Snel succes met ROM: Een leidraad voor professionals in de GGZ

139 Pages·2018·2.168 MB·Dutch

by  Suzan Oudejans, Masha Spits

Snel succes
met ROM
Een leidraad voor
professionals in de GGZ
Suzan Oudejans
Masha Spits
Snel succes met ROM
Suzan Oudejans
Masha Spits
Snel succes met ROM
Een leidraad voor professionals in de GGZ
ISBN 978-90-368-1725-7 ISBN 978-90-368-1726-4 (eBook)
DOI 10.1007/978-90-368-1726-4
© Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media B.V. 2018
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het
Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel
17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave
in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever
te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen.
Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die
eventueel in deze uitgave voorkomen.
NUR 770
Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Scientific Publishing Services (P) Ltd., Chennai, India
Omslagillustratie: Salty Stock / IKillustreert
Bohn Stafleu van Loghum
Walmolen 1
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
V
Met een bijdrage van Ellis Baron en Maarten Merkx
VII
Voorwoord
Dit is een positief boek over Routine Outcome Monitoring (ROM). Kan dat dan? Ja, dat
kan, en we willen je met dit boek uitdagen het beste uit ROM te halen. Dat verdienen je
cliënten, en dat verdien jij. Want behandelen kan effectiever, prettiger en efficiënter. In dit
boek vertellen we hoe.
We doen dit aan de hand van nationale en internationale praktijkvoorbeelden, wetenschap-
pelijke onderbouwing en handreikingen in toegankelijke taal. Voor wie meteen aan de
slag wil, bevat het boek een gespreksleidraad voor het introduceren en terugkoppelen van
behandeluitkomsten met behulp van motiverende gespreksvoering (MGV). Daarmee heeft
dit boek een toegevoegde waarde boven hetgeen er de afgelopen jaren over dit onderwerp is
verschenen.
De afronding van het manuscript voor dit boek vond plaats in het voorjaar van 2017. Er
woedde toen een storm van kritiek rondom ROM en benchmarken. Op aanraden van een
aantal beroepsverenigingen zetten aanbieders de aanlevering van ROM-data ten behoeve
van benchmarking stop. Het was een vreemde gewaarwording om in deze omstandighe-
den de laatste hand te leggen aan dit boek. Elke letter die we er over zouden schrijven, zou
enkele weken later alweer gedateerd zijn, was ons vermoeden. De aangeduide problemen
zijn zeker serieus en een aantal kritiekpunten onderschrijven we, maar een aantal ook niet.
ROM is in elk geval volop in ontwikkeling en niet alle problemen zullen in de nabije toe-
komst op te lossen zijn. We hebben er in dit boek voor gekozen om ons niet wagen aan een
oordeel of ons verder in deze te discussie mengen; dit boek is daar de plek niet voor. Daar
waar het passend is, stippen we wel de genoemde problemen en tekortkomingen en ge -
opperde oplossingen aan.
Anderhalf jaar eerder was het idee ontstaan voor het schrijven van een positieve, praktijk-
gerichte bron voor het gebruik van ROM en benchmarking, en hadden we besloten de uit-
daging aan te gaan de ervaringen van de afgelopen jaren op te schrijven. En wel op zo’n
manier dat het in de eerste plaats hulpverleners, maar ook beleidsmakers en managers zou
inspireren en aanzetten om ROM daadwerkelijk in te zetten in de behandelkamer en bench-
marking in het behandelbeleid, vanuit een positieve behoefte aan verbetering in plaats van
als een opgelegde verandering. Voor ons was dit een uitdaging, omdat we beiden geen erva-
ring als hulpverlener hebben, van oorsprong specialisten in benchmarking zijn, en pas de
afgelopen jaren meer en meer activiteiten op het gebied van ROM in de behandelkamer
hebben ontplooid. Tijdens die workshops en trainingen bemerkten we de behoefte aan
concrete handreikingen. Ook hebben we daarin vastgesteld dat elk publiek zijn eigen bena-
dering en perspectief vereist: een verhaal over ROM en benchmarken voor beleidsmedewer-
kers moet anders in elkaar zitten dan voor hulpverleners; ze hebben écht andere behoeften
qua kennis, perspectief en aanknopingspunten. Het laatste hoofdstuk in dit boek geeft hulp-
verleners praktische handreikingen voor het terugkoppelen van uitkomsten aan de hand
van MGV. Dit hoofdstuk is, vanwege de specifieke kennis en toepassing, grotendeels van de
hand van twee ervaren trainers/hulpverleners, Maarten Merkx en Ellis Baron.
