süleyman demġrel ünġversġtesġ sosyal bġlġmler enstġtüsü sosyolojġ anabġlġmdalı

309 Pages·2014·2.03 MB·Turkish

T.C.
SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
SOSYOLOJĠ ANABĠLĠMDALI

ULUS-DEVLET VE KÜRESELLEġME BAĞLAMINDA ĠSMET
ÖZEL’ĠN TOPLUM, MĠLLET VE VATAN TASAVVURU

DOKTORA TEZĠ

HAZIRLAYAN
Arif AYTEKĠN

DANIġMAN
DOÇ. DR. Nazmi AVCI

ISPARTA, 2014

ÖZET

Ulus-Devlet ve KüreselleĢme Bağlamında Ġsmet Özel’in Toplum Millet ve Vatan
Tasavvuru

Arif AYTEKĠN

Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü
Doktora Tezi, 290 sayfa, Isparta, Ocak 2014

Danışman: Doç. Dr. Nazmi Avcı

Bu araştırmada “Ulus-Devlet ve Küreselleşme bağlamında İsmet Özel‟in
“Toplum”, “Millet” ve “Vatan” kavramlarının tartışılması hedeflenmektedir. Araştırma
üç bölümden oluşmaktadır. I. Bölüm, ulus-devletin tarihsel serüveni ve onu ortaya
çıkaran faktörler temel alınarak yapılan tartışmalardan oluşmaktadır. Ulus-Devletin
doğuşu ve gelişimi, ulus-devleti ortaya çıkaran ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler,
aydınlanma ve ulus devlet ilişkisinde ulus devletin felsefi arkapılanı, kapitalizmin
doğuşu ve ulus-devlet ilişkisi, ulus devlet ve milliyetçilik, ulus-devlet ile alt kimlikler
arasındaki ilişkiler, ulus-devlet küreselleşme ilişkisi gibi bölümlerin tartışmasını
kapsamaktadır.
II. Bölümde Küreselleşme kavramı üzerinde durulmaktadır. Bu bölümde,
küreselleşmeyi ortaya çıkaran temel faktörler, küreselleşme kapitalizm ilişkisi,
modernleşme sürecinin küreselleşmeye etkisi, küreleşmenin ekonomik, kültürel ve
siyasi boyutları, küreselleşme emperyalizm, küreselleşme dünya sistemi, küreselleşme
hareketlerinin ulus-devlet yapısına etkisi gibi konuların detaylı incelenmesi
yapılmaktadır.
Son bölümde, genel olarak İsmet Özel‟in hayat macerası ve özellikle toplumsal
alana, yani Türkiye‟nin geleceğine dair fikirleri tartışma konusu yapılmaktadır. Bu
bağlamda 1960‟lı yılların başında İsmet Özel‟in, eğilim gösterdiği sosyalist fikir
ortamından, 1973‟ten sonra yöneldiği “İslami” düşünce odağına, 2000‟li yıllarda odak
noktası olarak seçtiği milli/Türk hassasiyetine kadar her üç dönem ayrıntılı olarak bu
bölümde incelenmektedir. İsmet Özel‟in bu genel fikirlerinden sonra, Onun düşünce
ii
sisteminde merkezi yer tuttuğunu düşündüğümüz ve çalışmamızın esasını
oluşturduğunu belirttiğimiz üç temel kavram üzerinde durulmaktadır. Bunlar, sırası ile
Toplum, Millet ve Vatan kavramlarıdır. Bu araştırmada incelenen kavramlar, İsmet
Özel‟in metinleri esas alınarak bir bakıma arkeolojik bir kazıyı andıran bir incelemeye
ve metin analizine tabi tutularak, ulus-devlet ve küreselleşmenin bu kavramlar
üzerindeki izdüşümleri ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ulu-Devlet, KüreselleĢme, Toplum, Millet, Vatan,
Milliyetçilik, Türk, ModernleĢme, Ġsmet Özel

iii
ABSTRACT

In the Context of Globalization and the Nation-State, Ismet Ozel’s Ġmagination
about Society, Nation and Homeland

