Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halkbilimi Bilim Dalı SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS (SOKÜM) VE EĞİTİM: HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖRNEĞİ Pınar KASAPOĞLU AKYOL Doktora Tezi Ankara, 2015 SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS (SOKÜM) VE EĞİTİM: HALK KÜLTÜRÜ DERSİ ÖRNEĞİ Pınar KASAPOĞLU AKYOL Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halkbilimi Bilim Dalı Doktora Tezi Ankara, 2015 iii TEŞEKKÜR Öncelikle, 1994 yılında lisans eğitimime başladığım günlerde, Amerika Birleşik Devletleri’nde doktorasını tamamlayarak yurtdışında edindiği bilgileri bizlere sıcağı sıcağına aktaran, halkbilimin ne olduğunu, bu alanda ne tür çalışmaların yapılabileceğini çok geniş bir okuma listesiyle öğreten, kültürlerarası karşılaştırmalar yapabilmek için yabancı dil eğitiminin ne kadar önemli olduğunu fark ettirerek bana halkbilimini sevdiren ve mezuniyetimden yıllar sonra halkbilimi alanında doktora düzeyinde “halkbilimi ve eğitim” ile ilgili bir konu seçmemi sağlayarak beni disiplinlerarası bir çalışma yapmam için destekleyen hocam Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu’na çok teşekkür ederim. Doktora tez çalışmalarım sırasında Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu’nun çalışmalarını sürdürmek amacıyla yurtdışına gitmesiyle danışmanlığımı kabul eden, ilk aşamadan itibaren yaptığım tüm çalışmalara destek vererek beni yüreklendiren, akademik danışmanlığının yanı sıra hayattaki “kadın” ve “anne” rollerinden dolayı beni çok iyi anlayan, gözlem ve empati yeteneklerini kullanarak bana gerektiği anlarda anlayış gösteren, gözden kaçırdığım noktalar konusunda beni uyaran, çalışma isteğimi yükselten, gerek konuşmaları, gerek mesajları ile beni her zaman motive eden ve kendimi özel hissetmeme sebep olan hocam Doç. Dr. R. Gülin Öğüt Eker’e teşekkürü borç bilirim. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Halkbilim Bölümü’ne Araştırma Görevlisi olarak başladığım günden itibaren anlayışı, yardımları, kibarlığı, sıcaklığı ve güvenirliğiyle sanki kendisini yıllardır tanıyormuşum gibi hissetmeme yardımcı olan, tez konumun kendisinin de çalıştığı konulardan biri olması şansını yaşadığım ve bu anlamda akademik olarak da her konuda bana yol gösteren, titizliği ve mükemmelliyetçi yaklaşımları sayesinde hep bir adım ileriye gitme isteğimi ve çalışma heyecanımı kamçılayan, bana her konuda güvenen ve sorumluluk veren, desteğini hep üzerimde hissettiğim hocam Prof. Dr. M. Muhtar Kutlu’ya teşekkürü bir borç bilirim. Lisans eğitimi yıllarımdan bu yana kendisinden aldığım derslerde ve ders dışı sohbetlerimiz sırasında her defasında bana konuyla ilgili yeni bakış açıları kazandıran, ayrıntıları fark etmeme yardımcı olan, olaylara çok geniş bir perspektiften bakmam için beni yönlendiren, akademik anlamda yenilikleri keşfetmeyi kendine amaç edinmiş ve bu yönüyle bana her zaman örnek olan, tez çalışmam sırasında da sahip olduğu bu iv bakış açısıyla konuyu sınıflandırmamda ve şekil vermemde desteğini esirgemeyen hocam Prof. Dr. Nebi Özdemir’e teşekkürlerimi sunarım. Bu çalışmanın Halk Kültürü dersi ve bu dersi veren öğretmenler olmadan yapılması düşünülemeyeceği için öncelikle bu dersin hazırlanmasında emeği geçen hocalarım rahmetli Prof. Dr. Gürbüz Erginer’e, Prof. Dr. Öcal Oğuz’a, Prof. Dr. M. Muhtar Kutlu’ya, Prof. Dr. Ali Yakıcı’ya, ayrıca emeği geçen tüm uzman ve öğretmenlere; benimle derinlemesine görüşme yapmayı kabul eden, verdikleri tüm bilgileri elde etmeme yardımcı olan yönetici ve öğretmenlere minnettarım. Tez çalışmam sırasında hem akademik hem de manevi desteklerini benden esirgemeyen, Hacettepe Üniveristesi’nden Prof. Dr. Metin Özarslan’a, Doç. Dr. Sinan Türkyılmaz’a, Doç. Dr. İlknur Yüksel’e, Yrd. Doç Dr. Meltem Çeliktaş’a, Öğr. Gör. Dr. Serdar Erkan’a, Arş. Gör. Pınar Karataş’a; Ankara Üniveristesi’nden Doç. Dr. Serpil Aygün Cengiz’e, Yrd. Doç. Dr. Melike Kaplan’a, Arş. Gör. Emine Hatip’e; Gazi Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel’e, Öğr. Gör. Dr. Selcan Gürçayır’a, Dr. Ezgi Metin Basat’a; Milli Eğitim Bakanlığı’ndan Betül Korkmaz’a ve İbrahim Üzkurt’a teşekkürlerimi sunarım. Başta anne-babam ve artık fiziksel olarak yanımda olamasalar da hep benimle birlikte olduklarını hissettiğim anneannem, dedem, babaannem ve büyükbabam olmak üzere, akademik hayatımın “en keyifli”, “en mutlu”, “en gururlu”, “en zor”, “en sıkıntılı”, “en umutsuz” anlarında desteğini eksik etmeyen ve bu zor süreci daha kolay atlatmamı sağlayan kardeşim Necati Kasapoğlu’na, dostlukları ve arkadaşlıklarıyla her zaman yanımda olan teyzem Sevil Bilgin’e, halam Nilgün Kasapoğlu’na, arkadaşım Kadriye Özbaş Çağlayan’a, hayatımı kolaylaştıran ve her konuda bana yardımcı ve yol gösterici olan dostum, eşim Doç. Dr. Aytekin Akyol’a ve kendileriyle daha az zaman geçirmek zorunda kaldığım canım oğullarım Toprak Akyol’a ve Güneş Akyol’a en derin teşekkürlerimi sunarım. v ÖZET KASAPOĞLU-AKYOL, Pınar. Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) ve Eğitim: Halk Kültürü Dersi Örneği, DoktoraTezi, Ankara, 2015. Tez çalışmasında, yurtdışında ve Türkiye’de halkbilimi bilim dalının örgün eğitimde ne şekilde yer aldığının saptanması ve karşılaştırılması amacıyla dünya üzerindeki küreselleşmeye, tek-tipleşmeye karşı oluşturulan, UNESCO’nun temel kültür sözleşmeleri arasında yer alan “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi”nin, “Eğitim, Duyarlılığın ve Kapasitenin Güçlendirilmesi” başlıklı 14. maddesi temel alınmıştır. Sözleşmeye “Taraf Devletler”in ülkelerinde yaptıkları örgün eğitim uygulamaları “Periyodik Raporlar” üzerinden incelenmiş ve Türkiye’de yapılan çalışmalarla karşılaştırılarak daha önce yapılan çalışmalara farklılık katacak yeni bir eğitim materyali örneği oluşturulması amaçlanmıştır. Tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Genel olarak konuyla ilgili açıklamaların yapıldığı Giriş kısmından sonra yer alan “Kavramsal Çerçeve” başlığını taşıyan birinci bölümde, UNESCO, “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi” ve Sözleşmenin “Eğitim, Duyarlılığın ve Kapasitenin Güçlendirilmesi” başlıklı 14. maddesi açıklanmıştır. Tez çalışmasının ikinci bölümünde, Sözleşmeye Taraf Devletlerin Sözleşmeyi imzaladıkları tarihten 6 yıl sonra ve her 6 yılda bir Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Hükümetler arası Komitesi’ne vermekle yükümlü olduğu ve SOKÜM Sözleşmesine bağlı olarak ne tür çalışmaların yapıldığını rapor ettikleri “Periyodik Raporlar”ın eğitim maddeleri incelenmektedir. Tez çalışmasının üçüncü bölümünde, SOKÜM Sözleşmesi bağlamında Türkiye’de yapılan çalışmalar incelenerek MEB Eğitim sisteminin dayandığı “Yapılandırmacı Kuram” açıklanmaya çalışılmış, Sözleşmeyle eş zamanlı yürürlüğe sokulan Halk Kültürü dersini veren yönetici ve öğretmenlerle gerçekleştirilen alan araştırması ve analizlere yer verilmiştir. Ayrıca, SOKÜM eğitimine katkı sağlayan Türkiye’deki Türk Halkbilimi, Türk Halk Bilimi ve Halkbilim bölümleri ile müzeler incelenmiştir. Tez çalışmasının dördüncü ve son bölümünde ise, eğitim teknolojileri konusu üzerine yoğunlaşılarak Halk Kültürü dersini veren/verecek olan öğretmenlere örnek olması adına yapılandırmacı kurama göre hazırlanmış WebQuest (AğAraştırması) örnekleri oluşturulmuştur. vi Anahtar Kelimeler: UNESCO, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, Periyodik Rapor, Halk Kültürü Dersi, Eğitim Teknolojileri, WebQuest, AğAraştırması. vii ABSTRACT KASAPOĞLU-AKYOL, Pınar. Intangible Cultural Heritage (ICH) and Education: Example of Folk Culture Course, PhD Dissertation, Ankara, 2015. In this thesis, to find out and compare how folklore used in formal education both in abroad and Turkey, it is focused on the Article 14: "Education, awareness-raising and capacity-building" of the "Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage” which is one of the UNESCO’s basic cultural conventions that generated against globalization and single-typified. Educational practices of the "States Parties" are analyzed and compared with studies in Turkey via "Periodic Reports". It is also aimed that to create new educational material examples to add the difference to earlier studies. Thesis consists of four main chapters. After the description of the basic subjects in introduction, at the first chapter which is entitled "Conceptual Framework"; UNESCO, "The Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage" and the "Education, awareness-raising and capacity-building" Article 14 are explained, respectively. In the second chapter of the thesis is focused on the “Periodic Reports” and its education articles. These reports include the information such as legislative, regulatory and other measures taken for the safeguarding of the intangible cultural heritage in States Parties territories and the reports are submitted to the Committee by the sixth year of their approvale date and every sixth year thereafter. In the third chapter of the thesis, the educational practices of Turkey by the context of the "The Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage" and "Constructivist Theory" that applied in the educational system in the Ministry of Education in Turkey are analyzed. Also, analysis and the outcomes of the field research which is conducted with the administrators and teachers of the Folk Culture course are given. Moreover, Turkish Folkore and Folklore Departments in Turkey and the museums which are contribute to ICH education are examined. In the fourth and the final chapter of the thesis, while focusing on the topic of educational technology, it is created WebQuest samples that on based the constructivist theory were created for the teachers that teaches Folk Culture course.
Description: