Sociale vaardigheden op de OK

206 Pages·2017·3.601 MB·Dutch

by  Marga Hop, Irene Muller-Schoof

Operatieve zorg en technieken
Sociale
vaardigheden
op de OK
Marga Hop
Irene Muller-Schoof
Operatieve zorg en technieken
L. Bruggink-Gerrits, Lochem, Nederland Serieredacteur
M. van de Fliert, Gouda, Nederland Serieredacteur
I. Larmené, Culemborg, Nederland Serieredacteur
J. Stuart, Amsterdam, Nederland Serieredacteur
Dit boek Sociale vaardigheden op de OK is onderdeel van de reeks Operatieve zorg en
technieken voor de hbo-opleidingen voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers.
Reeks Operatieve zorg en technieken
De boeken in de serie operatieve zorg en technieken bieden kennis voor de opleidingen
op hbo- niveau voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. Bij een aantal
uitgaven zijn online aanvullende materialen beschikbaar, zoals video’s, toetsen etc.
Bestellen
De boeken zijn te bestellen via de boekhandel of rechtstreeks via de webwinkel van
uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum: 7 www.bsl.nl
Redactie
De redactie van de serie Operatieve zorg en technieken bestaat uit Linda Bruggink-
Gerrits, Martijn van de Fliert, Ingrid Larmené en Janine Stuart die ieder de uitgaven
van één van de opleidingen coördineren.
Linda Bruggink-Gerrits is onderwijs en zorgprofessional, freelance opleidingsadviseur,
e-learning ontwikkelaar en tekstschrijver.
Martijn van de Fliert is coördinator Unit Medisch Assisterend Erasmus MC Zorgaca-
demie en operatieassistent in het Erasmus MC te Rotterdam.
Ingrid Larmené is onderwijs- en TTO-coördinator vmbo, Koningin Wilhelmina College
te Culemborg.
Janine Stuart is operatieassistent en voorzitter van de Commissie Onderwijs Landelijke
Vereniging van Operatieassistenten (LVO).
Marga Hop
Irene Muller-Schoof
Sociale vaardigheden
op de OK
ISSN 2520-1972 ISSN 2520-1980 (electronic)
Operatieve zorg en technieken
ISBN 978-90-368-1803-2 ISBN 978-90-368-1804-9 (eBook)
DOI 10.1007/978-90-368-1804-9
© Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media B.V. 2017
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het
Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel
17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave
in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever
te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen.
Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die
eventueel in deze uitgave voorkomen.
Eerste druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2007
Tweede druk, Elsevier gezondheidszorg, Amsterdam 2010
Derde druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2017
NUR 891
Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Scientific Publishing Services (P) Ltd., Chennai, India
Omslagontwerp: Studio Imago, Amersfoort
Omslagillustratie: Ellen Joan van Vliet, Rotterdam
Basisontwerp binnenwerk: Mariël Lam, grafisch ontwerp BNO, Empel
Tekeningen: Vera de Backker, Heemstede
Bohn Stafleu van Loghum
Walmolen 1
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
V
Medewerkers
Auteurs Ingrid Larmené
Marga Hop Docent Gezondheidskunde aan het Koningin
Albeda College, Rotterdam, Nederland Wilhelmina College te Culemborg
Irene Muller-Schoof Janine Stuart
IMS Training en Advies, Rotterdam, Nederland Operatieassistent en voorzitter van de
Commissie Onderwijs Landelijke Vereniging
Redactie van de boekenreeks Operatieve van Operatieassistenten (LVO)
zorg en technieken
Linda Bruggink-Gerrits
Onderwijs en zorgprofessional, freelance
opleidingsadviseur, e-learning ontwikkelaar
en tekstschrijver
Martijn van de Fliert
Coördinator Unit Medisch Assisterend
Erasmus MC Zorgacademie en operatieassistent
in het Erasmus MC te Rotterdam
Voorwoord
De makers van de boekenreeks Operatieve zorg & technieken (OZT) zijn, sinds de oprich-
ting in 1992, uitgegroeid tot een enthousiast, actief schrijverscollectief dat bestaat uit vele
vakinhoudelijke deskundigen. In de tussenliggende jaren heeft het collectief aangetoond te
kunnen voorzien in een groot deel van de informatiebehoefte binnen het vak operatieve zorg
en technieken. De missie, de visie en de doelen van de boekenreeks zijn geformuleerd – en
worden bewaakt – door een vijfkoppige redactie.
Missie
Het schrijverscollectief en zijn redactie stellen zich tot taak een bijdrage te leveren aan de
kwaliteit van de opleiding tot operatieassistent.
Visie
De redactie is van mening dat:
4 kennis de basis moet vormen van handelen;
4 kennis van operatieve therapie en het faciliteren hiervan de operatieassistent in staat
moeten stellen eigen observaties op de juiste wijze om te zetten in beroepsmatig han-
delen, interventies en evaluaties;
4 de operatieassistent een niet met andere disciplines uitwisselbare rol vervult binnen
het operatieteam.
Doelstellingen
De boekenreeks OZT kan (aankomend) operatieassistenten en anesthesiemedewerkers:
4 de essentiële vakinformatie bieden ten behoeve van observatie, planning, uitvoering
en evaluatie van hun beroepstaken;
4 behulpzaam zijn bij het leggen van verbanden tussen hun observaties en de organisa-
tie van hun werkzaamheden;
4 aansporen hun beroepsmatig handelen te onderbouwen aan de hand van de achter-
gronden en theoretische kaders van hun specifieke beroepsinhoud.
Het eerste deel van de reeks is het basisboek. Dit is een algemeen oriënterend boek
waarin de lezer kennismaakt met een aantal grondbeginselen die later in de opleiding tot
operatieassistent kunnen worden geïntegreerd. De structuur van het basisboek wijkt af van
de overige delen uit de boekenreeks, omdat de leerling na het verwerven van de basiskennis
(en -vaardigheden) deze gaat toepassen bij de diverse deelspecialismen. De overige delen
uit de boekenreeks zullen enkele basisprincipes niet meer uitwerken omdat ze als bekend
worden verondersteld.
VII
Voorwoord
De auteurs die het schrijven van een boek voor hun rekening hebben genomen, zijn bij hun
activiteiten begeleid door een redactielid en een bureauredacteur.
De redactie van het schrijverscollectief verzoekt de lezer dringend onjuistheden en/of
verbeteringen bekend te maken bij de uitgever en/of auteur(s), zodat de serie blijft aanslui-
ten bij de praktijk.
De redactie
Rotterdam, augustus 2017
Inhoud
Deel I Persoonlijk functioneren
1 Leren en reflectie ....................................................................5
1.1 Leren ...................................................................................6
1.2 Leerstijlen ..............................................................................7
1.3 Reflectie ..............................................................................11
1.3.1 Korthagen .............................................................................11
