Somatischeproblemen ReeksKinderenenAdolescenten–Problemenenrisicosituaties SomatischeproblemenishetderdedeelvandetiendeligereeksKinde- renenAdolescenten–Problemenenrisicosituaties.Dezereeksgeefteen vrijwelvolledigoverzichtvanproblemenenrisicosituatiesdiezich bijdezeleeftijdsgroepenkunnenvoordoen.Perdeelwordteenbon- digeentoegankelijkebeschrijvinggegevenvanhetonderwerp,ge- volgddoordemeestactuelekijkopdediagnostischeenbehande- lingsmogelijkheden.Dezereeksisbedoeldvooraldiegenendie beroepsmatigbetrokkenzijnbijkinderenenadolescenten. IndereeksKinderenenAdolescenten–Problemenenrisicosituatiesver- schijnendevolgendedelen: Deel1,Psychiatrischestoornissen Deel2,Psychosocialeproblemen Deel3,Somatischeproblemen Deel4,Ziektenenhandicaps Deel5,Spraak,taalenleren Deel6,Gezin Deel7,Opvoeden Deel8,Geboorteendood Deel9,Seksualiteit Deel10,Maatschappij RedactiereeksKinderenenAdolescenten DeboekenuitdezereekszijneenbewerkingvanhetHandboek Kinderen&Adolescenten.Dithandboekverscheenonderredactie vanmw.drs.G.A.Bakker(eindredactie),mw.dr.D.M.C.B.van Zeben-vanderAa,dr.J.Dewispelaere,mw.drs.R.Vecht-vanden Bergh,mw.dr.M.vanderMeulen-vanDijkenmw.drs.V.H.Soyez. Bestellen DeboekenvandereeksKinderenenAdolescentenzijntebestellen viadeboekhandel,ofrechtstreeksviadewebwinkelvanBohn StafleuvanLoghumteHouten:www.bsl.nl. Somatische problemen Prof.dr.W.M.C.vanAalderen Drs.R.C.J.deJonge Dr.M.J.I.J.Albers Drs.L.J.Kalverdijk Dr.A.C.E.deBlécourt Drs.J.K.W.Kieboom Prof.dr.G.Bleijenberg Drs.C.Kluft Dr.H.Boxma Dr.C.M.F.Kneepkens Prof.dr.C.Braet Dr.H.Knoop Prof.dr.O.F.Brouwer Dr.F.J.M.vanLeerdam Dr.B.Derkx Drs.M.M.H.Lub Drs.H.J.Y.vanDrie Drs.T.G.J.deMeij Dr.M.vanDijk Drs.E.A.J.Peeters Dr.A.M.vanFurth Dr.S.Scholten Drs.T.M.vanGemert Dr.A.B.Sprikkelman Prof.dr.R.A.HiraSing Prof.dr.D.Tibboel Drs.H.W.Chr.Hofland Drs.H.L.G.terWaarbeek Dr.E.C.A.M.Houdijk Drs.J.Walstra Drs.L.W.A.deJong Drs.B.Wijnberg-Williams BohnStafleuvanLoghum Houten ©2009BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineen geautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzij elektronisch,mechanisch,doorfotokopieënofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zonder voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever. Voorzoverhetmakenvankopieënuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16bAuteurswet 1912j°hetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijBesluitvan23augustus1985,Stb.471 enartikel17Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoen aandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een) gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16 Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgevertewenden. Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbareuitgavete verzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoordrukfoutenenandere onjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen. ISBN9789031374793 NUR848 Ontwerpomslag:StudioBassa,Culemborg Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg Automatischeopmaak:CrossMediaSolutions-TenBrink,AlphenaandenRijn Eindredactie:HannaMolenaar,Amsterdam BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij HetSpoor2 Postbus246 3990GAHouten www.bsl.nl Inhoud 7 Overdeauteurs 7 1 Inleiding C.Braet 11 2 Buikpijn C.M.F.KneepkensenT.G.J.deMeij 16 3 Ontlastingsproblematiek C.M.F.KneepkensenT.G.J.deMeij 47 4 Hoofdpijn O.F.Brouwer 70 5 Bedplassen F.J.M.vanLeerdamenR.A.HiraSing 83 6 Obesitas C.Braet 102 7 Eetstoornissen T.M.vanGemert 120 8 Somatoformestoornissen L.J.Kalverdijk 138 9 Chronisch-vermoeidheidssyndroom G.Bleijenberg,L.W.A.deJongenH.Knoop 157 10 Gebitsproblemen H.J.Y.vanDrie 178 6 somatische problemen 11 Motorischecoördinatiestoornis S.M.H.J.ScholtenenA.C.E.deBlécourt 200 12 Voedselallergieenniet-allergische voedselovergevoeligheid A.B.SprikkelmanenW.M.C.vanAalderen 222 13 Infectieziekten A.M.vanFurthenR.C.J.deJonge 239 14 Onderdompelingenverdrinking M.J.I.J.Albers,J.K.W.KieboomenB.Wijnberg-Williams 265 15 Groeistoornissen E.C.A.M.Houdijk 280 16 Besmettingsbronnen H.L.G.terWaarbeek 300 17 Brandwonden H.W.Chr.Hofland,J.WalstraenH.Boxma 323 18 Hyperventilatie M.M.H.Lub 347 19 Failuretothrive B.Derkx 364 20 Slaapproblemen E.A.J.PeetersenC.Kluft 384 21 Pijnbijkinderen M.vanDijkenD.Tibboel 403 Over de auteurs Auteurs Prof.dr.W.M.C.vanAalderenisalskinderarts-pulmonoloogwerk- zaaminhetEmmaKinderziekenhuis,AcademischMedischCen- trumteAmsterdam. Dr.M.J.I.J.Albers,kinderarts-intensivist,ismedischhoofdvande KinderIntensiveCarevanhetBeatrixKinderziekenhuis/Universi- tairMedischCentrumGroningen. Dr.A.C.E.deBlécourtisalskinderrevalidatieartswerkzaambijhet CentrumVoorRevalidatieUMCGteHaren. Prof.dr.G.Bleijenbergisalsklinischpsycholoogwerkzaambijhet NijmeegsKenniscentrumChronischeVermoeidheid,UMCSt. Radboud. Dr.H.Boxma,chirurg,ismedischhoofdbijhetBrandwondencen- trumRotterdam. Prof.dr.C.BraetisverbondenaandeFaculteitPsychologie&Peda- gogischeWetenschappenvandeUniversiteitGent,vakgroepOnt- wikkelings-enPersoonlijkheidspsychologie. Prof.dr.O.F.Brouwerisalskinderneuroloogverbondenaanhet UniversitairMedischCentrumGroningen,afdelingNeurologie. Dr.B.Derkx,kinderartsenpsychoanalyticusvoorkinderen,isver- bondenaanhetEmmaKinderziekenhuis(AMCAmsterdam)enhet NederlandsPsychoanalytischInstituut,Amsterdam. 8 somatische problemen Drs.H.J.Y.vanDrie,parodontoloogenimplantoloog(erkenddoor nvvpennvoi),isverbondenaandePraktijkvoorParodontologie& ImplantologieteMaastricht. Dr.M.vanDijk,verpleegkundigeenonderzoekspsycholoog,isals senior-onderzoekerKwaliteitvanZorgwerkzaambijdeafdeling Kinderheelkunde,ErasmusMCSophiaKinderziekenhuiste Rotterdam. Dr.A.M.vanFurthisalskinderarts-infectioloogverbondenaanhet VUmedischcentrumteAmsterdam. Drs.T.M.vanGemertwerktalskinder-enjeugdpsychiater opdepolikliniekvanstichtingAccareteGroningen. Prof.dr.R.A.HiraSing,jeugd-/kinderarts,ishoogleraarJeugdge- zondheidszorgaanhetVUmc/EMGO-Instituut,afdelingSociale Geneeskunde,sectieJGZ,teAmsterdam. Drs.H.W.Chr.Hofland,verplegingswetenschapper,kinder-,inten- sivecare-enbrandwondverpleegkundige,isalsonderzoeksver- pleegkundigeverbondenaanhetBrandwondencentrumRotter- dam.