Stari i novi fašizam PDF
Preview Stari i novi fašizam
Zoran Vidaković Stari i novi fašizam Fenomen fašizma se u većini savremenih djela tretira uglavnom u istorijskom kontekstu; u njima se analizira njegova geneza, uzroci, po javni oblici i porazi u prošlom vremenu. Na suprot tome, autor je drukčije prišao problemu. Za njega je prošlost fašizma samo istorijsko is kustvo i politička pouka, ali on fašizam tre tira kao živu, aktualnu i eksplozivno opasnu društvenu tvar. To je važna odlika i kvalitet kniige, to joj daje obeležje snažnog momenta u jednom svijetu koji je fašizam napola zabo ravio ili ga posmatra kao egzotiku minulog doba. Autor je vratio fašizam na scenu: upo zorava na njegove pritajene potencijale, na re alne opasnosti kojima prijeti čak i onima koji ga aprioristički isključuju, na idejne i stra teške zablude koje su omogućile ili olakšale fašizaciju, na greške koje se u određenoj is- torijskoj situaciji mogu ponoviti u drugim ob licima, ali s istim dejstvom i sličnim konse- kvencijama. Jer, kako autor tvrdi u svojim de finicijama, fašizam nije jedna od prelaznih faza imperijalističkog kapitalizma, a nije ni konačni vid „umirućeg kapitalizma”; to je jed na od trajnih i zakonitih tendencija u svim suk cesivnim menama monopolističkog stadija ka pitalističke strukture društva. {Iz recenzije.) Ogledi Uređivački odbor Izdavačkog centra „Komunist” Miroslav Pečujlić (predsednik), Zvonko Damjanović, Trpe Jakov- levski, Miladin Korać, Milan Kučan, Vjekoslav Mikecin, Miloš Nikolić, Najdan Pašić, Vojo Rakić, Zoran Vidaković, David Atlagić (glavni urednik) Urednik Vera Popović Recenzent Dr Rikard Štajner Nacrt korica Vladana Mrkonja Zoran Vidaković Stari i novi fašizam Izdavački centar Komunist Beograd 1976. Čile: Izazov fašističke kontrarevolucije Umesto predgovora Ovaj esej je inspirisan fašističkim naletom protiv radničke revolucije u Čileu, te revolucije koja je htela da dokaže da je svet sazreo za radikalne promene bez nasilja i biblijskog čisti- lišta, u razvijenim demokratskim i neposredno humanističkim ob licima. Radnička klasa u Čileu je bila za to dovoljno zrela i spo sobna; a to je i proletarijat drugih razvijenih i manje razvijenih zemalja. Protagonisti novog sveta hoće prave ljudske crte tog sveta ne u dalekoj budućnosti, ne tek na kraju revolucionarnog puta. Od prvog časa kad stupe na taj put želeli bi da „odbace prljavštinu prošlih vremena”, da njihov put nalikuje ishodištu a sredstva na tom putu da i sama svedoče o ciljevima. Na to je stari svet odgovorio fašizmom, legitimisao se onim što je sažeti izraz svih u istoriji poznatih oblika nasilja, ropstva i oneljuđenja. U času kad se to dogodilo iskazana je najdublja istina našeg doba: obeležena je ne demarkaciona crta, već lintj a fronta između ljudi (čovečanstva) okrenutih k sebi i prema bu dućnosti, i poredaka klasnog društva, ispražnjenih od ljudske sa- držine, okrenutih protiv ljudi i ka obnovi i čudovišnom zbraja nju i umnožavanju svega što je u prošlosti bilo upotrebljeno pro tiv čoveka. Podsetimo se kako su liberalni građanski umovi i nepristrasni istoričari dočekali prvu pojavu fašizma u vreme revolucija, dru štvenog vrenja i građanskih ratova u prvoj polovini stoleća. Bili su i do danas su ostali skloni da to tumače kao rezultantu op- šteg nereda i nasilja, kao ekstremnu protivtežu proleterskoj po 1 buni koja je htela grubom silom da prevrne svet, kao kontra punkt radničkoj diktaturi. Decenijama su iz evropske drame u prvoj polovini stoleća izvlačili, i još danas izvode zaključke o neophodnoj postepenosti, smirenosti i realističnosti društvenih promena, koje bi ubuduće trebalo izvoditi tako — i to je nji hova pouka iz iskustva fašizma — da se ne