tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü eğitim bilimleri anabilim dalı aile içi şiddet ve

93 Pages·2009·0.7 MB·Turkish

T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

AİLE İÇİ ŞİDDET VE ÖFKE İFADE TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
İNCELENMESİ

Mehmet GÖK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2009
T.C.
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

AİLE İÇİ ŞİDDET VE ÖFKE İFADE TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
İNCELENMESİ

Mehmet GÖK

Danışman:Prof. Dr. Banu İNANÇ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2009
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne,

Bu çalışma, jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı’nda YÜKSEK
LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Prof. Dr. Banu İNANÇ
(Danışman)

Üye : Yard. Doç. Dr. Fulya CENKSEVEN ÖNDER

Üye : Yard. Doç. Dr. M. Sencer ÖZSEZER

ONAY
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
…./…./ 2009

Doç. Dr. Azmi YALÇIN
Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullan ılan özgün ve ba şka kaynaktan yap ılan bildiri şlerin, tablo,
çizelge, şekillerin kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
i

ÖZET
AİLE İÇİ ŞİDDET VE ÖFKE İFADE TARZLARI ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
Mehmet GÖK
Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
Danışman: Prof. Dr. Banu İNANÇ
Eylül 2009, 80 Sayfa

Bu araştırmanın amac ı aile içi şiddet ile öfke ifade tarzlar ı aras ındaki
ilişkiyi incelemektir.

Araştırmanın örneklemini 14-18 ya ş grubu aras ında yer alan ö ğrenciler
oluşturmuştur. Öğrencilerin aile içi şiddet görüp görmediklerini belirlemek için
Aile İçi Durum Anketi uygulanmış; öğrencilerin öfke ifade tarzlarını tespit etmek
için de Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen
bulgularda lise ö ğrencilerinin aile içinde şiddet ya şama ya da ya şamama
durumlarındaki sürekli öfke ve öfke ifade tarzları cinsiyete ve sınıf düzeyine göre
incelenmiş ve bazı anlamlı farklılıklar olduğu saptanm ıştır. Öğrencilerin Sürekli
Öfke ve Öfke İfade Tarzları Ölçeği alt ölçeklerinden aldıkları puanlar cinsiyetlere
göre farklılık göstermemektedir. Aile içinde şiddet yaşayan ergenlerin aile içinde
şiddet ya şamayan ergenlere göre Öfke Kontrol alt ölçeğ i hariç di ğer alt
ölçeklerden (Sürekli Öfke, Öfke İçe, Öfke D ışa) yüksek puanlar ald ıkları
görülmüştür. Aynı zamanda ergenlerin s ınıf düzeylerine göre Sürekli Öfke alt
ölçeğinden aldıkları puanlar arasında da anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Aile, Aile İçi Şiddet, Ergenlik, Öfke, Öfke İfade Tarzları.
ii

ABSTRACT
AN INVESTIGATION BETWEEN DOMESTIC VIOLENCE AND
STYLE OF ANGER-TRAIT
Mehmet GÖK
Master Thesis, Department of Educational Sciences
Supervisor: Prof. Dr. Banu İNANÇ
September 2009, 80 Pages

The purpose of this study is to invastigate between domestic violance and anger-
trait styles.

The sampling of resarch is consisted students whoose age between 14 and 18. To
determine was Domestic Sitoation Survey with the students whether expose to domestic
violonce or not; State Trait Anger Scale was used to determine their anger expression
styles. Obtaining findings shows that high school students who expose to domestic
violance or not anger and anger expression style in case of continuous gender and class;
some significant differences were found. Subscale scores at anger and anger expression
scale shows that there are no diffrences according to gender. The adoslecents who
expose to domestic violance had high scores from anger inward, anger out and anger
trait subscales except anger control subscale according to other adolescents who don’t
expose to domestic violance. At the same time there was a significant difference on the
trait anger subscale scores according to their scores.

