Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı PDF
Preview Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı
1 L SUSffiR, tsAtsNX,, ASSUR. KANUI\X.,ART VE saDuQA FERMANI asf,vffi " ty 't SUIWER, tsAtsXL, ASSUR KANUhIT,AR$ VE Ande{f - SADUQA F'ERN/IANX Prof. Dr. MEBRURE TOSUN-Doq.Dr. K,A,DRIVU ValVag 2. Baekr ,TUNK TARiH KURUMU BASIMDVi-ANKARA Birinci baskr :1975 l9B9 i}.inci baskr : 1989 /: IqINDErcIr,nn VII 0nsiiz IX Krsaltmalar 1-18 Girig I - Hammurabi Oncegi Kanunlar 19-85 1) Urukagina Reformlan 19 -29 Metin t9 -24 24-29 Qeviri 2) uU"- dNammu Kanunlarr 30-43 Metin 30-37 Qeviri 3'.1-43 3) Ana ittiSu 44-48 Metin 44- 47 Qeviri 47 -48 4) Lipit- I5tar Kanunlan ... 49 *7r Metin 49-60 60-71 Qeviri 5) E5nu.ra Kanunlan 72-85 Metin 72-18 ?B-85 Qeviri tsBN 975-1m194-0 II- Hammurabi Kanunlan 86-217 Metin 86 - 181 Qeviri 18I-217 III- Orta Assur Kanunlan 218*259 Metin 2lB -246 Qeviri 246-259 VI suMnn BABiL assun KANUNLART aMMi-gADUQA FERMANT IY- Eski Babil Krrah Ammi-gaduqa Fermanr 260 -270 Metin 260 -266 Qeviri 266-270 Eklcr 27I -276 Yemin 277 -278 Tarafimrzdan llk veya Yeni Anlamlarr Verilen Kelimeler Z7g 0ws0z Akkad'ca Tiirkge Siizliik 290_ZA4 Sumer'ce Tiirkqe Sitzliik 305 - 314 Dizin 315-324 Tiirk Tarih'jiurumunun iinerisi ve yardrmr iizerine givi yazrsr ile yazrlmrq, birikieksikvelrnnkkanunpargasro"Hi.i'K"ounlarrdrgrnda,biitiinSumero Babil ve Assur Kanunl., iri u" Eski Eabil Fermammn sumer'ce ve Akkad" cailan Tiirkg"'y" 9"rni"it""ioi y"pttf' Qevirilerimiz dofrudan dofruya' asrl' larr olan, givi yaarh -"tioi"te dayanmaktadrr' Bizilen ewelki Fran- ,rrl", f"gifir'""n Al-"uroro'c a hattd Latince'ye yaprlmrq olan gevirilerin en .,enileri her kanunun literatiir krsmrndla t"*ildigi gibi' bunlard'an ay-rrldr[rmtz Iffi;" ;.;;;;;; ;;;terilmefe eaherlmrqtir. Bazr metin tamamlamalarr da yaprlmrqtrr. Hukuk lg"'oiluo -bir komentar yaprlmamrqur' Orsiiziiniizde kanunlann kaynak ve tarih incelemeleri yaprimrg-falcat hukuk,yiiniinilen incelemeleri gerekti[indeo faydalanrlacak aragtrrmalar aynca giisterilmiqtir' Bsousnydaal snr nbraf gmkean bsuizpdlaernr "7.t*,.r,"ittt"i g', emvuirsillecr1cnleum g,t$iribiiil)e ntl,i nb kiralidkr nvlaen a gsrtnklrrfkla no,l myreymanin, (:t#an;r't", ;y emtJinui) -oh" ,. o9f*i'-'"y"o'"lt""r""ktk k i:tUab1rm; rzteilace vllei reiltdtiir'm Yein gei baiy bnacazro igineevmirlii' lBeurinnilialen Sbuagskliaik e tt"im toy"lko"'j'oift*o t t"lg't"rig ir*iialelna-nkemlirmze lseorlilnu cbu iry esniiiz aliniglaiim dlaer r evkelennlemni gktier'' limelerin bir listesi ilAve edilmiqtir' iislfibS udmneqrf'ickeli ikvle." i Aoktk.aiidti'"c'a