tc cumhuriyet üniversitesi tıp fakültesi aile hekimliği anabilim dalı sivas'ta ilkokul çağındaki çocukla

54 Pages·2015·1.44 MB·Turkish

T.C.
CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI

SİVAS’TA İLKOKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA VE
AİLELERİNDE OBEZİTE PREVALANSI

Dr. Sevgi ATEŞ
UZMANLIK TEZİ

PROF. DR. Yeltekin DEMİREL
Danışman Öğretim Üyesi

SİVAS
2015
Bu tez, Cumhuriyet Üniversitesi Senatosu’nun 10.02.2010 tarih ve 2010/12
sayılı kararı ile kabul edilen Tez Yazım Kılavuzu’na göre hazırlanmıştır.
ii

ONAY SAYFASI

Bu tez, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tez Yazım Kurallarına uygun
olarak hazırlanmış ve jürimiz tarafından Aile Hekimliği Anabilim Dalı’nda uzmanlık
tezi olarak kabul edilmiştir.

İMZA

Prof. Dr. Yeltekin DEMİREL

Doç. Dr. Sulhattin ARSLAN

Yrd. Doç. Dr. Ramazan TETİKÇOK

Bu tez, 04/12/2014 tarih ve 2014/7 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile
belirlenen ve yukarıda imzaları olan jüri üyeleri tarafından kabul edilmiştir.

Tıp Fakültesi Dekanı
Prof. Dr. Okay Bulut
iii

TEŞEKKÜR

Bu tez çalışmasını gerçekleştirirken;
yardımlarını, bilgi ve deneyimini esirgemeyen tez danışmanım ve değerli
hocam sayın Prof. Dr. Yeltekin DEMİREL’e,
uzmanlık eğitimim boyunca birlikte çalıştığım, tecrübeleriyle her zaman
destek olan uzman olmuş arkadaşlarım Dr.Selman Erturhan ve Dr.Pınar Kalpakçı’ya,
çalışmalarım sırasında maddi ve manevi olarak yanımda olan çok değerli
asistan arkadaşlarıma,
hemşiremiz Aysun Biçer’e,
tezimin her aşamasında yardımlarını esirgemeyen, sabır ve anlayış göstererek
bu süreci kolaylaştıran sevgili eşim Muhammed Ateş’e,
varlığıyla hayatımıza anlam katan, biricik oğlumuz Ali Ömer’e,
bugüne kadar emekleriyle hayatımı şekillendiren, sevgilerini her zaman
hissettiğim canım aileme
teşekkür ederim…

Dr. Sevgi ATEŞ
Sivas - 2015
iv

ÖZET
Sivas’ta İlkokul Çağındaki Çocuklarda Ve Ailelerinde
Obezite Prevalansı
Dr. Sevgi Ateş
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi
Sivas
2015

Bu çalışmada amacımız; Sivas ili merkeze bağlı ilkokullarda eğitim gören
öğrenciler arasındaki obezite prevalansını tespit etmek ve obezite ile ilişkili ailesel ve
çevresel faktörleri araştırarak bu konuda farkındalık yaratmaktır. Böylece önemli ve
önlenebilir bir halk sağlığı sorunu olan obezite ile mücadeleye katkı sağlamaktır.
Çalışmamızda; 17 Nisan 2014-17 Haziran 2014 tarihleri arasında, Sivas
merkeze bağlı 8 ilkokulda, 2013-2014 eğitim öğretim yılında 1, 2, 3 ve 4. sınıflarda
eğitim gören 307 kız ve 309 erkek, toplam 616 öğrencinin boy ve kilo ölçümleri
yapıldı. Öğrencilere aileleri tarafından doldurulmak üzere dağıtılan anketler
aracılığıyla, aile bireylerinin boy ve kilo değerleri ile obezite için risk oluşturabilecek
faktörler sorgulandı. Boy ve kilo değerleri WHO ANTHRO Plus Programı’na
girilerek, yaşa göre beden kitle indeksi Z-skor değerleri hesaplandı ve Dünya Sağlık
Örgütü referans değerlerine göre sınıflandırıldı.
Çalışmaya katılan 616 öğrencinin 1’i (%0.2) çok zayıf, 3’ü (%0.5) zayıf, 430’u
(%69.7) normal, 120’si (%19.5) fazla kilolu, 62’si (%10.1) obezdi. Öğrencilerin
beden kitle indeksi Z-skor sınıflaması ile; evde yaşayan kişi sayısı, ailenin çocuk
sayısı, anne, baba, kardeş obezite durumu, anne ve baba obezite durumu, anne eğitim
durumu, baba eğitim durumu, anne çalışma durumu, ailenin aylık gelir düzeyi
karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu (p<0.05). Yaş, cinsiyet,
okula gidiş şekli, spor yapma durumu, uyku süresi, dışarda oyun oynama, televizyon
izleme, bilgisayar kullanma süreleri, sabah kahvaltısı yapma durumu, bazı yüksek
kalorili besinleri tüketme sıklığı ile beden kitle indeksi Z-skor sınıflaması arasında
istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05).
v

Sonuç olarak, aile bireylerindeki obezite varlığı, çocuklarda obezite sıklığını
arttıran önemli bir etkendi. Ailesel obezite, genetik etkenler ve ailedeki benzer
beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarından kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenle
obez veya fazla kilolu bir bireyi tedavi ederken, ailedeki diğer bireyler de
sorgulanmalı ve aile yaşam tarzı değişikliği için yönlendirilmelidir.
Anne-baba eğitim düzeyi ve ailenin aylık gelirinin artması ile obezite
sıklığının arttığı görülmektedir. Yani sosyoekonomik düzey arttıkça çocuklarda
obezite de artmaktadır. Beklenenin aksine fiziksel aktivite, televizyon, bilgisayar
karşısında geçirilen süre ve tüketilen yüksek kalorili yiyecekler ile obezite
sıklığındaki artış ilişkili bulunmamıştır (p>0.05).
Obezite ile mücadele etmek için, toplumun en küçük parçası olan aileden
başlanmalı ve bireylere çocukluk çağından itibaren düzenli fiziksel aktivite ve
sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılmalıdır.
Anahtar kelimeler: obezite, çocukluk çağı, risk faktörleri, aile, Sivas
vi

