Spatial Analiz Nedir?

213 Pages·2014·14.25 MB·Turkish

i
Esri Türkiye Yayın Katalog Bilgisi
ArcGIS for Desktop Spatial Analiz
Yazarlar: Seda KAHRAMAN, Ömer ÜNSAL
225 s. 20x24 cm (Esri Türkiye Yayın no: )
ISBN:

Dağıtım Adresi
Esri Bilgi Sistemleri Mühendislik ve Eğitim Ltd. Şti. 2024. Cadde No:16, Beysukent, 06800
ANKARA
Tel: [phone]
Web: www.esriturkey.com.tr

Editör: Seda KAHRAMAN(SERT)
Kapak Dizaynı: Gökhan SÖĞÜT, Seda KAHRAMAN
Baskı:

Baskı Yılı: 2014
1. Baskı
ii
Bu eserin her türlü telif hakkı ©2014 Esri Bilgi Sistemleri Mühendislik ve Eğitim Ltd. Şti. ‘ye
aittir. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı yayıncı izni olmadan, internet, e-posta, fotokopi, vb.
elektonik ve mekanik yöntemler kullanarak çoğaltılamaz, yayınlanamaz, dağıtılamaz.

Bu eser T.C. telif hakları kanunları ve uluslararası geçerliliği olan kanunlar tarafından
korunmaktadır. Yasalara uygunluğun sağlanması kullanıcı sorumluluğundadır.

CD içerisinde sayısal olarak sunulan veriler kaynak gösterilmek kaydıyla bilimsel çalışmalarda
kullanılabilir.

Kitaptaki harita, resim, şekil ve sayısal olarak sunulan hiçbir bilgi ne surette olursa olsun resmi
bir bilgi niteliğinde kullanılamaz ve bilgilerdeki yanlışlardan dolayı yazarlar ve Esri Türkiye
sorumlu tutulamaz.

©2014 Esri Bilgi Sistemleri Mühendislik ve Eğitim Ltd. Şti.
Her hakkı saklıdır/Copyright © 2014/All rights reserved.

iii
Önsöz

Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde; Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama
teknolojileri, karmaşık planlama ve yönetim sorunlarının çözülebilmesi için etkin araçlar
sağlamaktadır. Özellikle Avrupa Birliği’ndeki coğrafi veri ve yönetimi ile ilgili gelişmeler
ülkemizdeki çalışmaları da hızlandırmış, verilerin ulusal ve uluslararası kullanım ihtiyacı, yeni
teknikler, yeni standartların oluşmasını zorunlu kılmıştır.
Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama teknolojilerinin gelişmesine paralel olarak
ülkemizde bu yazılımları kullanan kuruluş ve uzman sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Tüm bu
kullanıcıların teknik ve idari konularda oluşturacağı anlayış birliği sayesinde, çağdaş Coğrafi Bilgi
Sistemi teknolojileri ve ülkemiz sorunlarına daha etkin çözümlerin üretileceğine inanmaktayız.
Esri Türkiye olarak ülkemiz kamu kurum ve kuruluşları, askeri kuruluşlar üniversite ve özel
sektörlerde etkin kullanıma sahip Coğrafi Bilgi Sistemi teknolojisindeki gelişmeleri sizlere
aktarma ve siz değerli kullanıcılarımızı bir araya getirme, deneyimlerimizi paylaşma
arzusundayız.

iv
İçerik

Önsöz iv

İçerik v

Bölüm 1: Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş ve Spatial Analiz Modulü 9

Konu 1 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Spatial Analiz 9

Coğrafi Bilgi Sistemleri 10

Veri Yapısı 10

Vektör ve Raster Veriler Arasındaki Farklılıklar 11

Spatial Analiz Nedir? 12

Bölüm 2: Mesafe ve Yoğunluk Analizleri 13

Konu 2 Mesafe Analizleri 13

Mesafe Analizleri 14

Euclidean Distance 15

Uygulama 2a 15

Cost Path 21

Uygulama 2b 21

Bölüm 2: Mesafe ve Yoğunluk Analizleri 25

Konu 3 Yoğunluk Analizleri 25

Yoğunluk Analizleri 26

Simple Density 27

Kernel Density 27

Verilerin Değerlendirilmesi 28

Uygulama 3a 28

Line Density – Fay Hatlarının Yoğunluğunun Belirlenmesi 34

Uygulama 3b 34

Kernel Density – Virüs Salgınından Etkilenen Kişilerin Yoğunluğunun Hesaplanması 38

