tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı satın alma kararlarında ...

105 Pages·2007·1.95 MB·Turkish

T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

SATIN ALMA KARARLARINDA TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİ
VE MENŞE ÜLKE ETKİSİNİN ROLÜ

Emin Sertaç ARI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2007
T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

SATIN ALMA KARARLARINDA TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİ
VE MENŞE ÜLKE ETKİSİNİN ROLÜ

Emin Sertaç ARI

DANIŞMAN: Doç. Dr. Canan MADRAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2007
i

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne,
Bu çalışma, jürimiz tarafından İşletme Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ
olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Doç. Dr. Canan MADRAN
(Danışman)

Üye: Prof. Dr. Serap ÇABUK

Üye: Doç. Dr. Harun ARIKAN

ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
........./...../.....

Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVAŞ
Enstitü Müdürü

NOT: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin,
çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir
ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
ii
ÖZET
SATIN ALMA KARARLARINDA TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİ
VE MENŞE ÜLKE ETKİSİNİN ROLÜ
Emin Sertaç ARI
Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı
Danışman: Doç. Dr. Canan MADRAN
Kasım 2007, 92 sayfa
Bu çalışmanın amacı, uluslararası yazında çok çalışılmış olmasına rağmen,
Türkiye’de az çalışma alanı bulmuş olan menşe ülke ve tüketici etnosentrizmi
kavramlarını irdelemek ve Türkiye’den seçilen bir örnek üzerinde test etmektir.
Burada amaç, menşe ülke ve tüketici etnosentrizmi yazınına da kültürel
anlamda bir çeşitlilik kazandırmaktır.

Çalışmanın ilk bölümünde menşe ülke etkisi; ikinci bölümünde de tüketici
etnosentrizmi kavramları ele alınmış, yazından örneklerle geniş bir biçimde
sunulmuştur. Buna göre tüketici etnosentrizmi, yabancı ürün satın almanın
uygunluğunu tartışan ve yerli ürün satın alma güdüsü veren bir kavramdır.
Menşe ülke etkisi ise, “bir ürünün ait olduğu ülkenin, tüketicilerin karar ve satın
alma davranışları üzerindeki olumlu ya da olumsuz etki” şeklinde tanımlanabilir.

Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, Çukurova Üniversitesi mensupları üzerinde
yapılan uygulamanın sonuçları sunulmuştur. Üniversite mensupları arasında
idari personelin ve akademisyenlerin, öğrencilerden farklı olarak daha fazla
etnosentrik eğilim gösterdikleri bulunmuştur. Etnosentrizm düzeyleri ile
demografik değişkenler arasındaki ilişkinin de, literatürü desteklediği
görülmüştür. Yani kadınlar, daha yaşlılar, daha düşük gelirliler daha yüksek
düzeyde etnosentrik bulunmuştur. Sonuçlar, genel anlamda yazındaki genel
beklentileri desteklemekle birlikte, beklenmeyen bazı bulgularla da
karşılaşılmıştır.
iii
Anahtar Kelimeler: Menşe Ülke Etkisi, Tüketici Etnosentrizmi, Milliyetçilik,
Satın Alma Kararı
iv
ABSTRACT
THE ROLE OF CONSUMER ETHNOCENTRISM
AND COUNTRY OF ORIGIN EFFECT
ON PURCHASE DECISION
Emin Sertaç ARI
Master Thesis, Department of Business Administration
Supervisor: Assoc. Prof. Canan MADRAN
November 2007, 92 pages
The purpose of this study is, to test the country of origin and consumer
ethnocentrism concepts on Turkish consumers; that have been studied little in
Turkey but vastly in the international literature. The aim is to put a cultural
diversity to the country of origin and consumer ethnocentrism literature globally.

In the first part of the study, the country of origin concept; and in the second
part, the consumer ethnocentrism concept is examined and presented vastly
with examples of the related literature. With reference to this, consumer
ethnocentrism is a concept that discusses the appropriateness of purchasing
foreign products and gives motivation of purchasing domestic products. Country
of origin effect can be described as “the positive or negative effect of a country
that a product belongs to, over the consumers’ decision and purchase
behaviors.”

In the third part of the study, the results of the application, that was
accomplished on the members of Çukurova University, is presented. It has
been found that, different from the students, the administrative personnel and
the academics show a higher ethnocentric tendency among the university
members. The relation between the levels of ethnocentrism and the
demographic characteristics has been found supporting the literature. Namely,
the women, the elders and the lower earners have been found higher
v
ethnocentric. The results generally support the expectations deriving from the
literature; however, some unexpected findings are encountered.