ABSTRACT
The Prevalence of Obesity in Sivas Among The Children at The Age of Primary
School and Their Families
Dr. Sevgi ATEŞ
Cumhuriyet University Faculty of Medicine
Sivas
2015

In this study we aimed to detect the prevalence of obesity among the students
who are studying at primary schools in central Sivas and to create an awareness of
the environmental and family based factors related with obesity. Thus, this study
aims to contribute to the struggle with obesity which is an important and preventable
public health disorder.
In our study, heights and weights of 616 students (307 females and 309 males)
who are studying at levels 1, 2, 3 and 4 in eight of the primary schools of Sivas were
measured in between 17th of April 2014 and 17th of June 2014. Through the
questionnaires which were distributed to the students for them to make their families
fill them, the heights and weights of the family members and the factors which can
be a risk for the obesity were investigated. The values of the heights and the weights
were entered to the program called WHO Anthro plus; Z scores of the body mass
index according to age were calculated; and they were clustered according to the
reference values of world health organization.
Among 616 students who participated to the study 1 of them (0.2%) was found
underweight; 3 of them (0.5%) were found underweight; 430 of them (69.7%) were
found normal; 120 of them (19.5%) were found overweight; and 62 of them (10.1%)
were found obese. Statistically meaningful relationships were detected when the Z
score clustering of the students’ body mass index and number of the households,
number of the kids in the family, obesity situation of parents or siblings, obesity
condition of the parents, mother’s education level, father’s education level, mother’s
vii

working condition, family’s monthly income level were compared one by one. Age,
gender, the way of going to the school, making sports, duration of the sleep, duration
of playing outside, duration of watching television and computer usage, having
breakfast, frequency of consuming some of the high calorie foods were not found
statistically related with the Z scores.
As a result, the presence of obesity among the members of the family is found
an important factor which increases the frequency of being obese among children.
Obesity in family can be rooted from genetic factors and; similar eating and physical
activity habits. Therefore, when an obese or an overweight individual is treated, the
members of his/her family should also be investigated and some changes in life style
of the family should be recommended.
When parent’s education level and family’s monthly income level increases
frequency of obesity is also seen increased. That means, when socio-economic level
increases frequency of obesity among children increases. Physical activity, time
spent with television and computer, and consuming high calorie food were not found
correlated with the increase of the obesity frequency (p>0.05).
To struggle against the obesity, family which is the smallest core of the society
should be the starting point and individuals should be learnt a habit of regular
physical activity and healthy eating from their childhood.
Key words: obesity, childhood, risk factors, family, Sivas
viii

İÇİNDEKİLER
ONAY SAYFASI ..................................................................................................... ii
TEŞEKKÜR ........................................................................................................... iii
ÖZET ................................................................................................................... .iv
ABSTRACT .......................................................................................................... vi
İÇİNDEKİLER...................................................................................................... viii
SİMGELER ve KISALTMALAR ................................................................................. x
TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................. xi
1. GİRİŞ ve AMAÇ ................................................................................................. 1
2. GENEL BİLGİLER ................................................................................................ 2
2. 1. Obezitenin Tanımı ve Sınıflandırılması .................................................... 2
2. 2. Obezite Prevalansı ................................................................................. 3
2.2.1. Dünyada Obezite Prevalansı ................................................................................ 3
2.2.2. Türkiye'de Obezite Prevalansı ............................................................................. 4
2. 3. Çocukluk Çağı Obezitesinin Nedenleri .................................................... 5
2. 3. 1. Genetik Etmenler ............................................................................................... 5
2. 3. 2. Yaş ....................................................................................................................... 5
2. 3. 3. Çevresel Etmenler ............................................................................................... 5
2. 3. 4. Fiziksel Aktivite Eksikliği ...................................................................................... 5
2. 3. 5. Beslenme Alışkanlıkları ve Diyet Etmenleri ......................................................... 6
2. 4. Obezitenin Ölçüm Yöntemleri .................................................................. 6
2. 5. Obezitenin Sağlık Üzerine Etkileri ............................................................ 7
2. 6. Çocukluk Çağı Obezitesinde Tedavi .......................................................... 8
2. 6. 1. Diyet Tedavisi ...................................................................................................... 9
2. 6. 2. Egzersiz Tedavisi.................................................................................................. 9
2. 6. 3. Davranış Tedavisi ................................................................................................ 9
2. 6. 4. İlaç Tedavisi ....................................................................................................... 10
2. 6. 5. Cerrahi Tedavi ................................................................................................... 10
ix

3. GEREÇ ve YÖNTEM ......................................................................................... 11
3. 1. Etik Kurul İzni ........................................................................................ 11
3. 2. Katılımcıların Seçimi .............................................................................. 11
3. 3. Verilerin Toplanması ............................................................................. 11
3. 4. İstatistiksel Analiz ................................................................................. 13
4. BULGULAR ..................................................................................................... 14
5. TARTIŞMA ...................................................................................................... 26
6. SONUÇ VE ÖNERİLER ...................................................................................... 32
7. KAYNAKLAR ................................................................................................... 34
8. EK .................................................................................................................. 39
EK Çalışmanın Anketi