Spices, condiments and medicinal plants in Ethiopia, their taxonomy and agricultural significance

338 Pages·2012·19.26 MB·English

V
V
Spices, condiments and
medicinal plants in Ethiopia,
their taxonomy and agricultural significance
P. C.M. Jansen
NN08201,849
34° 36c 3
TOWNS AND VILLAGES —I
DEBRE BIRHAN 66 MAJI
DEBRE SINA 57 8UTAJIRA ANKOBER
KARA KORE 58 HOSAINA DEJEN
KOMBOLCHA 59 DEBRE ZEIT (BISHUFTU) GORE
BATI 60 MOJO YAMBA
6 TENDAHO 61 MAKI TEPI
7 SERDO 62 ADAMI TULU ASSENDABO
8 ASSAB 63 SHASHAMANE KOLITO
9 WOLDYA 64 SODDO DEDER
10 KOBO 65 BULKI GEWANI
11 ALAMATA 66 BAKO
12 LALIBELA 67 GIDOLE
13 SOKOTA 66 GIARSO
14 MAICHEW 69 YABELO
15 ENDA MEDHANE ALEM 70 BURJI
16 ABIYADI 71 AGERE MARIAM
17 AXUM 72 FISHA GENET
18 ADUA 73 YIRGA CHAFFE
19 ADIGRAT 74 DILA
20 SENAFE 75 WONDO
21 ADI KAYEH 76 YIRGA ALEM
22 ADI UGRI 77 AGERE SELAM
23 DEKEMHARE 7B KEBRE MENGIST (ADOLA)
24 MAS SAWA 79 NEGELLI
25 KEREN 60 MEGA
26 AGORDAT 81 MOYALE
27 BARENTU 62 DOLO
28 TESENEY 83 EL KERE
29 OM HAJER 84 GINIR
30 DEBAREK 85 ADABA
31 METEMA 86 DODOLA
32 GORGORA 87 BEKOJI
33 ADDIS ZEMEN 88 TICHO
34 DEBRE TABOR 89 NAZRET (ADAMA)
36 BAHAR DAR 90 METAHARA
36 DANGLA 91 AWASH
37 INJIBARA 92 MIESO
36 GUBA 93 ASBE TEFERI
39 BURE 94 BEDESSA
40 DEMBECHA 95 GELEMSO
41 FICHE 96 HIRNA
42 AGERE HIWET (AMBO) 97 KOBBO
43 BAKO (SHOA) 98 DIRE OAWA
44 GIMBI 99 ALEMAYA
45 MENDI 100 FIK
46 ASOSA 101 IMI
47 DEMBI DOLO 102 JIJIGA
48 GAMBELA 103 DEGEH BUR
49 BEDELLE 104 AWARE
50 DEMBI 105 WERDER
51 GHION(WOLUSO) 106 GELADI
52 WELKITE 107 SHILALO
53 AGARO 108 KEBRE DEHAR
54 BONGA 109 KELAFO
55 MI2AN TEFERI 110 FERFER
LAKES
A LAKE RUDOLF G LAKE ABAYITA
B LAKE CHEW BAHIR H LAKE LANGANO
C LAKE CHAMO (RUSPOLI) J LAKE ZIWAI
D LAKE ABAYA K LAKE TANA
(MARGHERITA) L LAKE ABBE
E LAKE AWASA M LAKE ASALE
F LAKE SHALA
MOUNTAIN PEAKS
a RAS DASHAN (4620 M) RAS BIRHAN (4154 M)
b MT ABUNA YOSEF (4194M) MT YERER (3051 M)
C MT GUNA (4281 M) MT GURAGE (3719 M)
d AM8AFARIT (3978 M) MT TOLA (4200 M)
e MT AMEDAMIT (3619 M)
j PEAK IN AMARRO MTS (3600 M) 0 GARA MULETTA (3364 M
40° 42° U° 46° 48°
P. C. M. Jansen
Spices, condiments and medicinal plants
in Ethiopia,
their taxonomy and agricultural significance
Proefschrift
ter verkrijging van de graad
van doctor in de landbouwwetenschappen,
op gezag van de rector magnificus,
dr. H. C. van der Plas,
hoogleraar in de organische scheikunde,
in het openbaar te verdedigen
op woensdag 10 juni 1981
des namiddags te vier uur in de aula
van de Landbouwhogeschool te Wageningen
Centre for Agricultural Publishing and Documentation
Wageningen -1981
Abstract
Jansen, P. C. M., 1981. Spices, condiments and medicinal plants in Ethiopia, their taxonomy
and agricultural significance. Agric. Res. Rep. (Versl. landbouwk. Onderz.) 906, ISBN
90-220-0767-7, (xii) + 327 p., 28 figs, 39 photographs, 10 tables, 468 refs, glossary of
pharmacological, medical, veterinary terms, indexes of common and scientific plant names.