razbija omotač dru štvenog reda i ne kida „tanka opna” kulturne uljuđenosti i civili- zovanog poretka iz mračnih dubina ljudske prirode, da ne bude sile iracionalnih i zverskih nagona. Radnički pokret je bio optužen da je svojim radikalizmom probudio te paklenske sile: da je ogorčenom borbom protiv evrop ske buržoazije krajem prvog svetskog rata i odmah posle tog rata izazvao nasilničku reakciju; da je narušio evoluciju građanske demokratije i težnjom da uspostavi diktaturu proletarijata otvorio put otvorenoj diktaturi suprotnog ekstrema; da je zastrašio masu sitne buržoazije, inače pokolebane u svom materijalnom položa ju i duhovnom svetu, i bacio je u naručje fašističkoj demagogiji, da u „bekstvu od slobode” zatraži utočište pod skutom autori tarnog poretka. Decenijama su ubeđeni protivnici socijalizma, i njihovi sledbenici među savremenim poklonicima potrošačke i tehnokratske ideologije — koji uobražavaju da su se odrekli sva kog političkog ubeđenja — u fašizmu videli „crni” ili „mrki boljševizam” (i obratno, u socijalizmu „crveni fašizam”), mada se baš među njima sličnim u svim kritičnim situacijama — od „marša na Rim”, preko „Kristalne noći”, do štrajka buržoazije u Čileu i pogroma radničkih aktivista u PortugaJiji — regruto- vala vojska fašizma. U istom smislu su politička nauka i sociolo gija iz pseudoliberalnog sveta „neokapitalizma” formulisale teo rijsku anatemu „totalitarnih poredaka”, izjednačavajući u tom pojmu fašizam sa socijalizmom; mada je baš njihova apologetika demokratije i slobode u svetu kapitala bila ideološka zaštitnica jurišnim odredima istog sveta u zonama novog fašizma, od Saj- gona i Pnom Pena do Pretorije i doline Zambezi, Rio Plate, bolivijskih rudnika, Montevidea i Santjaga, i novih masovnih zločina na trgovima „crvenih gradova” Severne Italije. Ova ideološka perfidija bila je samo jedan od momenata globalne strategije gušenja radničkog pokreta i socijalizma. Pro tiv proleterskih revolucija u Evropi, a zatim i protiv svetskog procesa socijalizma, pokrenute su i u ovom stoleću izgrađene i upotrebljene ne samo enormne sile fizičke prinude, proizvodnje sredstava za rat i razaranje, ekonomskog pritiska i političke 2 subverzije već je izrađena i strategija globalne društveno-istorij- ske izolacije revolucionarnih snaga i procesa. Ta strategija je usmerena ka izolaciji društava u kojima je revolucionarna vlast započela socijalistički preobraćaj, i to u delovima sveta gde su manje razvijeni materijalni i drugi istorijski uslovi za socija lizam; ka odsecanju tih delova sveta od globalnih procesa klasne borbe i društvenog preobražaja, putem vojno-politićke, privredne i ideološke podele sveta, i nametanju zemljama ranog socijalizma ogromnog tereta naoružanja i ratova, kao i tehnološke i privredne utakmice na stazi i po propozicijama koje bi diktirao svet kapita la. Trebalo je da konzekvencije budu višestruko nepovoljne i poražavajuće za snage i procese socijalizma u svetu: u zemljama gdje je uspostavljena revolucionarna vlast da se pod ovim pritis kom bitno ograniče, zaguše i deformišu društvene sadržine, kao i politički oblici socijalizma; da se podelom sveta i politikom „in teresnih sfera” iste zemlje prisile ili navedu da prihvate i same posreduju logiku međunarodnih odnosa koju diktira monopolistič- ki kapitalizam; unutar te logike, da se osujeti povezanost sa drugim snagama i tendencijama socijalizma u svetu, a te snage u svim zemljama pod kontrolom imperijalizma politički diskredi- tuju, izoluju ili i iskorene kao ekspoziture suparničke ideološke, političke i vojne grupacije. I najzad — a možda i najvažnije — da se bitno suženom i pod pritiskom globalnog svetskog procesa i unutrašnjih