Bmuneutinnl eiirzee rsinaiilhe kd kuarmlmaayr qbramhrazst"r n-a" *b:ai'z.r Tbiuir ke'gseki ana dillerin ozellikl".ini miimkiin oldu[u kadar yansrtabilmek iginilir' Bu kitabrmrzla tarihqilerimize' iizellikle hukuk tarihgilerimize ve givi y.or, tu dineri iifreniJyuP"rr o-g"."1*erimize givi yazrsr ile yanlmrq biitiin (Ilitir Kaa;.. irg*i") bir araala bir kitap halinile sunmak ve kanunlaon t-"t en btiyiit miikifau olacaktr' Bize bu imkail faytlah "-"6-ioio verenTiirkTarihKurumu'nategekkiirlerimizisunma)abirborgbiliriz. Ankara, Nisan, 1973 Mesnunn Tosux ve KloniYB Y'lr'v'tq o D KNSALTMALAR. AfO Archiv fiir Orientforschung AIIWb V. von Soden, Akkadisehee Handwiirterbuch AJA American Journal of Archaeology AK Orta Agsur Kanunlan ANET Ancient Near Eastern Textg Relating to the Olcl Testameut, edited by Jamee B. Pritchard, Princetono 1950 A-n Or Analecta Orientalia AOS American Oriental Serieg Ar Or Archiv Orient6lnl Borger, Riekele, tsabyloniech-Aesyrische Lesestiicke I-III, Roma 1963 CAD 'Iho Aeayrian Dictionary of the Oriental Institute of the Uni- versity of Chicago Deimel SL I Deinel, Sumerigches Lexikon EIn Egnunna Kanunlarr GAG W. von Soden, Grundriss der Akkailischen Grammatik IIK Hammurabi Kanunlan JAOS Journal of the American Oriental Society JNES Journal of Near Eastern Studies KAV Keilschdfttexte aue Aseur verschiedenen Inhalts Kraua E.titt, Amni-saduqa Fermam Lipit-I5tar Lipit-fgtar Kanunlan MSL B. l,andeberger, Materialien zum sumerischen Lexikon OLZ Orientalistieche Literaturzeitung RA Rovue d'assyriologie et d'arohdologie oriantale RLA Reallexikon d.er Assyriologie SAKI F. Thureau-Dangin, Die sumerischen und akkaclischen Kiinigs' ingchriften (YAB I), Leipzig, 1907 TCL Textes Cuneiformes du Louwre Urkg Urukagina Reformlan ^' 1crr$sir!!d! k h Ltr ieidLitr ii,rihi: () I ! ,/ ct U? L GIRIg Sayrn Prof. Dr. Afet Inan'rn iinerisi iizerine Tiirk Tarih I(urumu Bag- kuolrS.'yuur.r ile Eski Mezopotamya kavimlerinden sumer, Babil ve Assur kaoiJl"rioio givi yazrsr ile yazrlmrq kanunlarrmn ve kanun yerine geqen adiletnamelerinin bu dillerden Tiirkqe'ye transkripsiyon ve tcrcemeleri iqi m"slektaqrmsumerolojiDoqentiDr'KadriyeYalvaqileben'Sumeroloji Profesiirii. Dr. Mebrure Tosunoa verilmigtir' $imdiye kadar bu kanunlarrn Ingilizce, Almanca, Fransrzca ve Latince gibi qegitli aliltere gevrililiklerini hatta bu arada' asrllanndan olmamakla bera' f,"" Al*ul1"",erndan Tiirkgeye ilahi, bundan elli lal tince Istanbul Dariilftnfinu Miitlerrislerinden Avram (ialanti tarafrndan gevrilmig oltlu[unu belirtmeh isteriz 1. Bu ilk terciimelerin yaprldrfr zamandanbeli