Sulu ve Kuru Koşullar Altında Kışlık Buğday İçin FAO-AQUACROP Modelinin Performansının ...

13 Pages·2012·1.24 MB·Turkish

TOPRAK SU DERGİSİ, 2012; 1 (2): 119-131
Sulu ve Kuru Koşullar Altında Kışlık Buğday İçin
FAO-AQUACROP Modelinin Performansının
Değerlendirilmesi
S. Kale1, A.F.Tarı2
1Süleyman Demirel Universitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Isparta
2Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Şanlıurfa
Özet: Kısıtlı su kullanımında temel amaç, optimum bitki verimi elde edilmesinde sulama suyunu daha az ve etkin kullanmaktır.
Farklı su koşullarının verim üzerine etkilerinin değerlendirilmesinde bitki gelişme modelleri önemli bir araçtır. FAO-AQUACROP
(Ver. 3.1 plus) bitki modeli; yeterli, kısıtlı veya tamamlayıcı sulama suyu uygulamaları ile kuru koşullar altında, su tüketiminin fonk-
siyonu olarak verim tahmini yapmaktadır. AquaCrop modeli evapotranspirasyonu, bitki tarafından tüketilen su (transpirasyon) ve
toprak yüzeyinden olan buharlaşma (evaporasyon) olarak tahmin ederek, günlük biyokütle verimini hesaplarken günlük transpi-
rasyonu kullanmaktadır. Bu çalışmanın amacı; İç Anadolu Bölgesi gibi yarı kurak iklim koşullarına sahip alanlarda tam ve kısıtlı
su koşullarında kışlık buğday için verim tahmininde AquaCrop modelinin kullanılabilirliğinin test edilmesidir. Model Bala Tarım
İşletmesinde arazi şartlarında sulu ve susuz koşullar altında elde edilen buğday verileri kullanılarak değerlendirilmiştir. Model
tarafından tahmin edilen ve arazide ölçülen değerler istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Ortalama sapma (α), standart hata
(RMSE) ve model etkinlik katsayısı (E) sırasıyla, biyokütle için 1.16, 1.17 t ha-1ve 0.67 ve verim için ise 0.320, 0.326 t ha-1 ve
0.83 olarak saptanmıştır. Model tarafından kök bölgesindeki toprak nemi, bitki örtü yüzdesi ve dane verimi değerleri doğru bir
şekilde tahmin edilirken, biyokütle değerleri yüksek bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: AquaCrop, buğday verimi, su kullanım etkinliği, Bala
Evaluation of FAO-AQUACROP Model Performance for
Winter Wheat under Irrigated and Rainfed Conditions
Abstract: The main purpose of deficit irrigation is high water productivity with lesser water supplies to optimum crop yield.
Accurate crop development models are important tools in evaluating the effects of different water applications on crop
yields. The FAO-AQUACROP model (Ver. 3.1 plus) simulates attainable yields of major herbaceous crops as a function of
water consumption under rainfed, supplemental, deficit, and full irrigation conditions. AquaCrop model predicts evapotran-
spiration as plant water consumption and bare soil evaporation while calculating daily biomass yields uses daily transpira-
tion. The aim of this study; validation and testing of the AQUACROP model for winter wheat under full and deficit irrigated
conditions in semi arid condition such as Central Anatolia. Model was evaluated with crop yields which were obtained under
rainfed and irrigated condition in Bala Agricultural Enterprise fields. Model prediction and actual results were compared.
According to statistical evaluation; average deviation (α), standard error (RMSE) and modeling efficiency (E) for biomass
and for crop yield was found as 1.16, 1.17 t ha-1and 0.67 and 0.320, 0.326 t ha-1 and 0.83 respectively. Model predicted
soil water content in root zone, canopy cover and grain yields with high accuracy but biomass were predicted higher than
actual results.
Key Words: AquaCrop, wheat yield, water use efficiency, Bala
GİRİŞ
Dünya nüfusunun hızla artması nedeniyle kısıtlı sulama yöntemlerinin olması gerektiğini
endüstri ve içme suyu talebinin de artması göstermektedir (Farre ve Faci, 2009; Kipkorir,
tarım sektörüne ayrılan suyun daha etkin kulla- 2002; Pereira vd., 2002; Debaek ve
nımını gerekli kılmaktadır. Bundan dolayı tarım Aboudrare, 2004; Fereres ve Soriano, 2007;
sektöründeki kullanılabilir suyun yönetimi ve Ali ve Talukder, 2008; Behera ve Panda, 2009;
planlanması ile ilgili stratejilerin belirlenmesi Blum, 2009; Geerts ve Raes, 2009). Kısıtlı su
ulusal ve uluslararası düzeyde önemli hale koşulunda bitkinin strese girmesi ve verimin
gelmiştir (Smith, 2000). düşmesi gibi riskler olması kaçınılmaz gibi bir
durum gibi görünse de; bitkinin suya hassas
Birçok çalışma, teşvik edilen sulama teknikle- olduğu dönemlerde yeterli suyun verilmesi ve
rinden birinin, bitki gelişme dönemi boyunca daha dayanıklı olduğu dönemlerde su kısıtına
gerekli olan sudan daha az suyun kullanıldığı gidilmesi bu sorunun çözümü olarak verilebilir
1Sorumlu yazar : Sema Kale
119
E-posta : [email protected]
TOPRAK SU DERGİSİ
(Blum, 2009; Geerts ve Raes, 2009). Arazi koşulları altında toprak su dinamiğini de doğru
koşullarında farklı su uygulamalarının bitkiye bir şekilde tahmin ettiğini belirtmektedir.
olan etkisinin incelenmesi çoğu zaman pahalı
ve iş gücü gerektirmektedir. Bu gibi durumlar- Bu çalışmanın amacı; İç Anadolu Bölgesi gibi
da kısıtlı sulama stratejilerinin geliştirilmesi ve yarı kurak iklim koşullarına sahip alanlarda
irdelenmesinde bilgisayar modellerinin kullanı- sulu ve kuru koşullarda kışlık buğday için verim
