SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLERĠNĠN EĞĠTĠMDE SOSYAL MEDYAYI KULLANIM ...

340 Pages·2017·8.92 MB·Turkish

T.C.
PAMUKKALE ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ĠLKÖĞRETĠM ANABĠLĠM DALI
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLĠĞĠ BĠLĠM DALI
DOKTORA TEZĠ

SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLERĠNĠN EĞĠTĠMDE
SOSYAL MEDYAYI KULLANIM DÜZEYLERĠ VE
GÖRÜġLERĠ

Erhan YAYLAK

Denizli – 2017
T.C.
PAMUKKALE ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ĠLKÖĞRETĠM ANABĠLĠM DALI
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLĠĞĠ BĠLĠM DALI
DOKTORA TEZĠ

SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLERĠNĠN EĞĠTĠMDE
SOSYAL MEDYAYI KULLANIM DÜZEYLERĠ VE
GÖRÜġLERĠ

Erhan YAYLAK

DanıĢman
Prof. Dr. Süleyman ĠNAN

Bu çalıĢma Pamukkale Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinasyon
Birimi BAP tarafından 2015EĞBE008 no'lu Doktora tez projesi olarak desteklenmiĢtir.
DOKTORA TEZĠ ONAY FORMU

iii
ETĠK BEYANNAMESĠ

iv
TEġEKKÜR

Bu araĢtırma süresi boyunca bana rehberlik eden sürecin her aĢamasında katkısı ile
bana destek olan değerli hocam Sayın Prof. Dr. Süleyman ĠNAN‟a çok teĢekkür ederim.

Süreç boyunca görüĢ ve önerileri ile bana destek olan çok kıymetli hocalarım, Prof.
Dr. Mithat AYDIN, Prof. Dr. Mustafa ġAHĠN, Doç. Dr. Selahattin KAYMAKÇI, Doç. Dr.
Adnan ALTUN‟a sonsuz teĢekkürlerimi sunarım ederim. Fikirlerini benimle paylaĢarak
bana katkılarını sunan kıymetli arkadaĢlarım Aylin YAZICIOĞLU‟na, Galip GENÇ‟e ve
Zeynep Ceren YEġĠLYURT ġĠMġEK‟e; yazım ve noktalama konusunda bana yardımcı
olan Türkçe Öğretmeni Sakine ÇAVDAR‟a teĢekkür ederim.

Bütün eğitim hayatım boyunca maddi ve manevi destekleri ile yanımda olan, bana
güvenen, her zaman baĢarabileceğime inanan ve beni cesaretlendiren çok değer verdiğim
aileme sonsuz Ģükranlarımı sunarım.

Son olarak bana her türlü desteği veren, her zaman yanımda olan canımdan çok
sevdiğim, hayat arkadaĢım Derya DOĞAN YAYLAK‟a teĢekkür eder sonraki
baĢarılarımda yanımda olmasını temenni ederim.

Erhan YAYLAK
Denizli, 2017

v
ÖZET
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Eğitimde Sosyal Medyayı Kullanım Düzeyleri ve
GörüĢleri

