Stefanie Audenaert, Het familiearchief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het ...

203 Pages·2008·0.88 MB·Dutch

Stefanie Audenaert

Het familiearchief de Bergeyck

Inventaris van de bescheiden uit het deelarchief
de Visscher de Celles

Volume I
WOORD VOORAF

Amper een jaar na de publicatie van de inventarissen van de documenten van de families Helman en
Bouwens, verschijnt in het Archief de Bergeyck alweer een nieuwe inventaris. Het in 2000 naar het
kasteel Cortewalle teruggekeerde archief van de grafelijke familie de Brouchoven de Bergeyck valt
uiteen in vijf grote onderdelen. Deze verwijzen naar de familie de Brouchoven de Bergeyck zelf en
naar vier andere adellijke families waarmee de Bergeycks in de loop der tijden via huwelijken verwant
geraakten. Van deze vier geslachten zijn belangrijke hoeveelheden archiefdocumenten in het
familiearchief de Brouchoven de Bergeyck beland. Het vijfde en zeer omvangrijke deelarchief - getuige
daarvan deze lijvige publicatie - bevat de bescheiden van de familie de Visscher de Celles. De leden
van deze familie hebben het kasteel Cortewalle nooit bewoond en vermoedelijk zelden Beveren
bezocht. Voor de lokale geschiedenis is hun betekenis dan ook vrij laag. En toch … voor de
(inter)nationale geschiedenis en meer bepaald die van de Tachtigjarige Oorlog, waarvan zich
episodes op het grondgebied van het huidige groot-Beveren afspeelden - het Fort Liefkenshoek te
Kallo getuigt daar nu nog steeds van - bevat dit deelarchief bijzondere bronnen.

Het afwerken van de inventarisering van dit vijfde deelarchief, dat dankzij de financiële steun van de
Vlaamse overheid professioneel en snel is uitgevoerd, betekent niet meteen het einde van de
ontsluitingsactiviteiten in het Archief de Bergeyck. De inventaris van de naamdragende familie wordt
momenteel persklaar gemaakt. Een aantal documenten dat niet direct een aanwijsbare link toont met
een bepaalde persoon of familie (denk maar aan kranten en recepten), moet nu nog worden
geordend. Maar het einde is in zicht. En dat is meteen de aanleiding voor een nieuw begin, een
nieuwe opdracht: het ontsloten familiearchief inzetten in de publiekswerking rond het kasteel
Cortewalle. Het onderzoek naar de informatie uit deze documenten moet in de ruimste zin worden
voortgezet en vervolgens worden omgezet in grote en kleine verhalen die het leven illustreren in een
kasteel als Cortewalle, in een heerlijkheid als het Land van Beveren en in een gebied als de
Nederlanden. De afgelopen jaren organiseerden het Archief de Bergeyck en het cultuurcentrum Ter
Vesten al talrijke publieksmomenten: museumavonden, projectweken met klassen uit het basis- en het
middelbaar onderwijs, opleidingssessies voor de toeristische gidsen, deelname aan de Erfgoeddagen.
Die gecombineerde ervaringen resulteerden in november 2005 in een prachtig hoogtepunt: de Eerste
Nacht van Cortewalle. Ons publiek nam enthousiast en geïmponeerd deel aan het achttiende-eeuwse
kasteelleven.

Erfgoed bij de mensen brengen: een opdracht die de gemeente Beveren ook in de toekomst graag -
en niet zonder enige ambitie - ter harte neemt. De nieuwe erfgoedmedewerkster heeft daarvoor alvast
een uniek instrument in handen.

