tc ege üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü klasik arkeoloji anabilim dalı geç cumhuriyet ve erken

91 Pages·2009·9.4 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KLASİK ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI

GEÇ CUMHURİYET VE ERKEN İMPARATORLUK DÖNEMİNDE
İTALYA’DA ÜRETİLEN ROMA AMPHORALARI IŞIĞINDA DOĞU
AKDENİZ TİCARETİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Sinan PAKSOY

Danışman
Doç. Dr. A. Kaan ŞENOL

İZMİR–2007

GEÇ CUMHURİYET VE ERKEN İMPARATORLUK DÖNEMİNDE İTALYA’DA
ÜRETİLEN AMPHORALAR IŞIĞINDA DOĞU AKDENİZ TİCARETİ

İçindekiler…………………………………………………………………………………….I
Önsöz…………………………………………………………………………………………III
Kısaltmalar ve Kaynakça………………………………………………………………….…1
Giriş…………………………………………………………………………………………..7
I.BÖLÜM: ROMA İMPARATORLUĞU’NDA TARIM………………………………....8
I.1. AKDENİZ TARIMI’NIN GENEL KARAKTERİ VE KÖKENİ………………………..8
I.2. TARIMSAL ÜRETİMİN ORGANİZASYONU VE ROMA VİLLALARI…………….10
I.3. CUMHURİYET VE ERKEN İMPARATORLUK DÖNEMİNDE İTALYA’DA
BAĞCILIK VE ŞARAP ÜRETİMİ…………………………………………………….........14
I.4. BAĞCILIK VE ÜRETİM TEKNİKLERİ……………………………………………….15
I.5. ROMA CUMHURİYET DÖNEMİ İTALYAN ŞARABI’NIN KÖKENİ VE TİCARİ
ÜRETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ…………………………………………………………18
II. BÖLÜM: GEÇ CUMHURİYET VE ERKEN İMPARATORLUK DÖNEMİNDE
İTALYA YARIMADASI’NDA ÜRETİLEN BAŞLICA ROMA AMPHORALARI…...23
II.1. GREKO-İTALİK AMPHORALAR…………………………………………………….23
II.2. DRESSEL 1 AMPHORALARI………………………………………………………....26
II.2.1. DRESSEL 1 AMPHORALARININ ÜRETİLDİĞİ BÖLGELER…………………….29
II.2.2. DRESSEL 1 AMPHORALARININ İÇERDİĞİ ÜRÜNLER VE BU
AMPHORALARIN CUMHURİYET DÖNEMİ ROMA TİCARETİ’NDEKİ ROLÜ………32
II.3. LAMBOGLİA 2 VE DRESSEL 6 AMPHORALARI…………………………………..34
II.4. BRİNDİSİ AMPHORALARI…………………………………………………………...37
II.5. DRESSEL 2-4 AMPHORALARI……………………………………………………….39
I
II.5.1. CAMPANİA ÜRETİMİ DRESSEL 2-4 AMPHORALARI VE İTALYA’DAKİ
BAŞLICA ÜRETİM MERKEZLERİ………………………………………………………...40
III. BÖLÜM: DOĞU AKDENİZ’DE ROMA’NIN POLİTİK EGEMENLİĞİ VE
TİCARET……………………………………..……………………………………………..43
III.I. ANADOLU’DA CUMHURİYET VE ERKEN İMPARATORLUK DÖNEMİ ROMA
TİCARETİ……………………………………………………………………………………43
III.2. İ.Ö. II. YÜZYILDAN İTİBAREN DOĞU AKDENİZ’DE ROMA TİCARETİNİN
GENİŞLEMESİ VE ELE GEÇEN İTALYAN AMPHORALARI IŞIĞINDA ROMA
DÖNEMİ AKDENİZ TİCARETİ…………………………………………………………….48
SONUÇ……………………………………………………………………………………….54
ÖZET ………………………………………………………………………………………...56
FİGÜRLERİN LİSTESİ………………………………………………………………...……57
LEVHALAR
ABSTRACT

