tc gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü türkçe eğitimi ana bilim dalı 7. sınıf öğrencilerin

235 Pages·2013·2.62 MB·Turkish

T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ ANLAMINI
BİLMEDİKLERİ KELİMELERDEN HAREKETLE SÖZ VARLIĞINI
GELİŞTİRMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Tuba ASLAN

ANKARA
Mart, 2013
T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ ANLAMINI
BİLMEDİKLERİ KELİMELERDEN HAREKETLE SÖZ VARLIĞINI
GELİŞTİRMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Tuba ASLAN

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Yusuf DOĞAN

ANKARA
Mart, 2013

ÖN SÖZ
İnsanlar duygu ve düşüncelerini paylaşma ihtiyacı duyarlar. Bu paylaşma
sürecinde anlama ve anlatma becerileri önem kazanmaktadır. Anlama ve ifade etme
becerileri iletişimin temelini oluşturur. İletilen mesajı anlamak ve kendini ifade
edebilmek söz varlığıyla ilgilidir. İnsan, söz varlığı kadar dinlediğini ve okuduğunu
anlayabilir; konuşarak ve yazarak kendini ifade edebilir. Kaliteli iletişim kurabilmek söz
varlığına bağlıdır. Söz varlığı zengin bireyler dinledikleri ve okuduklarını daha iyi
anlar; kendilerini sözlü ve yazılı olarak daha rahat ifade edebilirler.
Dil becerileri Türkçe derslerinde sistemli bir şekilde geliştirilir. Bu
derslerin temel kaynağı olan Türkçe ders kitaplarında beceriler bir plan dâhilinde yer
almaktadır. Söz varlığını dil becerilerinden ayrı tutamayız. Türkçe Dersi Öğretim
Programı’nda her dil becerisine yönelik söz varlığıyla ilgili kazanım bulunmaktadır.
Birçok ülkenin kelime öğretiminde, hangi yaş grubuna hangi kelimelerin
ne zaman öğretilmesi gerektiğine yönelik kelime listeleri bulunmaktadır. Bu listeler dil
öğretiminde ders kitabı yazarlarına ve öğretmenlere kaynak olmaktadır. Yapılan
araştırmalarda ülkemizde kelime öğretimine yönelik planlı bir politikanın olmadığı göze
çarpmaktadır. Bu nedenle kelime öğretimi bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu araştırma, ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarındaki
anlamını bilmedikleri kelimelerle 7. sınıf Türkçe Dersi Öğrenci Çalışma Kitabı ve
Öğretmen Kılavuz Kitabı kelime çalışmalarında yer alan kelimelerin örtüşme
durumunu, Türkçe ders kitabı yazarlarının ve Türkçe öğretmenlerinin kelime öğretimi
konusundaki görüş ve uygulamalarını belirlemeye yönelik nitel bir çalışmadır.
Araştırma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; problem durumu,
araştırmanın amacı, önemi açıklanmış, ikinci bölümde; dil, kelime öğretimi, söz varlığı,
söz varlığının önemi, Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda söz varlığı, Türkçe
öğretiminde ders kitaplarının yeri, kelime öğretiminde tekrar ve kelime öğretimi ile
ilgili çalışmalar ortaya konmuş, üçüncü bölümde; araştırmanın modeli, çalışma grubu,
verilerin toplanması ve analizi başlıklarına yer verilmiş, dördüncü bölümde; 7. sınıf
Türkçe ders kitaplarındaki okuma ve dinleme metinlerinde öğrencilerin anlamını
bilmediği kelimeler ortaya konmuş, öğretmenler ve yazarlar ile görüşme yapılmış,
beşinci bölümde; elde edilen verilerden hareketle sonuç ve önerilerde bulunulmuştur.
ii
Çalışmanın planlanması, uygulanması ve raporlaştırılması aşamalarındaki
değerli katkılarından dolayı danışmanım Yrd. Doç. Dr. Yusuf DOĞAN’a, kıymetli
görüşlerinden yararlandığım Arş. Gör. Ersoy TOPUZKANAMIŞ’a, her konuda
yardımıma koşan arkadaşlarıma, beni sıcak bir şekilde karşılayan Türkçe ders kitabı
yazarlarına, okullardaki uygulamalarda yardımcı olan öğretmen arkadaşlarıma,
araştırmaya gönüllü olarak katılan ilköğretim 7. sınıf öğrencilerine, maddi ve manevi
desteğini hiçbir zaman esirgemeyen anneme ve babama, sıkıntılı zamanlarımda onlarla
huzur bulduğum ağabeyime, ablama, kardeşime, Berru’ma ve İbrahim’e sonsuz
teşekkür ederim.