Also: Doctoral thesis, Wageningen.
The book is the third in a series of publications on useful plants of Ethiopia. It describes 12
spices and condiments and 13 medicinal plants, both from a taxonomie and an agricultural
viewpoint.
The extensive botanical description of each taxon is accompanied by a full-page drawing,
relevant photographs, lists of synonyms, literature and names, and details on taxonomie
problems, geographic distribution, ecology, husbandry, uses and chemical composition.
Numerous other spices, condiments and medicinal plants of Ethiopia that are not treated in
detail are listed separately.
Date of publication 15 April 1981
Cover plate: Hagenia abyssinica (Bruce) J. F. Gmelin
This thesis will also be published as Agricultural Research Reports 906.
© Centre for Agricultural Publishing and Documentation, Wageningen, 1981.
any other means without written permission from the publishers.
Stellingen
1. Vavilov's gunstige oordeel over Ethiopië als genencentrum (Chronica Botanica 13) in
verband met voor de cultuur geschikte gewassen wordt door de in Ethiopië aangetroffen
nuttige planten slechts ten dele gesteund.
2. Ethiopië bezit de natuurlijke voorwaarden (klimaat, bodem, bevolking) om vele
(sub)tropische gewassen van grote economische betekenis met succes in zeer grote hoeveel
heden te verbouwen.
3. De term 'revisSo' in verscheidene taxonomische publikaties in de Portugese taal zou
beter vervangen kunnen worden door de term 'enumeraçâo'.
A.R. Torre, 1963. Revisao das Dichapetalaceae de Mozambique. Mem. Junta Invest.
Ultram. 2a sêr. 41: 23-32.
Telma Faria, 1973. RevisSo de algumas Combretaceae de Moçambique. Instituto de
Investigaçao Agronómica de Moçambique, Memorias no. 4.
4. Als planten uitgangspunt zijn van wetenschappelijk onderzoek, dient het gebruikte
materiaal geconserveerd te worden in een Herbarium, zodat de identiteit ervan immer
verifieerbaar blijft.
5. Zwerfbouw is een slechte vertaling van het begrip 'shifting cultivation'.
LH Wageningen. Collegedictaat Algemene Plantenteelt I.
6. De onmisbaarheid van chloor als voedingselement voor de oliepalm is nog niet aangetoond.
R. Manciot et al., 1979. Oléagineux 34: 572-580.
7. De plan ten taxonomie heeft (nog) geen bevredigend antwoord op de vraag hoe infra-
specifische taxa van cultuurplanten te classificeren.
C. Jeffrey, 1968. Systematic categories for cultivated plants. Taxon 17(2): 109-114.
J. Harlan & J.M.J, de Wet, 1971. Toward a rational classification of cultivated plants.
Taxon 20(4): 509-517.
8. Zowel theoretisch als praktisch schiet de cultivar-nomenclatuur te kort. Hiervan onder
vinden bijv. het streven om cultivars te behouden voor toekomstige ontwikkelingen, de
bescherming van het kwekerseigendom en het veredelingsonderzoek ernstig nadeel.