Keywords: Family, Domestic Violence, Adolescence, Anger, Anger Trait Styles.
iii

ÖNSÖZ
Bu çalışmada aile içi şiddet ve öfke ifade tarzlar ı arasında anlamlı bir faklılığın
olup olmadığı araştırılmıştır.

Çalışmanın planlanmasında ve gerçekleşmesinde birçok kişinin katkısı olmuştur.
Çalışma boyunca titiz incelemeleri ve dikkatli yönlendirmeleriyle her zaman beni
destekleyen tez danışmanım Prof. Dr. Banu YAZGAN İNANÇ’a, jüri üyeleri Yrd. Doç.
Dr. Fulya CENKSEVEN ÖNDER ve Yrd. Doç. Dr. Sencer ÖZSEZER’e, tezimin
istatistik çalışmalarına katkıda bulunan Arş. Gör. Ercüment YERLİKAYA ve Arş. Gör.
İsmail SANBERK’e, eğitim bilimlerinde görev yapan tüm hocalar ıma, tez savunmamı
izlemeye gelen dostlar ıma, araştırmaya kat ılmayı kabul eden tüm ö ğrencilere ve bu
araştırmayı destekleyen Ç.Ü. Ara ştırma Fonu’na (EF2007YL19) te şekkürlerimi
sunarım.

Çalışma boyunca bana sabır ve anlayış gösteren herkese teşekkür ediyorum. Bu
çalışmayı annem Ender GÖK’e ithaf ediyorum.

Mehmet GÖK
iv

İÇİNDEKİLER
ÖZET ………………………………………………………………………………..…..i
ABSTRACT…………………………………………………………………………….ii
ÖNSÖZ……………………………………………………………………..…………..iii
TABLOLAR LİSTESİ………………………………………………………….……viii
EKLER LİSTESİ...........................................................................................................x
GİRİŞ…………………….……………………………………………..........................1

BÖLÜM I

GİRİŞ

1.1. Problem……………………………………….……………………………….…….5
1.2. Amaç…………………………………………………………...…………….……..9
1.2.1. Alt Amaçlar………………………………………...………………….…….9
1.3. Araştırmanın Önemi ve Gerekçesi………………………………………...………10
1.4. Varsayımlar……………..……………………………………………….………...12
1.5. Sınırlılıklar………………………..……………………………….…………….…12
1.6. Tanımlar……………………………………………..…….…………………….…12

BÖLÜM II

KURAMSAL AÇIKLAMALAR VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

2.1. Şiddet İle İlgili Kuramsal Açıklamalar……………………………….……….…...14
2.1.1. Psikoanalitik Kuram ve Şiddet…….………………………….….....………14
2.1.2. Dürtü Kuramı……..…………………………….…………….……………..16
2.1.3. Şiddetin Kuşaklararası Geçişi Teorisi……………………………..……..…17
2.1.4. Akılcı Duygusal Kuram ve Şiddet …..……………………………..……....18
2.1.5. Sosyal-Bilişsel Öğrenme Kuramı ve Şiddet………………………..………19
2.1.6. Davranışçı Kuram……….……..……………………………...…..…………21
v

2.1.7. Biyolojik Kuram…….……….…….…….……………………….………….22
2.1.8. Toplumsal ve Feminist Kuram………………………………...…………….22
2.2. Öfke İle İlgili Kuramsal Açıklamalar………………………………………...……23
2.2.1. Davranışçı Kuram………….……….…….......................................……….23
2.2.2. Sosyal Öğrenme Kuramı…....………………………………...…...………..23
2.2.3. Varoluşçu Kuram….…………………………..……………………………23
2.2.4. Engellenme-Saldırganlık Kuramı……………………………………….…..24
2.2.5. Bilişsel-Davranışçı Kuram…….....................................................…………24
2.3. Aile İçi Şiddetle İlgili Kuramsal Açıklamalar……………………………………..24
2.3.1. Genel Sistemler Kuramı………………………………………...…………..24
2.3.2. Sosyal Kontrol Kuramı……………………………..……………………….25
2.3.3. Kaynak Kuramı……….…………………………….……..………………...25
2.4. İlgili Araştırmalar……….…………………….……………………….………..…26
2.4.1. Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar………………………………….………..26
2.4.2. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar…………………………………...……..33