iii
ÖZET
7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ ANLAMINI
BİLMEDİKLERİ KELİMELERDEN HAREKETLE SÖZ VARLIĞINI
GELİŞTİRMELERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

ASLAN, Tuba
Yüksek Lisans, Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Yusuf DOĞAN
Mart- 2013, 218 Sayfa

İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin söz varlıklarını geliştirmeye yönelik yapılan bu
araştırma şu basamaklardan oluşmaktadır: Öncelikle 7. sınıf öğrencilerinin Türkçe ders
kitaplarında yer alan okuma ve dinleme metinlerindeki anlamını bilmedikleri kelimeler
tespit edilmiştir. Bu kelimeler 7. sınıf Türkçe Öğrenci Çalışma Kitabı ve Öğretmen
Kılavuz Kitabı’ndaki kelime çalışmalarında yer alan kelimelerle karşılaştırılmış,
ardından söz konusu kelimelerin kitaptaki diğer metinlerde ve kelime çalışmalarında
tekrar edilip edilmediğine bakılmıştır. Türkçe ders kitabı yazarlarıyla görüşülmüş,
yazarların ders kitabı yazma sürecinde, kelime çalışmalarında ele aldıkları kelimeleri
tespit etme politikaları belirlenmeye çalışılmıştır. Derslerde kelime çalışmalarının nasıl
işlendiğini ortaya koymak amacıyla Türkçe öğretmenleriyle görüşülmüştür.
Araştırmada, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları ile Koza Yayınevi’nin 7. sınıf
Türkçe ders kitapları kullanılmıştır. Bu kitapların okutulduğu iller olan Ankara ve
İzmir’den rastgele seçilen iki ilköğretim okulunda toplam 405 öğrenci araştırmanın
çalışma grubunu oluşturmuştur.
Öğrencilere Türkçe ders kitaplarında yer alan her bir kitapta 24 olmak üzere
toplam 48 okuma ve dinleme metni okutulmuş ve öğrencilerin bu metinlerdeki anlamını
bilmedikleri kelimeler tespit edilmiştir. Bu kelimeler, metinlerin kelime çalışmalarında
yer verilen kelimelerle karşılaştırılmıştır. Ayrıca kelime çalışmalarında verilen
kelimelerin diğer kelime çalışmalarında tekrar edilip edilmediği belirlenmiştir.
Öğrencilerin anlamını bilmediği kelimelerin ders kitabındaki diğer metinlerdeki
anlamını bilmediği kelimeler arasında geçip geçmediğine bakılmıştır. Kelime
çalışmalarında yer alan kelimelerin planlı bir şekilde tekrar edilmediği tespit edilmiştir.
iv
Elde edilen kelime listelerinden hareketle Türkçe öğretmenlerinin sınıfta kelime
çalışmalarını nasıl işledikleri konusunda görüşleri alınmıştır. Öğretmenlerimizin sınıf
içerisinde kelime çalışmalarını işlerken çoğunlukla Türkçe ders kitabına bağlı
kaldıkları, bunun dışında başka çalışmalara genellikle derslerde yer vermedikleri tespit
edilmiştir.
Ayrıca Türkçe ders kitabı yazarlarıyla yapılan görüşmelerde yazarların kelime
çalışmalarına seçtikleri kelimeleri nasıl, nelere dikkat ederek seçtikleri konusunda bilgi
edinilmiştir.
Sonuç olarak ders kitaplarındaki kelime çalışmalarında ele alınan kelimelerin
işleniş şekli, ders kitabı yazarlarının kelime çalışmalarına kelime seçme biçimleri ve
öğretmenlerin kelime öğretimine yönelik uygulamaları, planlı bir kelime öğretimi
politikasına ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.
Anahtar kelimeler: kelime hazinesi, kelime çalışmaları, anlamı bilinmeyen kelimeler

v
ABSTRACT
A RESEARCH AIMING TO DEVELOP THE LEXICOLOGY OF 7th GRADE
STUDENTS BY MOVING THE UNKNOWN WORDS IN TURKISH COURSE
BOOKS

