Tablice historyczne 07. Polska od 1795 do dziś

37 Pages·11.51 MB·Polish

by  Mizerski W.

POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
ROZBIORY
Nabytki paristw zaborczych
Rosja Prusy Austria
Roz-
biór Data Powierz- Liczba Powierz- Liczba Powierz- Liczba
chnia mieszko chnia mieszko chnia mieszko
Terytorium pn.-wsch. od Pomorze Gdań., Wannia, Obszar na pd. od górnej
Dźwiny i Dniepru (Po- część Kujaw i skrawki Wisly, Podole, Ruś
5 VIII lock, Witebsk, Wielkopolski (Chelmno, Czerwona (Lwów,
I 1772 Mścislaw, Homel) oraz Malbork, Bydgoszcz, Przemyśl. Tarnopol, Belz,
Inflanty Polskie Wałcz, Radziejów) Zamość)
92 tys. km2 1,3 mln 36 tys. krn2 0,6 mln 83 tys. krn2 2,6 mln
Większość Bialorusi, Wielkopolska, Mazow-
Ukraina naddnieprzań- sze Pn., Gdańsk, Toruń.
231 ska i Podole (Mińsk, Poznań, Plock, Kujawy
II 1793 Pińsk, Żytomierz, z Włocławkiem nie uczestniczyla
Bracław)
250 tys. krn2 3 mln 57 tys. km2 I mln
J3.eszta Podola, Wolynia, Większość Mazowsza, Malopolska między Pilicą
Zmudzi. Kurlandia tereny litewskie po Nie- a Bugiem z częścią Podla-
III 24 X (Wilno, Grodno, Brześć men (Warszawa, Łomża. sia i Mazowsza (Kraków,
1795'
Lit., Łuck) Bialystok, Suwalki) Sandomierz, Radom)
120 tys. krn2 1,2 mln 48 tys. km2 1,0mln 47 tys. krn2 1,5 mln
Razem (1795) 462 tys. krn2 5,5 mln 141 tys. km2 2,6 mln 130 tys. km2 4,1 mln
Wg podzialu 59 I tys. krn2 80 tys. km2 81 tys. krn2
z 1815
a _ ostateczna konwencja podpisana w Petersburgu 26 I 1797
Ludność Polski pod zaborami (tys.)
Terytorium 1820 1846 1870 1897 1911
Królestwo Polskie 4150 4867 6079 9402 11914
Galicja 4500 4876 5492 7047 8082
Wlk. Ks. Poznańskie 1070 1364 1570 1848 2124
Pomorze Gdańskie (800) 1019 1304 1517 1713
Górny Śląsk 687 987 1288 1772 2228
Razem (11200) 13113 15773 21568 26051
Monarchowie paristw zaborczych
Rosja Prusy (od 1871 Niemcy) Austria, nast. Austro-Węgry
Katarzyna II (1762-96) Fryderyk II Wielki (1740-86) Maria Teresa (1740-80)
Pawel I (1796-1801) Fryderyk Wilhelm II (1786-97) Józef 11(1765-90)
Aleksander I (1801-25) Fryderyk Wilhelm III (1797-I 840) Leopold II (1790-92)
Mikolaj I (1825-55) Fryderyk Wilhelm IV ( 1840-6 I) Franciszek II (1792-1835)
Aleksander II (1855-8 I) Wilhelm I (1861-88) Ferdynand (1835-48)
Aleksander III (188 1-94) Fryderyk III (1888) Franciszek Józef (1848-I 916)
Mikolaj II (1894-1917) Wilhelm II (1888-1918) Karol I (1916-18)
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
STATUS PRAWNY ZIEM POLSKI POD ZABORAMI
Nazwa K Okres Status prawny Samorząd, uwagi
Część Rosji Nowy podzial administracyjny (gubernie),
Zabór R 1772- zachowanie systemu oświaty i części samo-
rosyjski 1812 rządu szlacheckiego (sądy), zachowanie
prawa litewskiego
Zabór 1772- Część Prus (nowe Próby pozyskania chlopów i (początkowo)
P prowincje) szlachty. reforma administracyjna, slaba
pruski 1807
germanizacja
Zabór A 1772- Część monarchii Silna germanizacja, ostry reżim polityczny,
austriacki 1809 austriackiej akcje antypolskie i antykościelne
Monarchia konsty- Własne wojsko (liczne), dwuizbowy sejm (0-
Księstwo F 1807- tAuucgyujnsat z(F dryyndaesrytiik gszreacnhicnzeo (nzen kieosmiepneiete nnicejwe)o, lsi ąodsoowbniistcetj wcoh lpoo-w-
Warszawskie 15
Wettynów) pów, Kodeks Napoleona), wzory francuskie
w administracji, pelna zależność od Francji
