Irena Benyovsky Latin SREDNJOVJEKOVNI TROGIR Prostor i društvo Irena Benyovsky Latin SREDNJOVJEKOVNI TROGIR Prostor i društvo Nakladnik: HRVATSKI INSTITUT ZA POVIJEST Zagreb Za nakladnika: dr. sc. Stjepan Matković BIBLIOTEKA HRVATSKA POVJESNICA Monografije i studije III/44 Recenzenti: dr. sc. Mladen Andreis dr. sc. Damir Karbić Lektor: Ivan Martinčić, prof. Dizajn naslovne stranice: Ira Payer Autor fotografije na naslovnoj stranici: Joško Ćurković Prijevod sažetka na engleski: Joseph Kadezabek Prijelom i tisak: Tiskara Zelina d.d. Sv. Ivan Zelina Naklada: 500 primjeraka ISBN: 978-953-6324-76-7 CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem: 711757 Tiskano potporom Ministarstva znanosti, obrazovanja i športa Republike Hrvatske Irena Benyovsky Latin SREDNJOVJEKOVNI TROGIR Prostor i društvo HRVATSKI INSTITUT ZA POVIJEST ZAGREB, 2009. mom sinu Marku 6 Irena Benyovsky Latin Srednjovjekovni Trogir 7 SADRŽAJ Predgovor. ........................................................................................................... 9 UVOD ................................................................................................................ 11 1. Naslijeđene prilike ................................................................................ 12 2. Demografski okvir ................................................................................ 19 UTJECAJ POLITIČKIH OKOLNOSTI NA IZGRADNJU GRADA I POSJEDOVNE ODNOSE .............................................................................. 21 1. Pod zaštitom Arpadovića ...................................................................... 21 2. Odnos hrvatskih velikaša prema gradu ................................................ 23 3. Mletačka uprava u 14. stoljeću ............................................................. 26 4. Doba kralja Ludovika Anžuvinca .......................................................... 30 5. Nestabilno razdoblje na prijelazu 14. u 15. stoljeće ............................ 31 6. Pod okriljem mletačkog lava ................................................................. 34 KOMUNALNI PROSTOR ............................................................................ 41 1. Administrativna organizacija gradskoga prostora . .............................. 42 2. Ulice i trgovi ......................................................................................... 42 3. Glavni trg .............................................................................................. 47 3. Obrana grada ......................................................................................... 66 4. Zakonsko reguliranje gradskoga prostora ............................................ 88 5. Reguliranje gospodarskoga prostora ..................................................... 93 PRIVATNI PROSTOR ................................................................................... 104 1. Vrste nekretnina .................................................................................... 106 2. Kontrola promjene vlasništva nad nekretninama ................................. 116 3. Reguliranje međuvlasničkih odnosa ..................................................... 122 4. Društvene skupine u gradskom prostoru: socijalna topografija grada 126 5. Pravo na vlasništvo ............................................................................... 126 8 Irena Benyovsky Latin 6. Plemstvo ................................................................................................ 130 7. Pučani .................................................................................................... 168 CRKVENI PROSTOR .................................................................................... 198 1. Izgradnja katedrale Sv. Lovre: razvoj Operarije .................................. 198 2. Biskup i kanonici .................................................................................. 212 3. Samostanski redovi ............................................................................... 217 4. Svjetovni patronati nad crkvama .......................................................... 237 ZAKLJUČAK .................................................................................................. 247 IZVORI I LITERATURA ............................................................................... 252 KAZALA ........................................................................................................... 272 BILJEŠKA O AUTORICI ............................................................................... 292 SUMMARY ....................................................................................................... 293 Srednjovjekovni Trogir 9 PREDGOVOR Ova knjiga rezultat je mojega dugogodišnjeg istraživanja urbanog razvoja sred- njovjekovnoga Trogira. Nastala je većim dijelom na temelju doktorske disertacije „Društvena uvjetovanost razvoja gradskog prostora: Trogir 1250.-1450.”, koju sam obranila 2002. godine pod mentorstvom prof. dr. Nevena Budaka. Naljepše mu zahvaljujem na mnogobrojnim uputama tijekom pisanja rukopisa. Na vrijednim sugestijama želim zahvaliti i predsjednici komisije, dr. Zdenki Janeković Römer, i trećem članu komisije, dr. Danku Zeliću. Brojnim savjetima pomogli su mi recenzenti ove knjige, i to ne samo pri čitanju posljednje verzije rukopisa: dr. Damir Karbić pri istraživanju arhivske građe, a dr. Mladen Andreis pri izradi računalne baze podataka te mnogim informacijama o trogirskim obiteljima. Želim zahvaliti i mr. Ani Plosnić Škarić na podacima i konstruktivnim komen- tarima te ravnateljici Muzeja grada Trogira, dr. Fani Celio Cega, na dijelu građe i pomoći na terenu. Pri istraživanju, pomogli su mi i djelatnici arhiva, osobito dje- latnici Državnog arhiva u Zadru gdje se nalazi osnovna građa za istraživanje, te djelatnici Državnog arhiva u Splitu. Dakako, zahvaljujem i upravi svoje matične institucije, Hrvatskog instituta za povijest, na dugogodišnjoj podršci. I konačno, na poticaju da napišem ovu knjigu, hvala mojim roditeljima i suprugu. 10 Irena Benyovsky Latin