ASLAN, Tuba
Master’s Thesis, Turkish Education Department
Thesis Advisor: Yrd. Doç. Dr. Yusuf DOĞAN
March- 2013, 218 Pages

This research aiming to develop the lexicology of grade 7 students is consisted
of the steps below: first of all, the unknown words in the reading and listening sections
of grade 7 Turkish course books were determined. These unknown words were
compared to the words in student workbook and teacher’s book of Turkish course and
then it was checked if the unknown words were repeated in the texts and activities in the
course book or not. Turkish course book authors were interviewed and the ways and
strategies determining the words used in vocabulary studies were proposed. Lastly,
Turkish teachers were interviewed to indicate how vocabulary studies were performed
in class.
In the research, grade 7 Turkish course books belonging to Ministry of
Education publication and Koza publishing have been used. 405 students randomly
selected from the two schools located in Ankara and İzmir where the course books have
been studied make the research group.
Including 24 texts for each book, totally 48 reading and listening texts were read
and the words students do not know meanings were identified. The detected words were
compared to the words appearing in word study sections and it was checked if the words
in word study sections had been repeated in some other word study sections of the book.
It was concluded that the words in word study sections had not been systematically and
deliberately repeated.
vi
Turkish teachers were asked about how they studied vocabulary in class and it
was concluded that they were stick to the course book when they studied vocabulary in
class rather than using a variety of books and resources.
It was also inquired how Turkish course book authors determined the vocabulary
lists for the course books by the help of the interviews made with course book authors.
In conclusion, the ways and strategies suggested teaching vocabulary in course
books, the criteria that course book authors use to determine the vocabulary in course
books, and the ways teachers use to teach vocabulary show that an organized and
predetermined vocabulary teaching strategy and policy are severely required.
Key words: Vocabulary, vocabulary studies, unknown words

vii
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ONAY ................................................................................................................ i
ÖN SÖZ ...................................................................................................................... ii
ÖZET ......................................................................................................................... iv
ABSTRACT ............................................................................................................... vi
İÇİNDEKİLER ....................................................................................................... viii
TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................ xiii
KISALTMALAR LİSTESİ ......................................................................................xiv
1. GİRİŞ .......................................................................................................................1
1.1. Problem Durumu ................................................................................................2
1.2. Araştırmanın Amacı ...........................................................................................3
1.2.1. Problem cümlesi .........................................................................................4
1.2.2. Alt problemler ............................................................................................4
1.3. Araştırmanın Önemi ..........................................................................................5
1.4. Varsayımlar ......................................................................................................7
1.5. Sınırlılıklar .........................................................................................................7
1.6. Tanımlar ............................................................................................................8
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ................................................................................... 10
2.1. Dil................................................................................................................... 10
2.2. Kelime ............................................................................................................. 11
2.3. Söz Varlığı ....................................................................................................... 12
2.3.1. Aktif söz varlığı ........................................................................................ 15
2.3.2. Pasif söz varlığı ........................................................................................ 15
2.4. Söz Varlığının Önemi ...................................................................................... 15
2.5. Söz Varlığı ile İlgili Araştırmalar ..................................................................... 17
2.6. Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda Söz Varlığı ............................................. 26
2.7. Türkçe Öğretiminde Ders Kitaplarının Yeri ..................................................... 29
2.8. Kelime Öğretimi .............................................................................................. 32
2.9. Kelime Öğretiminde Tekrar ............................................................................. 34
3. YÖNTEM............................................................................................................... 36
3.1. Araştırmanın Modeli ........................................................................................ 36
3.2. Araştırmanın Çalışma Grubu ............................................................................ 37
3.3. Verilerin Toplanması ....................................................................................... 37
viii