Arif AYTEKĠN

Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü
Doktora Tezi, 290 sayfa, Isparta, Ocak 2014

In this research the concepts of Ismet Ozel‟s Society, Nation and Homeland in
the context of Globalization and Nation-State has been discussed. The research consists
of three chapters. In the first chapter bases on the factors which reveals historical
adventure of Nation-State will be discussed. Like the discussion of the emergence and
the progress of Nation-State, the relation of modernization with Nation-State, the
philosophical background of Nation-State on the relation between enlightenment and
Nation-State, the appearance of capitalism and Nation-State relation, Nation-State and
nationalism relation, the relation between Nation-State and sub-identities, Nation-State
and globalization relation have been planned.
In the second chapter of research, the concept of globalization will be focused
on. In this chapter, the detailed study of the subjects like the main factors which reveal
the globalization, the relation of globalization and capitalism, the effect of
modernization progress on the globalization, the economic, cultural and political
dimensions of globalization, globalization and imperialism, globalization and world
system, the effect of globalization movements on the structure of Nation-State have
been planned.
Last chapter has been planned for the opinions of Ismet Ozel. The detailed
information about changing processes of Ismet Ozel‟s life and though adventure will be
considered. Environmental stream of thought, journal groups which effect the opinions
of Ismet Özel will be analysed historically. In this context three periods from the
beginning of 1960 when Ismet Özel was interested in socialist thought, towards 1970
years his turn to Islamic thought, and in the years of 2000 nationalist thought chosen by
him as a focus spot will be analysed with details. Political and mental streams which
iv
have importance on the thought of Ismet Ozel are being thought as a subtitle of chapter
three. After these general thoughts, we will emphasize on the three basic concepts
which are at the centre of his thought system and we have highlighted as basic of our
study. Respectively these concepts are Society, Nation and Homeland. Nearly sixty
books of Ismet Ozel will be read in detail and the place of these concepts on his thought
system will be analysed. In one respect this research will be the archaeological
observation of Ismet Ozel‟s texts in terms of these concepts. In consequence of this
research the projection of these Ismet Ozel‟s basic concepts – Society, Nation,
Homeland - on Nation-State and globalization will be tried to reveal.

Keywords: Nation-State, Globalization, Society, Nation, Nationalizm,
Turkish Ġdentity, Ġsmet ÖZEL

