TARİHİMİZ VE CUMHURİYET MUHiTTiN BiRGEN (1885-1951)

275 Pages·1997·5.016 MB·Turkish

by  Zeki Arıkan

T O • il 1 T •
••••••I• T• Torı.u••ıı.ı..
TARiH VAKFI
v
Türkiye
EkonomivkeT oplumsTaalr iVhakfı
Yayınıdır
YıldSıazr aAyrıa bacıDlaairr esi
BarbarBousl varı
8070Be0ş iktaş/İstanbul
Tel(: 021222)73 73 3- Faks(:0 21222)37 7 3 2
KapaRkes mi
İkincMie şrutiyDeötn emindMeu hittBieny
(NevaslM-iil İlsit,an b1u3l3, 0)
YayımHaa zırlayan
İsmaHialk kYıü kselen
KitaTpa sarımı
HaluTku nçay
Baskı
NumuneM atbaacılık
(021622)90 2 0 2
©TariVhak fıY urYta yınları
Mart1 997
ISBN9 75-333-065-0
ZEKİ ARIKAN
TARİHİMİCZU MHVUER İEYT
MUHiTTiNB iRGE(N1 885-1951)
TARİVHA KFYIU RTY AYINLARI
45
ProDfr Z.e kAir ıkEgaenÜ nisvietrEedseib Fiaykalütt eTasriiB hö lümüg,önrdeev­
lidSioryn.ı llpaarldıaş rmıanylakıaı nptaraği ühzie riynodğeu nrlmaışştXVtı­ır.
XVI .Y üzyılHlaamridta Sa(n1c9a8ğM8ıü) t,a rveek e İDşögnaelm İiz miBra sını
(1989), HaydÖakrt eRmü'Mşiütntü a revkeİe ş gAanlı l(a1r9ı9 k1i) tapları
yayımmlıaşntAırra.ş tırmaploağTruaı rniDıhen r giBseil,l eOtsemn,a nlı
AraşnrmÇaalğadnTa,üş r kiTyaer iAhria şnrmTaalravirheıT ,o pluTmo,p lumsal
Tarighi bdie rgiylaeyrıdmel ParnoaDfnr Z.e kAir ıkaOnsm,na lsıoy savle
ekonotmairkiO hsim,a nlı taİrkicihniMp eişlriuğtdiiö,yn eetm iİnzdmei r,in
kültdüurreulüm zue ripnladıeşkmriaı lndaae vaemt mektedir.
ÖNSÖZ
M
uhitBtiirng IeInM., e şrutvieCy uetm huriydeötn emleörnidnei n
gelfiekni ard amlarvıena dyadnı nlabriırnidİdatintr i.h Taetr avkiekç ii n­
des okla nadbıenlb laişa ldıl arıbnidoralina M nu hititimnpr,aa torluğun
çöküşdüunrüd urmaya ççıakylıoışlrş lıaaa rna,y vaebn u k onuçdaö züm­
leürr eten ksueşçaktğieınmn s ilcilbeirroiiln adrgeaönkr ülmekItIe.d ir.
Meşmtidyöente mi(n9d1e08 -19ö1ğ8r)eet nmlyiakp aİnt,t ivheTa et­
rakink'iyna rrıe smoir gaonlıa Tnan inb'aişny azayrülrığüıtvneebın u
araddear ksi tapylaazraçıne ,vi ilryearp an MuhÇiotrtumimen b,u su ola­
raMke cliMse-biu sadna'g iar miMşüttiarr.e küelnkienbn aişnı nneba ü ­
yükd ertalçearc asğeızneıMn u hittin, Aynoklaurinalu'tk nu ıtna nlar
arasıynedraa l mışBtuıarrd.aM ilMlüic aedlei'd eysteklyeayzeınl arı,
Matbuvaetİ stihbUamruamtM üdürlüğü'bnadşeaçkraıill ıış myaal­arı
nındüal,k ensiosny vaeel k onomyiökn denk ubritru mloudşe ollia rak
gördüMğeüs leTkeim sPirlo gmrıa'bnüıt ügnü cüyslaevnu muştur.
MuhitMteisnl,e Tkemis Pirlo gr'anmıTınB MM'dkea bueld ilmemesi
üzeriTünrek 'idyeeany rmıılşb,i r yabnüdyaünbk i hra yarnldıuky duğu
Rusİ htilyaalkiı'nnidina cnme elkeö,t yea ndtainc arueğtrlaeş maamka ­
cıyKlaat kasya'ya Bugaridtamkeiitş ktiinril.,İi tktlievhreaT te ra'knkiin
yudrtışınldiadkeir lieilrşikiyvllesee or nio larBaakk Üun iversiAtleis i'yle
PedagEonjsit itüpsrüi'vndadoteç eonlta rgaökr eevnldiriio lnmuebnsu ­
radaykaiş amıbneılbnla işç liız giloelruişmntaiuk rtadır.
Yurddaö ndükstoennrM ae slveeHk a lkG azetgeibsöiin emylaiy­ ı
nlairmaz asaıtnaMınu hittbiisnrü, r seo nrİaz miyre'rel eşKeoroepke ­
ratAiyfd ıİnn cMiürs taehrsOiir ltklalığıv'eMn iılnAl yid ıBnan kaıs'nın
başıgneaç mişİtzimri.r 'vdeerkiiçm alliı aşrmkıao lopeçraitltiiaifkrh imi­
zienn pasralayalfka roılşnutıu rmakİtşatdbeıe rn.iM mu htitiBni rgen'le
ilgilenTmüermk,iTy opel usmavle E konomTiakr iVahk fıi lTea rGieş ­
neMlü dürlaürğaüs ıinmdzlaaa nanT avrteia şhr iinairna ışltmırasöınn­ı
görebnip rr oijçei nydeaerl dızğaımma bna şl(a9d19ı) 3T.a rtiaşir hinin
kökeniinndei ğziammiaTznü rkiyek'odoep eraattiefşçiitnluiit kui şl­k
turanlbairrdiManunih ni tBtriigneo nl duğguönrüudk 1.9 2d6a'sno nra
Egey öresbiünydübeki a rt ıglöısmt ekroeonp eçrialtiviğekf iono peratif
bankacımliımğaırndııanMn ıu nh itotlidnus ğoun ucvuadnrıa.kB ugün
Ege Bölegs'inivneh attüakl emizsoisny vaeel k onoymaipkı sında
önembliyire tru tTaanr itşe'mienl1 l9e1yr3ıi l ıantdıalo mlımşab kilra­
liek,bt uk urulCuuşmuhniu yrdeötn enmdiyee niydaepnı latnammaas­ı
menM uhtii'tnie ns eridir.
MuhitBtiirng ekno'oipne raütziefrçyiianlzeid ykıa ğzıı tlaarraır ken
Meslgeakz etedsiizhniad lei ynadyeı mlOasnmaanns ilyıad süazle nine,
Türukl usçultuağruinghuesnle ilş ıişmtıiuknt eaa rna ştıdrimkaklaatriı­
miç ekBtuiy .a zılOasrmıanns,il yıa dsüazlek npaiı,k ukluur umTuü,r k
ulusçuluorğtuançyuıankg ıişsbıoi r unulğraarşlsaaon s yoylado atg a ­
rihçişliemrdikinay deia lrg içseiknmie omlimşa dsabı a nşaa şıgröt­ıcı
ründBüe.nb uy azılMaersılnes,ka 'rianr mış sakyufarltaarrıınldaarna k
günı şığçıınkaa rılymaarsaoırlnlaııcn ai ğnıannad iıçğbiıönmy blieir ş e
giriAşntciamçk.a lışmsaonynıı anlr,ldt aa rihaçrialseıgrni ddaeb rierk
moda halibneel yggaeey lıneninıt elioğlimnadsdeıa gn öan lrüamz ı
olmaBduıb .a kımMduahni tBtiirng eyna'şiaynma ıp,ı tdlüaşrüın,c ele­
riü zeribnidarer aştırbmuya anyııennk al enmedsoiğnroiuln a cağını
düşündÇüaml.ı şmialinkkı binö lübmöüy loercteaç yıa.kS toınb ö­
lümddeeM uhittsiönz'üienntü t imğaikma lelçeervirzniıiylnyaa errı
alamktadır.
Bu çalıbşamşalmaınng bıictıinrdiaklnam deyasarir ndeı mglöarr­ını
düğükmu ruvmey akaırnk adaşlarımöızne ldlbeieskltliereğt imneik is­
ter.iT mürkBiüyyeü Mki lMleectl Biasşik anTlaıriğşı ,M Güednüerll ü­
ğüv eİ zmMiirl Klüit ünpehsaig'önsidtnie krlkeorlia yillaıknğ dıaa n ­
mamy erionldueSr e.l İilmik nB,ü leVnartl ıTku,r aMnu şakraD,rS .a ­
bahattinE rÇdAaasğllı anÖn,z, l eYmı ldHıartıirSc,üe r meMne,h met
Ali DemirvbeHa işl Oarlt ayça'radv ıekm a tkiıçltiaenrş ıe kekdiüerrm .