VIII Voorwoord
Snel succes met ROM is gebaseerd op vijftien jaar ervaring met benchmarking en ROM in
grote en kleine projecten en opdrachten in de ggz en de verslavingszorg. Het begon met
het project Benchmark Leefstijltraining Verslavingszorg in 2002, waarin we voor het eerst
samenwerkten en waaraan Jellinek, Brijder Verslavingszorg en Novadic-Kentron deelna-
men. Recentere ervaringen zijn onze trainingen, workshops en begeleidingstrajecten op het
gebied van ROM en benchmarking voor of in samenwerking met diverse ggz-instellingen,
kenniscentra en opleidingsinstituten zoals Brijder Verslavingszorg, Cenzo, Max Ernst
GGZ, Arkin, GGZ Noord-Holland-Noord, GGZ Drenthe, Stichting Benchmark GGZ, het
Trimbos-instituut, Kwaliteit Forensische Zorg, Resultaten Scoren, Cure & Care Develop-
ment, Habit Pro en RINO Amsterdam. We hebben ook flink kunnen putten uit de erva-
ringen met het begeleiden van de pilots benchmarking van SBG, waaraan in totaal een
twintigtal aanbieders heeft deelgenomen, evenals uit de discussies en ontwikkelingen bij
de Expertraad Verslavingszorg ROM. Met Reflectum organiseerden we de avonden ‘Snel
succes met ROM’, waarbij we voor het eerst gebruikmaakten van de titel van dit boek.
Daardoor kwamen we veel te weten over de manier waarop door vrijgevestigden werd aan-
gekeken tegen ROM en benchmarken.
Voor het toetsen van aannames, vragen over aanvullende ervaringen, een feitencheck of
verdiepende informatie willen we de volgende mensen bedanken: Kim de Jong, werkzaam
bij het Leids Universitair Medisch Centrum en Psychologie La Croix; Jaap van Weeghel,
werkzaam bij Kenniscentrum Phrenos, de Tilburg University en Dijk en Duin; Elsbeth
Emsbroek, eigenaar van psychologenpraktijk ‘Oud West’; Nina Molendijk, werkzaam bij
Karakter; Jeroen Muller, werkzaam bij Arkin; Kees Graveland en Hilco Frens, beide werk-
zaam bij VitalHealth Software; Carrie Bowers, werkzaam bij OQ Measures; Caroline van
Egmond, werkzaam bij Pearson Benelux BV; Han Laarhuis, werkzaam bij InfinitCare; Erik
de Groot en Esther Scherjon, beiden werkzaam bij Dimence; Astrid van Meeuwen,
Maarten Erenstein en Edwin de Beurs, allen werkzaam bij de Stichting Benchmark GGZ;
Wessel Vleij, werkzaam bij Reflectum; Marco Essed en Etiënne van de Leur, beide werk-
zaam bij Telepsy; Eveline van den Heuvel, werkzaam bij NETQ Healthcare; Carmen San-
ders, werkzaam bij Intramed; Ingrid Krassenburg en Lilian Radder, beiden werkzaam bij
Brijder Verslavingszorg; Ingrid Carlier, werkzaam bij het Leids Universitair Medisch Cen-
trum; Julia Larsen, werkzaam bij De Praktijk Index; Dirk Ubbink, Marcel Fabriek en Lucille
Ong, allen werkzaam bij het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam; Pauline Gant-
voort, werkzaam bij Santeon; René Voesenek, werkzaam bij GGz Breburg; Gabriëlle van
Son, werkzaam bij Rivierduinen en Wencke de Wildt, werkzaam bij Jellinek.
Voor ons hoofdstuk over benchmarken in de verslavingszorg, dat is verschenen in het boek
Behandeluitkomsten. Bron voor kwaliteitsbeleid in de ggz zijn interviews gehouden met
medewerkers van Arkin, Jellinek, Novadic-Kentron, Brijder Verslavingszorg, Bouman GGZ
en Castle Craig. Uiteraard is van die input ook gebruikgemaakt in dit boek.
Het enthousiasme en de aanmoedigingen van Yulma Perk en Hester Presburg van uitgever
BSL hebben ervoor gezorgd dat we aan het boek zijn begonnen, dat we het hebben afge-
maakt én dat het is verschenen. De inspanningen van Timon Meynen (Meynen Tekstadvies)
hebben ervoor gezorgd dat er veel foutjes en inconsistenties uit de tekst zijn gehaald, waar-
voor dank.
IX
Voorwoord
Al deze personen, maar zeker ook de teams, hulpverleners, onderzoekers, beleidsmedewer-
kers, functioneel beheerders, secretarieel medewerkers, managers en directeuren met wie
we de afgelopen tijd in dit kader te maken hebben gehad, hebben allen waardevolle directe
en indirecte invloed op dit boek gehad.
