So Kamus a basa Arab ago basa Mranaw. الْقَامُوسُ الْعَرَبِيُّ الْمْرَانَاوَيُّ

295 Pages·2006·7.21 MB·Somali

by  coll.

يُّ وي نََارَمْ ْلا بُِّيرَعَْلا سُ ومُاقَْلا
So Kamus a basa Arab
ago basa Mranaw

Inisorat i
Alim, Hassanor M. Alapa
Al Murshid Al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah
Philippines

So Kamus a basa Arab ago basa Meranao
By Alim, Hassanor Maka Alapa

Copyright 2006
Al-Hassan Resources. Inc.
1
Published and distributed by
AL-HASSAN RESOURCES
Islamic Research, Translation, and Publishing Srevices
012- Narra Street, Payatas B. Litex Road,
Quezon City, Philippines
Telfax: (632) 4314474
E-mail: [email protected]

First Edition, 2006

ISBN 871-76-6612-4

All rights reserved.
No part of this book may be
repruduced in any form or by
any means, except brief qoutations
for a review, without permission
in writing from the Publisher.

Cover Design by
Mosab Abdulgani Alawi

Printed in the Philippines

Pamkasan

Giyangkai a mapontok a qamus ko basa Arab ago so basa Mranaw, na
pindiyator ami sa panagontaman ago panamar sa kalokalo na makaogop ko
manga morit a pphamaganad ko basa Arab sa ingd a Pilimpinas, sa kalbod a
kapkhasabota iran ko manga maana o basa Arab ko kandidiyorobasai ron sa
basa Mranaw.

Giyangkai a qamus, na aya bo’ a tiyagoon na so manga kalimah ko basa Arab a
mlagilagid sa batang, a aya bo a giiran kambidabidaan na so baris o batang a
Aynul Fi’l ko galbk a miyaipos (mādhī) ago sii ko galbk a kapapantagan odi na
phakatalingoma (mudhāri’), sabap sa oman maalin so baris iyan na maalin so
2
maana a mitotoro iyan. Sa kadaklan ko manga morit ko basa Arab a di ran
khabarisan angkanan a dowa a batang ko kapmbatiyaa iran on a pkhasabapan
sa kapkharibat o maana amay ka mtad siran sa katharo ko basa Arab.

Aya ibarat anan na so katharo a labisa ago so labasa, a aya bo a mbidaan iran na
so paganay na dibawa so aynul fi’l a so “ba” na sii ko ika dowa na diatas, a
mbidaanan sa maana ka so labisa a ititimbang ko fa’ila, na aya maana niyan na
minditar, na so labasa a ititimbang ko fa’ala, na aya maana niyan na somiyaog
odi na lomiyook, sabap ko di san katatanodi na adn a mimaana ko katharo o
Allāh a: wa lā talbisul haqqa bil bātili, )2::2( لِطِاَبْلبِِ قََّلْْا اوسُِبْل َت َلاوَ sa oba niyo pakinditarn
ko bnar so batal, aya kiyasabotaniyan ko talbisu na kanditar, a kna o ba giyoto i
maana niyan, ka aya thito a maana niyan na: Go oba niyo saogn so bnar ko
batal, sabap sa so talbisu na sii phoon ko labasa, kna o basii ko labisa yalbasu a
maana a kanditar.

So kaknala san na khipatoray niyan ko taw a phaganad on a kapangolad iyan
matiya ko katao a Sarf, ka ron iyan khasabot angkanan a bandingan sa
maliwanag. Ogaid na kna o ba langowan a miyangindaw san na ba niyan
miyasowa ka mataan a mangingindaw anan sa tanod a mabagr ago knal a
malathos ago barasa a lalayon, sa odi anan maadn na ba dn matag tontot sa
miyasowa so katao ogaid na da kadadanglisi ko kamataani ron.

So ilmo a sarf na aya bandingan iyan na so pkhasowasowa o satiman a kalimah
ko kapkhaalinalin o baris o ayin o fi’l iyan ko kititimbangn on ko tlo a batang a
fa’ala, ََلعَ َف a tlo a batang a fa’, ayin, ago lām, na so batang a mipapantag ko fa, na
aya kabthowa on na fa’ o fa’ala, na so batang a mipapantag ko ayin na aya
katharo a on na ayin o fa’ala na so mipapantag on ko batang a lām na lām o
fa’ala. Sa giyanan i timbangan o langowan a kalimah angkanan a tlo a batang o
fa’ala. Sa madibawa madiatas so baris o ayin iyan na ipthimbang on mambo so
ayin o batang a initimbang on sa phakadatarn on sa baris. Pd a galbk o sarf so
kapkhasambii ko manga batang o kalimah ago so kapkhibowang iyan ko
sabaad a btad, ago pphayagn iyan so manga batang a sakit ago so manga
kokoman iyan, ago so batang a hamzah, ago so manga kokoman iyan. Matitins
so galbk o sarf ko petharoon a tasrif, kapkhaalinalin o manga batang o kalimah.

