sosyal bilgiler öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin öğrencilerin akademik risk alma düzeylerine ...

218 Pages·2007·1.59 MB·Turkish

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİMİ BİLİM DALI

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE PROJE TABANLI
ÖĞRENMENİN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK RİSK ALMA
DÜZEYLERİNE, PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİNE,
ERİŞİLERİNE KALICILIĞA VE TUTUMLARINA ETKİSİ

DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN

Doç. Dr. Ali Murat SÜNBÜL

HAZIRLAYAN

Sabahattin ÇİFTÇİ

KONYA /2006
i
ÖZET

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler öğretiminde proje
tabanlı öğrenmenin öğrencilerin, akademik risk alma düzeylerine, problem çözme
becerilerine, erişilerine, öğrenilenlerin kalıcılığına ve tutumlarına etkisini incelemektir.
Araştırma 2004-2005 öğretim yılının birinci yarıyılında Meram Sare Özkaşıkçı
İlköğretim Okulunda toplam 41 öğrenci ve birbirlerine denk iki sınıf üzerinde
yürütülmüştür. Birbirlerine denklikleri Sosyal Bilgiler dersi 1. ünitesi sonunda
uygulanan yazılı sınavdan aldıkları notlara ve okuldaki öğretmenlerle yapılan
görüşmelerden elde edilen bilgiler neticesinde belirlenmiştir. Bu sınıflar deney ve
kontrol grupları olmak üzere atanmıştır. Deney grubundaki öğrenciler Sosyal Bilgiler
dersini proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile işlerken kontrol grubundaki öğrenciler ise
geleneksel yaklaşımlarla işlemişlerdir. Araştırmada öğrencilere, akademik risk alma
ölçeği, problem çözme ölçeği, erişi testi ve Sosyal Bilgiler tutum ölçeği uygulanmıştır.
Ölçekler öğrencilere çalışmadan önce ön-test, çalışmadan sonra da son-test olarak
uygulanmıştır. Araştırmadan 14 hafta sonrada erişi testi, öğrencilere kalıcılık testi olarak
uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin çözümlenmesinde t testi
kullanılmıştır. Araştırma sonunda aşağıdaki bulgular elde edilmiştir.
1. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı deney grubu ile
geleneksel yaklaşımın uygulandığı kontrol grubunun ön test ve son test sonuçlarına göre
öğrencilerin akademik risk alma düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.
2. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı deney grubu ile
geleneksel yaklaşımın uygulandığı kontrol grubunun ön test ve son test sonuçlarına göre
öğrencilerin problem çözme becerileri arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.
3. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı deney grubu ile
geleneksel yaklaşımın uygulandığı kontrol grubu arasında öğrencilerin erişilerini
ölçmek için yapılan erişi testi ön testinden elde edilen puanlara göre iki grup arasında
uygulama öncesi anlamlı bir fark bulunamamıştır. Erişi testi, son testinden elde edilen
bulgulara göre öğrencilerin erişilerinde deney grubu lehine anlamlı bir fark elde
edilmiştir.
4. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı deney grubu ile
geleneksel yaklaşımın uygulandığı kontrol grubu arasında öğrencilerin kalıcılık
ii
düzeylerini ölçmek için yapılan test sonucunda deney grubu lehine anlamlı bir fark
bulunmuştur.
5. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının uygulandığı deney grubu ile
geleneksel yaklaşımın uygulandığı kontrol grubunun ön test ve son test sonuçlarına göre
öğrencilerin sosyal bilgiler dersine karşı olan tutumları arasında anlamlı bir fark
bulunamamıştır.
iii
ABSTRACT

The purpose of this study is to examine the effect of Project-based Learning to
the student’s level of taking academic risk, ability of problem solving, student
achievement, retention of learned things and attitude of the students for teaching social
studies in sixth class at primary school.
This study has been conducted with totally 41 students in two classes
equivalent to each other in the first term of 2004-2005 academic year in Meram Sare
Ozkasıkcı Primary School. Their equality is determined by the teachers’ views and the
students’ points, taken from the examinations at the end of the first unit for Social
studies course. These classes are divided into two groups: Control and experimental
group. While students in experimental group learn Social studies course with Project-
based Learning, control group learns the social studies lesson with traditional method.
Academic risk taking level, problem solving ability, student achievement test and Social
studies course are applied to the students during the study. Scales are applied to the
students before the practice as a pre test and after the practice as a post test. After
fourteen weeks the achievement test has been applied to the students as retention test.
For analyzing the data, t test has been used. At the end of the study these findings are
obtained:
1. According to the pre-test and post-test results of control group, to whom
traditional approach is applied and experimental group, to whom Project-based
Learning is applied, there isn’t a significant difference between students’ academic risk
taking level.
2. According to the pre and post test results of control group, to whom
traditional approach is applied and experimental group, to whom Project-based
Learning is applied, there isn’t a significant difference between students’ problem
solving abilities.
3. According to the points obtained from pre-achievement test which is applied
in order to measure achievements of the students, to whom Project-based Learning is
applied and to whom traditional approach is applied, there isn’t a significant difference
between these two groups before the practice. According to the findings of the student
achievement post-test, there is a significant difference in students’ achievement in favor
of the experimental group.
iv
4. According to test results applied to measure the students’ retention level,
between the experimental group to Project-based Learning is applied and control group,
to whom traditional approach is applied, there is a significant difference in the students
retention level in favor of the experimental group.
5. According to the pre-test and post-test results of control group, to whom
traditional approach is applied and experimental group, to whom Project-based
Learning is applied, there isn’t a significant difference between students’ attitudes to the
Social studies course.
v
İÇİNDEKİLER