BÖLÜM III

YÖNTEM

3.1. Araştırmanın Modeli…..…………………………………...………………….…...42
3.2. Evren ve Örneklem……...………………………………..………………………..42
3.3. Veri Toplama Araçları…………….………………………………………….........44
3.3.1. Aile İçi Durum Anketi……..…………………………………..…………....44
3.3.2.Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları Ölçeği………………………………....44
3.3.3. Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları Ölçeği’nin Bu Araştırma Kapsamında
Yapılan Güvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları ……………………………….45
3.3.3.1. Geçerlik Çalışmaları ………..…….………………………...…......46
3.3.3.2. Güvenirlik Çalışmaları.………..……………………….………….46
3.4. Verilerin Analizi…………………………………………………………………...47
vi

BÖLÜM IV

BULGULAR
4.1. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Sürekli Öfke Alt Ölçeğinden Aldıkları Puanlara
İlişkin Bulgular……………………………………………………………………48
4.2. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Öfke İçe Alt Ölçeği’nden Aldıkları Puanlara
İlişkin Bulgular…………………………………………………………………….48
4.3. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Öfke Dışa Alt Ölçeği’nden Aldıkları Puanlara
İlişkin Bulgular………………………………………………………………….…49
4.4. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Öfke Kontrol Alt Ölçeği’nden Aldıkları Puanlara
İlişkin Bulgular……………………………………………………………………49
4.5. Öğrencilerin Aile İçi Problem Durumlarına Göre Sürekli Öfke Alt Ölçeği’nden
Aldıkları Puanlara İlişkin Bulgular………………………………………………..50
4.6. Öğrencilerin Aile İçi Problem Durumlarına Göre Öfke İçe Alt Ölçeği’nden
Aldıklara Puanlara İlişkin Bulgular………………………………………………..51
4.7. Öğrencilerin Aile İçi Problem Durumlarına Göre Öfke Dışa Alt Ölçeği’nden
Aldıkları Puanlara İlişkin Bulgular…..……………………………………….……51
4.8. Öğrencilerin Aile İçi Problem Durumlarına Göre Öfke Kontrol Alt Ölçeği’nden
Aldıkları Puanlara İlişkin Bulgular…………………………………………….…..52
4.9. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları
Ölçeğindeki Sürekli Öfke Alt Ölçeği Puanlarına İlişkin Bulgular……………...…53
4.10. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları
Ölçeğindeki Öfke İçe Alt Ölçeği Puanları’na İlişkin Bulgular………………..…54
4.11. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları
Ölçeğindeki Öfke Dışa Alt Ölçeği Puanları’na İlişkin Bulgular……………..…..55
4.12. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları
Ölçeğindeki Öfke Kontrol Alt Ölçeği Puanları’na İlişkin Bulgular……………...56

BÖLÜM V

TARTIŞMA ve YORUM

5.1. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları..……..…...58
5.2. Öğrencilerin Aile İçi Problem Yaşama/Yaşamama Durumlarına Göre Sürekli Öfke
vii

ve Öfke İfade Tarzları ….………………………………………………………..60
5.3. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzları ……62

BÖLÜM VI

SONUÇ ve ÖNERİLER
6.1. Sonuçlar…………………………………...……………..………….……………..64
6.2. Öneriler ……..…….…………………………….………………….……………...64
6.2.1. Uygulamalara İlişkin Öneriler…..….……………………………….……....64
6.2.2. Araştırmalara Yönelik Öneriler……………………………………….…….65

KAYNAKÇA ……………………………………………………………….………....67
EKLER…………………….…………………..…..…………………………………..74
ÖZGEÇMİŞ...................................................................................................................80