Peter Deckers
Schepen van Cultuur

1
INHOUDSTAFEL

VOLUME I

Woord vooraf..........................................................................................................................................1
Inhoudstafel............................................................................................................................................2
Bibliografie.............................................................................................................................................4
Lijst van afkortingen...............................................................................................................................7
Hoofdstuk I. Genealogische en socio-economische situering van de voornaamste archiefvormende
leden..................................................................................................................................................9
Hoofdstuk II. De inventarisatie.........................................................................................................35
I. Stukken van persoonlijke aard..........................................................................................................45
Familie de Visscher (de celles)....................................................................................................45
Joannes de Visscher x Catharina (de) Longin.................................................................................45
Anna de Visscher x Juan Gomez Caño...........................................................................................51
Joannes Baptist Caño......................................................................................................................53
Joannes Balthazar de Visscher x Cornelia de Norman....................................................................54
Willem Benedictus de Visscher........................................................................................................91
Willem Benedictus de Visscher en/of Joannes Balthazar de Visscher de Celles............................95
Joannes Balthazar de Visscher de Celles x Catharina Margaretha de Gottignies...........................96
Willem Lodewijk de Visscher de Celles x Joanna Albertina Stalins...............................................124
Jacobus Vincentius de Visscher....................................................................................................126
Catharina de Visscher....................................................................................................................126
Familie (de) Longin............................................................................................................................134
Roland (de) Longin x Elisabeth de Mons xx Anna de Rifflart.........................................................134
Florentus Albertus (de) Longin x Joanna Rugeley.........................................................................135
Barbara (de) Longin x Jacobus Jacobs xx Jacobus de la Houssière xxx Mathias de Bracque....135
Catharina (de) Longin x Gio Battista Cioffi.....................................................................................136
Philippote (de) Longin x Isaac Smekens xx Petrus de Stoppelaere..............................................137
Willem (de) Longin x Anna (Peeters) van Catz xx Catharina de Crohin........................................137
Carolus (de) Longin x Isabeau de Hontsocht xx Maria de Baronaige............................................138
Margaretha (de) Longin x Jeronimus Scribani...............................................................................143
Familie de Norman.............................................................................................................................147
Jacobus de Norman x Jossina de Seclyn......................................................................................147
Guido de Norman...........................................................................................................................147
Cornelia de Norman x Carolus van der Zype (xx Joannes Balthazar de Visscher).......................148
Familie de Backere-de la tour............................................................................................................151
Margaretha de Backere x Nicolaas de la Tour...............................................................................151
Niet te determineren archiefvormers..................................................................................................154
II. Stukken betreffende het goederenbeheer......................................................................................155
II.1. Stukken betreffende onroerende goederen............................................................................155
Onbepaalde of Diverse plaatsen...............................................................................................155
Graafschap Vlaanderen.................................................................................................................157
Onbepaalde of diverse plaatsen................................................................................................157
Oost-Vlaanderen.......................................................................................................................158
West-Vlaanderen.......................................................................................................................158
Heerlijkheid Gistel......................................................................................................................159
Heerlijkheid Sint-Anthonius.......................................................................................................159
Doel...........................................................................................................................................159
Gent...........................................................................................................................................159
Sint-Denijs.................................................................................................................................161
Hertogdom Brabant........................................................................................................................161
Onbepaalde of diverse plaatsen................................................................................................161
Heerlijkheden, Celles, Pottes en Traulez...................................................................................162
Heerlijkheid Schiplaken (Elewijt, Hever en Berg)......................................................................162
Antwerpen.................................................................................................................................166
Berchem....................................................................................................................................172
Boortmeerbeek..........................................................................................................................173
Borgerhout.................................................................................................................................173
2
Bornem, Hingene, Mariakerke en Weert...................................................................................174
Brussel.......................................................................................................................................178
Deurne.......................................................................................................................................182
Ekeren.......................................................................................................................................182
Elewijt, Hever, Hofstade en Meise.............................................................................................182
Eppegem...................................................................................................................................184
Baronie Gaasbeek.....................................................................................................................185
(kwartier) Geldenaken (Jodoigne).............................................................................................185
Grimbergen................................................................................................................................189
Houtain-le-Mont.........................................................................................................................189
Kapellen.....................................................................................................................................189
Leuven.......................................................................................................................................189
Lippeloo (Lippelo)......................................................................................................................190
Maastricht..................................................................................................................................192
Mechelen...................................................................................................................................192
Neder en Overheembeek..........................................................................................................192
Niel............................................................................................................................................193
Polders van Ruisbroek, Willebroek en Puurs............................................................................194
Sint-Katelijne Lombeek..............................................................................................................194
Vrijheid Tervuren, Wezembeek-Oppem....................................................................................195
Vilvoorde....................................................................................................................................195
Watermaal.................................................................................................................................198
Graafschap Zeeland......................................................................................................................199
Onbepaalde plaats....................................................................................................................199
II.2. Stukken betreffende roerende goederen................................................................................200
Diverse plaatsen............................................................................................................................200
Graafschap Vlaanderen.................................................................................................................200
Gent...........................................................................................................................................200
Hertogdom Brabant........................................................................................................................200
Onbepaalde plaatsen................................................................................................................200
Kwartier Antwerpen...................................................................................................................201
Stukken betreffende andere kapitalen...........................................................................................201

VOLUME II: BIJLAGEN

3
BIBLIOGRAFIE

Literatuur

Archieven van personen en families. Inventaris van het Genealogisch Fonds. 16de – 20ste eeuw,
Antwerpen, 2000.