Sayfa No
Özet............................................................................................................................ .........i
Abstract…………………………………………………………………………….. .........iii
İçindekiler...........................................................................................................................v
Tablolar Listesi…………………………………………………………………….. .........viii
Kısaltmalar………………………………………………………………………… .........ix
Önsöz..................................................................................................................................x

BÖLÜM I
GİRİŞ
1. Problem Durumu………………………………………………………………. .. .........1
1.1. Sosyal Bilgiler……………………………………………………………….. ...........5
1.2. İlköğretimde Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi.......................................................7
1.3. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Öğretim Yöntemleri ve Yeni Öğrenme
Yaklaşımları.................................................................................................................9
1.3.1. Probleme Dayalı Öğrenme...........................................................................12
1.3.2. Yapılandırmacı Öğrenme.............................................................................14
1.3.3. Aktif (Etkin) Öğrenme .................................................................................15
1.3.4. Çoklu Zeka Kuramı......................................................................................16
1.3.5. Eleştirel Düşünme ........................................................................................18
1.3.6. İşbirliğine Dayalı Öğrenme..........................................................................19
1.3.7. Yansıtıcı Düşünme.......................................................................................20
1.3.8. Yaşam Boyu Öğrenme .................................................................................20
1.3.9. Yaratıcı Düşünme.........................................................................................21
1.3.10. Araştırmaya Dayalı Öğrenme.....................................................................22
1.3.11. Proje Tabanlı Öğrenme...........................................................................23
1.3.11.1. Proje tabanlı Öğrenmenin Tarihsel Gelişimi.....................................29
1.3.11.2. Proje Tabanlı Öğrenmenin Kuramsal Temelleri...............................35
1.3.11.2.1. Piaget’nin Yapısalcı Teorisi.....................................................36
1.3.11.2.2. Vygotsky’nin Sosyo-Kültürel Yapısalcılığı.............................37
1.3.11.2.3. Dewey’in Yapısalcılığı.............................................................38
vi
1.3.11.2.4. Bruner’in Yapısalcılığı.............................................................39
1.3.11.3. Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımı Neden Önemlidir?.....................40
1.3.11.4. Proje Tabanlı Öğrenmenin Programdaki Yeri.......................... .........44
1.3.11.5. PTÖ’de Konu Seçimi ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar.. .........47
1.3.11.6. Proje Tabanlı Öğrenmenin Planlanması ve Sınıfta Uygulanması .....49
1.3.11.7. Proje Tabanlı Öğrenme Sürecinde Öğretmenin Rolü........................54
1.3.11.8. Proje Tabanlı Öğrenme Sürecinde Öğrencinin Rolü.........................57
1.3.11.9. Proje Tabanlı Öğrenmenin Yararları.................................................58
1.3.11.10. PTÖ Sürecinde Karşılaşılan Güçlükler ve PTÖ’nün Sınırlılıkları... 61
1.3.11.11.Sosyal Bilgiler Öğretiminde PTÖ ve Uygulama Örnekleri..............63
1.3.11.12. Proje Tabanlı Öğrenme Sürecinde Değerlendirme..........................71
1.3.11.12.1. Portfolyolar.............................................................................74
1.3.11.12.2. Rubrikler (Performans Değerlendirme Ölçeği)......................76
1.4. Problem Çözme ve Proje Tabanlı Öğrenme............................................77
1.5. Akademik Risk Alma ve Proje Tabanlı Öğrenme...................................80
1.6. İlgili Yayın ve Araştırmalar.......................................................................... .........85
1.6.1. Proje Tabanlı Öğrenmeyle İlgili Yapılan Yayın ve Araştırmalar.................85
1.6.2. Sosyal Bilgiler Öğretimi İle İlgili Yapılan Yayın ve Araştırmalar..............92
1.6.3. Problem Çözme İle İlgili Yapılan Yayın ve Araştırmalar............................96
1.6.4. Akademik Risk Alma İle İlgili Yapılan Yayın ve Araştırmalar...................100
2. Problem Cümlesi............................................................................................................106
3. Alt Problemler..................................................................................................106
4. Sayıltılar...........................................................................................................106
5. Sınırlılıklar........................................................................................................107
6. Araştırmanın Amacı.........................................................................................107
7. Araştırmanın Önemi.........................................................................................107
8. Tanımlar...........................................................................................................109