Uygulama 3c 38

Bölüm 3: Ara Değer Bulma - Interpolasyon 45

Konu 4 Nokta Verisinden Sürekli Yüzey Oluşturma 45

IDW Yöntemi – Topraktaki Kil Miktarının Hesaplanması 46

Uygulama 4a 47

IDW with Barrier Yöntemi – Akarsuların Topraktaki Kil Miktarına olan Etkisi 52

Uygulama 4b 52

IDW ve IDW with Barrier Yöntemleri ile Oluşturulan Sürekli Yüzeylerin Karşılaştırılması 54

Uygulama 4c 54

Kriging Yöntemi – Kirlilik Hesaplaması 57

v
Uygulama 4d 57

Sürekli Yüzeylerin Doğruluğunun Ölçülmesi 62

Uygulama 4e 62

Bölüm 4: Spatial Analiz Modulü ve İstatistiksel Analizler 67

Konu 5 İstatistiksel Analizler 67

Hücre Bazlı İstatistikler 68

Bölge(Zone) Bazlı İstatistikler 68

Tabulate Area – Eğim Gruplarındaki Arazi Kullanımının Tespiti 68

Uygulama 5a 69

Cell Statistics – Türkiye’deki Son 5 Yıllık Hava Sıcaklığının Değerlendirilmesi 72