Tijdens het sparren en de samenwerking met Ellis Baron en Maarten Merkx in de afgelopen
jaren kwam de combinatie ROM en MGV op tafel. Het resulteerde in het geven van geza-
menlijke trainingen waar deelnemers altijd heel enthousiast en geïnspireerd door raken. Dat
is zeer belangrijk in een veld waar de weerstand in eerste instantie groot is. Samen met hen
voor een groep staan is voor ons altijd zeer inspirerend, en we leren veel van hun jarenlange
trainerservaring. We consulteerden hen regelmatig over dit boek, en al snel werd duidelijk
dat het boek niet compleet zou zijn zonder een zeer concrete handreiking aan hulpverleners
over hoe ROM aan een bewezen effectieve strategie voor gedragsverandering te koppelen
is en zo effectieve feedback kan worden gewaarborgd. Wij zijn heel blij dat zij dat deel ter
hand hebben genomen en dat wij daaraan hebben kunnen bijdragen.
Suzan Oudejans
Masha Spits
Inhoud
1 Waar is ROM goed voor? ............................................................1
1.1 Een effectieve behandeling ............................................................2
1.2 Een verwarrende afkorting .............................................................6
1.3 De kracht van meten ...................................................................7
1.4 Autonomie van de cliënt ...............................................................8
1.5 Transparantie voor de cliënt ............................................................9
1.6 Shared decision making ...............................................................10
2 Uitkomsten bepalen ................................................................13
2.1 Meerdere uitkomsten monitoren ......................................................14
2.2 Generiek of specifiek vaststellen ......................................................17
2.3 Vaststelling van behandelvoortgang door wie? .......................................17
2.4 Cliënttevredenheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.5 Wanneer is verandering verbetering? .................................................19
2.6 Treatment failure ......................................................................20
3 Gepast gebruik van de ggz ........................................................23
3.1 Kosten van de geestelijke gezondheidszorg ...........................................24
3.2 Stoppen is moeilijk ....................................................................24
3.3 Waardegedreven zorg .................................................................24
3.4 Kwaliteit vaststellen ...................................................................26
3.5 PROM’s en PREM’s .....................................................................27
3.6 Wanneer is zorg gepast? ..............................................................27
3.7 Kosten en baten .......................................................................28
4 Leren van ROM ......................................................................31
4.1 ROM, benchmarken en transparantie ..................................................32
4.2 Benchmarken tussen instellingen .....................................................37
5 Verplichtingen en vrijheden .......................................................39
5.1 Verplichtingen ........................................................................40
5.2 Stichting Benchmark GGZ .............................................................41
5.3 Vrijheden .............................................................................44
6 Meetinstrumenten ..................................................................47
6.1 Type meetinstrumenten ...............................................................48
6.2 Generieke meetinstrumenten .........................................................48
6.3 Meetinstrumenten om herstel te meten ...............................................55
6.4 Generiek of diagnosespecifiek? .......................................................56
6.5 Het kiezen van het juiste meetinstrument .............................................57
7 Meetinstrumenten afnemen .......................................................61
7.1 Papieren vragenlijsten ................................................................62
7.2 ROM-software .........................................................................63
XI
Inhoud
7.3 Kosten ................................................................................64
7.4 De juiste uitkomsten verzamelen: training ............................................65
7.5 Uitkomsten op geaggregeerd niveau ..................................................65
8 Randvoorwaarden ..................................................................67
8.1 Introduceren van ROM ................................................................68
8.2 Gespreksvaardigheden ................................................................71
8.3 Van getal naar tekst ...................................................................72
8.4 Doorgaan, stoppen of veranderen: uitkomsten bespreken in het team ................73
9 Benchmarken .......................................................................79
9.1 Wat is benchmarken nou precies? .....................................................80
9.2 Betrokken partijen ....................................................................81
9.3 Benchmarkuitkomsten op waarde schatten ...........................................81
10 Leren van uitkomsten ..............................................................89
10.1 Benchmarken via SBG .................................................................90
10.2 Benchmarken tussen vrijgevestigden .................................................91
10.3 Intern benchmarken ..................................................................91
10.4 Data uit de praktijk: handreikingen voor analyse ......................................92
10.5 Uitkomsten presenteren ..............................................................95
10.6 In actie komen ........................................................................96
11 Uitkomsten terugkoppelen met motiverende gespreksvoering ..............101
11.1 Inleiding .............................................................................102
11.2 Wat is motiverende gespreksvoering .................................................103
11.3 Motiverende gespreksvoering en ROM ...............................................106
11.4 De praktijk ...........................................................................111
11.5 Ten slotte ............................................................................118
Bijlagen .............................................................................119
Software leveranciers ..................................................................120
Lijst van afkortingen ...................................................................121
Literatuur .............................................................................123
Register ...............................................................................132