Polączone unią perso- Dobre warunki do rozwoju gospodarki
Królestwo 1815- nalną z Rosją. Pelna i kultury, brak rusyfikacji. Oddzielne od Ro-
Polskie R 32 samodzielność wew- sji wojsko, sejm, senat, Rada Stanu (mini-
nętrzna, ograniczona strowie i doradcy); pozakonstytucyjne
w sprawach zagrano działania wlk. ks. Konstantego
Rzecz- 1815- Wolne Miasto pod Własna konstytucja, samorząd. Uprawnienia
pospolita W patronatem zabor- stopniowo ograniczane, 1846 wcielone do
46
Krakowska ców zaboru austriackiego
Zabór pruski, Część Prus Początkowo niezbyt silna gennanizacja,
w tym Wiel- P 1815- zachowująca pewną dążenie do integracji z resztą Prus, istnienie
kie Księstwo 70 odrębność (do 1831 organów samorządowych. Zaostrzenie kursu
Poznańskie urząd namiestnika) po 1831, ale w latach 40. znaczne swobody
181.'\- Praktyczny brak Silny ucisk narodowościowy (germanizacja),
Galicja A ok .• odrębności od rządy nieudolne i wyniszczające gospodarkę
cesarstwa (podatki), cenzura, represje policyjne. Pod
1867
koniec okresu złagodzenie kursu
Część Rzeszy W I. 70. silne ograniczanie odrębności
Zabór 1871- Niemieckiej zamieszkalych przez Polaków, germani-
N
niemiecki 1914 zacja, popieranie kolonistów (rolników)
niemieckich, prześladowanie katolicyzmu
Autonomia w ramach Własny sejm i rząd, autonomia w gospodar-
Galicja A 1867- Austro-Węgier jako ce i oświacie. Przywrócenie języka
1914 .. Królestwo Galicji i polskiego w administracji i szkolach. duża
Lodomerii"a swoboda życia kulturalnego
Królestwo R 1832- Prowincja Rosji z Stopniowe likwidowanie odrębności w sądo-
Polskie 63 pewną autonomią wnictwie, administracji, syst. monetarnym
Część Rosji Silna rusyfikacja wszystkich instytucji i
Kraj 1864- likwidacja ostatnich odrębności od Rosji.
Przywiślański R 1914 kPuor sreuw, cozluęcśjcii 1ow9e0 5p-r6z yzwnaróczcnene izeł jaęgzoydkzae nie
polskiego i in. ustępstwa
K - kraj dominujący (A - Austria! Austro-Węgry. F - Francja. N - Niemcy. P - Prusy. R - Rosja. W - wspólnie Au
stria. Prusy i Rosja: a - nazwa od nazw ziem i miast: Halicza i Włodzimierza
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 1795-1914
1795 III rozbiór Polski (24 X). abdykacja Stanislawa Augusta (25 XI)
1796 Centralizacja Lwowska -jedna z pierwszych organizacji niepodleglościowych
1797 Powstanie we WJoszech Legionów Dąbrowskiego
1797 Amnestia w zaborze rosyjskim, uwolnienie Kościuszki
1797 Oddzial pik. Deniski wkracza na ziemie polskie z Moldawii. rozbity przez Austriaków
1802 Legiony Polskie wysiane przez Napoleona na San Domingo (Antyle)
1805 Zalożenie (Tadeusz Czacki. Hugo KolIątaj) slynnego Liceum w Krzemieńcu
1806 Po wkroczeniu Francuzówantypruskie powstanie w zaborze pruskim
1807 Utworzenie Księstwa Warszawskiego z większości ziem zaboru pruskiego
1808 Umowa finansowa wladz Księstwa Warszawskiego z Napoleonem ( .. sumy bajońskie")
1808 Szarża polskich szwoleżerów pod Somosierrą przelamuje linie obrony Hiszpanów
walczących z najazdem napoleońskim
1809 Wojna z Austrią, powiększenie Księstwa o część zaboru austriackiego
1811 Uwlaszczenie chlopów (w dobrach prywatnych) w Prusach
1812 Proklamowanie przez sejm Księstwa Warszawskiego przywrócenia Królestwa
Polskiego
1812-14 Wojna francusko-rosyjska z udzialem dużej (l ()() tys.) armii polskiej