II
ÖNSÖZ

Hellenistik ve Roma döneminde Akdeniz ticaretinin gelişimi konusunda yürütülen
birçok çalışma kuşkusuz ticari amphoraların kronolojisi ve bu amphoraların tüketim
merkezlerindeki istatistiksel olarak dağılımı esas alınarak yürütülmektedir. Bu açıdan
Akdeniz’de birçok batıkta ve antik yerleşimde ele geçen Roma amphoraları, Augustus
döneminden başlayarak Kızıldeniz yoluyla Hindistan’a kadar ulaşan Roma ihracatının
boyutları hakkında başlıca kanıtları oluşturmaktadır.
Bununla birlikte Roma’da tarımsal üretimin organizasyonu, imparatorluğun temel
ihtiyaçlarının yanında ticari yönden karlılık gözetilerek örgütlendiği için, bağcılık gibi iklim
ve pazarlardaki tüketim koşullarından kolayca etkilenen ekonomik yatırımlar imparatorluğun
ticari başarılarına paralel biçimde önemli gelişmeler göstermiştir. Bu gelişmede
imparatorluğun üretimin boyutlarını denetleyecek ve ihraç edilen pazarlarda talebin sürekli ve
istikrarlı biçimde sürmesini sağlayacak uygulamalara öncelik verdiği görülür. Dolayısıyla bu
çalışmada Antik dönem Akdeniz ticareti, Roma’nın tarımsal ekonomisinin gelişimi ve
endüstriyel üretimin nitelikleri ile birlikte ele alınmaya çalışılmıştır.
Söz konusu tez çalışmamın başından itibaren bu konuda her türlü bilgi ve kaynak
talebimi sabırla karşılayan değerli hocam Doç Dr. A. Kaan Şenol’a, İskenderiye Müzesi’nde
çalışmamı olanaklı kılarak amphoralar ışığında Akdeniz ticaretinin boyutları hakkında fikir
sahibi olmamı sağlayan değerli hocam Doç Dr. Gonca C. Şenol’a şükranlarımı sunarım.
Ayrıca İskenderiye’de Centre d’Études d’Alexandrie bünyesindeki çalışmalara katılmama izin
veren ve hoşgörülerini esirgemeyen Prof. Dr. Jean-Yves Empereur’a içten teşekkürlerimi
sunarım.

III
KISALTMALAR VE KAYNAKÇA

Benoît 1957 F. Benoît, ‘Typologie et épigraphie
amphoriques. Les marques de Sestius’,
RSL, XXIII, 1957, S. 224–285.

Benoît 1961 F. Benoît, ‘L’épave du Grand Congloué à
Marseille, Gallia, Suppl. XIV, 1961, S.
7–70.

Bezeczky T. Bezeczky, ‘Wine Trade from
Campania to Ephesos’, Synergia,
Festschrift für Friedrich Krinzinger, S.
51–53.

Bezeczky a 2002 T. Bezeczky, ‘Early Roman Food Import
in Ephesos: Amphorae from the
Tetragonos Agora’, Transport Amphorae
And Trade In The Eastern
Mediterranean, Acts Of The International
Colloquium At The Danish Institute At
Athens, 2002, S. 85–98.

Bezeczky b 2002 T. Bezeczky, ‘Brindisian Olive Oil and
Wine in Ephesos’, Archeologie et
Histoire Romaine, Vol. 8, , 2002, S. 355–
358.

Clement 1999 C. Clement, ‘Roman Shipwreck of
Alexandria’, Archaeology, 1999, S. 22.

M. Corsi-Sciallano, B. Liou, ‘Les épaves
Corsi-Sciallano 1985
de Tarraconaise à chargement

d’Amphores Dressel 2–4’,

ARCHAEONAUTICA, 5, 1985, S.12–24.

P. Desy, Les timbres amphoriques de
Desy 1989
l’Apulie Républicaine, Oxford 1989.

1
Le Dinahet-Couillioud 1997 M. T. Le Dinahet-Couilloud, ‘Une famille
de notables tyriens à Delos’, BCH 121,
1997, S. 617-631.

Doğer 2004 E. Doğer, Antik Çağ’da Bağ ve Şarap,
İstanbul 2004.

R. Duncan-Jones, The Economy of the
Duncan-Jones 1982
Roman Empire, Cambridge 1982.

S. L. Dyson, ‘Settlement Reconstruction
Dyson 1976
in the Ager Cosanus: the Wesleyan

University Survey 1974–1976’ Field

Archaeol. 5, 251–268

J. Y. Empereur, ‘Alexandrie; travaux
Empereur 1997
menés en collaboration avec l’École

Française’, BCH, 121,1997, S. 831–847.

J. Y. Empereur, ‘Les amphores complètes
Empereur 1998
du Musée d’Alexandrie: Importation et

production locales’, BCH, 33, 1998, S.

393–399.

Empereur 2000 J. Y. Empereur, ‘Alexandrie; travaux
menés en collaboration avec l’École

Française’, BCH, 124, 2000, S. 831–847.

Ertop-Yetkin 1985 Kıvanç Ertop-Çetin Yetkin, Sosyo-
ekonomik Temelleriyle Siyasal

Düşünceler Tarihi I, İstanbul, 1985.

Finkielsztejn 2000 G. Finkielsztejn, ‘Amphoras and Stamped
Handles from Akko’, Atiqot XXXIX,
2000, S. 135–153.