So pman so ilmo a Nahu, na aya pindirogod iyan na so katanor o maana o
matitimo a manga kalimah sa mabaloy a katharo a phakabgay sa sabot (jumla
mufidah) ago so kabarisi ko manga kaposan iyan, a giyanan so bithowan sa
I’rāb. Amay ka rk o Sarf so tasrīf na rk mambo o Nahu so i’rāb, a giyanan i
onayan a kakhaimpit o basa Arab, sa odi anan masowa o taw, na di phakapiya
so kapagosara niyan ko basa Arab, nggolalan sa katharo antaa ka kasorat antaa
ka kabatiya.

3
Aya kakhagdama ko kipapatoray angkaya a katao na sii ko masa a so taw na
ptharo sa basa Arab odi na zorat, antaa ka ba mbatiya, ka khaoma niyan a
amay ka di biyaksa ko kapkhaalinalin o timbangan o manga kalimah ko Basa
Arab, na khitaloga dn ko karibat ko kaphmaana niyan ago so kambaris iyan.

Di bo dn pirapira i pipikirn iyan a panggaway ko basa Arab, ogaid na amay ka
initadi iyan so kinggolalann on na pphangababalawag so manga baris iyan ago
so maana niyan, sa di niyan maggdam odi ron tharoa o makatatanod on a
pphakang on.

Mapiya so mamponay a biyaksa sangkaya a basa na adn dn a kapkhapangka
iyan ko sabaad a manga masa, sabap sa so basa Arab na oway dn ka ana ibbtad
a lgawan iyan ogaid na adn a manga kalimah a somosopak sangkanan a
manga timbangan sa di ron pnggolalan, sa aya khaonotan na so kiyaosara on o
miyangaoona a manga Arab sa aya pkhaonotan na so kiyapakanggolalana iran
on ko giiran katharo. Sa aya kakhasowaa san na mangolad matiya so taw ko
manga katao ko basa Arab, ka phangababaak iyan angkanan a manga kalimah.

Aya mapiya na ibgay tano so sabaad a timbangan ko katao ko Sarf, sa payagn
tano so oman i maana o isa a timbangan ka an mabaloy a panaks tano ko
manga pd a kalimah ko basa Arab a khisabap on na phakaliwanag rki tano so
manga maana a mapag’ns ko oman i kalimah ko kapkhaalin o timbangan iyan
ago so baris iyan.

SO KIPZORATN KO BASA MRANAW
SA KAAT A LATIN

So basa Mranaw na pd ko basa a makababangnsa ko basa a Malayu, a
skaniyan na ipzorat ko pakaasal iyan sa kaat a kirim, a kaat a Arab, (so
basa a kirim na basa a Malayu a makatotoro sa kazorat ago kapakawit sa
sorat odi na nganin) so kababaloy o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a
Arab na karina ago kilala sa so bangnsa Mranaw na bangnsa a Islam,
sabap ko kaat o basa niyan a so dn so kaat o Qur’ān.

Gowani a domayamang so kaat a Latin sa Pilimpinas, ipoon ko kiaagawa
on o manga Ispaniyol, na lagaday ko kiapakasambi o manga Mirikano, sa
lomiankap ko manga Mranaw so kiapaganad sa katao a English, na
minipatoray ran sa ginawa iran so kipzoratn ko basa Mranaw sa kaat a
Latin, sa datar dn o manga basa a salakaw a kiapraradan ankai a kaat.
4
Na miaadn so ptharoon a Minadrasa a pianarankoni a Dansalan College,
a inisorat iran so Darangn a basa Mranaw sa kaat a Latin sii sankoto a
bithowan iran a kasorat sa minadrasa na kinowa iran so batang a U, a
baris sa patay, sabap sa so kaat a Latin na aya ipmbaris iyan na batang a
datar o A, E, I, O, U, na so pakaasal o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a
kirim na aya baris iyan na kna o ba batang, ka ba dn manga toos a
pthagoon ko kaporoan o batang igira diatas, dapan, ago patay, ago sii ko
atag iyan igira dibawa, sa datar dn o kapmbarisi ko kaat a Arab, a so
diatas na goris a makaiindag ko atag o batang na so dapan na maito a
talipko a datar o batang a waw a pkhatago ko kaporoan o batang na so
patay na titik a ipmbatog ko batang, na so dibawa na goris a makaiindag
a datar o baris a diytas ogaid na sii pkhatago ko atag o batang a
babarisan on.