flrkad'ca ve sumer'ce dil araqtrrmalarrrun ve "LexicJique" incelemelerin yardrnr ile bizim bugiinkii qevtilerimizin daha ewelki tercemelerden bir gok bakrmlardan ay'ldr$nr, gevililerimizdenfaydalananlarg6recektir.Buhugusuniinemlinoktalarralt notlarda belirtilme$e gahgrldr' Qiviyazrsrnrn,dolaysiylebuyazrileyazrlmrgtabletlerinsonyiizyrliqin. d" oklrrrlrqo, anlaqrlmasr !." iocelen-esi Miliddan iince diirdii4cii binyrlilan MilAda kadar olan bu iig diirt birr y'l gibi uzun bir zamam kapsayan yeni bir diinyayr iiniimiize sermig olmaktadu' 19' yiizyrLn baglangrcrnila Persepolis Utail"L"i hAli giiziilememig ve dolayrsiyle givi yazrsrnrn anabtarr heniiz bulunamamrgtr. Yukarila belirtti[imiz gibi bu bin yrllarn hepsi-tle Miliddan iio"" oloo yrllarilu. Bu yrllar velbu devitde yaqam4 olal llsanlal.haklsnda ve hatta bu insanlarrn kurduklan koca imparatorluklar haLkrndaki bilgimiz, bu insanlarrn brraktrllan ve toPrak altrnilan qrkarrlan ve hald grkarrlmakta olanveyo"y,liincesinekatlarhigkimeeninokuyamadr[rbiryazrileyani oi..i y"zrr. ile ya"rh belgelerin okunmasrm ve insanh$n ilgisini bekliyorilu. Igte bu son yiiz yrl igintle givi yazrsr gtiziildii' Eski Qa$ Tarihinin yalmz Incil menkabeleriod"n bilinen bu kardnlrk tlevirleri birer birer belirmefie r Hammruoli Kanunu, A, Galanti, 1925-1341; Uq Sami Yazr-r Kanun, A' Galanti Ist' l92?;AsuKanuuA'Galanti,lg33.IlammurabiKanununuA.Galanti,KbLler.Peiser lllmanca nushasrnalan Tiirkqe'ye gevirilmigtir' I ciRig 3 2 suMER BADiL assuR raNUNr,ARr vE aMMi'qADUQA FEnMANT lbmaaragrlnlaaanif unn.a iiF fbuilazog loleagtytlrialper nrb. ugY ivceli i lblyeiairyezl revscere g ilAioizsliasiLyylrrilsiioiihylotleegn ieb -suso ufnmilrlaee rrokil eoklgomineeu gilvamen ila mdnoen$ tmiingu gad riaionqlydtarur-.' koaafiitra moyralga ngv,r kebm uhrlguiitynrirti.uk lAlaertrd"da;eknn y''deoen" "i btzduanoml aakrnaila Hrialda vmaeimtt eounlra anmb' iiiy taeadmnri avMdei'yO ke'a nn9 uy' nvenena i7m l'o eyrsrnai l"ziyelimtml^e Arkeologlar bu geqmig uygarLklann kahntrlarrnr giin yiziine grkardrlar. tiinyasrnda duYulabilmigtir' Qivi yazrsr bir uzmanhk alamdrr. Hangi ilim alanrnrn menEe'ini, tarihini Eski Babil soyunun on bir krrahnrn altrncr luahve bir kanun Codex'i yazmak gerekse bunu givi yazrh kaynaklara baqvurmadan yapmak miimkiin tedvinetmigola'nH"-mo,ubi,buhiikiimdarlarrneniinliisiidiir.Buhiikme ilefiililir. Binaenaleyh, dilcilere gok i9 diigmekteilir. qiinkii bu gibi aragtrr' qu iki sebePten tlolaP vanyorruz : malor anc"k bu dilleri bilenler tarafrndan yaprlabilir. Fakat gunu da unut' Hammurabi, Mezopotamya'nrn biiyiik kiignk qehir devletlerini