protivrečnosti iskrivljenom ranom socijalizmu pro- tivstave tehnološki rast, potrošački prosperitet i formalno-demo- kratski poredak u metropolama kapitala, i na taj način da se ideološko-politički neutrališe istorijski potencijal radničke klase. A to bi značilo da se revolucionarne erupcije i dalje zbivaju samo u zemljama zaostalim usled kolonijalne ili neokolonijalne eksploa tacije, da i tamo budu izolovane i energično ugušene; a ukoliko bi se politički emancipovale i njihov socijalizam izrastao iz kraj njeg siromaštva i grčevitih napora, u tom grču da se izvitoperi ili naknadno pokori međunarodnoj prevlasti kapitalističkog procesa. Zastupnici socijalizma bi učinili ideološku uslugu ovoj glo balnoj strategiji kontrarevolucije kad bi zanemarili ili prećutali činjenice o njenom delimičnom uspehu u više razdoblja ovog stoleća. Ali društvene snage i praksa socijalističkog preobražaja sveta nisu mogle biti zauzdane i raščinjene svim spomenutim dejstvima monopolističkog kapitalizma, iako su pretrpele i danas podnose teška oštećenja. 3 U toku tri decenije od drugog svetskog rata socijalizam je, kao razuđeni društveni pokret i opšti istorijski proces, razbio obruč nasilne podele sveta i praktično opovrgao privid kapita lističkog prosperiteta i „integracije” radničke klase u metropola ma; neokolonijalizmu suprotstavio osamostaljene antikolonijalne proleterske revolucije; i celinom svojih dela i težnji podvrgao praktičnoj kritici i sopstvene protivrečnosti i involutivne pojave u zemljama „teškog socijalizma”, u vlastitim međunarodnim od nosima i u razvoju istorijskog projekta novog društva. Probijaju ći vojno-političke i ideološke bedeme i okvire koje mu je name tala strategija imperijalizma, socijalizam je u najširim razmera- ma, u najvećem delu sveta pokrenuo ideje, praktične težnje i do kaze o bitno drukčijim mogućnostima materijalnog, političkog i duhovnog razvoja čovečanstva, nedostupnog svetu kapitala. Najveća zasluga pripada revolucionarnim pokretima koji su se u ovom razdoblju u većoj meri emancipovali od logike i pri tiska spomenute opšte strategije imperijalizma. Ti pokreti su do kazali mogućnost i snagu autonomnog opredeljenja u socijalistič kom preobražaju društva, suprotstavljanja nasilnoj podeli sveta, emancipacije od ekonomske i ideološko-političke logike kapita lizma, snagu revolucionarnog samoupravljanja radničke klase u klasnoj borbi i pokretu k socijalizmu; i hegemonije radničke klase u tom pokretu, u savezu sa svim socijalnim i političkim snagama koje ugrožava destruktivni proces mono polis tičkog kapitala, i to ne u autoritarnim, več u socijalističko-demokratskim oblicima prakse radničkog pokreta i socijalizma. Zaslugom tih revolucionar nih pokreta socijalizam iskazuje svoje univerzalno istorijsko prei- mućstvo u svim aspektima razvitka čovečanstva. Preuzima i sve pozitivne istorijske tekovine i društvene vrednosti proizašle iz protivrečnih materijalnih, političkih i duhovnih procesa i klasne borbe, u prošloj epohi kapitalizma, — one tekovine i vrednosti koje savremeni kapitalizam jednu za drugom razgrađuje i negira. Među brojnim revolucionarnim snagama koje su opovrgle neistinitu, od strane protivnika falsifikovanu ili njegovom stra tegijskom igrom nametnutu sliku socijalizma nalaze se radnički i antikolonijalni pokreti u gotovo svim delovima sveta, u zemlja ma sa veoma različitom istorijskom prošlošću, bitno različitim materijalnim uslovima života i političkim i kulturnim tradicijama. Revolucija u Vijetnamu i svim zemljama Indokine u tridesetgo- dišnjem ratu je porazila u istoriji najveću međunarodnu kontrare- volucionarnu intervenciju u koju je bio investiran celokupan stra 4
The list of books you might like