Finkielsztejn 2002 G.Finkielsztejn, ΟΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΣ
Η∆ΥΠΟΤΟΣ, ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΡΑΣΙ ΑΠΟ
ΤΑ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΑ ΩΣ ΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ
ΧΡΟΝΙΑ, ΗΡΑΚΛΕΙО 2002.

2
Formenti, Hesnard, Tchernia 1978 F. Formenti, A. Hesnard, A. Tchernia,
‘Une amphore Lamboglia 2 contenant du
vin dans l’épave de la Madraque De
Giens’, Archaeonautica 2, 1978, S. 95–
100.

Gianfrotta, Pomey 1981 P. A. Gianfrotta, P. Pomey,
L’Archéologie sous la mer, histoire,
technique, découvertes et épaves, Paris
1981, S. 147.

Greene 1990 Kevin Greene, The Archaeology of the
Roman Economy, 1990.

A. Hesnard, ‘Note sur un Atelier
Henard 1977
d’amphores Dr. 1 et Dr. 2–4 près de

Terracine’, Mélanges De L’Ècole

Française De Rome, 89, 1977, S. 157–

168.

M. A. Kaya, ‘III. Mekedonya Savaşı’na
Kaya 1996
Kadar Roma’nın Anadolu Politikası’,

Tarih İncelemeleri Dergisi, XI, Ege

Üniversitesi Basımevi-İzmr, 1996, S.

211–232.

L. Keppie, Colonisation and Veteran
Keppie 1983
Settlement in Italy 47-14 BC., London

1983.

F. Laubenheimer, ‘À propos de deux
Laubenheimer 1980
amphores de Ruscino: définition d’un

nouveau type d’amphores’, Revue

Archéologique de Narbonnaise, 7, 1980,

S.303–325.

Maxfield, V.A., Peacock, D.P.S., Survey
Maxfield, Peacock
and Excavation, Mons Claudianus,

Institut Francais D’Archeologie

Orientale, 2006.

3
Mccann 1997 A. M. Mccann, ‘The Roman Port and
Fishery of Cosa’, III Jornadas de
Arqueologia Subacquatica, Puertos
Antigos Y Comercia Maritimo, Valencia
1997, S. 41–49.

Monsieur 2001 P. Monsieur, ‘Note preliminaire sur les
amphores decouvertes à Pessinonte’,
Anatolia Antiqua IX, 2001, S. 73–84.

Parker 1981 A. J. Parker, ‘Stratification and
Contamination in Ancient Mediterranean
Shipwrecks’, The International Journal
of Nautical Archaeology and Underwater
Exploration, NA 10,4, 1981, S. 309–335.

Peacock 1977 D.P.S. Peacock, ‘Recent Discoveries of
Roman Amphora Kilns in Italy’, The
Antiquaries Journal, 1977, S. 262–269.

Peacock, Williams 1986 D. P. S. Peacock, D. F. Williams,
Amphorae and the Roman Economy, New
York 1986.

Purcell 1985 N. Purcell, ‘Wine and Wealth in Ancient
Italy’, The Journal of Roman Studies,
LXXV, 1985, S.1–19.

Rauh 2003 N. K. Rauh, Merchants, Sailors & Pirates
in the Roman World, 2003.

Rossiter J. J. Rossiter, ‘Wine and Oil Processing at
Roman Farms in Italy’, Phoenix, S. 345–
361.

4
Santamaria 1961 Cl. Santamaria, ‘Travaux et découvertes
sur l’épave A du Cap Drammont à St-
Paphaël’, Actes du II. Congrès int.
d’arch. sous-marine, 1961, S. 167-174.

Şenol 2000 A. Kaan Şenol, İskenderiye Kazılarında
Ele Geçen Amphoralar Işığında Kentin
Roma Dönemi Şarap, Zeytinyağı,
Salamura Balık ve Sos Ticareti, İzmir
2000, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, doktora tezi).

Şenol 2003 A. Kaan Şenol, Marmaris Müzesi T,cari
Amphoraları, Ankara, 2003.

Şenol 2005 A. Kaan Şenol, Arslan Eyce Taşucu
Amphora Müzesi’nde Bulunan Ticari
Amphoralar ve Akdeniz Ticareti, 2005.

Tchernia 1986 A. Tchernıa, Le vin de l’Italie Romaine,
Rome,1986, S. 42.

Will 1982 E. L. Will, ‘Greco-İtalik Amphoras’,
Hesperia, Vol.51, 1982, S. 338–356.

Williams 2002 D. F. Williams, ‘The Eruption Of
Vesuvius And Its Implications For The
Early Roman Amphora Trade With
India’, Transport Amphorae And Trade In
The Eastern Mediterranean, Acts Of The
International Colloquium At The Danish
Institute At Athens, 2002, S. 441–450.

5