birer mamak lAzrmihr ki, aragtrrma ve dolapsiyle sentez yaprlacak alanlann uz' birerzaptederekso-"'o"Akt".liilkelerinibirimparatorlukhalinilebirleg. manlan ile meseli hukukgular, din tarihgileri, ziraatqiler, madenciler, zoo' ffi _i"t"rt bir hiikiimet kuran krraldrr. Asrl iiniinii, iilkesintle geger olan loglar, ve saire gibi bilir kigilerle igbirlifinden verimli sonuglar ahnabilir ve kanunlanderleyip""lu,takrgmendebunlanniizerindereformlaryaparak, bu qekilale huhuk tarihi, din tatihi, ziraat tarihi v.s. fauna ve flora gibi konu' bir kanunnAmo meydana getirmig olmasryla kazanmrgtrr' lar iizerinde aragtrrmalar ortaya grkabilir. Hammurabi'ninkesintarihihilitartrqmakonusuolmaklaberaber'biz Bu igbirli[inin en giizel iirne[ini aslmda Roma hukuku bilgini olan P. krea kronoloji,yi r talul edip, Hammurabi'nin 43 yrlhk saltanatrnr M.o. U28 Koschaker ile hocamrz Sumerolog B. Landsberger vermigtir; ve bu igbirlifinden ile 1686 yrllarr araorna yerlegtiririz' mukayeseli hukuk tarihinin en giizel iirnekleri meydana gelmiq ve bir qivi Bagkent olarak Babil bu yrllarda en parlak ilevrini yaqam4 ve Mezo' yazrsr hukuku sahasr iliye bir ilim uzmanhfr alanr ortaya grkmrqtrr' po.'.y"tarihrninhigbirdevrindeBabilqehribudereceiinemlibirroloyna. Yine Landsberger hocamrz bir yandan ziraatgrlarla igbirli[i yaparak I mamrg ve iinilerlik yup-t-'gt'"' Ilammurabi'yi biiyiik bir fatih' devlet ziraat tarihine biiyiik katlslarda bulunmuq, ayrrca Krummnagel gibi bir adamrvekanuncuott,"nmuttitken'merkezlbirdevletkuruculufuyamnda Zoolog'la i9 birlifl{nden de Fauna gibi bir eaer meydana gelmigtir 3' merkezi bir din de meydana getirdifiini siiylemek yerinde olur' hayaTtro yparanks rataltnrn bdealgne lmere yodldaunfau g irgkianr rblaun ggiibvii iy9a mzrehk tmupeltainnl,o rsine nCetolefur, gmiinukliiak' bagk1a9n0h1[-r1n9il0u2r y-rEllal"n-n'*d ab abqirg eFhrarin sorlza na rSkeuosl'otag lHara mbimlimu ratobpi luKlaunfuu nVla.n Sncrnh egil,iivni vuiul"r ve heaap lcayrtlarr gibi hukuk konusuna ait belgelere biz, givi yazrer yil"li"orraril"" "yu"rlrbulugnrdku"f"ilu'gbti'r"i'l ioBruitnstlaenli,nb ibrkiralezqrtdirailmBieigabiyiliey iikkocnliio ;reitkplainriqlea s2r'25 bilirkigileri fazla iinem vermek zorundayrz. m. yi&se^k"liyfidndueo t1 .65 g"p'odo bir stel ortaya grkmrqtrr' Bu steli L'ouvre Miize' arasrFnidloal ohgulaknunk ivlke iigkit i1e9a.i ly kiizoynruhsnu nsdoan uonldaan lgainvni ly taazrruamr ialek yvaezr lamyrrgr db eelgtmeleekr sgiininee gg itidtinirnns:irig olelardn irv.e S tia"ihiot i"iz"e riiinsdte L roelmu:rmnd1a9, ao;lramn Szaammaa$n'drna' aiidnii.itledte t adnunao er dveer