1815 Kongres wiedeński po klęsce Napoleona - podzial Księstwa Warszawskiego
pomiędzy zaborców, utworzenie Królestwa Polskiego w unii z Cesarstwem
Rosyjskim, powstanie Rzeczypospolitej Krakowskiej i Wlk. Ks. Poznańskiego
1816 Utworzenie Uniwersytetu Warszawskiego przez cara Aleksandra I
1817-19 Akcja germanizacyjna w zaborze pruskim
1819 Wprowadzenie cenzury prewencyjnej w Królestwie Polskim
lata 20. Początek rozwoju przemysiu wlókienniczego w rejonie Łodzi
1822-23 Rozbicie patriotycznych konspiracji filomatów i wolnomularzy w zaborze rosyjskim
1821-31 Książę Ksawery Drucki-Lubecki ministrem skarbu Królestwa Polskiego -
promowanie rozwoju gospodarczego, uporządkowanie finansów
1829 Koronacja cara Mikołaja II w Warszawie na króla polskiego
1829 Utworzenie Banku Polskiego w Warszawie
1830-31 Powstanie listopadowe w zaborze rosyjskim i wojna polsko-rosyjska
1831 Wielka Emigracja - tysiące Polaków z Królestwa opuszczają kraj
1832 Początek rządów Paskiewicza w Warszawie
1832 Zniesienie Królestwa Polskiego - ogłoszenie Statutu Organicznego (25 III), nalożenie
cel na granicy Królestwa z Rosją (skutek uboczny - rozwój bialostockiego okręgu
włókienniczego), konfiskata ok. 3000 majątków, likwidacja wielu szkół polskich
1836 Ukaz carski o rewizji tytułów szlacheckich (5/6 szlachty traci je)
1839 Stracenie w Wilnie Szymona Konarskiego
1841 Założenie przez Karola Marcinkowskiego Bazaru Polskiego w Poznaniu - ośrodka .
życia gospodarczego i politycznego
1841 Rosyjski drugim językiem urzędowym w Królestwie Polskim
1844 Powstanie Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Poznaniu
1846-48 Wystąpienia w Krakowie oraz Wiosna Ludów w zaborze pruskim i austriackim,
likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej
1848 Pierwszy numer "Czasu krakowskiego"
1848 Uruchomienie linii kolejowej warszawsko-wiedeńskiej
1849 Poznańskie włączone bezpośrednio do Królestwa Pruskiego
1850 Utrudnienia dla prasy polskiej w Poznańskiem
1851 Zniesienie granicy celnej Królestwa Polskiego z Rosją. rozwój handlu
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
1855 W Stambule podczas prób organizowania legionów polskich zmarl Adam Mickiewicz
ok. 1857 Zlagodzenie kursu w Królestwie Polskim po klęsce Rosji w wojnie krymskiej
2 pol. Wielki postęp w rolnictwie na terenie Wielkopolski, początek rewolucji przernysiowej
XIXw. na ziemiach polskich
1858 Zalożenie Towarzystwa Rolniczego w Warszawie, zniesienie stanu wojennego
1860 Pogrzeb generalowej Sowińskiej (30 VI) - początek demonstracji patriotycznych
w Warszawie
1861 Masakra wielkiej demonstracji patriotycznej w Warszawie (8 IV, 100 ofiar),
wprowadzenie stanu wojennego (14 X)
1863 Zarządzenie branki w Królestwie przez Wielopolskiego (14/15 l)
1863--ó4 Powstanie styczniowe w zaborze rosyjskim; jako rezultat - utrata resztek autonomii,
konfiskaty i wywózki
1864 Ukaz carski o uwlaszczeniu chlopów w zaborze rosyjskim
1867 Początek liberalizacji w zaborze austriackim (autonomia dla Galicji)
1869 W Krakowie ukazuje się "Teka Stańczyka" - potępienie konspiracji
1871 Początek Kulturkampfu (walka z kościolem katolickim w zaborze niemieckim)
1876 Pierwsze kólka socjalistyczne w Warszawie
1876 Zakaz używania języka polskiego w administracji i sądach zaboru pruskiego