BÖLÜM II
YÖNTEM
2.1.Araştırmanın Yöntemi..................................................................................................110
2.2. Denekler .......................................................................................................111
2.3. Denel İşlem............................................................................. ........114
vii
2.4. Araştırmada Kullanılan Ölçme Araçları................................................ ........116
2.4.1. Akademik Risk Alma Ölçeği............................................................116
2.4.2. Problem Çözme Ölçeği................................................ ........117
2.4.3. Erişi Testi................................................................................ .........118
2.4.4. Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği...............................................118
2.5. Kullanılan İstatistiksel Teknikler.................................................................................119

BÖLÜM III
BULGULAR
3.1. Araştırmanın Birinci Alt Problemine İlişkin Bulgular ...............................................120
3.2. Araştırmanın İkinci Alt Problemine İlişkin Bulgular..................................................121
3.3. Araştırmanın Üçüncü Alt Problemine İlişkin Bulgular...............................................122
3.4. Araştırmanın Dördüncü Alt Problemine İlişkin Bulgular...........................................123
3.5. Araştırmanın Beşinci Alt Problemine İlişkin Bulgular...................................... .........124

BÖLÜM IV
YORUM VE TARTIŞMA
4.1. Araştırmanın Birinci Alt Problemine İlişkin Yorumlar...............................................126
4.2. Araştırmanın İkinci Alt Problemine İlişkin Yorumlar................................................129
4.3. Araştırmanın Üçüncü Alt Problemine İlişkin Yorumlar.............................................130
4.4. Araştırmanın Dördüncü Alt Problemine İlişkin Yorumlar................................. .........132
4.5. Araştırmanın Beşinci Alt Problemine İlişkin Yorumlar..................................... .........133

BÖLÜM V
SONUÇ VE ÖNERİLER
5.1. Sonuçlar.......................................................................................................................136
5.2.Öneriler.........................................................................................................................136
KAYNAKÇA.....................................................................................................................138
EKLER..............................................................................................................................156
viii
TABLOLAR LİSTESİ

Tablo Sayfa No
Tablo.I. I. Öğretmen Merkezli Ve Öğrenci Merkezli Eğitimin Karşılaştırılması .............11
TabloI.II. Çoklu Zeka Kuramına Göre Zeka Alanları........................................................17
Tablo.I.III. Geleneksel Öğrenme Yöntemleri ve Proje Tabanlı Öğrenme Yöntemleri
Arasındaki Farklılıklar.........................................................................................................46
Tablo.I.IV. Problem Çözme Becerileri..............................................................................79
TabloII.I Araştırmada Uygulanacak Deneysel Desen........................................................110
Tablo.II.II. Deney ve Kontrol Grupların Oluşturulma Durumları.............111
Tablo:II. III. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Özellikleri.....................111
Tablo. II.IV. Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler 1.
Ünitesi Sonunda Aldıkları Notların Karşılaştırılması............................................112
Tablo.II.V. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Akademik Risk Alma Ön Test
Puanlarının Karşılaştırılması .....................................................................................112
Tablo.II.VI. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Problem Çözme Ön Test
Puanlarının Karşılaştırılması...............................................................................................113
Tablo.II.VII. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin 6. sınıf Sosyal Bilgiler
“Coğrafya ve Dünyamız” ünitesi Erişi Testi Ön Test Puanlarının Karşılaştırılması..........113
Tablo.II.VIII. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Tutum ölçeği Ön Test
Puanlarının Karşılaştırılması ...................................................................................... 114
Tablo.III.I. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Akademik Risk Alma Ön
Test-Son Test Puanlarının Karşılaştırılması.......................................................................120
Tablo.III.II. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Problem Çözme Ön Test-
Son Testi Puanlarının Karşılaştırılması..............................................................................121
Tablo.III.III. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin 6. sınıf Sosyal Bilgiler
“Coğrafya ve Dünyamız” ünitesi Erişi Testi Ön Test-Son Test Puanlarının
Karşılaştırılması...................................................................................................................122
Tablo.III.IV. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Kalıcılık Testi Son Test
Puanlarının Karşılaştırılması...............................................................................................123
Tablo.III.V. Deney ve Kontrol Grubundaki Öğrencilerin Tutum ölçeği Ön Test-Son
Test Puanlarının Karşılaştırılması ......................................................................................124
ix
KISALTMALAR

PTÖ : Proje Tabanlı Öğrenme
ARA: Akademik Risk Alma Ölçeği
MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
A.B.D: Ana Bilim Dalı
ABD: Amerika Birleşik Devletleri
ZPD: Yakınsal Gelişim Alanı