Sabap san na zalisayin tano so bandingan sankai a kipzoratn ko Mranaw
sa kaat a Latin, ka an tano maimpit phorong so atoran iyan sa mabaloy a
lgawan ago padoman o langowa a panonorat ko basa Mranaw.

SO ALIPBA O BASA A MRANAW

So Alipba o batang a Mranaw na da niyan langon kowaa so manga
batang o Latin, ko kipzoratn on sankanan a kaat, go da niyan pn kowaa
so langowan a batang o basa Arab, ogaid na mizamili on sa sii niyan
piyakaayon ko manga sowara o kapkhilapiat o basa niyan, sa katii so
manga batang o basa Mranaw, a inosar o manga kadaandaan ko
kinisoratn iran ko manga darangn iran ago so manga salsila iran sa kaat a
kirim.

A a, Bb, Kk, Dd, Ii, Gg, Hh, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn,
Oo, Pp, Rr, Ss, Tt, Ww, Yy, Z z, Ee, NG ng,

Gianan i manga batang o kirim ko pakaasal iyan ko kaat a Arab, sa
initogalin tano sa kaat a Latin. So manga batang o Latin a: C, E, Q, U, V,
X, na da anan ko kaat o pakaasal a basa Mranaw. Apiya so batang a H
ago J, na di pagosarn o andang a kaat a Mranaw ka pzambian iran sa
batang a K ago D, sa so hadji na kadi, sii bo sankai a masa a marani i
kiaosara on o basa Mranaw.

So Saginsing o sowara o sabaad a batang igira tiyago ko salakaw ron a
batang:
5
So batang a H, na igira miatondog iyan so batang a K, P, T, na
phakadagng so kambalsa on ka datar o: khan, khowa, khokot, thabid,
thawag, phatay, phamono (kan, kowa, kokot, tabid, tawag, patay,
bono).

So kowit sa poro (apostrophe (’)) na gophoon sold ko batang a N, a aya
matotondog iyan na batang a G, na khapatay so N, ago khabals so G,
datar o BAN’G ko lawas igira biyadasan, amay ka daa ba on apostrophe,
na makaphagpda so kambalsa ko N, ago so G, ka datar o BANG o Bilal
ko masjid, go phoon matago so batang a N ko pagltan o dowa a NG na
khatagoan sa apostrophe sa khabals so N, ka datar o pangn’ngkn a patot
a mabals so N ko pagltan o dowa a NG,

Amay pman ka sii miyatago so apostrophe ko kaposan o kalimah na so
kambalsa on na phakadkho’, ka datar o: soso’ (panndaan) ka an mibida
ko soso a angawta o lawas, go so boko’ ka an mibida ko boko o kayo,
go so kaka’ (rdit) ka an mibida ko kaka a pagari, go so papa’ (kayo a
dalog) ka an mibida ko papa a kkhb a aso. So patay a alip a kabalsa on
ko poonan o kalimah o Mranaw na aya dn a kathagoon a toos na so
batang a E a adn a apostrophe niyan ka aya on kakhabalsa ka datar o:
e’e’natn so pangn’ngkn.

Thanodan:

So basa Mranaw na missnggay a basa a tanto a madakl a batang iyan a
patay a maririnkit ago makathotondotondog, sabap roo na aya dn a
kaontol iyan na di dn pamarisan sa batang sa aya bo a ipanorat na so
manga batang iyan sa so kambalsa on na palaya dn phamatayin, ka an
mabals phorong, sa di dn barisan sa batang a salakaw.