ProfA.yDdrıİ.nb rahviemö oğfre nVcefiaRm zı ayeMvaaa,r viefM e de­
nyietd ergisbienndieimnçn i gereykalziı ltaırpıknı çekBiam­lerini
klı'dsaanğ laarmdı8ış Şrlu.b a1t9 9t5a rihyiindtdiieğr iymüiczie n san
Zeliha Byiadlrıgmeıl'maun rniunt amİazmm.Mi irl Klüitp ühan'ensdie,
herkesesvisene vyea rdıkmoışnZaaen l iAhbalb ae,n idme rsldeorliam­
yısıkyültaü phagniedyeem edgiüğnidlmees rökzo nuysauz ıdlearrlıe ­
yeryeükk ümçüo k göelnçiühşda efi fletBmuai rşatşitrı.br imlagniısna ­
yara aktaermıelğgmiea çsŞeıennn dKaaey s edret' eeş ekekdeümrr.Bi u
çalışmgaümnın ş ığçıınkam assaığnlıaT yüarnkTi oypel umvseEa klo -
nomiTka rViakhfı v eç alışanklaatrkıındluıaynrd ıunğamu imne ntid ile
getirmbeoyrbiçii lyor.u m
Bue sehre,şr e ydöennc Meu hitBtriigne ni'miazns ıtnaış ımaktadır.
Ben yaolnnuıçnza claı şmdaelralreıgmnieıbbk ii g rö reyveir igneet ir­
dimE.ğ ebruk itMauph,i ttyiank'tıiannr ihihmaiekzt dtyeie ğarili m ası­
nab irakzactıkkbı udlau nbuurb seanm iu tlu edecektir.
ProDf.r Z.e kAir ıkan
vii
.\1ııhBiittrign1e 9n3 0 '/arda
İÇİMDEKİLER
I.M UHİTTİBNİ RGE(N 1885-1951) 1
IIM.U HİTTİBNİ RGEVEN TARHİİMİZ 71
IITIA.R İHİMİTZA,Rİ HÇİLERİMVEİ ZC UMHURİYET
(MuhitBtiinr geMna'kianl eleri) 101
TarihiTmairzi,h çivleeCr uimmhiuzr iyet 103
OsmanKliım dir?
Mukaddime l(Jl
SemyedDeenv şirmeye 110
DevşirmTeenkianm üKlaür:Oa s man'Fdaatinh K'aed ar 115
BuS uaAlret Cıekv aVpe rebiKlaiprıikzu:l u! 120
Kı.pıkulTua'vnsuinfi ix
KapıkulUunnsuunr ları 124
KapıkulAuinluvenesA ii lHeu kuku 127
KıpıkEudleub iyatı 130
KapıkHuulkuu ku 135
KapıkulAuhnluank ı 138
KapıkulAuşnkuın 142
Kıpıkulİukntuins adiyat!
KapıkMuülluk ivyeeO tniu nC emiyİeçti ndMeekvik ii 146
Kıpıkİukltui sadiTyeaktaımünlıün 150
TürkidyeSe e'r maHyaer eketleri
TanzimaEtvtvavenelT anzimİaltıGknü nlerinde... 154
TanziimlaBeta şlaİysatni krvaeOz tltaorm Baann k... 158
SultAazniD ze vriİnmdpea ratvoeAr vlruukSp ear mayesi 162
MuharrKaenmu nnamKeısriş ısOısnmdaanİ lmıp aratorluğ1u6 7
AbdülhaDmeivtr iİnmdpea ratHoarllvkueA k v,r uSpear mayes1i7 1
MeşrutiDyeevtr iTnadnez imat 175
Kapıkİusltua,n Abnuald,o lu 178
TürTka rihAiinBtei rkMaeçs ele
KöprülüFzuaaBdtee y d'e nT ürTka rihİiznaihnAı inta
BiNro ktaTneınnv iRriicnEaid iyoruz 182
KöprülüFzuaaBdtee yd'e nİ zahRıincıEa t tiğBiimİrik zNi o ktDaa ha:
TürTka riNheidi rT?ü rkTiayrei Nheid ir? 186
TarihimİizzaihMnau htaBçi rkNaoçk tası
FuaBte yN eZ annediyor?... 189
TürKka vimleŞrairnRkioinm aİ mparatorluğu'nda O1y9n4a dıkları Rol
TürklTearr,i Yheinnvi eT azMei lletleBriirniddeinr ! 198
OsmanlıT'üdrakDneo ğru
..E.ğ eBri Bzu İ liCmü retkarGlöısğtıenrım eOyleucreska k...2 02
OnS ekizAisnıcriAd var uCpeam iyeti 206
OnS ekizAisnıcriAd var uCpeam iyeti 216
OnS ekizAisnıcriAd var uCpeam iyeti 221
OnS ekizAisnıcriOd sam anİlmıp aratorluğu 226
On SekizinciO sAmsaınİrlmdıpa a ratorluğu 232
VakaH-aiy riSyıer alaİrmıpnadraa torVlauzğiuyne ti 236
Vaka-i Hvaeyİ rmipyaer atorİlnuhğiulna li 242
TanzimNaetd ivreN eY apmaİks tiyordu? 248
TanzimDaetv riBnudrej uvaların İHmuplaurlaüt orluğ2a5 2
TarihiDmeiğzi şivyeİo nrk ılaYbüırmüıyzo r 256
DİZİN 258
x