mı oldukça faydalıdır (Zairi vd., 2000; Kipkorir tahmininde AquaCrop (Ver. 3.1 plus) modeli-
vd., 2001; Lobell ve Ortiz-Monasterio, 2006; nin kullanılabilirliğinin test edilmesidir.
Benli vd., 2007; Heng vd., 2007; Lorite vd.,
2007; Pereira vd., 2009; Blum, 2009; Geerts MATERYAL VE METOT
ve Raes, 2009). Deneme, Ankara Bala Ovası sınırları içerisin-
de yer alan (390 30'N ve 320 53'E, yükseklik
Bazı modeller, çeşitli sulama senaryolarında 927 m) Bala Tarım İşletmeleri Müdürlüğü’ne ait
verimi etkileyen farklı faktörleri de bir arada ele tarım arazisinde yürütülmüştür. Deneme alanı
alarak optimum su miktarını belirlenmede kul- olarak her biri 10 dekar olan iki büyük parsel
lanılmaktadır. Ayrıca kısıtlı su koşullarında kullanılmıştır. Araştırma alanı Şekil 1’de veril-
yüksek su kullanım etkinliğini sağlayan meka- miştir.
nizmaların açığa çıkmasına yardımcı olan fark-
lı alt modeller (Raes vd., 2006, 2009a; Geerts Araştırma yerinin toprak özellikleri
vd., 2009; Steduto vd., 2009) kullanılarak eva- Kızılırmak, Sakarya Havzaları ile kısmen
potranspirasyondan transpirasyon ve evapo- Konya Havzalarına ait topraklar üzerinde yer
rasyonun ayrımı da yapılabilmektedir. alan Ankara ili, Orta Anadolu’ya özgü tepelik
arazi görünümündedir. Bu tepelerin içinde yer
Model kullanılmadan önce kalibrasyon testleri- yer yükselerek Ankara’yı kuzeyden ve güney-
nin yapılması gerekmektedir. Bunun için den çevreleyen genç ve kıvrımlı dağlar, volka-
modeldeki çeşitli girdiler belirli sınırlar içinde nik kökenli olup bölgenin toprak özelliğine etki-
değiştirilerek araziden alınan gerçek gözlem leri büyüktür. Arazinin kuzeyi daha yüksek ve
değerleri ile karşılaştırılır ve en doğru sonucu engebeli olup güneye doğru gittikçe alçalır ve
veren parametreler elde edilmeye çalışılır düzleşir. Bu şekilde kuzeyin dağlık görünüşün-
(Addiscott vd., 1995; Power, 1993; Nain ve den güneyin dalgalı yayla ve ovalarına geçilir.
Kersebaum, 2007). Aynı zamanda modelde Yörenin büyük bir bölümünde toprak kalınlığı
kullanılan parametreler veya kodlar herhangi
bir değişiklik yapılmadan bağımsız girdi olarak
(cid:1)
kullanılır ve model çalıştırılarak modelin doğru-
(cid:1)
luğu kontrol edilir (Nain ve Kersebaum, 2007;
Andarzian vd., 2008; Salazar vd., 2(cid:1)009).
(cid:1)
FAO AquaCrop modeli, kısıtlı su koşullarında
verim, su gereksinimi ve su kullanım(cid:1) etkinliğini
tahmin etmede kullanılmaktadır (Raes vd.,
(cid:1)
2009b). Model, birçok bitki için çeşitli çevre
koşullarında (mısır, pamuk, ayçiçe(cid:1)ği, quinoa,
buğday vb.) test edilmiştir (Hsiao vd., 2009;
(cid:1)
Heng vd., 2009; Farahani vd., 2009; Garcia-
(cid:1)
Via vd., 2009; Todorovic vd., 2009; Geerts vd.,
2009, Adarzian vd., 2011). Hepsi m(cid:1)odelin bitki
verimi ve biyokütlesinin yanı sıra toprak bitki
(cid:1)
besin elementi stresinde, tam ve kısıtlı sulama
Şekil 1. Araştırma alanı
(cid:1)
(cid:1)
120
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
TOPRAK SU DERGİSİ
orta ile sığ arasında değişmektedir (Topraksu istasyonundan temin edilen deneme alanına
1972). Yine aynı kaynağa göre ilde, Kahverengi ilişkin uzun yıllık ortalama iklim verileri Çizelge
topraklar 1.714.542 ha, Kahverengi orman top- 2’de verilmiştir (DMİ, 2011).
rakları 252.345 ha, Alüvial topraklar 168.869 ha
ve Kolüvial topraklar ise 106.486 ha alan kapla- Tarımsal yapı
maktadırlar.Deneme alanına ilişkin bazı toprak Ankara ilinde tarım yapılan topraklar toplam
özellikleri analiz sonuçları Çizelge 1’de veril- arazinin yaklaşık % 48,8’idir. Bu toprakların %
miştir. 8,5’ inde sulu, % 91,5’ inde kuru tarım yapıl-
maktadır. Ankara’da hububat-nadas tarım sis-
Araştırma yerinin iklim özellikleri temi uygulanmaktadır. Ankara İlinde 901.354
Araştırma yöresi denizden uzak ve dağlarla ha alanda tarla ürünleri ekilmektedir. Bunun
çevrili olduğundan iklim tipik kara iklimidir. 807.481 ha’ı tahıldır. Bölgede 43.538 ha alan-
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı- da sebze, 4.238.977 ha alanda meyve yetişti-
dır. Günlük sıcaklık farkları oldukça yüksektir. riciliği yapılmaktadır (DİE 2002).
Bölgede ölçülen en yüksek sıcaklık 40,8 0C, en
düşük sıcaklık -21,5 0C’ dir. En sıcak aylar ise Denemede Bayraktar ekmeklik buğday çeşidi
Temmuz ve Ağustostur. Ortalama yıllık toplam kullanılmıştır. Orta Anadolu ve Geçit
yağış miktarı 398,6 mm olup, bunun büyük bir Bölgelerine uygun, kışlık buğday çeşididir.
kısmı (cid:1)kış aylarında düşer. Yıl içerisinde en Orta boylu (100-110mm), kışa dayanıklılığı iyi,
düşük yağış Temmuz ve Ağustos aylarında kardeşlenmesi orta, erkenci ve yatmaya daya-
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
görülür. nıklı bir çeşittir. Sarı pas, sürme ve rastık gibi
hastalıklara dayanıklıdır.
(cid:1)
Ankara ve yöresinde don olayı oldukça şiddetli
bir şeki(cid:1)lde seyreder. Donlu günlerin sayısı orta- AquaCrop (Version 3.1 plus) modelinin
lama 85 gündür. İlkbahar ve sonbaharın erken tanımlanması
pH EC KDK CaCO SN Sat. Hac. A(cid:1) K Bünye sınıfı
ve geç donları belli takvim günlerine rastlar. Bu FAO bitki modeli olan AquaCrop (Steduto vd.,
0
g(cid:1)ünler(cid:1)in ilkbaharda 20 N isan, s onbaha rda ise 2009 ve A ndarz iana vd., 2011), yeterli, kısıtlı
Kasım ayı içinde her gün olmas ı olasıd ır. Dolu veya tamam layıc ı su uygu lamaları ile kuru k oşul-