So basa Mranaw na basa a langowan a batang iyan na palaya pmbalsn,
sabap roo na di khapakay o ba so isa ko batang iyan na balowin a toos
ko isaa batang a salakaw, inonta bo so batang a H, ka khatondog iyan so
batang a K, P, T, sa phakadagng so kambalsa on, a datar o: kh, (khorisk)
ph, (phamono) th, (thawag). Go so batang a N, na amay ka matondog
iyan so batang a K, na khabals sa NG. sa piokas am iron dn ko kipzoratn
on so batang a G, ka pangilay ko kapphakakmpt o kalimah o basa
Mranaw a gioto i kapia niyan, datar o katharo a PANGKATAN a inisorat
ami sa PANKATAN, pd san so kisoratn ko PIYANA, PIYOKAW,
PAYITAW, a inipamowang ami so batang a Y, ka an makakmpt, sa
mimbaloy a: PIANA, PIOKAW, PAITAW. Sa ithaks san so salakaw ron.
6
Ogaid na adn a matatabia san igira sii matatago so batang ko kaposan o
kalmia, ka datar o MANOSIYA sa da ami bowangn so Y, go so manga
sambi a ngaran a datar o; Niyan, Iyan, a da ami dn bowangn so batang a
Y ka kagia kalimah a mababa ago pakaasal iyan so batang iyan..

So Manga Pizatagaan (kalimah) o Basa
Mranaw a Palaya Patay Ago so
Kabarisi Ron

Tanto kami a somiagad sa margn ko kiandirogoda ko kabarisi ko batang
a Mranaw a patay sa batang a salakaw, sabap sa aya pakaasal o basa
Mranaw na ipzorat sa kaat a kirim a kaat a Arab, na so kinisoratn on sa
kaat a Latin, na miaadn so mala a awid a akal ko kambarisi ron, sa adn a
manga panonorat a aya kinowa iran a baris ko patay a batang o Mranaw
na so batanga U, so sakn on na aya inosar akn ko paganay a kapanorat
akn na so batang a E, sabap ko adn a manga basa sa doniya a gioto i
inosar iran, ogaid na so kiapakadalma mi ko dirogod ami makapantag
roo na aya kiaayonan ami na so tindg sa so patay a batang o Mranaw na
aya dn a ontol na di barisan sa pd a batang, sabap sankai a manga gona a
alowin tano:

a. An di makaphangonotonot so basa Mranaw sa salakaw a basa, sa
khada so pakaasal a waraan iyan ko kipzoratn on sa kirim.

b. Igira so kaat na initogalin sa salakaw a kaat na patoray a aya
kaayonan o bago a kaat a tiyogalinan na so atoran o pakaasal o
kaat o basa a initogalin, ka an on di khapokas so waraan iyan a
pakaasal.

c. Aya kapiya o basa ago aya kabagr iyan na so kababaloy niyan a
manga kkmpt i kalimah, ka magaan so kipzoratn on ago so
kapmbatiaa on. Na so basa Mranaw na amay ka pamarisan so
manga patay niyan na sabap ko kadakl o manga batang iyan a
palaya patay na phakatonay sa kaphakatastas iyan a gioto na di
mapiya ko basa a mangingindaw sa kisalawo’ ago
kapakamaradika. Aya ibarat iyan na so katharo a: kkngkngn, a
walo i batang na o barisi so manga patay niyan sa batang a E, na
pmbaloy a: kekengkengen, na pmbaloy a sapolo ago dowa i
7
batang, datar oto mambo o barisi so patay niyan sa batang a U, a:
kukungkungun,

d. Aya giiplalawanaan o manga basa sa doniya imanto na
andamanayai kapphakakmpt o manga kalimah niyan, sa giyanan i
sabap a so basa English na lomalankolob ko langowan a basa ko
kaphagosara on sabap sankanan a waraan iyan a manga kkmpt i
kalimah.

e. So kakmpt o kalimah o basa na phakaogop ko kagaan a
kaphagozor iyan, ago so kaphagosara on ko manga katao a bago
ko Science ago Technology a lomalankap sankai a masa a
kapapantagan.

f. So manga basa a manga atas i kalimah na phagawaan ago lalayon
di pagosarn sabap ko kapphakakowa niyan sa mala a kotika ko
kipzoratn on ago so kapmbatiaa on. Na so doniya na mimbaropa
sa langowan a kaokhaog on na madilapt ago magaan, sa
kaphagosara ko langowan a okit a bago a kapandayan a
kiasawaan o knal o manosiya, sa so kalombat o galbk na karina sa
kaoori ago kibabagak.

Sabap san, na aya bo a miapnto a batang a baris ko basa Mranaw sankai
a okit tano ko kasorat na so tlo a batang a siran so: A. I, O, sii anan ko
manga batang a diatas, dibawa, dapan, sa da on so patay, na so salakaw
kiran na manga batang a ron siran ipmbaris, na gophoon matondog o
batang so isa sankoto a tlo a batang a A, I, O, na khibaris on ko
kababaloy niyan a diatas, dibawa, dapan, na o mapokas on na so batang
na patay sa mbalsn ko kapapatay niyan, sa katatan so manga ibarat iyan
sa kababaan a matatalasay ron.

bkhs, bbkhzn, bkn, bbknn, bbknan, bntl, bbntln, brn, bbrnn, bbnarn,
bbntln, bbkarn, bbntayin, bbnkasn, bang, ban’g, baban’gan.