lata 70. Repolonizacja ludności Górnego Śląska jako skutek utożsamienia atakowanego
i 80. katolicyzmu (Kulturkampf) z polskością
1879-97 .. Noc apuchtinowska" w Królestwie Polskim
lata 80. Powstawanie pod wszystkimi zaborami panii politycznych (gl. chlopskich, narodo
i 90. wych, socjalistycznych)
1885 Pelna rusyfikacja szkól elementarnych w zaborze rosyjskim
1885 "Rugi pruskie" - wydalenie z zaboru pruskiego ok. 20 tys. Polaków pochodzących
z innych zaborów
1885 W Warszawie proces Ludwika Waryńskiego. przywódcy "Proletariatu"
1886 Zalożenie w Warszawie "Uniwersytetu Latającego"
1886 Utworzenie przez Niemców Komisji Kolonizacyjnej
1891 Ograniczenie akcji germanizacyjnej za czasów następcy Bismarcka - Capriviego
1894 W zaborze pruskim utworzenie HaKaTy - organizacji popierającej niemczyznę
1901 Strajk szkolny we Wrześni
1903 Nagroda Nobla z fizyki dla Marii Sklodowskiej-Curie
1904 Rozmowy Pilsudskiego w walczącej z Rosją Japonii na temat możliwości utworzenia
tam legionu polskiego
1904 Wielka demonstracja zbrojna na Placu Grzybowskim w Warszawie (13 XI)
1905 Strajk powszechny w Królestwie Polskim ogloszony przez PPS (28 l)
1905 Ukazy cara Mikolaja" liberalizujące politykę rosyjską wobec Królestwa Polskiego
(m.in. zezwalające na przywrócenie języka polskiego w szkolach)
1905 Nagroda Nobla z literatury dla Henryka Sienkiewicza
1905-D6 Okres zamieszek, strajków, demonstracji, starć z policją i zamachów kierowanych
m.in. przez PPS
1906 Rozlam w PPS na PPS-Lewicę i PPS-Frakcję Rewolucyjną
1908 Broszura Dmowskiego "Rosja, Niemcy a kwestia polska"
1908 We Lwowie powstaje Związek Walki Czynnej - organizacja niepodleglościowa
zawiązana przez dzialaczy związanych z Organizacją Bojową PPS (m.in. Marian
Kukiel, Kazimierz Sosnkowski)
1910 Za zgodą wladz austriackich powstają organizacje strzeleckie (m.in. Lwów)
1911 Nagroda Nobla z chemii dla Marii Sklodowskiej-Curie
1912 Władze carskie wlączają gubernię lubelską i siedlecką do general-gubematorstwa w Kijowie
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
KULTURA POLSKA POD ZABORAMI
1800 Zalożenie w Warszawie Towarzystwa Przyjaciól Nauk
1817 Polol/ez g-moll, pierwsza znana kompozycja Fryderyka Chopina (1810-49)
1822 Pierwszy tom Poezji Adama Mickiewicza - początek romantyzmu polskiego
1822 Ballady i romanse Mickiewi,za
1826 Sonet)' klymskie Mickiewicza
1832 III część Dziadów Mickiewicza (części II i IV - 1823)
1832-34 Aleksander Fredro: Pan JOIviaiski, Śluby paniel!skie, Zemsta
1833 Otwarcie Teatru Wielkiego w Warszawie
1834-41 Najbardziej znane dramaty Juliusza Slowackiego: Konrad, Balladyna, Lilia Weneda,
Beniowski
1835 Nie-boska komedia Zygmunta Krasińskiego
1839-41 Pamiątki Soplicy Henryka Rzewuskiego, twórcy gawędy szlacheckiej
I pol. Rozpowszechnienie się w niektórych kręgach społecznych obyczaju stawiania
XIXw. choinki na Boże Narodzenie
1844-59 "Śpiewniki domowe" Stanislawa Moniuszki
1851 Promethidion Cypriana Kamila Norwida
1857-90 Monumentalne dzielo Oskara Kolberga - Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa,
podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka italice
1859 Pierwsze wystawienie pelnego przedstawienia Halki Stanisława Moniuszki (I I)
1860 ,,365 obiadów. .. " Lucyny Ćwierciakiewiczowej - najslynniejsza polska książka