9. In de plantentaxonomie is de morfologie van plantenwortels een verwaarloosd terrein.
Het verdient aanbeveling bij het verzamelen van herbariummateriaal ook wortels van
struiken en bomen te betrekken.
10. Het feit dat de 'Cultivated Code' niet is opgenomen in de 'International Code of
Botanical Nomenclature' wijst op een tekort aan belangstelling van plantentaxonomen voor
cultuurplanten.
11. De taxonomische inbreng bij de inrichting en instandhouding van de op verschillende
plaatsen ter wereld georganiseerde genenbanken is onvoldoende.
12. Afrikaanse geneeskruiden kunnen na ontwikkeling van goede cultivars, teelt- en
verwerkingstechnieken in vele landen van Afrika sociaal en economisch aantrekkelijke
exportartikelen worden.
13. Het probleem van de integratie van de 'traditionele' geneeskunde in de 'moderne'
geneeskunde in vele Afrikaanse landen is hoofdzakelijk financieel van aard.
World Health Organization, 1978. The promotion and development of traditional medicine.
Technical Report Series 622.
14. De medicinale planten van Afrika zouden ongetwijfeld al jaren geleden met prioriteit
onderwerp geworden en gebleven zijn van grondige studie, als degenen die een dergelijke
aanpak mogelijk maken, aan de ziekten zouden lijden die door deze planten genezen kunnen
worden.
Proefschrift van P.C.M.' Jansen
Spices, condiments and medicinal plants in Ethiopia, their taxonomy and agriculural
significance
Wageningen, 10 juni 1981
Curriculum vitae
Paulus Cornelis Maria Jansen, geboren 10 oktober 1943 te Dongen
Studie Landbouwhogeschool, richting Tropische landbouwplantenteelt, 1967-
Ingenieursdiploma: tropische landbouwplantenteelt, erfelijkheidsleer, plan
tenveredeling, algemene planteziektenkunde.
1974-1977: wetenschappelijk medewerker der Landbouwhogeschool, Labora
torium voor plantensystematiek en -geografie, werkzaam in NUFFIC-project
Ethîop"èntanSatle Van Ethi°pische nutti§e Planten; gedurende 1975-1977 in
1977-1978: vervolg werk NUFFIC-project als operationeel deskundige van
rrrTvnn9nrrSChaPPeliJk ambtenaar ** Landbouwhogeschool, Laborato-
r
S 19«nP rSySttmltlek Cn -ge°grafie (Via beurs van WOTRO).
s
v m riLde v!n H3""1 ï' hetministerie van gezondheid in Mozambique, ter in
]
ventarisatie van de medicinale planten, als operationeel deskundige van DTH.
Samenvatting
Dit is het derde boek in een serie publikaties over nuttige planten van Ethio
pië. (Peulvruchten van Ethiopië en Landbouwsystemen van Ethiopië, geschre
ven door E. Westphal, zijn de eerste twee publikaties.)
Van maart 1975 tot juli 1977 werd door mij veldwerk verricht in Ethiopië
(verbonden aan de landbouwfaculteit van de Addis Ababa Universiteit te Ale-
maya, met financiële steun van NUFFIC en DTH).
Talrijke planten uit geheel Ethiopië werden verzameld en bestudeerd (en
zijn nu geconserveerd in diverse herbaria, o.a. te Wageningen en te Alemaya,
Ethiopië) en gegevens over het gebruik van de planten werden zorgvuldig geno
teerd. Zaadmonsters, voornamelijk verzameld op markten (ook door eerdere
projectmedewerkers van het NUFFIC-LHW-2-project), werden uitgezaaid in
Ethiopië en in Wageningen en alle belangrijke stadia (kiemplant, bloem,
vrucht, zaad) werden bestudeerd en verzameld.
Van maart 1978 tot oktober 1979 kon ik via een WOTRO-beurs mijn gege
vens uitwerken op het Laboratorium voor plantensystematiek en -geografie van
de Landbouwhogeschool te Wageningen.