AUDENAERT S., Nicolaas Josephus (1691-1765) en Petrus Philippus (1729-1807) de Brouchoven.
Bezitsopbouw, materiële en sociale leefwereld van twee generaties de Bergeyck in de achttiende
eeuw, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, UG, Gent, 2003-2004.

AUDENAERT S., Het Archief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het archiefbestanddeel
Sint-Paulusseminarie, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, VUB, Brussel, 2004-2005, 2 delen

AUDENAERT W., e.a., Prosopographia Iesuitica Belgica Antiqua (PIBA). A biographical dictionary of
the Jesuits in the Low Countries 1542-1773, 4 delen, Filosofisch en Theologisch College S.J., Leuven-
Heverlee, 2000, 1760 p.

BERVOETS J.A.A., BOS-ROPS J.A.M.Y., MERCELIS T.J.N.M., ROOSENBOOM H.T.M. en
RUITENBERG G.M.W., “Het conglomeraat ontward. Aanwijzingen voor het inventariseren van
familiearchieven”, in: Nederlands Archievenblad, 88, 1984, pp.193-233.

BLOM J.C.H. en LAMBERTS E., Geschiedenis van de Nederlanden, Rotterdam, 1993.

BONKOFFSKY V., Het familiearchief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het deelarchief
Helman, Beveren, 2005, 2 delen.

BOSMANS H., “La ‘Logistique’ de G.F. de Gottignies“, in : Revue des Questions Scientifiques, 1928,
13, pp. 215-244.

“Bronnen voor de religieuze geschiedenis van België”. Verslag over het colloquium over religieuze
geschiedenis, Brussel, 1967. Verschenen in Bibliothèque de la Revue d’Histoire ecclésiastique, 47,
Leuven, 1968, p. 239-257.

COPPENS H., De ontsluiting van archieven. Richtlijnen en aanbevelingen voor de ordening en
beschrijving van archieven in het Rijksarchief, Miscellanea Archivistica Manuale 21, Brussel, 1997,
504 p.

COPPENS, H., Archiefterminologie. Archieftermen voor gebruik in het Rijksarchief, Miscellanea
Archivistica Manuale 5, ARA, Brussel, 1990, 108 p.

DE AZEVEDO COUTINO Y BERNAL J.F.A.F., Généalogie de la famille de van der Noot, 1771.

DE BOOY E.P. en RUITENBERG G.M.W., Zorg voor het familiearchief, Houten, 1995, 108 p.

DE BROUCHOVEN DE BERGEYCK J., Classement des archives de Brouchoven de Bergeyck,
onuitgegeven inventaris.

DE HERCKENRODE J.S.F., Nobiliaire des Pays-Bas et du Comté de Bourgogne, Gent, 1862-1874, 7
delen.

DEN TEULING A.J.M., Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen, ’s Gravenshage, 2003.

DE STEIN D’ALSTEIN, Annuaire de la noblesse de Belgique, Brussel, 1847-1888.

DE WIN P., De adel in het hertogdom Brabant in de vijftiende eeuw (inzonderheid van de periode
1430-1482), onuitgegeven licentiaatsverhandeling olv. prof. Prevenier, UG, Gent, 1979.
4
DE WREEDE L., Gilles-François de Gottignies (1630-1689), Jezuïet en geleerde, Leiden, 1999.

DONNET F. en BISSCHOP L., Genealogische nota’s, Longin (microfilm PK 3290), van Gottignies
(microfilms PK 3259, PK 3272, PK3287), Stalins (microfilm PK3296), Velasco (microfim 3297), de
Visscher (Fischer) (microfilm 3267, PK 3298), Stadsarchief Antwerpen.

G.G.P.A., Verzameling der Graf- en gedenkschriften van de Provincie Antwerpen, 1856-1860,
Antwerpen, 1863.