genellik(cid:1)le (cid:1) (cid:1)ilk(cid:1)b a(cid:1)(cid:1)harda , Nis an ve M ayıs ayla rHıancd.Aa(cid:1) lar altın d(ga ckmi- s u tüketim inin fo nksiy onu o larak
düşer. Me yve ve diğer ür ünle re za ra r ve re ce k e lCd: eK il (e%d). i lebilecek verimini tahmin etmektedir.
(cid:1) (cid:1)
irilikte ve şiddette olabilir. Bala Meteoroloji AquaCrop modeli ile ayrıca Evapotrasnpirasyonu
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
Çizelge 1(cid:1). Deneme alanına ilişkin bazı kimyasal ve fiziksel analiz sonuçları
D e rinlik pH pHE C EC KDK KDKC aCOC aCO3 TSKN SSNa t. SHata. c. AH(cid:1)a c . A(cid:1).K KsaBt ünyeB süınnıyfıe sınıfı
0 0-0,3 (cid:1) 7,91 1,128 32,64 13,25 41 22 52 1,18 116 SiCL
0,3 -0,50 7,95 0,728 35,17 12,74 39 21 50 1,15 110 CL
0,50 -1,(cid:1)80 8,12 0,697 34,29 13,21 43 23 54 1,26 79 C
DerinlikD; Toprak derinli(cid:1) i (m), E C dS m-1 ; El ektri ksel (cid:2)letken lik, KDK; K atyon De(cid:1)i(cid:3)i m Kapas itesi (me 10 0 g- 1), C aCO ; Kireç ( %),
3
TK; Tarla K apas itesi (g/g), S N; So lma Noktas ı (g/g), Hac.A (cid:1) H; aHca.Aci(cid:1)m A(cid:1)ırlı(cid:1) ı (g cm - 3()g, Kcm-:Do ymu(cid:3) ko(cid:3)ulla rdaki hidrolik iletken lik
(mm gün-1), Sat.; (cid:1)S(cid:1)(cid:12) a(cid:1)tura syon SiCL: s iltli kil li tın (%) , C L: Kil li tın (%) C : Kil ( %C:) .K il (%). sat.
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
Çizelge 2. Yöreye ilişkin uzun yıllık ortalama iklim verileri (1975 – 2010)
(cid:1) (cid:1) AYLAR Ort.
(cid:2)klim verileri
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Top.
O(cid:1)rt. sıc(cid:1)aklık oC 0,3 2,1 6,2 11,3 16,0 20,2 23,5 23,2 18,7 13,0 6,8 2,2 11,9
Max. sıcaklık, oC 4,3 6,7 11,9 17,2 22,2 26,6 30,2 30,2 26,0 19,6 12,3 6,1 17,7
Min. sıcaklık, oC -3,1 -2,0 1,1 5,7 9,7 13,1 16,1 15,2 11,9 7,5 2,3 -0,9 6,8
Y(cid:1)a(cid:1)ı(cid:3), (cid:1)mm 39,2 33,6 36,1 50,0 49,7 35,1 16,0 12,4 18,9 32,5 36,0 42,6 402,1
Ort. güne(cid:3). süresi, h 11,1 10,4 10,6 12,1 12,3 9,3 4,1 3,2 4,2 7,5 8,9 11,0 8,7
Nispi nem(cid:1)(cid:1)(cid:12), m(cid:1) m (cid:1)(cid:1)(cid:12)(cid:1) 72,0 71,0 60 58 58 50 37 35 41 57 70 79 57
Buharla(cid:3)ma, mm - - - 103,0 146,6 200,0 254,2 244,0 167 95,2 44,3 - 1255
Rüzgar hızı, m s-1 1,2 1,3 1,4 1,2 1,3 1,2 1,2 1,2 1,1 1,2 1,3 1,3 1,2
(cid:1) (cid:1) (cid:1)
(cid:1)
I III IIII I III IV IV V V V1I 21VI VII VVIII II VIIIIX IX X X XI XIX II XII
O O (cid:1) 0,3 0 2,3,1 26,,12 6,21 1,3 11,136 ,0 16,200 ,2 20,223 ,5 2233,5,2 23,128 ,7 18,173 ,0 136,0,8 6,28, 2 21,12, 9 11,9
M M 4,3 4 6,3,7 161,7,9 11,91 7,2 17,222 ,2 22,226 ,6 26,360 ,2 3300,2,2 30,226 ,0 26,109 ,6 191,62 ,3 126,,31 61,71, 7 17,7
M M 1,1 1,15 ,7 5,79 ,7 9,71 3,1 13,116 ,1 1165,1,2 15,121 ,9 11,79, 5 7,52 ,3 2,-30 ,9 -60,,89 6,8
(cid:1)
Y Y

