Str(cid:1)omungsberechnung im Ku(cid:1)hl(cid:2) und Sperrluftsystem von Gasturbinen zur Optimierung des Sekund(cid:1)arluftsystems Vom Fachbereich Maschinenbauder Gerhard(cid:1)Mercator(cid:1)Universit(cid:2)at Duisburg zur Erlangung des akademischen Grads DOKTOR(cid:1)INGENIEUR genehmigte Dissertation von Dieter Brillert aus Stadtlohn Referent(cid:3) Prof(cid:4) Dr(cid:4)(cid:5)Ing(cid:4)H(cid:4) Simon Korreferent(cid:3) Prof(cid:4) Dr(cid:4)(cid:5)Ing(cid:4) D(cid:4) Bohn Tag der mu(cid:2)ndlichenPru(cid:2)fung(cid:3)(cid:6)(cid:7)(cid:4) Juli (cid:8)(cid:9)(cid:9)(cid:6) Berichte aus der Strömungstechnik Dieter Brillert Strömungsberechnung im Kühl- und Sperrluftsystem von Gasturbinen zur Optimierung des Sekundärluftsystems . Shaker Verlag Aachen 2001 Die Deutsche Bibliothek - CIP-Einheitsaufnahme Brillert, Dieter: Strömungsberechnung im Kühl- und Sperrluftsystem von Gasturbinen zur Optimierung des Sekundärluftsystems / Dieter Brillert. Aachen : Shaker, 2001 (Berichte aus der Strömungstechnik) Zugl.: Duisburg, Univ., Diss., 2001 ISBN 3-8265-9591-2 . Copyright Shaker Verlag 2001 Alle Rechte, auch das des auszugsweisen Nachdruckes, der auszugsweisen oder vollständigen Wiedergabe, der Speicherung in Datenverarbeitungs- anlagen und der Übersetzung, vorbehalten. Printed in Germany. ISBN 3-8265-9591-2 ISSN 0945-2230 Shaker Verlag GmbH • Postfach 1290 • 52013 Aachen Telefon: 02407 / 95 96 - 0 • Telefax: 02407 / 95 96 - 9 Internet: www.shaker.de • eMail: [email protected] Vorwort DievorliegendeArbeitentstandw(cid:1)ahrendmeinerT(cid:1)atigkeitimFachgebietStr(cid:1)omungsmaschinen der Gerhard(cid:2)Mercator(cid:2)Universit(cid:1)at Duisburg und wurde im Rahmen eines Forschungsvorha(cid:3) bensvonderSiemens Power GenerationinMu(cid:1)lheima(cid:4)d(cid:4)Ruhr(cid:5)nanziellgef(cid:1)ordert(cid:4)Ziel istes ein Berechnungssystem zu scha(cid:6)en(cid:7) das die auslegungssichere(cid:7) (cid:8)exible undschnelle Be(cid:3) rechnungderStr(cid:1)omunginKu(cid:1)hl(cid:2)undSperrluftsystemenerm(cid:1)oglicht(cid:4)Dazumusstenzun(cid:1)achstdie theoretischenGrundlagenderInnenstr(cid:1)omunginrotierendenSystemenerarbeitetwerden(cid:4)Diese sindanschlie(cid:9)endineinfu(cid:1)rdiePraxisanwendbareszuverl(cid:1)assigesBerechnungssystemintegriert worden(cid:4) MeinenherzlichenDankm(cid:1)ochteichalldenenaussprechen(cid:7)diemichbeiderErstellungdie(cid:3) serArbeit injeglicher Hinsichtunterstu(cid:1)tzthaben(cid:4)HerrnProf(cid:4)Dr(cid:4)(cid:3)Ing(cid:4)H(cid:4)Simon(cid:7)dem Leiter des Fachgebiets Str(cid:1)omungsmaschinen(cid:7) gilt mein besonderer Dank fu(cid:1)r die F(cid:1)orderung und Un(cid:3) terstu(cid:1)tzung dieser Arbeit(cid:7) sowie fu(cid:1)r die U(cid:1)bernahme des Hauptreferats(cid:4) Herrn Prof(cid:4) Dr(cid:4)(cid:3)Ing(cid:4) D(cid:4)Bohndanke ichfu(cid:1)rseinInteresseandieserArbeit(cid:7)fu(cid:1)rdiewertvollenHinweiseundfu(cid:1)rdie U(cid:1)bernahmedesKorreferats(cid:4)VonSeitenderFirmaSiemensPowerGenerationm(cid:1)ochteich besondersHerrnDr(cid:4)(cid:3)Ing(cid:4)A(cid:4)W(cid:4) Reichert meinen Dank aussprechen(cid:7) derdurchseine Diskussi(cid:3) onsbeitr(cid:1)agezumGelingendieserArbeitbeigetragenhat(cid:4)AllenKollegenundMitarbeiterndes Fachgebiets Str(cid:1)omungsmaschinen m(cid:1)ochte