(VoorheenwerkzaaminhetQueenElizabethCentralHospital inMalawi.) Dr.E.C.A.M.Houdijk,kinderarts-endocrinoloog,iswerkzaamin hetJulianaKinderziekenhuisteDenHaag. Drs.L.W.A.deJongisalspsycholoogverbondenaandeafdeling MedischePsychologievanhetUMCSt.RadboudteNijmegen. Drs.R.C.J.deJongeisalskinderarts-neonatoloogverbondenaan hetVUmedischcentrumteAmsterdam. Drs.L.J.Kalverdijk,kinder-enjeugdpsychiater,iswerkzaam alsconsulentbijhetBeatrixKinderziekenhuisvanhetUMCGro- ningenenbijdestichtingAccareteGroningen. Drs.J.K.W.Kieboom,kinderarts-intensivist,iswerkzaamindeKin- derIntensiveCarevanhetBeatrixKinderziekenhuis/Universitair MedischCentrumGroningen. over de auteurs 9 Drs.C.Kluft,psycholooginhetCentrumvoorSlaap-enWaak- stoornissenvanhetMCHWesteinde,behandeltkinderenmet slaapstoornissenencoachtdeouders. Dr.C.M.F.Kneepkensisalskinderartsmaag-darm-leverziekten verbondenaanhetVUmedischcentrumteAmsterdam. Dr.H.KnoopisalsklinischpsycholoogwerkzaambijhetNijmeegs KenniscentrumChronischeVermoeidheid,UMCSt.Radboud. Dr.F.J.M.vanLeerdam,jeugdarts,isgastmedewerkervanhet VUmc/EMGO-Instituut,afdelingSocialeGeneeskunde,sectie JGZ,teAmsterdam. Drs.M.M.H.Lubisklinischpsycholoog/psychotherapeut/gezond- heidszorgpsycholoogenhoofdvandeafdelingmedischepsycholo- gievanMedischCentrumHaaglandenteDenHaag. Drs.T.G.J.deMeijisalskinderartsenfellowkindermaag-darm- leverziektenverbondenaanhetVUmedischcentrumte Amsterdam. Drs.E.A.J.Peeters,kinderneuroloog,iswerkzaaminhetJuliana KinderziekenhuiseninhetMCHWesteindeteDenHaag.Zijis tevensverbondenaanhetCentrumvoorSlaap-enWaakstoornissen vanhetMCHWesteinde. Dr.S.Scholten,artsenbewegingswetenschapper,wasvan1993tot 2000projectleidervanonderzoekenbijDCD-kindereninRevali- datiecentrumBeatrixoordteGroningen(inmiddelsCentrumVoor RevalidatieUMCGlocatieBeatrixoord).Zeisnauwbetrokkenge- weestbijhettotstandbrengenvandeconsensusoverterminologie endiagnostiekbijDCD-kinderen. Dr.A.B.Sprikkelmanisalskinderarts-pulmonoloogwerkzaamin hetEmmaKinderziekenhuis,AcademischMedischCentrumte Amsterdam. Prof.dr.D.Tibboel,kinderarts,isalshoofdIntensiveCareKinde- renwerkzaambijhetErasmusMCSophiaKinderheelkundete Rotterdam. 10 somatische problemen Drs.H.L.G.terWaarbeek,artsinfectieziektebestrijding,werktals coördinatorInfectieziekte-enTuberculosezorgopdeafdelingIn- fectieziektebestrijdingvandeGGDZuidLimburg. Drs.J.WalstrawerktalsorthopedagoogbijhetBrandwondencen- trumRotterdam. Drs.B.Wijnberg-Williams,klinischpsycholoog,iswerkzaamin hetBeatrixKinderziekenhuis/UniversitairMedischCentrum Groningen.