(cid:1)
- -- -- - 103,0 1031,406 ,6 1462,060 ,0 2002,504 ,2254,2
(cid:1) 1,2 11,,23 11,,43 1,4 1,2 1,21 ,3 1,31 ,2 1,21 ,2 11,2,2 1,21 ,1 1,11 ,2 1,21 ,3 1,13, 3 11,,32 1,2
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
TOPRAK SU DERGİSİ
(ETa) oluşturan transpirasyon (Tr) ve evaporas- Sulama konusunda bitkinin büyüme dönemleri
yonunun (Ea) ayrılmasında da kullanılabilmekte- esas alınmıştır. Sulama uygulaması bitki geliş-
dir. Modelin tahmin yaparken kullandığı en me dönemlerine göre Çizelge 3’de verildiği
önemli anahtar özelliklerinden birisi yaprak alan şekilde yapılmıştır.
indeksi (LAI) yerine yeşil örtü yüzdesi (CC)
değerlerini kullanmasıdır. Su kısıtının etkisinin Toprak su içeriğinin belirlenmesi
ortaya konmasında LAI değerinin varyasyonu Topraktaki nem izlemeleri gravimetrik yöntemle
etkili olmaktadır. Bu varyasyon bitki modellerin- yapılmıştır. Bu amaçla parsel orta noktalarından
de kritik bir durum oluşturur (Duchemin vd., alınan toprak örneklerinden nem tayinleri yapıl-
2008). Bu nedenle AquaCrop modeli LAI yerine mıştır. Nem izlemeleri, 0-30 cm, 30-60 cm, 60-
bitki örtüsü değerlerini kullanır. Modelde iklim, 90 cm ve 90-120 cm derinliklerde yapılmıştır.
bitki, toprak, yönetim (sulama, toprak işleme vb.)
ve başlangıç toprak su içeriği değerleri girdi ola- Model girdileri
rak kullanılmaktadır (Raes vd., 2009a). Modelde Bitki gelişme dönemi içerisinde kaydedilen eki-
zaman içerisinde değişmeyen bazı parametreler len tohum miktarı (bitki yoğunluğu), dane ve
sabit olarak alınmıştır. Ancak iklim verileri, sula- biyokütle verimi, çiçeklenme, sararma ve
ma programı ve bitki ekim yoğunluğunun yanı olgunlaşma gibi bitki fenolojik dönemlerine ait
sıra bölgesel ve kültürel bağımlı değişkenler tarihleri içeren parametreler bitki girdileri ola-
modelde kullanıcı parametreleri olarak belirtil- rak kullanılmıştır. Deneme alanına ait toprak
mektedir ve kullanıcı tarafından girdi olarak özellikleri (başlangıç toprak nem içeriği, tarla
modelde kullanılmaktadır. kapasitesi, solma noktası, hidrolik iletkenlik)
modelde kullanılmıştır. Kök bölgesindeki top-
Arazi çalışmaları rak nem içeriği düzeyleri gelişme dönemi içe-
AquaCrop modellinin performansını değerlen- rinde belirli aralıklarla ölçülmüştür. İklim verile-
dirmek amacıyla 2001–2002, 2002–2003 yılla- ri Meteoroloji Genel Müdürlüğüne bağlı Bala
rı arasında Bala Tarım İşletmeleri Müdürlüğü Meteoroloji İstasyonundan temin edilmiştir.
arazisinde sulu ve kuru koşullar altında yetişti- FAOET hesaplama modeli (Version 3 Ocak
rilen kışlık buğdaydan elde edilen veriler kulla- 2009; Raes vd., 2009b) ile iklim verilerinden
nılmıştır. Buğday ekim işlemleri ekim ayı içeri- günlük maksimum ve minimum hava sıcaklığı
sinde yapılmıştır. Bitki sıra aralığı 17 cm alına- (0C), ortalama nispi nem (%), güneşlenme
rak ekim yapılmış ve metrekareye ekilen dane süresi (h gün-1) ve 2 m deki ortalama rüzgar
sayısı 430 dane m-2 olmuştur. Toprak analiz
hızı (m s-1) kullanılarak referans evapotrans-
sonuçlarına göre gereksinim duyulan azotlu
pirasyon (ETo) hesaplanmıştır. Çizelge 4’de
gübrenin ilk yarısı (200 kg ha-1 Amonyum sül-
ortalama aylık iklim değerleri verilmiştir.
fat, %21 lik) ekimle birlikte uygulanmıştır.
Azotlu gübrenin diğer yarısı takip eden yılın
FAO hesaplama modelinde ET ın hesap-
Mart ay(cid:1)(cid:1)ı(cid:8) (cid:5)(cid:9)iç(cid:3)e(cid:6)(cid:10)r(cid:3)is(cid:1)(cid:13)in(cid:11)(cid:1)d(cid:14)e(cid:15) (cid:6)(cid:16)y(cid:17)a(cid:16)p(cid:1)ı(cid:4)l(cid:18)m(cid:19)ı(cid:15)ş(cid:6)t(cid:16)ır(cid:20) (cid:21)(cid:1)(cid:1)(250 kg ha-1 ET 0
lanmasında Penman-Monteith eşitliğini kullan-
Amonyum sülfat). Fosforlu gübrenin tamamı
maktadır. Yıllar itibariyle deneme alanına ait
(cid:1)
(160 kg ha-1 DAP 18-46-0) ekimle birlikte veril-
günlük referans evapotranspirasyon (ET )
0
miştir. Hasat sonrası toplam verim, dane veri-
(cid:1) değerleri Şekil 2’de verilmiştir.
mi ve biyokütle olarak alınmıştır.
(cid:1)
Çizelge 3. Sulama konuları
Bu(cid:1)day geli(cid:3)me dönemleri Sulama Sayısı
Konular
Ekim Sapa Kalkma Ba(cid:3)ak çıkartma
I (Susuz) - - - 0
1
I (Tam su) X X X 3
2
(cid:1)
(cid:1)
122
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)

E

(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)(cid:1)(cid:8)(cid:5)(cid:9)(cid:3)(cid:6)(cid:10)(cid:3)(cid:1)(cid:13)(cid:11)(cid:1)(cid:14)(cid:15)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:16)(cid:1)(cid:4)(cid:18)(cid:19)(cid:15)(cid:6)(cid:16)(cid:20)(cid:21)(cid:1)(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)