Erhan YAYLAK

GeliĢen bilgi ve iletiĢim teknolojileri ile birlikte zaman ve mekân fark etmeksizin
bilgiye ulaĢmak mümkün hâle gelmiĢtir. Günümüzde hemen hemen herkes bir akıllı
telefona ve en az bir sosyal medya hesabına sahiptir. Dolayısıyla insanlar gün içerisinde
internette ve sosyal medyada zaman geçirmektedirler. Kullanıcıların internette ve sosyal
medyada geçirdikleri zaman gün geçtikçe artmaktadır. Türkiye, internet kullanımı ve aktif
sosyal medya hesabı bakımından dünya ülkeleri arasında üst sıralarda yer almaktadır.
Diğer yandan 21. yüzyılda teknoloji kullanımı bu kadar geliĢmiĢken, eğitim faaliyetlerini
dört duvar arasından çıkarıp hayatın içerisine yerleĢtirmek gerekebilir. Sosyal medyanın
eğitimde kullanılmasının önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Bu araĢtırmanın amacı;
Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin eğitimde sosyal medya kullanma düzeylerini ve buna
yönelik görüĢlerini ortaya koymaktır.
Bu amaçla araĢtırmada; nicel ve nitel analizlerin birlikte kullanıldığı açımlayıcı
sıralı karma yöntem kullanılmıĢtır. AraĢtırmada öncelikle nicel analizlerin uygulanacağı
ölçeklere geçerlik ve güvenirlik analizleri uygulanmıĢtır. Her iki ölçeğin geçerliği onanmıĢ
ve ölçülmek istenen olguyu ölçmeye haiz özellikler taĢıdığı belirlenmiĢtir. AraĢtırmayla
ilgili nicel verilerin istatistiksel çözümlemelerinde SPSS 22 paket programından
yararlanılmıĢ, nitel verilerin çözümlenmesinde ise MAXQDA 12 programı kullanılmıĢtır.
AraĢtırma grubu; 2015-2016 eğitim-öğretim yılında “Türkiye Sosyal Bilgiler
Zümresi”Facebook Grubu‟na üye olan 236 Sosyal Bilgiler öğretmenine, Sosyal Medya
Benimseme Ölçeği (SMBÖ) ve Sosyal Medyanın Öğrenme ve Öğretme Süreçlerine Etkisi
Ölçeği (SMÖÖSEÖ) uygulanmıĢtır. Ayrıca nicel çalıĢma grubundan 30 Sosyal Bilgiler
öğretmenine de sosyal medyanın eğitim süreçlerinde kullanımına yönelik görüĢleri
sorulmuĢtur.
Nicel araĢtırma sonucunda; katılımcı Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sosyal
medyayı “kolaylık” ve “kişisellik” nedenlerinden dolayı benimsediklerini, dıĢ
etki/çevresel faktörlerden ziyade kendi istekleri doğrultusunda sosyal medyayı
kullandıklarını ifade etmiĢlerdir. Bunun yanında sosyal medyayı kolay, basit, anlaĢılır
vi
veeğitim amaçlı kullanımını da yararlı bulmakta ancak öğrencileri sosyal medyanın eğitim
amaçlı kullanımını konusunda teĢvik etmediklerini belirtmiĢlerdir. Bu da sosyal medyayı
benimseme düzeyleri ve sosyal medyanın öğrenme ve öğretme süreçlerine etkisine
“katılıyorum” düzeyinde cevap veren Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sosyal medya
kullanımını benimsemelerine ve sosyal medyanın öğrenme ve öğretme süreçlerine olumlu
etki ettiğini düĢünmelerine rağmen sosyal medyanın eğitim amaçlı kullanımının düĢüncede
kaldığını ve uygulamaya geçiremediklerini göstermektedir.
Nitel araĢtırmadan elde edilen Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sosyal medyanın
eğitim süreçlerinde kullanılmasına yönelik görüĢler incelendiğinde; Sosyal Bilgiler
öğretmenlerinin, öğrencilerin ve öğretmenlerin çoğunun sosyal medya kullandığını, artık
hayatın vazgeçilmezi olduğunu, öğrencilerin sosyal medyada boĢa zaman geçirmeleri
yerine eğitsel amaçlı kullanılabileceğini ve eğitimin etkililiğini artıracağını ifade
etmiĢlerdir. Sosyal medyanın ders iĢlenmesi esnasında dikkati canlı tutabileceği
belirtilmiĢtir. Sosyal medyada yapılan paylaĢımlardan faydalanarak derste örnekler
verilmesi, öğrencilerin derse ilgisinin dağıldığı anlarda tekrar toparlanması adına olumlu
olacağını belirtmiĢlerdir. Öğrencilerin hayatında büyük yer kaplayan, çocuk ve gençlerin
neredeyse tamamının kullandığı sosyal medya ile öğretmen–öğrenci iletiĢiminin
geliĢtirilebileceğidir. Bu yöndeki görüĢlere göre öğrenci ve öğretmen arasındaki iletiĢim
okul duvarlarından ve eğitim sürelerinden sıyrılarak daha rahat bir iletiĢim ortamının
yaratılabildiği yönündedir. AraĢtırmadan elde edilen bulgular ıĢığında sosyal medyanın
eğitimde kullanılmasına yönelik ve gelecek zaman sürecinde yapılacak araĢtırmalara dair
öneriler sunulmuĢtur.

Anahtar Kelimeler: Sosyal medya, öğretmen, sosyal ağlar, eğitim, sosyal bilgiler.

vii
ABSTRACT
Social Studies Teachers’ Levels and Perceptions of Using Social Mediain Education