ich fu(cid:1)r die tatkr(cid:1)aftige Unterstu(cid:1)tzung ganz herzlich danken(cid:4)Ebensom(cid:1)ochteichmichbeiallenStudentenbedanken(cid:7)dieimRahmenihrerDiplom(cid:2) undStudienarbeitenanderL(cid:1)osungvonTeilproblemenmitgewirkthaben(cid:4) Nicht zuletzt danke ich meiner Familie und allen Freunden fu(cid:1)r die mirentgegengebrachte Unterstu(cid:1)tzung(cid:4) Insbesondere gilt dieser Dank meinem ehemaligen Studienkollegen Dipl(cid:4)(cid:3)Ing(cid:4) Thorsten Schulz fu(cid:1)r die intensive Durchsicht des Manuskripts(cid:4) Ein gro(cid:9)es Dankesch(cid:1)on rich(cid:3) tet sich an meine Frau Ulrike(cid:7) die durch ihren Rat und ihr Verst(cid:1)andnis sowie die sorgf(cid:1)altige DurchsichtdesManuskriptsganzwesentlichdenErfolgdieserArbeitgesicherthat(cid:4) Inhaltsverzeichnis FormelzeichenundAbku(cid:1)rzungen iv (cid:2) Einleitung (cid:2) (cid:3) Die Str(cid:1)omungin komplexen Netzwerken (cid:4) (cid:10)(cid:4)(cid:11) AufbauundStrukturderNetzwerkeimSekund(cid:1)arluftsystemvonGasturbinen (cid:4) (cid:4) (cid:12) (cid:10)(cid:4)(cid:10) L(cid:1)osungderGleichungssystememitkommerziellerSoftware (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13) (cid:10)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:11) DerModul(cid:2)Algorithmus (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13) (cid:10)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:10) DerFlowmaster(cid:2)Algorithmus (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14) (cid:10)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:15) DieMischungvonMassenstr(cid:1)omenunterschiedlichenDralls (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:11)(cid:10) (cid:10)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:16) DieAnwendungvondreidimensionalennummerischenL(cid:1)osungsverfahren(cid:4) (cid:11)(cid:17) (cid:10)(cid:4)(cid:15) GrundgleichungendereindimensionalenStromfadentheorie (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:11)(cid:17) (cid:10)(cid:4)(cid:16) Beru(cid:1)cksichtigungderrealenEin(cid:8)u(cid:1)ssedurchKorrelationen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:11)(cid:13) (cid:5) Str(cid:1)omungin rotierendenBohrungen (cid:3)(cid:2) (cid:15)(cid:4)(cid:11) Literaturu(cid:1)berblick(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:10) (cid:15)(cid:4)(cid:11)(cid:4)(cid:11) LaminareEinlaufstr(cid:1)omunginfeststehendenBohrungen(cid:18)(cid:1)(cid:2)d (cid:19) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:10) (cid:1)(cid:2) (cid:15)(cid:4)(cid:11)(cid:4)(cid:10) DieStr(cid:1)omunginfeststehendenBlenden(cid:18)(cid:1)(cid:2)d (cid:20)(cid:19) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:10) (cid:1) (cid:15)(cid:4)(cid:11)(cid:4)(cid:15) FeststehendeBohrungen(cid:18)(cid:1)(cid:2)d(cid:3)(cid:20)(cid:19)(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:16) (cid:15)(cid:4)(cid:11)(cid:4)(cid:16) RotierendeBohrungen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:21) (cid:15)(cid:4)(cid:10) EnergieumwandlunginrotierendenBohrungen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:14) (cid:15)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:11) StrukturderStr(cid:1)omung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:14) (cid:15)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:10) EnergieformenundGeschwindigkeitsverteilungen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:10)(cid:14) (cid:15)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:15) Eintrittsverluste(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:10) (cid:15)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:16) RohrreibungsverlusteundEinlau(cid:8)(cid:1)ange (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:15) (cid:15)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:17) Austrittsverluste (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:16) (cid:15)(cid:4)(cid:15) AufbaudesmathematischenModells (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:21) (cid:15)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:11) Totaldruckverluste (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:21) (cid:15)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:10) Str(cid:1)omungsumlenkung(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:12) (cid:15)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:15) DimensionsloseKenngr(cid:1)o(cid:9)en (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:15)(cid:12) (cid:15)(cid:4)(cid:16) ModellierungfeststehenderBohrungen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:20) (cid:15)(cid:4)(cid:16)(cid:4)(cid:11) Korrelationenfu(cid:1)rlangeBohrungen(cid:18)(cid:1) (cid:1)D(cid:19) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:20) (cid:3) (cid:15)(cid:4)(cid:16)(cid:4)(cid:10) Korrelationenfu(cid:1)rkurzeBohrungen(cid:18)(cid:1)(cid:4)(cid:1)D(cid:19) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:11) (cid:15)(cid:4)(cid:17) ModellierungrotierenderBohrungen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:21) (cid:15)(cid:4)(cid:17)(cid:4)(cid:11) Bohrungsl(cid:1)ange (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:13) (cid:15)(cid:4)(cid:17)(cid:4)(cid:10) RundungsradiusderEintrittskante (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:16)(cid:14) (cid:15)(cid:4)(cid:21) Zusammenfassung(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:17)(cid:20) Inhaltsverzeichnis iii (cid:6) Str(cid:1)omungzwischenrotierendenWellen (cid:7)(cid:5) (cid:16)(cid:4)(cid:11) Literaturu(cid:1)berblick(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:17)(cid:16) (cid:16)(cid:4)(cid:10) NummerischeUntersuchungderStr(cid:1)omungzwischenrotierendenWellen (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:17)(cid:12) (cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:11) GestaltungderRechengitter (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:17)(cid:13) (cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:10) Randbedingungen(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:21)(cid:20) (cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:15) Ein(cid:8)ussdesImpulsesundderAsymmetriedesEintrittsstrahls (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:21)(cid:11) (cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:16) AusbildungeinerTrenn(cid:8)(cid:1)ache (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:21)(cid:14) (cid:16)(cid:4)(cid:15) KorrelationenzurvereinfachtenModellierungder(cid:15)D(cid:2)Str(cid:1)omung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:12)(cid:15) (cid:16)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:11) ErgebnissederModellierung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:12)(cid:21) (cid:16)(cid:4)(cid:16) Zusammenfassung(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13)(cid:20) (cid:7) Str(cid:1)omungzwischenRotorscheiben (cid:8)(cid:2) (cid:17)(cid:4)(cid:11) Literaturu(cid:1)berblick(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13)(cid:10) (cid:17)(cid:4)(cid:10) KorrelationenzurvereinfachtenModellierungder(cid:15)D(cid:2)Str(cid:1)omung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13)(cid:17) (cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:11) StrukturundAufbauderModellierung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13)(cid:17) (cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:10) GrenzschichteinerrotierendenScheibe (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:13)(cid:12) (cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:15) Kernrotation (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:20) (cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:4)(cid:16) Quellregion(cid:2)Radius (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:11) (cid:17)(cid:4)(cid:15) NummerischeUntersuchungderStr(cid:1)omungzwischenrotierendenScheiben (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:10) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:11) GestaltungderRechengitter (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:10) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:10) Randbedingungen(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:16) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:15) Str(cid:1)omungsstruktur (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:16) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:16) ExperimentelleErgebnisse (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:12) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:17) Kernrotationsfaktor(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:14)(cid:14) (cid:17)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:21) ErgebnissederModellierung (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:11)(cid:20)(cid:20) (cid:17)(cid:4)(cid:16) Zusammenfassung(cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:4) (cid:11)(cid:20)(cid:15) (cid:9) ZusammenfassungundAusblick (cid:2)(cid:10)(cid:7) Anhang (cid:2)(cid:10)(cid:11) Literaturverzeichnis (cid:2)(cid:2)(cid:5) Formelzeichen und Abku(cid:1)rzungen Symbol Einheit Bedeutung a J(cid:22)kg spezi(cid:5)scheArbeit a m(cid:22)s Schallgeschwindigkeita(cid:23)p(cid:5)RT (cid:1) (cid:6)a m (cid:22)s Zentripetalbeschleunigung (cid:1) A m Fl(cid:1)ache b (cid:2) Koe(cid:24)zient c (cid:2) Koe(cid:24)zient (cid:1) (cid:6)c m (cid:22)s Coriolisbeschleunigung cF (cid:2) WiderstandsbeiwertderPlatte cp J(cid:22)(cid:18)kgK(cid:19) spezi(cid:5)scheisobareW(cid:1)armekapazit(cid:1)at Cc (cid:2) Kontraktionsverh(cid:1)altnisCc(cid:23)Av(cid:2)A CD (cid:2) Durch(cid:8)u(cid:9)koe(cid:24)zientCD(cid:23)m(cid:25)(cid:2)m(cid:25)id Cw (cid:2) dimensionsloseMassenstromrateCw(cid:23)m(cid:25)(cid:2)(cid:18)(cid:7)ra(cid:19) d m Durchmesser fp (cid:2) Druckkoe(cid:24)zient fv (cid:2) Geschwindigkeitskoe(cid:24)zient F N Kraft ht J(cid:22)kg spezi(cid:5)scheTotalenthalpie J(cid:8)J ms Tensor(cid:7)Koe(cid:24)zient k m Rauhigkeit K(cid:2) K(cid:1)(cid:3) (cid:2) Koe(cid:24)zienten (cid:4) Kg (cid:2) Koe(cid:24)zientGrenzschichtmassenstrom Kvur (cid:2) Koe(cid:24)zientGrenzschichtenergie (cid:1) m L(cid:1)ange m (cid:2) Minderumlenkungsfaktor m(cid:25) kg(cid:22)s Massenstrom M Nm Drehmoment M (cid:2) MassenstromanteilM (cid:23)m(cid:25)g(cid:2)m(cid:25) Ma (cid:2) Machzahl n (cid:2) Exponent p bar statischerDruck pt bar Totaldruck P W Leistung q J(cid:22)kg spezi(cid:5)scheW(cid:1)arme r m Radius R J(cid:22)(cid:18)kgK(cid:19) Gaskonstante Re (cid:2) Reynoldszahl FormelzeichenundAbku(cid:1)rzungen v Symbol Einheit Bedeutung (cid:1) Reu (cid:2) Rotations(cid:2)ReynoldszahlReu(cid:23)(cid:9)ra(cid:10)(cid:2)(cid:7) s J(cid:22)(cid:18)kgK(cid:19) Entropie (cid:1) (cid:1)(cid:1) s(cid:8)sI(cid:8)sI(cid:8)sI (cid:2) SteigungendesGeschwindigkeitspro(cid:5)ls T K statischeTemperatur Tt K Totaltemperatur u m(cid:22)s Umfangsgeschwindigkeit v m(cid:22)s Absolutgeschwindigkeit(cid:7)Komponente V(cid:25) m(cid:4)(cid:22)s Volumenstrom w m(cid:22)s Relativgeschwindigkeit(cid:7) Komponente x (cid:2) dimensionsloserRadiusx(cid:23)r(cid:2)ra Y (cid:2) ExpansionsfaktorY (cid:23)m(cid:25)c(cid:2)m(cid:25)inc (cid:5) Y (cid:2) dimensionsloserWandabstand z m Axialabstand (cid:11) (cid:2) Grenzschichtkoe(cid:24)zient(cid:11)(cid:23) limz (cid:3)(cid:12)r(cid:2)(cid:12)u (cid:4) (cid:1) (cid:13) rad Relativwinkel (cid:13) (cid:2) Kernrotationsfaktor(cid:13)(cid:23)vu(cid:2)(cid:18)(cid:9)r(cid:19) (cid:14) m Grenzschichtdicke (cid:26) (cid:2) Di(cid:6)erenz (cid:1) (cid:15) (cid:2) Verlustkoe(cid:24)zient(cid:15)(cid:23)(cid:26)pt(cid:1)V(cid:2)(cid:18)(cid:20)(cid:16)(cid:17)(cid:10)wm(cid:19) (cid:15) (cid:2) dimensionsloseKoordinate (cid:7) Nm(cid:22)s dynamischeViskosit(cid:1)at (cid:5) (cid:2) Verh(cid:1)altnisderspezi(cid:5)schenW(cid:1)armekapazit(cid:1)aten (cid:2) (cid:17) (cid:2) Str(cid:1)omungsparameter(cid:17)(cid:23)CwRe(cid:2)u (cid:17)F (cid:2) Rohrreibungskoe(cid:24)zient (cid:4) (cid:10) kg(cid:22)m Dichte (cid:18) (cid:2) Koe(cid:24)zient(cid:18)turbulent(cid:18)(cid:23)(cid:20)(cid:16)(cid:13)(cid:7)laminar(cid:18)(cid:23)(cid:20)(cid:16)(cid:17)(cid:19) (cid:1) (cid:12) N(cid:22)m Schubspannung (cid:19) rad Winkel (cid:9) (cid:11)(cid:22)s Winkelgeschwindigkeit (cid:27) (cid:11)(cid:22)s Wirbelvektor TiefgestellteIndizes Symbol Bedeutung a Austritt c kompressibel d Rohr(cid:7)Kanal vi FormelzeichenundAbku(cid:1)rzungen Symbol Bedeutung D ausgebildetesPro(cid:5)l e Eintritt F Reibung g Grenzschicht i Laufvariable id ideal inc inkompressibel irr irreversibel I Eintrittsbereich k Laufvariable krit kritisch K korreliertmitKhaldi(cid:28)(cid:16)(cid:14)(cid:29) (cid:1) L(cid:1)ange lam laminar m Meridan(cid:7)mittlere max maximal p Platte P Druck Q W(cid:1)arme rel relativ rev reversibel r radial R Rotation s isentrop s Quellregion t total turb turbulent T Tr(cid:1)agheit u Umfangsrichtung v engsterQuerschnitt V Verluste z axial Z zentrifugal (cid:20) O(cid:6)set (cid:1) (cid:11)(cid:8)(cid:10)(cid:8)(cid:10) Zustand (cid:26) Di(cid:6)erenz unendlich (cid:2)