(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
(cid:1) TOPRAK SU DERGİSİ
(cid:1)
Çizelge 4. Bala, ortalama aylık sıcaklık, nispi nem, rüzgar hızı, güneşlenme süresi ve yağış değerleri
Sıcaklık (oC) Nispi nem Rüzgar hızı Güne(cid:3)lenme süresi Ya(cid:1)ı(cid:3)
Aylar % m s-1 h gün-1 mm
Maksimum Minimum
Ekim 20,8 4,5 56,5 0,8 8,2 0,5
Kasım 11,5 1,4 72,0 1,2 4,7 76,2
Aralık 5,6 -0,7 77,0 1,3 1,9 1,7
Ocak 7,5 -2,1 72,5 0,8 4,1 3,0
(cid:4)ubat 9,6 -1,8 67,5 1,5 3,9 21,9
Mart 18,1 3,9 58,9 1,6 6,3 20,5
Nisan 19,1 5,3 60,5 1,4 7,7 30,4
Mayıs 21,0 7,8 61,4 1,1 7,6 76,0
(cid:1) (cid:1)Haziran 29,1 12,5 47,2 1,6 12,4 1,0
Temmuz 33,8 17,8 51,6 1,7 12,0 0,0
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) yan uygulamalarda değişken (non-conserva-
(cid:1)
tive) parametreler olarak modele kullanıcı
(cid:1) (cid:1) tarafından eklenmektedir (Çizelge 6).
(cid:1)
(cid:1)
Bu parametreler, genellikle bitki gelişim peri-
(cid:1)
yodu içerisinde arazide ölçülen veriler kulla-
(cid:1) (cid:1)
nılarak tahmin edilmektedir. AquaCrop’ta
(cid:1) örtü yüzdesinin kalibrasyonu oldukça önemli-
(cid:1)
dir. Genellikle örtü yüzdesinin yetişme peri-
(cid:1)
yodu süresince arazide ölçülmesi gerekmek-
(cid:1) (cid:1)
tedir. Ancak veri olmadığı durumda; model
(cid:1) Şekil 2. Simülasyon periyodu süresince deneme alanına ait gün- ekim oranı, tohum ağırlığı, tohum sayısı ve
(cid:1)
lük referans evapotranspirasyon (ETo) tahmini çimlenme oranı kullanılarak başlan-
(cid:1)
gıçtaki örtü yüzdesini tahmin etmeye olanak
(cid:1)
(cid:1) AquaCrop uygulama kılavuzunda verildiği sağlayacak seçeneği bulundurmaktadır.
(cid:1) üzere (Raes vd., 2009b), bazı parametrelerin Modele ilk çıkış tarihi, maksimum bitki örtü
(cid:1)
sabit (conservative) olduğu varsayılmıştır yüzdesi, hamur olum dönemi (senecence),
(cid:1) (cid:1)
(Çizelge 5). Aynı girdi seti modelin, performans olgunlaşma gibi fenolojik tarihler girildiğinde
(cid:1) ve geçerliliğinin değerlendirilmesine geçilme- bitki örtü gelişim oranı otomatik olarak
den önce yapılması gerekli olan valid a syon hesaplanmaktadır. Çiçeklenme tarihi, çiçek-
(doğ rulam a) aşamasınd a 2 6 kulla nılmıştır. lenme döneminin uzunluğu ve referans hasat

B u p arametreler; bitki örtüsü kap lamHearb ivr GeD bD*i tdkei örtü igneldi(cid:3)ek si d e ğerleri verimi hesaplanmasında
95 Bitki yo(cid:1)
örtü sü nü n azal m a katsayısı, y1ü,1z0e yinN itsapim ETa me n g irdi ola rak kullanılmaktadır. AquaCrop
Her GDDde CC dü(cid:3)
bitk i ile kaplı olduğu durum d 1a5 ki trang s(bpioikrüatlse)y mon sı caklı k verileri nden hesaplanmış büyüme