Keywords: Country of Origin Effect, Consumer Ethnocentrism, Nationalism,
Purchase Decision
vi
ÖNSÖZ
Bu tezin meydana gelmesinde her zaman, titizlikle bana yol gösteren ve
yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Canan
MADRAN’a, sevgi ve teşekkürlerimi sunarım.

Çalışma sırasında katkılarını ve değerli fikirlerini aldığım, sayın hocalarım ve
sevgili jüri üyelerim Prof. Dr. Serap ÇABUK ve Doç. Dr. Harun ARIKAN’a
teşekkürü bir borç bilirim.

Tez konumun temellerini atan ve beni bu konuda çalışmaya sevk eden,
uzaklardaki danışmanım Carmen Escriba Perez’e ve uzaklardaki saha
çalışmamda yardımlarını benden esirgemeyen Catalina, Wendy, Angelica,
Diana ve Jhymmy’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

İlk günden bu yana beni her zaman destekleyen, teşvik eden; varlıklarını her
zaman yanımda hissettiğim, canım anneciğim Nesrin ARI’ya ve sevgili
babacığım Mustafa ARI’ya sevgi, saygı ve şükranlarımı sunarım.

E. Sertaç ARI

Kasım 2005

Adana
vii
İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET……………………………………………………………………… ii
ABSTRACT.……………………………………………………………… iv
ÖNSÖZ…………………………………………………………………… vi
TABLOLAR LİSTESİ…………………………………………………… ix

ŞEKİLLER LİSTESİ………..…………………………………………… xi
GİRİŞ……………………………………………………………………... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
MENŞE ÜLKE ETKİSİ 5

1.1. Menşe Ülke Etkisi Kavramı………………………………………... 5
1.2. Menşe Ülke Etkisinin Nedenleri………………………………….... 7
1.3. “Üretim Yeri” - “Menşe Ülke” Farkı……………………………….. 8
1.4. Tüketici Davranışlarında Menşe Ülke Etkisinin Rolü………….... 11

İKİNCİ BÖLÜM
TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİ 22

2.1. Etnosentrizmi Kavramı……..……………………………………… 22
2.2. Tüketici Etnosentrizmi……………………………………………… 23
2.3. Tüketici Etnosentrizminin Nedenleri……………………………… 24
2.4. CETSCALE’in Geliştirilmesi..……………………………………… 28
2.5. Menşe Ülke – Tüketici Etnosentrizmi İlişkisi……..……………… 29
viii

Sayfa
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜKETİCİ SATIN ALMA KARARLARI ÜZERİNE MENŞE ÜLKE
VE TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİNİN ETKİSİ;
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ’NDE BİR UYGULAMA 31

3.1. Araştırmanın Amacı………………………………………………… 31
3.2. Araştırmanın Kısıtları….…………………………………………… 32
3.3. Araştırmanın Ön Çalışması..……………………………………… 32
3.3.1. Örneklem Seçimi……………………………………………… 32
3.3.2. Örneklemin Demografik Yapısı……………………………… 33
3.3.3. Güvenilirlik Analizi…….……………………………………… 36
3.3.4. Anket Sorularının Analizi…….……………………………… 37
3.3.5. Etnosentrizm / CETSCALE Analizi….……………………… 39
3.4. Araştırma Modeli ve Hipotezler…………………………………… 41
3.5. Örneklem Seçimi…………………………………………………… 45
3.6. Anketlerin Hazırlanması…………………………………………… 50
3.7. Verilerin Analizi ……………………………………………………… 51
3.7.1. Örneklemin Demografik Dağılımı…………………………… 51
3.7.2. Güvenilirlik Analizi…….……………………………………… 56
3.7.3. Anket Sorularının Analizi…….……………………………… 58
3.7.4. Etnosentrizm / CETSCALE Analizi….……………………… 60
3.7.5. Hipotez Testleri.……………………………………………… 63
Hipotez 1……...……………………………………………… 64
Hipotez 2……………………………………………………… 65
Hipotez 3……………………………………………………… 66
Hipotez 4……………………………………………………… 72
Hipotez 5……………………………………………………… 74

SONUÇ…………………………………………………………………… 77
KAYNAKÇA……………………………………………………………… 79
EKLER……….…………………………………………………………… 88
ÖZGEÇMİŞ…….………………………………………………………… 92