olmuqtur. Bu gekilde gok eayrtla hukuk metinleri iglenmefie hazrrlanmrqtrr. iazivette duran Krral liammurabi'yi kabul ederken tasvir eililigini giiriiyoruz' Fakat l90l-2 yrhna kadar heniiz elimizde kanun veya kanunname 9e9i- Kanunlann metni 5ama5 ve Hammurabi tasvirinin altrna, anrta gepe ge.tlre ilintlen bir metin yoktu. Binaenaleyh ancak hukuk vesikatltarencnodnasnt rmuceti-olen-" [rmru*. Bu stelnin susa'ya geligi biiyiik bir ihtimalle, scheil'in tahminine kette geger olan kanunlan canlandurp tasawur eiliyoro g6re giiYle olmugtur : yapaGbiiliiryiioliirydourk .ki hukuk ve kanun kavramlan ile hukuk tafii bizim saha- Elam,hlar Babil'i istila ettikleri zaman (M.0. 120?-11?1)' b_u steli harp mrzda ijnemli bir yer iggal etmigtir a. Mezopotamya'da iigt iiste yaprlan hbuitlruranusnroclaa,r ialikma lrilpiinSyuassgrnerhnr ibnieitgiient iillmgiisgi oElmskai hBilarrblailr ?so.1y9un0u1n. 169'0 k2rdaehb uHsatmel' kazrlar, ilk zamanlar Assur krrallarrnrn saray ve kiitiiphanelerini ortaya 9r' murabi'nin iizerine gevrilmig olilu' , Hammurabikanunlannrnyazrlroltlu$ustelitegkiledeniigtlioritparga. s CCff., Dainea F iaruiinua, eMlesS aLl teI.n gM. e1z5o8p fof.ta Lmainedns bneacrghe irl'e Rr o1m4. aT a1f9e3l7 t.ler eerie EAR.RA- HUBUL $nd8n bagka, aynr yerde schi, yine iizerlerinde kanun maddeleri bulunan LU, Landsberger-Krummbiegel, 1934 Leipzig. I M. Tosun, sumer, Babil ve Assurtlularila Hukuk, Kanun ve Ailalet Kawamlan vo DBak.M.Tosun,I{ammurabi'ninToprakKanunlan-FakiilteDergieiciltxxlSayr3.4. M902' bunlarla ilgili Terimler; Belleten Cumhuriyetin 50. Yrl Sayrsr. Burada bu kavramlar aynntrlr c Y. Scheil, Memoires de la ilelegation en Perse' olarak iglenmigtir. ? Cf. Driver.Miles, The Babylonian Laws, Yol' I' S' 28' ff' cinig 4 suMr* BABiL assun KANUNr,anr vE ArdMi-gaDUQA r'ERMANT E6 49-52 Qiftqilerin borglar' 3 kiiqtik diorit fragmanr da bulmugtur. Bunlann incelenmesi souucu, bu ft $-6 Sulama ile ilgili suqlar pargalann, kanunlann bir bagka duplikat niishagrndan pargalar oldu$u sonu- ll ;;i Huyuuott,* t"yil"o* getirecegi zararlann sorumlulufu cuna vanlmrgtrr, 8 59 A[ae kesnek Scheil'in Sus'ta bulilufu kanun pargalannr ihtiva eden pargalardan bagka, S OO-L Hurmahklann balomr Eski Babil, Yeni Babil, Orta Asaur, Yeni Assur gibi gegitli devirlere ait kanun- S-K t Ev ile ilgili suslar' lann yazrh oldufu kil'tablet. fragmanlan da ele geqmigtirs. Bunlara ildve $$ -aslnda ev ile ilgili suglan bir ewelki fasrl ile birlikte say' olarak Louvre'daki llammurabi Kanunlan Stelinden en aga[r bin yrl aonra mak icab edercli- yazrlmrg olan Yeni-Babil devrine ait British Miizesinde