için bitki katsayısı, biyokütle için su kul lanım derece gü n (G rowing Degree Day; GDD) dik-
5,0 Orta düzey dı(cid:3)
e tkin liği veya su verimliliği (WP ), yaprakla rın ka te al arak simülasyonları yapmaktadır.
b üyü mes ini, stoma iletkenliğ i n 2i ,e5 n gelYleük yseekc deükz e vydee d ı(cid:3)Ta rı m iş letm esinde uzun yıllık buğday verim
b itki örtü yüzeyinin sararma s 2ı,n5 ı hızOlartan ddüızreayc daı(cid:3)k değ erleri dikkate alındığında hasat indeksi-
42 %
* düze yde ki topr ak su içe riği eşiği, hasat indeksi nin % 40 ila % 45 arasında olduğu bulunmuş-
(cid:1) katsayısını içermektedir. Bu parametrelerin tur. Genel ortalama alınarak HI değeri %42
verilen çok spesifik durumlar dışında geniş ara- olarak kabul edilmiştir.
(cid:1)
lıklarda kabul edilebilir olduğu varsayılmakta-
(cid:1) dır. Bu sabit parametrelere ek olarak; özel top- AquaCrop modeli için buğdaya ait bitki para-
rak işleme, bazı yönetim ve çevresel koşullara metreleri Çizelge 5 ve 6’da verilmiştir. Çizelge
bağlı durumlar ve çok geniş kullanımları olma- 5’te verilen parametrelere ait değerler buğday
123
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
TOPRAK SU DERG(cid:1)İS(cid:1) İ
(cid:1)
Çizelge 5. Simulasyonda kullanılan sabit (conservative) parametreler (Raes vd., 2009b).
Tanımlama De(cid:1)erler Birim ve anlamı
Verimin azalmaya ba(cid:3)ladı(cid:1)ı sıcaklık 26 °C
%90 çıkı(cid:3) oldu(cid:1)unda örtü kaplama (CC ) 6,46 cm2
o
Örtü geli(cid:3)me katsayısı (CGC) 0,68 Herbir GDD* de örtü geli(cid:3)me oranı %
Maksimum örtü yüzdesi (CC) 95 Bitki yo(cid:1)unlu(cid:1)unun bir fonsiyonu %
x
%100 örtü düzeyinde tran. için bitki katsayısı 1,10 Nispi ET için tam örtü durumundaki transp.
o
Hamur olum dön. örtü yüz. azalma kat.(CDC) 0,56 Her GDDde CC dü(cid:3)ü(cid:3)ünde CCdeki nispi az. %
x
Su verimlili(cid:1)i, 2010 de(cid:1)erl. göre düzeltilmi(cid:3) 15 g (biokütle) m–2, atmos. CO ʼin bir fonksiyonu
2
Yaprak büyüme e(cid:3)i(cid:1)i p-üst 0,20 Toprak su içeri(cid:1)inin bir fonsiyonu
Yaprak büyüme e(cid:3)i(cid:1)i p-alt 0,65 Yaprak büyümesinin tamamen durd. nokta
Yaprak büyüme stres katsayısı e(cid:1)im (cid:3)ekli 5,0 Orta düzey dı(cid:3)bükey e(cid:1)ri
Stomatal iletkenlik e(cid:3)i(cid:1)i p-üst 0,65 Stomaların kapanmaya ba(cid:3)ladı(cid:1)ı nokta
Stomatal stres katsayısı e(cid:1)im (cid:3)ekli 2,5 Yüksek düzeyde dı(cid:3)bükey e(cid:1)ri
Sararma stres katsayısı p-üst 0,70 Bu de(cid:1)erin altında erken sararma ba(cid:3)lar
Sararma stres katsayısı e(cid:1)im (cid:3)ekli 2,5 Orta düzey dı(cid:3)bükey e(cid:1)ri
Referans hasat indeksi 42 %
*GDD, growing degree days (büyüme derece gün)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
Çizelge 6. Deneme alanına ait değişken parametreler
Tanımlama (cid:1) De(cid:1)erler Birim ve anlamı
Enlem 39o 30ʼ N
Boylam 33o 17ʼ E
Rakım 930 m
Ekim oranı 160 kg tohum ha-1
1000 dane a(cid:1)ırlı(cid:1)ı 31,60 g
Çimlenme oranı 85 %
Her bir tohumun kapladı(cid:1)ı alan 1,5 cm2 bitki-1
Bitki yo(cid:1)unlu(cid:1)u 430,4 Bitki m-2
Ekim tarihi 15 Ekim tarih
Ekimden itibaren ilk çıkı(cid:3) tarihi 13 (131) gün(GDD)
Maksimum bitki örtü kaplama tarihi 177 (903) gün(GDD)
Kök uzamasının maksimuma ula(cid:3)tı(cid:1)ı tarih 140(604) gün(GDD)
Hamur olum dönemi ba(cid:3)langıcı 224 (1546) gün(GDD)
Olgunla(cid:3)ma dönemi ne ula(cid:3)ma tarihi 269 (2415) gün(GDD)
Çiçeklenme tarihi 184 (992) gün(GDD)
HI si olu(cid:3)turacak geli(cid:3)me periyodu 75 (1210) gün(GDD)
Çiçeklenme safhasının süresi 16 (185) gün(GDD)
(cid:2)lk çıkı(cid:3)tan olgun. kadar geçen toplam süre 257 (2284) gün(GDD)
Mimimum etkili kök derinli(cid:1)i 0,3 m
Maksimum etkili kök derinli(cid:1)i 1,5 m
Hidrolik iletkenlik 25 - 7 mm gün-1
Taban sıcaklık 0 °C
(cid:1)
(cid:1)
için daha önceden yapılan çalışmalar dikkate
sine getirilmiştir. Tam su konusuna uygulanan
alınar(cid:1)ak oluşturulmuş ve çok fazla değişken sulama suyu miktarları Çizelge 7’de verilmiştir.
olmadığı ve sonuçları etkilemediği varsayıl-
mıştır(cid:1) (Raes vd., 2009b). Çizelge 6’daki veri-
Modelin kalibrasyonu
ler arazi gözlemleri ile tespit edilerek modelde
Kalibrasyon, ölçülmüş ve tahmin edilmiş system
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
girdi olarak kullanılmıştır.
değişkenleri arasındaki optimal uyumu sağla-
(cid:1) mak için model girdi parametrelerinin değiştiril-
Sulama uygulamaları
mesi işlemidir. Modelin kalibrasyonu 2001-2002
Sulam(cid:1)alar yüzey sulama yöntemi ile yapılmış
yılları arasında deneme alanından toplanan
ve her sulamada topraktaki nem tarla kapasite-
veya ölçülen veriler kullanılarak yapılmıştır.

Sulama zamanı Sulama suyu miktarı

124

347 379
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
De(cid:1)
39

31,60 g
Ç 85 %
H 1,5 cm

Ekim tarih
E 13 (131) gün(GDD)
M 177 (903) gün(GDD)
K 140(604) gün(GDD)
H
269 (2415) gün(GDD)
Ç 184 (992) gün(GDD)
H 75 (1210) gün(GDD)
Ç 16 (185) gün(GDD)
(cid:2)
0,3 m
M
25 - 7 mm gün