Dkt, ddktn, drs, ddrsn,ddmpasn, ddrangan, ddktan, ddkhaan.

gps, ggpsan, gntng, gns, ggnsn, ggntngn, gnggn, ggnggnn, ggnkan,
ggphaan, glat, gglatan, nglatan, gtan, ggtanan, gps, ggpsn.

kds, kkdsn, pkhdssn, krk, kkrkn, pkrkn, kmpl, kkmpln, pkmpln, krs, kkrsn,
kkhb, kkkhbn, kkhm, kkkhmn, pkkhmn, kkrangn.

8
lkb, llkbn, plkbn, llkban, lpt, llptn, plptn, lmk, llmkn, plmkn, lns, llnsn.

rpd, rrpdn, prpdn, prk, pprkn, rkt, rrktn, prktn, rrndngan, rrzaan,
rrnkapan, rrndann, rrditn, prditn, rrndingn, rrngitn.

Snsr, ssnsrn, psnsrn, sbt, ssbtn, psbtn, sdp, ssdpn, srot, ssrotn, psrotn.

tps, ttpsn, ptpsn, tthr, ttthrn, ptthrn, tkhs, ttkhsn, ptkhsn, tps, ttpsn, tndk,
ttndkn, pthndkn, tpr, ttprn, ptprn, trn, ttrnn, tphd, tthphdn, tgl, ttgln,
pthgln.

zkd, zzkhdn, pzkhdn.

Manga Pananago’

So manga timbangan a nm
o manga batang o Fi’l a tarotop
a tlo i batang (thulathi mujarrad) ………….. …….. 01
Pinto 1 ………………………………………………… 01
Pinto 2 ………………………………………………… 01
Pinto 3 ………………………………………………… 02
Pinto : ………………………………………………… 02
Pinto 5 …………………………………………………. 02
Pinto 6 ………………………………………………… 03
Onayan 1 ……………………………………………… 03
Onayan 2 ……………………………………………… 07
So kapkhasalin o maana o Fi’l igira
kiyaomanan so batangiyan a pakaasal
a tlo sa pd a batang a isa odi na dowa
anta ka tlo a batang ………………………..………... 08
So Fa’ala لعَّ َف …………………………………………... 08
َ
So Fā’ala لَعَاَف ………………………………………… 10
So Af’ala لَعَ ْفَأ ………………………………………... 11
So Tafa’ala لَعَّفَ َت………………………………………… 1:
So Tafā’ala لَعَافَ َت………………………………………... 17
9
So Ifta’ala لَع َت ْفيا ………………………………………... 19
So Infa’ala لَعَفَ ْنيا ………………………………………. .. 20
So If’ālla لَّاعَ ْفيا ………………………………………….. 21
So Istaf’ala لَعَفْ َتسْيا ………………………………………. 22
So If’aw’ala لَعَوْعَ ْفيا ……………………………………... 23
So If’awwalla ago so If’ālla لَّاعَ ْفيا وَ لَّوَعَ ْفيا …………….. 2:
So Tafa’lala لََلعْفَ َت ……………………………………… 2:
So If’alalla ago so If’anlala لَل ْنعَ ْفيا وَ لََّلعَ ْفيا ………………. 25
Thanodan …………………………………………… 25
So Batang a ا ………………………………………… 27

So Batang a ب ………………………………………….. :5
So Batang a ت …………………………………………. 68
So Batang a ث ………………………………………….. 71
So batang a ج ………………………………………….. 77
So Batang a ح …………………………………………. 100
So Batang a خ ………………………………………….
So Batang a ذ ………………………………………….
So Batang a د ………………………………………….
So Batang a ر …………………………………………
So Batang a ز …………………………………………
So Batang a س ………………………………………..
So Batang a ش ………………………………………..
So Batang a ص ………………………………………..
So Batang a ض …………………………………….….
So Batang a ط ………………………………………..
So Batang a ظ ………………………………………..
So Batang a ع ………………………………………..
So Batang a غ …………………………………………
So Batang a ف …………………………………...……
So Batang a ك …………………………………….….
So Batang a ق …………………………………….….
So Batang a ل ……………………………………..…
So Batang a م ………………………………………..
So Batang a ن ………………………………………..
10