kucharska
1862-90 Cykl obrazów Jana Matejki o tematyce historycznej
1873 Początek wspólpracy Boleslawa Prusa z pismami warszawskimi (felietony)
1884-88 Trvlogia Henryka Sienkiewicza
1887 Zmarł Józef Ignacy Kraszewski - "czlowiek-instytucja" kultury polskiej. autor ok.
600 tomów dzieł literackich (m.in. Stara baśl! 1875)
1887-89 Lalka Bolesława Prusa
1889-91 Polichromie w kościele Mariackim w Krakowie (WyspiaI1ski, Mehoffer)
1890 Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki
1892 Projekty willi w stylu zakopiańskim (Stanislaw Witkiewicz)
1893 Otwarcie Teatru Slowackiego w Krakowie
1896 Pierwsze pokazy filmowe (Kraków, Warszawa)
1896 O krasnoludkach i sierotce MaJysi Marii Konopnickiej
1896 Quo vadis Sienkiewicza (literacka Nagroda Nobla 1905)
1897 Faraon Boleslawa Prusa
1898 Cykl artykułów Artura Górskiego "Młoda Polska"
ok. 1900 Początek secesji w sztuce polskiej
1900 Krzyżacy Henryka Sienkiewicza
190 I Prapremiera Wesela Wyspiańskiego (16 III)
1902-09 Chłopi Władysława Reymonta (Nagroda Nobla 1924)
1904 "Odkrycie" przez Zenona Przesmyckiego (Miriama) twórczości Cypriana Kamila Norwida
1905 Początek dzialalności kabaretu "Zielony balonik" w cukierni Michalika w Krakowie
1908 Rota - jedna z najbardziej znanych pieśni patriotycznych (Konopnicka)
1908 Amoś pierwszy raz w Warszawie - pierwsza polska komedia filmowa
1911 W pustyni i \II puszczy Sienkiewicza - najbardziej znana polska powieść dla młodzieży
pocz. XX w. Pierwsze utwory Karola Szymanowskiego
ł9ł4 Pierwsze filmy z Apołonią Chałupiec (Polą Negri)
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
POLSKA W POCZĄTKU X/X w. / POCZĄTKU XX w.
Początek XX w.
Zagadnienie Początek XIX w.
Zabór rosyjski Zabór austriacki Zabór niemiecki
Liczba
13 mln 30 mln 7,5 mln 5,5 mln
ludno~ci
Pozycja pra-
Uprzywilejowana Uprzywilejowana Uprzywilejowana Uprzywilejowana
wna szlachty
Rola
Zdecydowanie
gospodarcza Znaczna Znaczna Znaczna
szlachty dominująca
Polożenie Przywiązanie do Wolno~ć osobista Wolno~ć oso- Wolno~ć osobista i
prawne ziemi, pańszczyzna, i uwlaszczenie od bista i uw lasz- uwlaszczenie od
chlopów brak wlasno~ci ziemi 1864 czenie od 1849 181 I
Przeważają ~redniej Przeważa drobna Przeważa drob- Silne zróżnicowanie
Struktura wielko~ci majątki wlasno~ć (dużo na wlasno~ć, du- majątkowe: bogate
szlacheckie karłowatych żo karłowatych gospodarstwa "far-
wlasno~ci (gospodarka gospodarstw gospodarstw i merskie" i liczni
ziemi
folwarczna) chlopskich) chlopów bez- pozbawieni ziemi
rolnych robotnicy rolni
Znacznie zacofane w Jedno z przodu-
Poziom stosunku do Zachodu jących w Europie
rozwoju Europy (wyjątki: Zacofane Bardzo zacofane (silne umaszyno-
rolnictwa Zulawy, czę~ć wienie, nowoczesne
Wielkopolski) techniki rolne, no-
woczesna hodowla)
Praktycznie brak Średnio Słabo Bardzo silnie
poza Górnym rozwinięty rozwinięty rozwinięty na
Śląskiem (na G. (przemysi ciężki i (górnictwo soli i Górnym Śląsku
Śląsku szybki rozwój wydobywczy w ropy naftowej, Dobrze rozwinięty
przemysiu, poza nim Zaglębiu Dąbro- przetwórswo przemysi maszyn i
nieliczne manufak- wskim i StaropoI- drewna i plodów urządzeń rolniczych
Przemysi tury wytwarzające skim Okręgu Prze- rolnych) w Wielkopolsce i na
glównie towary mysiowym, Pomorzu
luksusowe, przemysi wlókien-
górnictwo soli i 010- niczy Łodzi i Bia-
wiu, dobrze rozwinię- lostocczyzny,