GOOSSENS C., Het familiearchief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het deelarchief
Goubau, onuitgegeven eindverhandeling, VUB, Brussel, 2 delen.

GOOSSENS C., Het familiearchief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het deelarchief
Bouwens, Beveren, 2005, 2 delen.

GOOSSENS C., Het familiearchief de Bergeyck. Inventaris van de bescheiden uit het deelarchief de
Brouchoven de Bergeyck, Beveren, 2 delen (in voorbereiding).

HASQUIN H., Gemeenten van België: geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek,
Brussel, 1980-1981, 4 delen.

HILDESHEIMER F., Les archives privées. Le traitement des archives personelles, familles,
associations, Parijs, 1990.

JANSEN H.P.H., Kalendarium. Geschiedenis van de Lage Landen in jaartallen, Prisma, Antwerpen,
1979, 272 p.

JANSSENS L., “Familiearchieven als dooreengegooide puzzels. Het voorbeeld van de bestanden de
Merode op het Algemeen Rijksarchief”, in: JANSSENS G., MARECHAL G. en SCHEELINGS F.,
Archiefinitiatie(f), 4, Liber Amicorum prof. Dr. J. Verhelst, Brussel, VUB Press, 2000, pp. 149-156.

LEJOUR E., Inventaire des archives de la famille de Troostenbergh, de Gottignies et de Marselaer,
Brussel, 1995.

MARNEF G., Antwerpen in de tijd van de Reformatie. Ondergronds protestantisme in een
handelsmetropool, 1550-1577, Kritak, Antwerpen, 1996, 377 p.

PARKER G., Het Spaanse leger in de Lage Landen, Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, 332 p.

SIGMOND J.P., “Studiedag Inventarisatie van Familie-en Huisarchieven”, Nederlands Archievenblad,
87, 1983, nr. 2, pp. 165-178.

TRIEST M., Het besloten hof. Begijnen in de Zuidelijke Nederlanden, van Halewijck, Leuven, 1998,
256 p.

VAN ACKER J., De inventarisatie van familiearchief. Inventarisatie van de stukken uit het
familiearchief De Man, neergelegd in het Rijksarchief te Brugge en in de stadsarchieven van Brugge,
Diksmuide en Veurne, onuitgegeven eindverhandeling, VUB, Brussel, 1992, 176 p.

VAN ACKER J., “Familiearchief: van definitie tot inventarisbeginsel”, Archiefinitiatie(f) 3, Besparen en
degelijk archief- en documentbeheer, VUBPress, Brussel, 1996, pp. 21-32.

VAN DER LEM A., De Opstand in de Nederlanden (1555-1609), Kosmos, Utrecht/Antwerpen, 1995,
160 p.

VAN NIEUWENHUYSEN A., Inventaire des archives de la famille de Gottignies, Brussel, 1981.

5
Websites

nl.wikipedia.org

www.felixarchief.be

members.tripod.com/vvfkwartierstaten/kwatstat/jvdbiest/idxl.htm

www.waesberg.be

6
LIJST VAN AFKORTINGEN

AdB Archief de Bergeyck

ASEG Archief Bisschoppelijk Seminarie Gent
(archiefbestanddeel Sint-Paulusseminarie)

SAA Stadsarchief Antwerpen

z.d. zonder datum

z.p. zonder plaats

Annuaire DE STEIN D’ALSTEIN, Annuaire de la noblesse de
Belgique, Brussel, 1847-1888.

Nobiliaire DE HERCKENRODE J.S.F., Nobiliaire des Pays-
Bas et du Comté de Bourgogne, Gent, 1862-1874,
7 delen.

Verzameling der graf en G.G.P.A., Verzameling der graf- en
gedenkschriften van de Provincie gedenkschriften van de Provincie
Antwerpen Antwerpen, 1856-1860, Antwerpen, 1863.

AUDENAERT W., e.a., PIBA AUDENAERT W., e.a., Prosopographia Iesuitica
Belgica Antiqua (PIBA). A biographical dictionary
of the Jesuits in the Low Countries 1542-1773, 4
delen, Filosofisch en Theologisch College S.J.,
Leuven-Heverlee, 2000, 1760 p.