v
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
YEMİN METNİ ................................................................................................................. İ
ÖZET ............................................................................................................................... İİ
ABSTRACT .................................................................................................................... İV
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... Vİ
KISALTMALAR ......................................................................................................... Vİİİ
ÖNSÖZ ............................................................................................................................ X
GĠRĠġ ............................................................................................................................... 1
GİRİŞ ................................................................................................................................ 1
ÇALIŞMANIN AMACI ................................................................................................. 12
ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARI ........................................................ 14
ÇALIŞMANIN ÖNEMİ .................................................................................................. 17
ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ ............................................................................................ 19
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
1.SOSYOLOJİK BİR OLGU OLARAK ULUS -DEVLET ............................................ 23
1.1.Ulus-Devleti Tanımlama Sorunu ...................................................................... 23
1.2. Ulus-Devletin Ortaya Çıkışı ve Kapitalizm ..................................................... 32
1.3. Ulus-Devlet ve Modernleşme (Türkiye) .......................................................... 45
1.4. Osmanlı-Türk modernleşmesi .......................................................................... 52
1.5. Ulus-devleti Ortaya Çıkaran Ekonomik Nedenler ........................................... 61
1.6. Ulus-Devlet ve Milliyetçilik İdeolojisi ............................................................ 71
1.7.Cumhuriyet Döneminde Öne Çıkan Milliyetçilik Anlayışları .......................... 82
1.8. Ulus-Devletin Miadını Doldurduğu Sorunu..................................................... 91
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
2.SOSYOLOJİK BİR OLGU OLARAK KÜRESELLEŞME ......................................... 99
2.1. Küreselleşmenin Felsefi Temelleri .................................................................. 99
2.2. Philosophia Perennis bir Kavram olarak Küreselleşme ................................. 108
2.3. Modernite ve Küreselleşme............................................................................ 117
vi
2.4. Küreselleşme ve Sosyal Hareketlilik ............................................................. 129
2.5. Teknolojik Altyapı ve Küresel İletişim .......................................................... 133
2.6. Esnek Üretim Ve Küresel Ekonomi ............................................................... 138
2.7. Küreselleşme ve Kültürel Kimlikler .............................................................. 148
2.8. Ulus-Devlet ve Küreselleşme Tartışmaları .................................................... 154
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3.İSMET ÖZEL ............................................................................................................. 161
3.1. İsmet Özel Kronolojisi ................................................................................... 161
3.2. İsmet Özel‟in Hayat Macerası Ve Düşüncesinin Değişmezleri ..................... 168
3.3. İsmet Özel Düşüncesinin Metodolojisi Veya Diyalektik Çağrışımlar ........... 184
3.4. Anti Modern Bir Türk Şairi Olarak İsmet Özel ............................................. 191
3.5. İsmet Özel‟de Dünya Sistemi Veya Kapitalist Hegemonya Vurgusu ........... 202
3.6. İsmet Özel‟de “Toplum” Tasavvuru .............................................................. 214
3.7. İsmet Özel‟de “Millet” Tasavvuru ................................................................. 235
3.8. İsmet Özel‟de “Vatan” Tasavvuru ................................................................. 250
SONUÇ ......................................................................................................................... 266
KAYNAKÇA ................................................................................................................ 277
EK-1 ...................................................................................................................... 293
İsmet Özel‟in Eserleri ........................................................................................... 293
ÖZ GEÇMİŞ ................................................................................................................. 296

vii
KISALTMALAR

AB: Avrupa Birliği
ABD: Amerika Birleşik Devletleri
AET: Avrupa Ekonomik Topluluğu
A.g.e: Adı Geçen Eser
A.g.m: Adı Geçen Makale
APEC: Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (Asia-Pasific Economic
Cooperation and Development)
Bkz: Bakınız
BM: Birleşmiş Milletler
C: Cilt
CAD: Bilgisayar Destekli Tasarlama / Tasarım (Computer Aided Design)
CAM: Bilgisayar Destekli Üretim (Computer Aided Manufacturing)
CHP: Cumhuriyet Halk Partisi
Çev. : Çeviren
ÇUŞ: Çok Uluslu Şirket; Küresel Güçler, Mali Finans Sermayesi ve uluslararası Finans
Kuruluşları.
D-8: Gelişmekte Olan Sekiz Ülke (Development-8)
DB: Dünya Bankası
Der. Derleyen
DP: Demokrat Parti
DTÖ: Dünya Ticaret Örgütü
Ed. Editör
EU : (European Union) Avrupa Birliği
FKB: Fikir Kulüpleri Birliği
FKF: Fikir Kulüpleri Federasyonu
G-7: Gelişmiş Yedi Ülke
GATT: Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması (General Agreement on Tariffs
and Trade)
GB: Gümrük Birliği
GSMH: Gayri Safi Milli Hâsıla
Haz. : Hazırlayan
IMF: Uluslararası Para Fonu
İMD: İstiklal Marşı Derneği
İTK: İttihat Terakki Komitesi
NAFTA: Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (North American Free Trade
Agreement)
NATO: Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization)
NGO: Hükümet Dışı Kuruluşlar (Non-Goverment Organization)
OECD: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organisation for Economic Co-
operation and Development)
s: Sayfa
S: Sayı
SBF: Siyasal Bilgiler Fakültesi
SCF: Serbest Cumhuriyet Fırkası
viii