te rzemioslo w Wiel- zróżnicowany
kopolsce, Gdatlsku i przemysi w
Warszawie) Warszawie)
Szkolnictwo Średnio
elementarne Slabo rozwinięte Slabo rozwinięte rozwinięte Dobrze rozwinięte
Szkolnictwo
i ~wryedżnsizee Dsloabbree w~yreżdsnziee . Slabo rozwinięte roDzwoibnrizęet e Dobrz~er erdonziwe inięte
Język Polski Rosyjski, Polski Niemiecki
nauczania po 1905 polski
Glówne kie- Poludnie
runki handlu Zróżnicowane Wschód (Rosja) (Austria, Węgry) Zachód (Niemcy)
POLSKA OD 179S DO DZIŚ
ŻYCIE POLITYCZNE W OKRESIE ZABORÓW
Polacy w cialach przedstawicielskich
Tery to-
Okres Przedstawicielstwo
rium
Ks. War- 1807-15 Senat (senatorowie dożywotni), izba poselska (60, a nas!. 100 poslów)
szawskie
Rzeczp. Zgromadzenie Reprezentantów (41 czlonków, w tym 26 z wyborów
1815-46
Krak: gminnych)
Królestwo 1815-31 Senat (senatorowie dożywotni) i izba poselska (77 poslów szlacheckich i
Polskie 51 deputowanych, także spoza szlachty)
i zabór Udzial poslów z ziem polskich w Dumie rosyjskiej (34 z Królestwa, 19 z
rosyjski od 1906 ziem wschodnich)
1817-48b Sejm stanowy galicyjski, cialo doradcze
Zabór
1861-1914 Sejm krajowy galicyjski we Lwowie (wybory w systemie kurialnym)
austriacki
od 1848 Poslowie polscy wchodzą w sklad sejmu wiedeńskiego
od 1827 Sejmy prowincjonalne (stanowe) pruskie (m.in. w Wlk. Ks. Poznańskim)
Zabór od 1853 Poslowie polscy z Wielkopolski w składzie sejmu pruskiego
pruski od 1907 Posłowie polscy z Górnego Śląska w składzie sejmu pruskiego
od 1871 Nieliczni posłowie polscy w sejmie ogólnoniemieckim
• - Rzeczpospolita Krakowska; b - wcze~niej w latach 1782. 1786, 1788
Niezależne polskie organizacje polityczne
Ugrupowanie Okres Ośrodek Program, charakterystyka Postaci Dalsze losy, uwagi
Towarzy- 1817- Organizacja młodzieżowa, na- Tomasz Przywódcy aresz-
stwo Wilno cisk na samoksztalcenie, później Zan,Adam towani i zesłani do
Filomatów ł823 więcej tematów patriotycznych Mickiewicz Rosji
Organizacja masońska stawia- Walerian Spisek wykryty, Łu-
Wolnomu- 1817- War- jąca jako jeden z gl. celów Łukasiński, kasiński 44 lata w
Nalarrosdtwowo ec 25 szawa Aodlbekusdaonwdęra P lo. lWskiie pluo dc zbleornł-em SKrewzyeżraynno w- owrigęaznieizniauto. rZawmiią zpkoiw z-
ków z kręgów wojskowych ski stania listopadowego
Młoda Pol- Francja, Związki z wolnomularstwem Szymon Spisek wykryty
ska, Stowa- 1834- Kraków, (masonerią), próby przycią- Konarski, przez władze, egze-
rzyszenie Lu- 38 zabór gnięcia ludu do sprawy naro- Seweryn kucja Konarskiego
du Polskiego ros. dowej Goszczyński w Wilnie
CZhwłioąpzsekki 184442 - kKbieeiel,s lLkeciue-- Abzamg iizatoanrcągj aas ntwoizsśourwóndka óncwihał spopopoówIw.s, tzpaarn óia- kŚcsiiąedgzi ePninoyt r Pwwiraęznzyiiw, esónkdiaacz yia znaeirs enłsaazn tioe-
Towarzy- Org. emigracyjna łącząca Wiktor Do 1848 naj silniej-
stwo Demo- 1832- dążenia do niepodległości z Heltman, sze ugrupowanie
kratyczne 62 Paryż programem reform (uwłasz- Tomasz emigracji, po 1850
Polskie czenie chłopów) Malinowski słaba aktywność
Gromady 1835- Radykalne, utopijne hasła, Stanisław Izolacja od reszty
Ludu ok. Anglia potępienie wszelkiego WorcelJ emigracji i stopnio-
Polskiego 1840 wyzysku. Do 1835 w TOP wo utrata znaczenia
POLSKA OD 1795 DO DZiŚ
Ugrupowanie Okres Ośrodek Program, charakterystyka Postaci Dalsze losy, uwagi
Niefonnalne, ale bardzo wply- książę Po śmierci ks. A.