1.3.2 Incidentmethode .......................................................................13
1.3.3 De STARRT-methode. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Aanbevolen literatuur .................................................................15
2 Normen, waarden en overtuigingen ..............................................17
2.1 Wat zijn normen, waarden en overtuigingen? .........................................18
2.2 Het nut van uitgangspunten ..........................................................21
2.3 Uitgangspunten in de praktijk .........................................................22
2.4 Aanpassen aan of afwijken van uitgangspunten van een team ........................23
2.5 Het veranderen van uitgangspunten ..................................................25
Aanbevolen literatuur .................................................................27
3 Emoties ..............................................................................29
3.1 Wat zijn emoties? .....................................................................30
3.2 Het nut van emoties ...................................................................31
3.3 Het omgaan met emoties .............................................................32
3.3.1 De ik-boodschap .......................................................................33
3.3.2 Methode van het behoefteonderzoek ...................................................34
3.3.3 De uitstelmethode .....................................................................34
3.3.4 Een andere emotie oproepen ...........................................................35
3.3.5 Methode van herbeleven ...............................................................36
3.3.6 Rationeel-emotieve training ............................................................36
Literatuur .............................................................................38
4 Loslaten ..............................................................................39
4.1 Wat is loslaten? ........................................................................40
4.2 Het nut van loslaten ...................................................................41
4.3 Technieken om los te laten ............................................................43
4.4 Ontspannen ...........................................................................44
Literatuur .............................................................................46
Deel II Samenwerken
5 Communiceren ......................................................................51
5.1 Waarnemen, observeren en interpreteren .............................................52
5.2 Gespreksvaardigheden ................................................................54
IX
Inhoud
5.2.1 Actief luisteren .........................................................................56
5.2.2 Vragen stellen ..........................................................................56
5.2.3 Samenvatten ...........................................................................58
5.2.4 Gevoelsreactie geven ...................................................................58
5.3 Non-verbale communicatie ...........................................................60
5.4 Communicatiestoornissen .............................................................61
5.5 Het coachingsgesprek .................................................................62
5.6 Gespreksvoering op OK ...............................................................64
Aanbevolen literatuur .................................................................65
6 Communicatiestijlen ...............................................................67
6.1 Achtergrond van communicatiestijlen .................................................68
6.2 De vier communicatiestijlen ...........................................................71
6.2.1 De regisseur ...........................................................................72
6.2.2 De motivator ...........................................................................73
6.2.3 De supporter ...........................................................................74
6.2.4 De analyticus ..........................................................................75
Literatuur .............................................................................77
7 Feedback ............................................................................79
7.1 Wat is feedback? ......................................................................80
7.2 De regels van feedback ................................................................82
7.3 Omgaan met feedback en herkaderen .................................................83
7.4 De betekenis van feedback ............................................................85
7.5 Intervisie en feedback .................................................................86
7.6 Feedforward ..........................................................................87
Aanbevolen literatuur .................................................................88
8 Werken in teams ....................................................................89
8.1 Kenmerken van een team .............................................................90
8.2 Jouw rol in een team ..................................................................92
8.3 Teamrollen van Belbin .................................................................93
8.4 Teamontwikkeling ....................................................................97
8.5 Teamblokkades ......................................................................100
Literatuur ............................................................................101
Deel III Plannen en organiseren
9 Jezelf organiseren .................................................................107
9.1 Wat is proactiviteit? ..................................................................108
9.2 Het nut van proactiviteit .............................................................110
9.3 Proactiviteit toepassen ...............................................................112
9.3.1 Visie ..................................................................................112
9.3.2 Doelen ...............................................................................113
9.3.3 Prioriteiten ............................................................................114
9.3.4 Strategie ..............................................................................115
9.3.5 Het resultaat ..........................................................................116
Literatuur ............................................................................116