Uygulama 5b 72

Zonal Statistics as Table – Bölgesel Suç İstatistiğinin Hesaplanması 75

Uygulama 5c 76

Bölüm 05: ArcMap Arayüzünün Özelleştirilmesi 79

Konu 6 Etkileşimli Görünürlük Analiz Aracının Eklenmesi 79

Interactive Visibility Eklentisinin ArcMap Arayüzüne Eklenmesi ve Kullanımı 80

Uygulama 6a 80

Bölüm 06: Haritaların Özel Analizlere Hazırlanması 87

Konu 7 Yeniden Sınıflandırma 87

Raster Verilerin Yeniden Sınıflandırılması 89

Uygulama 7a 90

Bölüm 06: Haritaların Özel Analizlere Hazırlanması 99

Konu 8 Dönüşüm İşlemleri 99

Vektör Verinin Raster Veriye Dönüştürülmesi 100

Uygulama 8a 100

Bölüm 07: Raster Verilerin Çakıştırılması 107

Konu 9 Raster Calculator 107

Potansiyel Afet Alanlarının Tespiti 108

Uygulama 9a 109

Bölüm 07: Raster Verilerin Çakıştırılması 113

Konu 10 Weighted Overlay 113

Yeni Kentleşme İçin Uygun Arazilerin Tespiti 114

Uygulama 10a 114

Uygulama 10b 115

Bölüm 08: Hidrolojik Analizler 123

Konu 11 Yüzey Hidrolojik Modellemesi 123

Hidrolojik Modelleme ve Havzaların Çıkarılması 124

Uygulama 11a 124

vi
Sayısal Yükseklik Modeli Üzerindeki Boşlukların Gözlemlenmesi 124

Sayısal Yükseklik Modelinde Hücre Doldurma İşlemi 127

Akış Yönlerinin Bulunması 128

Akış Toplamlarının Bulunması 130

Havza Çıkış Noktası Kullanılarak Havzanın Çıkarılması 132

Diğer Hidroloji Araçları 135

Uygulama 11b 135

Set Null - Akış Ağının Çıkarılması 138

Stream Order - Akarsu Hiyerarşisinin Bulunması (Akarsu Çatallanması) 139

Flow Lenght - Akış Uzunluklarının Bulunması 141

Stream Link - Akarsu Parça Sayısının Bulunması 143

Stream to Feature - Raster Akarsu Ağının Vektöre Dönüştürülmesi 144

Basin - Havzaların Çıkarılması 147

Bölüm 08: Hidrolojik Analizler 147

Konu 12 Yeraltı Hidrolojik Modellemesi 147

Darcy Akış Modelinin Üretilmesi 148

Uygulama 12a 148

Parçacık İzleme 154

Uygulama 12b 154

Konsantrasyon Dağılımı 157

Uygulama 12c 158

Bölüm 09: Görüntü İşleme 163

Konu 13 Uydu Görüntülerinin Sınıflandırılması 163

Sınıflandırma 164

Uygulama 13a 166

Kontrolsüz Sınıflandırma 166

Etkileşimli Kontrollü Sınıflandırma 178

Kontrollü Sınıflandırma 186

Bölüm 10: Model Builder Uygulamaları 195

Konu 14 ArcToolbox Spatial Analyst Araçları ile Model Builder Uygulamaları 195

ModelBuilder 196

Model Elemanları 196

Toollar 196

Data (Veri) 196

Bağlayicilar 196

Etiketler (Labels) 196

İsimler 197

vii
ArcToolbox’ta Spatial Analyst Araçları 197

Uygulama 14a 197

Kaynaklar 213

viii
Bölüm 1: Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş ve Spatial Analiz Modulü

Konu 1 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve
Spatial Analiz
Coğrafi Bilgi Sistemleri

Spatial Analiz Nedir?
Spatial Analiz Modülünün Yetenekleri

9
Coğrafi Bilgi Sistemleri

Yıllardır insanlar harita ve küre gibi modeller kullanarak dünyayı yorumlamaya, anlamaya ve
keşfetmeye çalışmışlardır. Son 30-40 yıl içinde bu modeller bilgisayarlara taşınmış ve aynı
zamanda modellerin her yıl daha anlaşılır ve daha açık hale getirilerek işlevselliği arttırılmıştır.
Bilgisayarlar aracılığıyla işlevselliği arttırılan bu modeller Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile
analizsel boyutlara taşınmıştır.
Coğrafi Bilgi Sistemlerinde bir çalışma yapmak için ne tür harita olursa olsun -arazi, iklim
zonları, ormanlar, siyasi sınırlar, nüfus yoğunluğu, kişi başına düşen gelir, enerji tüketimi,
mineral kaynaklar ve daha niceler- temin edilen veri gerçek veri ise dünyanın anlamlaştırılması
daha gerçekçi olur. Böylelikle dünya üzerindeki bu tür haritalar akıllı hale gelir ve sorulan her
soruya cevap bulabilecek özelliklere taşınır.

Veri Yapısı

Coğrafi veri yapısı temel olarak Mekânsal ve Tanımlayıcı Bilgiler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Mekansal veriler; özelliklerin yerini, şeklini ve diğer mekansal veriler ile ilişkilerini belirler.
Tanımlayıcı Bilgiler ise özelliklere ait bilgilerin veri tabanında tutulmasıdır.

Coğrafi nesneler olarak adlandırılam mekansal bilgiler sonsuz bir çeşitlilik içermektedir. Ancak
bunların hepsi 3 geometrik şekil ile temsil edilir; nokta (point), çizgi (line), alan (polygon).
Alanlar (polygon) ülke sınırları, il sınırları, göller, arazi sınıfları vs. gibi coğrafi objeleri; çizgiler
(line) nehir, enerji nakil hattı, yol vs. gibi coğrafi objeleri; noktalar (point) ağaç, kuyu, yangın
muslukları vs. gibi coğrafi objeleri temsil ederler.
Alan, çizgi ve noktalara toplu olarak vektör veri adı verilmektedir.
Vektör Veri formatındaki konuma ait veriler; nokta, çizgi ve alan özellik tipi ve de x,y koordinat
değerleriyle depolanırlar. Nokta özelliği tekbir x,y koordinat çifti ile temsil edilen verilerdir
(Elektrik Direkleri, Yangın Muslukları, Kuyular gibi). Çizgi özelliği, bir başlangıç ve bir bitiş
noktası olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler (Dereler, Yollar, Elektrik Hatları gibi). Alan
özelliği ise, başlangıç ve bitiş noktası aynı olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler.
(Parseller, Binalar, Arazi Kullanımı gibi).

10