Erhan Yaylak

It has become possible to reach information with the developing information and
communication technologies, without considering time and place. Today, almost everyone
has a smart phone and at least a social media account. For this reason, people spend time
on internet and social media during the day. The time which users spend on the internet
and social media is increasing more and more. Turkey is at the top among world countries
in terms of internet usage and active social media account. On the other hand, while
technology usage is developed so much today, we need to take training activities out of
buildings and put them inside life. The importance of using social media in education
emerges at this this point. The purpose of this research; social studies teachers' use of
social media in education and their perceptions.
For this purpose, a descriptive ordered mixed method research in which qualitative
and quantitative analyses are used together in this study. The validity of both scales has
been approved and it has been determined that it has possessing features to test the fact that
is needed to test. In the statistical analyses of quantitative data related to the research,
SPSS 22 packaged software has been benefited, and in the analyis of qualitative data,
MAXQDA 12 software has been used. The research has been practised on 236 Social
Studies teachers who are members of Facebook Group of Social Studies Teachers Group
in 2014-2015 school year and the Social Media Adoption Scale and the Scale of Social
Media Effect on Learning and Teaching Processes have been applied. Besides, 30 Social
Studies teachers from the quantitative study group have been asked their opinions aimed at
using social media in educational processes. In the research, validity and reliability
analyses have been applied to scales in which primarily quantitative analyses will be
applied.
At the end of the quantitative research, participating Social Studies teachers have
stated that they have adopted social media because of the reasons of “convenience” and
“selfhood” and that they use social media upon their own request rather than external
effect/environmental factors. Besides this, they have expressed that social media is easy,
simple and understandable and using it for educational purposes is beneficial,but they have
viii
not encouraged students to use social media for educational purposes. This shows that
although Social Studies teachers who have chosen the answer “I agree” to the level of
social media adoption and to the effect of social media on learning and teaching processes,
have adopted using social media and think that social media affects learning and teaching
processes positively, using social media for educational purposes stays as a thought and
they have not practised it.
When the Social Studies teachers‟ perceptions, obtained from the qualitative
research, about using social media on educational processes have been analyzed, it is seen
that Social Studies teachers have stated that most of the students and teachers use social
media, and it is a must and that students can use it for educational purposes rather than just
spending time on social media and thus, it will increase the effectiveness of education. It
has been expressed that social media can keep students‟ interests alive during lessons.
They have expressed that giving examples in the class by getting benefit from the posts
shared on social media will have positive effects on students to concentrate on the lesson
when they are distracted. Social media which is a big part of students‟ lives, almost all
children and the young use, can improve the teacher-student communication. According to
the perceptions at this point of view, communication between student and teacher will get
out of the school walls and school time, and a more comfortable communicational
environment will be created.Suggestions,in the light of the findings obtained from the
research,about using social media in education, and about researches which will be carried
out in future time span have been offered.

Keywords: Social media, teacher, social networks, education, social studies.

ix
ĠÇĠNDEKĠLER

DOKTORA TEZĠ ONAY FORMU ..................................................................................... iii
ETĠK BEYANNAMESĠ ....................................................................................................... iv
TEġEKKÜR ........................................................................................................................... v
ÖZET .................................................................................................................................... vi
ABSTRACT ........................................................................................................................ viii
ĠÇĠNDEKĠLER ...................................................................................................................... x
TABLOLAR LĠSTESĠ ........................................................................................................ xix
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ......................................................................................................... xxv
KISALTMALAR ............................................................................................................ xxviii
BĠRĠNCĠ BÖLÜM: GĠRĠġ .................................................................................................. 1
1.1. Problem Durumu .................................................................................................... 1
1.1.1. Problem Cümlesi ............................................................................................ 11
1.1.2. Alt Problemler ................................................................................................ 11
1.2. AraĢtırmanın Amacı ............................................................................................. 12
1.3. AraĢtırmanın Önemi ............................................................................................ 12
1.4. Sınırlılıklar ........................................................................................................... 13
1.5. Sayıltılar ............................................................................................................... 14
1.6. Tanımlar ............................................................................................................... 14
ĠKĠNCĠ BÖLÜM: ALANYAZIN TARAMASI .............................................................. 17
2.1. Sosyal Medya Nedir? ................................................................................................ 17
2.2. Türkiye‟de Ġnternet Kullanımı ve Sosyal Medya ..................................................... 20
2.3. Sosyal Medya‟nın Tarihçesi ve GeliĢim Süreci ........................................................ 29
2.4. Sosyal Medyanın Eğitim Ortamında Kullanılması ................................................... 32
2.5. Sosyal Medya Ġle Öğrenme Durumlarında Yapılandırmacı YaklaĢımlar ................. 33
2.5.1. Sosyal Yapılandırmacılık Kuramı (Social Constructivism) .............................. 34
2.5.2. Aktif (Etkin) Öğrenme Kuramı (Active Learning) ............................................ 36
2.5.3. KeĢfederek (BuluĢ) Öğrenme Kuramı (Discovery Learning) ............................ 38
2.5.4. Akranla (ĠĢ Birlikli) Öğrenme Kuramı (Peer Learning) .................................... 39
x