ok. wowe ugrupowanie dążące Adam Czartoryskiego
Hotel 1831- do niepodleglości kraju jako Czartoryski, oslabienie znacze-
Lambert ok. Paryż monarchii konstytucyjnej, pro- W1adyslaw nia, ale wplyw na
1865 ponowa nie pewnych refonn Zamoyski inne środowiska
spolecznych, liczne dzialania konserwatywne
dyplomatyczne
Hasla niepodleglości narodo- Leopold Po upadku powsta-
wej, uwlaszczenie chlopów Kronenberg nia styczniowego
"Biali" i 1861- War-
jako sposób zdobycia poparcia (Biali). rozbicie obu ruchów
"Czerwoni" 64 szawa
ludu. "Cz." popierali dzialania Jaroslaw
zbrojne, "B." drogę ewolucyjną Dąbrowski
Gotowość do wspólpracy z Michal Jedno z najważniej-
Stańczycy po Galicja wzaybcohrc rąu,c nhióewch lęućd doow ymcahs,o - SBotabnrizslyańwsk i, skzoyncshe rśwraotdyowwinsykc h
krakowscy 1860
zwracanie uwagi na realia Tarnowski w Polsce
polityczne i silę państwa
Popieranie równouprawnienia Aleksander Utrata znaczenia
ok. różnych warstw w życiu spo- Święto- wobec zaostrzenia
Pozytywiści 1870- War- lecznym, propagowanie osią- chowski, kursu zaborców i
warszawscy 90 szawa gnięć gospodarczych jako naj- Boleslaw nasilenia się ru-
lepiej slużących ludowi i naro- Prus chów odwolujących
dowi się do walki klas
"Prole- 1882- War- Nieliczna organizacja dążąca Ludwik Początek ruchu socja-
tariat"a 86 szawa do obalenia kapitalizmu i Waryński listycznego i komu-
wyzwolenia robotników nistycznego w Polsce
Nielegalne partie marksistow- Róża Luk- W czasie wojny
skie. Cel: międzynarodowa semburg. 1920 większość
SDKPiLb 1893- Zabór rewolucja proletariacka, bu- Julian Mar- dzialaczy opowie-
1918 rosyjski dowa socjalizmu, kwestie na- chlewski, dziala się po stronie
rodowe uznane za nieistotne. Feliks radzieckiej.
Wspólpraca z analogicznymi Dzierżyński Organizacje te polą-
organizacjami rosyjskimi Feliks Kon, czyly się później
PPS-Lewica 1906- Zabór Maria w partię komuni-
18 rosyjski
KOSZUlska styczną
PPS-Fra- Odlam PPS uznający pierw- Tytus Podstawa ugrupo-
kcja Rewo- 1906- Zabór szeństwo dążenia do niepo- Filipowicz, wań skupionych w
lucyjna 19 rosyjski dległości przed dążeniem do Józef późniejszych latach
socjalizmu Piłsudski wokół Piłsudskiego
Od 1887 Liga Polska. Roman W następnym okre-
Na pierwszym miejscu cele Dmowski, sie - narodowa de-
Liga od Król.