(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
TOPRAK SU DERGİSİ
(cid:1)
(cid:1)
Çizelge 7. Gelişme dönemlerine göre uygulanan sulama suyu miktarları (mm)
2001-2002 Yeti(cid:3)me periyodu 2002-2003 Yeti(cid:3)me periyodu
Yeti(cid:3)me periyodu
Sulama zamanı Sulama suyu miktarı Sulama zamanı Sulama suyu miktarı
Ekim 17 Ekim 92 16 Ekim 90
Sapa kalkma 16 Nisan 110 13 Nisan 125
Ba(cid:3)ak çıkarma 20 Mayıs 145 18 Mayıs 164
Toplam (mm) 347 379
(cid:1)
(cid:1)
Model validasyonu
Burada n toplam gözlem sayısı, O; i gözleme
Modelin doğr(cid:1)uluğunun saptanmasında vali- i
ait değer ölçüm değeri, Si i gözleme ait değer
dasyon önemli bir aşamadır. Validasyon, ara-
model tahmin değeri ve O gözlem değerleri-
zide ölçülmüş (cid:1)bağımsız verilerin model tarafın- ovg
nin ortalaması (i=1’den n’e kadar)’dır. E değe-
dan tahmin edilmiş verilerle karşılaştırılmasıdır
(cid:1) ri negatif sonsuzdan 1’e kadardır. E değerinin
(Andarzian vd. 2011).
1’e yakın olması model ile gözlem değerleri
arasında mükemmel uyumun olduğunun, 0 a
Bu çalışmada, toprak su içeriği, bitki örtü yüz-
yakın olması durumunda ise modelin kullanıl-
desi, kuru biyokütle ve dane verimi modelin
maması gerektiğinin göstergesidir. Model tah-
doğruluğunun belirlenmesinde kullanılmıştır.
minlerini kullanılabilmesi için E değerinin 0.5
Kalibre edilmiş modelin performansı model
ile 1.0 arasında olması gerekmektedir.
kalibrasyonunda kullanılmamış olan 2002-
2003 yetişme periyodundaki veriler kullanıla-
BULGULAR VE TARTIŞMA
rak değerlendirilmiştir.
Toprak nem içeriği
Gözlem ile saptanan ve model tarafından tah-
Modelin geçerliliğinin istatistik değerlendirmesi
min edilen toprak nem içeriği değerleri karşılaş-
ölçülmüş ve tahmin edilmiş toprak su içeriği,
tırıldığında modelin toprak su dinamiğini iyi bir
kuru biyokütle ve dane verimi değerlerinin kar-
şekilde tahmin ettiği ortaya çıkmıştır (Şekil 3).
şılaştırılması ile yapılmıştır. Ölçülmüş ve tah-
min edilmiş değerler arasındaki ilişkinin sap-
90 cm’de ölçülen toprak nem değerleri ile
tanmasında ortalama mutlak sapma (α), stan-
model tarafından tahmin edilen toprak nem
dart hata (RMSE) ve model etkinlik katsayısı
içeriği arasında yapılan istatistiki değerlendir-
(E). Ortalama mutlak sapma, standart hata ve
me sonuçlarına göre; ortalama sapma, stan-
model etkinlik katsayısı eşitlik [1, 2 ve 3] kulla-
dart hata ve model etkinlik katsayısı susuz
nılarak hesaplanmıştır (Janssen ve Heuberger,
konu için sırasıyla, 17,71, 19,41 ve 0,96, tam
1995; Lyman, 1993; Nash ve Sutcliffe, 1970).
su konuları için ise sırasıyla 19,90, 22,74 ve
n 0,95 olarak bulunmuştur (Çizelge 8).
" O ! S
i i
##= !=1 [1]
n Model, toprak nem içeriği değerlerini arazide

ölçülen değerlerden yüksek gösterme eğilimin-
1 n de olmasına rağmen gözlemlenen toprak nem
RMSE = !(O "S )2 [2]
n i i içeriği ile model tarafından tahmin edilen
i=1
değerler arasında oldukça önemli bir ilişki (R2;

0,98) bulunmuştur (Şekil 4).
n
!(O " S )2
i i
E =1" i=1 [3] Genel olarak model, toprak nem içeriği değer-
n
!(O "O )2 lerini kabul edilebilir bir doğrulukta tahmin ede-
i avg
bilmektedir.
i=1

125
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) TOPRAK SU DERGİSİ
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
Şekil 4. Gözlemlenen ve model tarafından tahmin edilen
toprak nem içeriği arasındaki ilişki
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1) Bitki örtü yüzdesi değerlerinin belirlenmesinde
2002-2003 bitki gelişim periyodu içerinde deği-
(cid:1) (cid:1) şik zamanlarda araziden çekilen fotoğraflardan
yararlanılmıştır. Çekilen fotoğraflar dijital fotoğ-
(cid:1) (cid:1) raf işleme programı kullanılarak (GreenCrop
Tracker) sayısal hale getirilmiş ve bitki örtüsü-
(cid:1) (cid:1) nün toprak yüzeyini kaplama yüzdeleri hesap-
lanmıştır. Şekil 5’de sulu koşulda çekilen fotoğ-
(cid:1) (cid:1) (cid:1)(cid:1)
raflara ilişkin örnek verilmiştir.
Şekil 3. Model tarafından tahmin edilmiş ve arazide ölçülmüş
toprak nem içeriği değerleri (cid:1) (cid:1)
(cid:1)(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)(cid:1) (cid:1)
Çizlege 8. Toprak nem içeriğine ilişkin istatistiki değerlendirme
(cid:1)
Yıllar Konular (cid:1) (cid:5) RMSE E
(cid:1)
002-2003 Susuz 17,71 19,41 0,96
(cid:1) (cid:1)
Tam su 19,90 22,74 0,95
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) Bitki örtü yüzdesi
(cid:1)
Modelin tahmin yapark(cid:1)en kullandığı en önemli
(cid:1) anahtar özelliklerinden birisi yaprak a(cid:1) lan
indeksi (LAI) yerine (cid:1)bitki örtü yüzdesi ((cid:1)CC)
(cid:1) değerlerinin kullanmasıdır. Su kısıtının etkisi-
(cid:1)
nin ortaya konmasında LAI değerinin varyas-
(cid:1)
yonu etkili olmaktadır. Bu varyasyon bitki
(cid:1)
modellerinde kritik bir durum oluşturur. Bu
nedenle AquaCrop modeli LAI yerine bitki ö(cid:1) rtü-
Şekil 5. Buğday gelişim döneminde arazide çekilen fotoğraflar
sü değerlerini kullanır. (cid:1) ve program tarafından işlenmiş haline örnek
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
126
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1) (cid:1)
TOPRAK SU DERGİSİ
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
Deneme konularına ilişkin 2002-2003 buğday (cid:1)
gelişme dönemi içerisinde ölçülen ve model
(cid:1)
tarafından tahmin edilen bitki örtü yüzdesi
(cid:1)
değerleri Şekil 6’da verilmiştir. (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
İstatistiki değerlendirme sonuçlarına göre orta-
(cid:1) lama sapma, standart hata ve model etkinlik
(cid:1) (cid:1)
katsayısı susuz ve sulu konular için sırasıyla,
(cid:1) 9,00 mm, 11,08 mm ve 0,96 ve 5,88 mm, 6,93
(cid:1) (cid:1) (cid:1) (cid:1)
mm ve 0,98 olarak bulunmuştur (Çizelge 9).
(cid:1) (cid:1) (cid:1)
(cid:1)
Regresyon katsayısı susuz konuda 0.94 sulu
koşulda(cid:1) 0.96 bulunmuştur. Bu da model tah- (cid:1) (cid:1)
(cid:1)
min değerlerinin gerçek ölçüm değerleri ile
(cid:1)
uyumlu olduğunun göstergesidir.
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
Verim ve biyokütle değerleri
(cid:1)
Model tarafından tahmin edilm(cid:1)iş ve ara(cid:1)zide
ölçülmüş dane verimi ve biyokütle değerleri
(cid:1)
Şekil 7’de verilmiştir. (cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
Model tahmin değerleri ile arazide hasat (cid:1)son-
rası ölçülmüş dane verimi ve biyokütle arasın-
(cid:1)
(cid:1)
daki sapma yüzdesi ve istatistiki değerle(cid:1)ndir-
me sonuçları Çizelge 10’da (cid:1)sunulmuştur.
(cid:1)
2001-2002 yılı sulu konuya ilişkin veriler k(cid:1)alib-
(cid:1)
rasyon aşamasında kullanıldığı için verim tah-
mininde bu yılın sulu konusu dikkate alınma- (cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1) (cid:1) Şekil 6. Model tarafından tahmin edilmiş ve arazi veriler-
mıştır.
ine göre hesaplanmış bitki örtü yüzdesi
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
Çizelge(cid:1) incelendiğinde biyokütle değerlerinde-
Çizlge 9. Konulara göre bitki örtü yüzdelerine ilişkin istatistiki
(cid:1) ki sapma yüzdeleri verim d(cid:1)eğerlerindeki
(cid:1) değerlendirme
sapma(cid:1) yüzdelerinden yüksek çıkmıştır. Model
Yıllar Konular (cid:5) RMSE E 2
(cid:1) özellikle kışlık buğday gibi uzun gelişme döne- R
(cid:1) 2002-2003 Susuz 9,00 11,08 0,95 0,94
mi olan bitkilerde örtü yüzeyinin karla kaplı
Tam su 5,88 6,93 0,S98u su0z,9 6 9,00 11,08 0,95 0,94
(cid:1) (cid:1) (cid:1)(cid:1) (cid:1)
T 5,88 6,93 0,98 0,96
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
Çizelge 10. Ölçülen ve tahmin edilen verim ve biyokütle değerleri
(cid:1) (cid:1) Biyokütle Dane verimi
(cid:1) Yıllar Konular Gözlem Model Sapma Gözlem Model Sapma
t ha-1 % t ha-1 %
(cid:1) (cid:1)
2001-2002 I 11,54 13,45 16,55 4,75 5,14 8,21
(cid:1) (cid:1) 1
I 12,51 13,98 11,55 4,15 4,52 8,92
2002-2003 1 (cid:1)
I 15,97 (cid:1) 18,32 15,72 6,80 6,37 4,77
2
(cid:1) (cid:1) 1,16 0,32
RMSE(t ha-1) 1,17 0,33
(cid:1)
E
0,67 0,83
(cid:1)
(cid:1)