7
THEORETISCHE BESCHOUWINGEN

8
Hoofdstuk I. Genealogische en socio-economische
situering van de voornaamste archiefvormende leden

Vooraf

De Visscher (de Celles)

De familie de Visscher (de Celles) is een Brabantse familie, maar haar roots moeten in Duitsland
hebben gelegen. Zowel de Annuaire1 als de Nobiliaire2 volgen deze piste, maar er is ook een primaire
bron die in die richting wijst. In een brief die Willem Benedictus de Visscher moet aanbevelen voor een
openbare functie staat het volgende te lezen: ‘Quod antecessores sui quondam sub augusta Domo
Austriaca oriundi, genere et styrpe germana iam a ducentis septuaginta annis claris, eidem fidelissima
servitia in functionibuo maximi ponderis reddiderint’3.
De stamvader van het geslacht de Visscher zou Frederik de Visscher (generatie I) zijn. Hij
leefde in de twaalfde eeuw en huwde met Joanna de Schellenberg. Ze kregen samen een zoon
Joannes. Rond die periode verbleven ze in Zwaben. Frederik de Visscher stierf in 1168 te Palestina4.
Joannes de Visscher (generatie II) trad in de voetsporen van zijn vader. Zijn militaire carrière
bracht hem eveneens naar het Midden-Oosten. Zo was hij aanwezig bij de inname van Jeruzalem in
1191. Joannes de Visscher huwde met Maria de Raittenau. Hij overleed in 1215, zij in 12175.
Hun zoon Wolfert de Visscher (generatie III) zette het geslacht verder. Met hem begon een
generatielange traditie binnen de familie om de Oostenrijkse keizer te dienen. Wolfert de Visscher was
ridder onder Frederik II. Hij overleed in 1260. Zijn echtgenote Clara de Buoch, met wie hij een zoon
Rudolf had, stierf drie jaar later, in 12636.
Rudolf de Visscher (generatie IV) sneuvelde tijdens een gevecht in het bisdom Worms in
1298. Met zijn vrouw Isabella Kroll had hij een zoon Ulric7.
Deze Ulric (generatie V), een militair met actieve dienst onder Frederik III, huwde met Barbara
de Breysmin. Samen kregen ze twee kinderen. Willem overleed tijdens gevechten tegen de Turken in
1322, Hendricus zette het geslacht verder. Na de dood van haar man Ulric, koos weduwe Barbara de
Breysmin voor een leven als religieuze8.
Hendricus de Visscher (generatie VI) nam dienst in het leger van Leopold van Oostenrijk. Ook
hij sneuvelde in de strijd tegen de Zwitsers te Sempach in 1386. In 1362 huwde hij met Agnes
d’Andrian, een dame met Tirolse roots. Zij kregen samen vijf kinderen. Conradus was militair onder
hertog Albrecht van Oostenrijk en huwde met Bruna de Holtum met wie hij kinderen had. De militaire
loopbanen van Godefroid, Christianus en Michel liepen grotendeels parallel. Ze kwamen samen naar
de Zuidelijke Nederlanden om uiteindelijk in het kielzog van Filips de Goede in Frankrijk te belanden.
Joannes de Visscher (generatie VII) zette het geslacht de Visscher verder9.
Ook hij opteerde voor een militaire carrière en leidde als kapitein vijfhonderd manschappen in
Bohemen en in de strijd tegen de Husieten. Zijn echtgenote was Christiana de Heildersheim. Ze
hadden samen vier kinderen: Conradus en Anna over wie niets geweten is, Adolf die in 1436
ongehuwd stierf en Godefroid de Visscher10.
Deze Godefroid de Visscher (generatie VIII) werd in 1417 geboren en geheel in het spoor van
zijn voorvaderen koos hij voor een militaire loopbaan. Hij leidde lansiers in het leger van keizer
Frederik IV en werd later raadsheer in de Oorlogsraad van Maximiliaan I. Met zijn eerste echtgenote
Livina de Hodhausen had hij vijf kinderen. Frederik werd de nieuwe pater familias, Joannes trok naar

1 Annuaire 1872, p. 21-22.
2 Nobiliaire, p. 2026.
3 AdB., de Visscher de Celles, Willem Benedictus de Visscher, nr. 671.
4 Nobiliaire, p. 2026.
5 Nobiliaire, p. 2027.
6 Nobiliaire, p. 2027.
7 Nobiliaire, p. 2027.
8 Nobiliaire, p. 2027.
9 Nobiliaire, p. 2027.
10 Nobiliaire, p. 2027-2028.
9