bulunan (I3 M, 34914) 0 bir tablet iizerinde de Hammurabi Kanununun prologu bulunmakta ve daha Ticaret, ahS aeri,g: ewelkilere Dazaran qok ale$igiklikler gtistermektedir. I-T to Tiiccardan borq alma Hammurabi Kanunlarr bagta bir "prologue'n (Onaiiz) ve sonda da bir $ii$ V-rOZ 10 Biiyiik tiicoarlar namrna iq yapan kiiqiik miimessiller' ve 'oepilogue" (Sonsiiz) olmak iizere 282 kanun maddesinden ibarettii. Bu mad' bunlann karqrhkh hukuku' deleri, muhteviyatr bakrmrndan fasrllara biilmek'miimkiindiir. Ve nitekim 108-11 MeYhanecilik SS hemen hemen ayni prensipler giiziiniiade tutularak birgok kimeeler tara' S f12- NakliYe suglan findan, biiyle tasnifler yaprlmrgtrr. Kanun maddelerinin orijinal metindeki 5i fff-fe lfaciz ve borg igin inganlann rehin edilmesi srralamgr bugiinkii hukuk ilmi prensiplerine giire yaprlmrg olmryabilir. Fakat ii rzo-o Eminet vbYa tlePosito kendi devrinileki uygulama giiriigii giiziiniine ahnrrsa, belki o zaman bu srralama daha iyi anlaqrlabilir. Eolitik, oile ae miilhiYet: Kanunlann Driver-Miles, Babylonian Laws Vol. l, e. 43, v.d. a g6re srnrf- LZl Bir bag rahibeye veya evli bir kadrna iftira landrnlmasr ise bizim s. 86 da vertli['imizden daha mufassal olarak aqa[rila s 128 Evli bir kaalmrn tarifi 5 tekrar giisterilmigtir. $ 129-132 Zina 133-6 (6s6nrn yoklu$unda tekrar evlenme $$ Addhtin yerine getirilmesine kargt, iglenen suglar: 137-43 Boqanma $$ l-Z Yalan suglamalar $$$ L44-g Kiile lszlarla cinsi iligki $ 3-4 Yalancr qahitlik $ L4!&.ig llasta zevcenin balmr $ 5 Hii&miin de[igtirilmeai 150 Kocadan zeveeye hediYeler s lllL-Z Eqlerin, borg iglerinde birbirlerine yiikiinliiliikleri ss SM$iil k6e- 1ka3r gt,H iuyhsrrzchnk ,s uvgel oyra:taHrk $s 1i1ia55-3}a{ l KYToaacnkaarYnmr alaikinlirlmaiibramam eargra esrvnlidliak gayri meqru iliEkiler S 14 Qocuk kagrrma ss tsa-q zevcenin iiliimiinden sonra evlenme hediyelerinin miras $$ 15-20 Kagak kiilelere Yatakl'k $$ yolu ile gegiqi intikali $$ 2I4 Meekeue taarruz, fu1suLk 165 i"b"orlr ogol. hty"tta iken mal bafrglamasr $ 5 Yanmakta olan bir evi Ya[ma $s 1iO-l Erkek evlAtlar arasrnda veriset mes'elesi Arazi oe Ett: $ ieg-g Erkek evlAdrn mirastan mahrum edilmesi 1?0 Evlithk edinme $$ 264L Timar ve zeamet hakkrntla $ I7L4 Dul kadrnrn miilkii $$ 42-8 Qiftgilerin giirevleri $$ 175-6 Hiir kadrnlann kiilelerle evlilifi $$ 2, t9s06 2DD.r, ivGe. rW-Mieileemg,a nT, hTeh Be aLbaywleo noiaf nIl aLmawngu,r aVboi l.A gI.a iSu., 3J0o ufrfu.al of Semitic Stutlies, Yol. ?' No. ?8 +r of g: 6ba0k-,A D: ri$ve6r0'M'6il6eisB-K: $ 6?'a$69f C;L'T: $ ?0 + d'$ ?6 + C;Y'$10?: $
The list of books you might like
