının Türkçe yönelik tutumlarını
ortaya koymak ve ana dilde oluşturdukları yazılı anlatımlarını değerlendirmektir.
Bu araştırma, yurt dışında yaşayan Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarını
tespit etmeye ve yazılı anlatımlarını değerlendirmeye yönelik tarama modelinde bir
araştırmadır.
Araştırmanın evrenini, Belçika’da yaşayan Türk çocukları oluşturmaktadır.
Evrene giren bütün Türk çocuklarından veri toplamak mümkün olmadığından örneklem
alma yoluna gidilmiştir. Çalışma, 2010-2011 eğitim öğretim yılında Belçika’nın
Anvers, Gent, Genk, Brüksel bölgelerinde 35 dernekte Türkçe ve Türk Kültürü Dersi
alan rastgele/seçkisiz örnekleme yoluyla seçilen 11-15 yaş arası 198 Türk çocuğu
üzerinde yapılmıştır.
Araştırmada kullanılacak verilere ulaşmak için tarafımızca geliştirilen “Yurt
Dışında Yaşayan Türk Çocuklarının Ana Dillerine Yönelik Tutum Ölçeği”
(YDYTÇADYTÖ), “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmış, öğrencilerin yazılı anlatımlarına
yönelik veriler için de öğrencilerin yazdıkları kompozisyonlardan yararlanılmıştır.
Belçika’da yaşayan Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarına ilişkin verilerin
analizinde betimleyici istatistik (frekans, yüzde, ortalama), Independent Sample t testi,
tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Levene testi, Scheffe çoklu karşılaştırma testi,
Mann-Whitney U testi, Kruskal-Wallis H testi tekniği, regresyon analizi kullanılmıştır.
Çalışmada analizler için elde sonuçlar 0.05 anlamlılık düzeyinde yorumlanmıştır.
Çalışmada yer alan analizler için SPSS 19.0 paket programı kullanılmıştır. Nitel boyutta
elde edilen veriler için ise betimsel içerik analizi kullanılmıştır.
viii

Yapılan incelemeler sonucunda araştırmaya katılan Belçika’daki Türk
çocuklarının ana dillerine yönelik tutumlarının (hiç, az, orta, çok ve tam değer
aralıklarından) çok düzeyinde olduğu görülmüştür. Belçika’da yaşayan Türk
çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarının olumlu ve çok düzeyinde olmasına karşılık
yazılı anlatımlarında başarı gösterememişlerdir. Hemen hiçbiri kompozisyon dış yapı
özelliklerine uymamıştır. Diller arası (Flamanca-Türkeç ve Fransızca-Türkçe) kelime ve
kavram aktarımı, noktalama işaretlerinin yanlış ve eksik kullanımı, yazım yanlışları, ses
ve ses uyumları ile ilgili yanlışlar, ifade yanlışları, konuşma dilinin ve ağız özelliğinin
yazılı anlatımlara aktarılması yanlışları çok sıklıkla karşılaşılan yanlışlardandır.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Eğitimi ve Öğretimi, Yurt Dışında Yaşan Türk
Çocukları, Ana Dili Tutumu, Yazma Becerisi, Belçika.
ix

ABSTRACT

ATTITUDES TOWARDS TURKISH LANGUAGE OF TURKISH CHILDREN
LIVING IN BELGIUM AND THEIR WRITING ABILITIES

ŞEN, Ülker
PhD, Department of Turkish Language Teaching
Thesis Advisor: Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU
December- 2011,303 pp.
This study has been done for the purpose of evaluating written expressions and
attitudes respecting Turkish language of Turkish children living in Belgium.
Researcher used screening model to evaluate written expressions and attitudes
respecting Turkish language of Turkish children living in Belgium in this study.
Turkish children living in Belgium are population of this research.
Because of impossibility of intercorporate in research, a sample group was
constituted. Sample group of this research is 198 Turkish children age ranging between
11-15 and living in Anvers, Gent, Brussel in Belgium selected via randomic method.
These children aslo has taken Turkish Language and Turkish Culture Lesson in 35
institutes during 2010-2011 Academic Year.
For acquiring data, developed scale by researcher that is named “An Attitude
Scale for Mother Tongue of Turkish Children Living Abroad” (ASMTTCLA) and
“Personal Data Form” was used. For evaluating written expressions of children written
materials composed by them was used. For analysing data about mother tongue attitude
of Turkish children living in Belgium descriptive statistics, Independent Sample t-test,
ANOVA, Levene test, Scheffe test, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis H test
technique, regression analysis and predictive situations was used. The study analyzes
the results obtained for 0.05 significance level are interpreted. SPSS 19.0 package
program was used for analysing datas.
According to datas, it is possible to see that mother tongue attitudes of Turkish
children living in Belgium is (ranging between min-max) ultimate level. Although their
mother tongue attitudes are positive, written expressions of Turkish children living in
Belgium are not so correct. Word and notion transfer between languages (from Flemish
to Turkish and from French to Turkish), errors and mistakes in punctuation, consonance
x

mistakes, incoherency, transmitting of speech to written expressions are errors
frequently encountered in.
Keywords: Turkish Language Education and Teaching, Turkish Children Living
Abroad, Attitude Towards Mother Tongue, Writing Skills, Belgium.