In deze studie komen 12 specerijen en 13 medicinale planten uitvoerig aan de
orde. Elke soort wordt op de volgende wijze behandeld:
- verklaring van de wetenschappelijke naam;
- auteur, oorspronkelijke publikatie en typificatie van de soort;
- opsomming van synoniemen (niet volledig);
- lijst van chronologisch gerangschikte literatuur, met korte indicatie van de
aard der inhoud;
- lokale namen en andere niet-wetenschappelijke namen in de Engelse, Franse
en Duitse taal;
- geografische verspreiding van de soort in Ethiopië en elders;
- uitgebreide beschrijving van de soort, gebaseerd op herbariummateriaal van
Ethiopische planten;
- een of twee oorspronkelijke botanische tekeningen ter verduidelij king van de
beschrijving en meestal een of meer foto's van de plant of van plantedelen;
- taxonomische opmerkingen; verklaring van de typificatie; aanduiding van de
variabiliteit van de soort in Ethiopië;
- bespreking van taxonomische literatuur betreffende de soort; cultivars wor
den niet onderscheiden;
- ecologische en botanische bijzonderheden van de soort (o.a. hoogte boven
zeeniveau van de vindplaatsen, bloeibijzonderheden);
- de teelt van de soort (als deze verbouwd wordt, iets over de wijze waarop,
zaai-, bloei- en oogstdata, ziekten en plagen van het gewas);
- gebruik van de soort (bij of als voedsel, als medicijn en andere gebruiken);
- chemische samenstelling van de soort (gegevens uitsluitend ontleend aan de
literatuur).
Na het voorwoord en de introductie (hoofdstuk 1), waarin de gevolgde werk
wijzen uiteengezet worden, komen in hoofdstuk 2 de specerijen en condimen-
ten aan de orde. Geïmporteerde specerijen worden genoemd en de betekenis
van de inheemse specerijen voor de typisch Ethiopische maaltijden en dranken
wordt aangeduid. De volgende 12 specerijen worden uitgebreid behandeld:
1. Aframomum corrorima (Braun) Jansen (nieuwe combinatie)
2. Anethum foeniculum L. (syn. : Foeniculum vulgare Mill.)
3. AnethumgraveolensL.
4. Capsicum annuum L. (syn. : Capsicum frutescens L.)
5. Coriandrum sativum L.
6. CuminumcyminumL.
7. NigellasativaL.
8. Ocimum basilicum L.
9. Rhamnusprinoides L'Hér.
10. Ruta chalepensis L.
11. Trachyspermum ammi (L.) Sprague ex Turrill
12. Zingiber officinale Rose.
In de inleiding van hoofdstuk 3 wordt de betekenis van de medicinale planten
in Ethiopie kort besproken. Daarna worden de volgende 13 soorten uitgebreid
behandeld: 6
1. Adhatoda schimperiana (Höchst.) Nées
2. Brucea antidysenterica J. F. Miller
3. Calpurnia aurea (Ait.) Benth.
4. Catha edulis (Vahl) Endl.
5. Cordia a f ricana Lam.
6. Croton macrostachyus Höchst.
7. Embelia schimperi Vatke
8. Hagenia abyssinica (Bruce) J. F. Gmelin
9. Juniperusprocera Höchst.
10. Lepidium sativum L.
11. MyrsineafricanaL.
12. Phytolacca dodecandra L'Hér.
13. TamarindusindicaL.
welke0IvS,nUk 4 8Tft Cen °Psomming va" ruim 300 Ethiopische plantesoorten
wordenenkeîel l i ^ "1 °f ^ medidjn gebruikt Worden- Van elke soort
Het boet h f namen Vermdd en het ëebruik kort aangeduid.
e"u ktetrm' met f" algemene literatuurlijst, een verklarende lijst van
2
IwZeZt^eL„ZTv p fSChC'mediSChe en vet^inaire term en, een indexP op n. iet-
scha pehjke plantenamen en een index wetemch tena