(cid:1)
Susuz 9,00 11,08 0,95 0,94
(cid:1)
T 51,8287 6,93 0,98 0,96
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
TOPRAK SU DERGİSİ
(cid:30)(cid:16)(cid:31)(cid:1) (cid:30) (cid:31)(cid:1)
(cid:1) Şekil 7. Konulara göre model tarafından tahmin edilen ve ölçülen dane verimi (a) ve biyokütle değerleri (b)
(cid:1)
(cid:1)
olduğu ve erime sürecini direkt olarak hesapla- Buğday gelişim periyodu için 2002-2003 yılla-
maya katmamaktadır. Bu durumda bitki kök rına ait transpirasyon ve evaporasyon değerle-
(cid:1) (cid:1)(cid:1)
gelişimini daha erken tahmin ettiği için yeşil rini içeren grafik Şekil 8’de verilmiştir. Buradan
(cid:1) aksam miktarını gerçek değerlere göre daha da görülebileceği üzere toprak yüzeyinin çıplak
yüksek tahmin ettiği söylenebilir. Ancak dane olduğu dönemde yüzeyden olan buharlaşma
verimi olarak model tahmin değerleri ile arazi- yük sek iken, bitkiden olan terleme dü zeyi s ıfı-
de sa ptanan verim değerl eri karşılaştırı ldığın- ra yakın, bun un tersi olar ak bitki ge lişiminin

da model performansının kabul edilebilir toprak yüzeyini iyice kapladığı dönemde ise

düzeylerde olduğu görülmektedir. toprak yüzeyinden olan buharlaşma sıfıra

yakın düzeyde seyretmektedir.

Evaporasyon ie transpirasyonun ayrılması

Mod el tahmin sonuçlarından en önemlilerinden Tam su konusunda evaporasyon, tran spiras-
birisi de toprak yüzeyinden olan buharlaşm a y on ve bitki örtüsü gelişimi arasınd0a,k8i3 i lişki ise
(cid:1)
(cid:1) (Evaporasyon) ile bitki tarafından direkt olarak Şekil 9’da verilmiştir.
tüketilen suyun (Transpirasyon) ayrı ayrı tahmin
(cid:1)
(cid:1) ediliyor olmasıdır. Konulara ilişkin model tara- Şekilden bitki örtü yüzdesinin artması ile trans-
fından tahmin edilen tran(cid:1)sp(cid:1)irasyon ve evapo- pirasyon miktarındaki artışının uyumu açıkça
(cid:1)
rasyon yüzdeleri Çizelge 11’de verilmiştir. görülebilmektedir.
(cid:1)
(cid:1)
SONUÇ
Çizelge 11. Konulara göre ev(cid:1)aporasyon ve transpirasyon
Yapılan değerlendirmeler; FAO-AQUACROP
yüzdeleri
(cid:1)
modelin bitki kök bölgesindeki toprak nemini,
Yıllar Konular Evaporasyon (%) Transpirasyon (%)
bitki örtü yüzdesini ve dane verimini doğru bir
(cid:1) 2001-2002 Susuz 21,72 78,28
2002-2003 Susuz 30,91 69,09 şekilde tahmin ettiğini ortaya koymuştur.
Tam su 15,89 84,11
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
128
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
(cid:1) (cid:1)