narodowe, potrzeba zachowa- Jan Ludwik mokracja (endecja)
Narodowa 1893 Polskie
nia jedności, przeciwstawienie Popławski
się wynarodowieniu
Poprawa położenia chłopów, Jakub Od 1903 jako Pol-
Stronnictwo od zmiany ordynacji wyborczej, Bojko, skie Stronnictwo
Galicja
Ludowe 1895 solidaryzm społeczny Bolesław Ludowe. w 1913
Wysłouch rozłam
a _ Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Pania .. Proletariat"; b _ Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy;
c _ od 1821 jako Narodowe Towarzystwo Patriotyczne
"'O O r Ul A » O O '-l 1.0 Ul O O O N Vi,
Skutki rozbiór Polski (1795), III zaborcy w tmktacie rozbiorowym (1797) planują Królestwa wykreślenie Polskiego z map i pamięci Mikolaj I znosi sejm i wojsko kie, w polsodręb"'l koronację Warszawie, anuluje konstytucję z 1815 (na jej miejscu nie realizowany Statut Organiczny). Masowa emigracja uczestni-ków powstania, polscy żolnierze wcielani do armii carskiej, przywódcy skazani na więzienie i konfiskata katorgę; majątków i emigrantów skazC:lnych. Bezwzględne tępienie d'lżeń narodowych przez namiestnika Paskiewicza paskicwi-C,noc czowska"), od 1833 stan wojenny. Wysoka kontrybucja, obowią-zek utrzymania stacjonującego wojska carskiego, budowa twierdz cytadeli Warszawie. i w Rosyjski językiem urzędowym, redukcja na środków oświatę
E bieg Prze 27 1794 jako naczelnik oglasza akt powstania na rynku kmkowskim. III Kościuszko powszechna mobilizacja 4 IV nad Rosjanami pod Raclawicami zwycięstwo 16 IV powstanie na Zmudzi 17-18 IV garnizon rosyjski w Warszawie rozbity przez wojsko i lud 22-23 IV uwolnienie Wilna V-VI Warszawie Wilnie na targowiczanach i w samosądy 6 VI w bitwie pod Szczekocinami klęska 15 VI Krakowa przez Prusaków zajęcie VII-VIII obrona Warszawy, wybuch powstania w Wielkopolsce, Prusacy po mjdzie na Bydgoszcz odstępują Dąbrowskiego 10 X pod Maciejowicami. w niewoli rosyjskiej klęska Kościuszko 4 XI Pmgi, kapitulacja Warszawy (9 XI) rzeź 16 XI resztka wojsk kapituluje pod Radoszycami 29-30 XI 1830 spiskowcy Wysockiego Belweder, ucieczka Wielkiego atakują Konstantego. Rosjanie wyparci przez lud ze Warszawy Księcia śródmieścia II powstanie Tymczasowego, dyktatorem gen. Chlopieki (do 1811831) XRządu 25 I 1831 detronizacja Mikolaja I przez sejm 5 II amlia Dybicza wkracza do Królestwa pod 14 II Dwernickiego Stoczkiem nad jednym z korpusów rosyjskich zwycięstwo II bitwa Dybicz rezygnuje ze szturmu Warszawy 25 Olszynkę Grochowską. O III-IV pod Wawrem, Wielkim, Iganiami. powstanie na zwycięstwa Dębem sięga i za Bug Litwę IV korpus gen. Dwemickiego przekmcza Bug, by powstanie na Woly-3 wzniecić iu pod Boremlem, 27 IV zmuszony w Galicji niu, sukces w starczlożyć broń V Skrzyneckiego pozwala Dybiczowi sily, opieszalość przegrupować pomżka pod (26 V) Ostrolęką 29 VI dymisja Skrzyneckiego VII wojska Paskiewicza by od 17 przekmczają Wislę, zaatakować Warsz<l\vę zachodu VIII w Warszawie na genemlach o dymisja 15 samosądy oskarżanych zdmdę, rządu, nowy dyktator gen. Krukowiecki rozpędza opozycję 6-7 IX szturm Rosjan na i jej kapitulacja (8 IX). demoralizacja Warszawę wojsku w 5 X wojsko przechodzi do Prus, 9 X kapituluje Modlin, 2 I X pada Zamość
RODOW Przywódcy Tadeusz Kościuszko, Hugo KolIątaj, Ignacy Potocki, Jakub Jasiński, Jan August Cichocki, Jan Kiliński, Stanislaw Mokronowski. Jan Henryk Dąbrowski, ks. Józef Poniatowski Józef Chlopieki, Jan Skrzynecki. Henryk Dembiński, Jan Krukowiecki, Adam Czartoryski, Joachim Lelewel, Maurycy Mochnacki, Bonawentura Niemojowski
STANIA NA przyczyny Bezpośrednie obrony ostatecz-Chęć nie nicpo-zagrożonej dleglości. Samowola zaborców, janie armii (gen. rozbmnie Madaliński chcąc do dopuścić rozwiąza-ma garnIzonu rusza na Kmków) Lamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez wladze. o Wieść zwycięskiej Fml1cji rewolucji we i Belgii (VII-VIII 1830). mobiliza-Zarządzenia jne Mikolaja I odebm-cynia ne jako przygotowao-do interwencji na Zachudzialem Polaków. dzie z Policja na tropie sprzy-Wysockiego siężenia
POW Powstanie Kościusz-kowskie 1794 Listo-padowe 1830