sezai karakoç'un insan anlayışı

89 Pages·2010·0.62 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE ve DİN BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
DİN FELSEFESİ BİLİM DALI

SEZAİ KARAKOÇ’UN İNSAN ANLAYIŞI

Gülşen ŞAHİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman
Doç. Dr. Bayram DALKILIÇ

Konya–2010

İÇİNDEKİLER

BİLİMSEL ETİK SAYFASI..................................................................................III
TEZ KABUL FORMU...........................................................................................IV
ÖNSÖZ.....................................................................................................................V
ÖZET.....................................................................................................................VII
SUMMARY..........................................................................................................VIII
KISALTMALAR....................................................................................................IX
GİRİŞ.........................................................................................................................1
SEZAİ KARAKOÇ VE DİRİLİŞ DÜŞÜNCESİ......................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM
SEZAİ KARAKOÇ’A GÖRE İNSANIN MAHİYETİ

1. Ontolojik Açıdan İnsan..........................................................................................5
1. 1. İnsanın Neliği...............................................................................................5
1. 2. İnsanın Varlık Yapısı ve Nitelikleri.............................................................8
1. 2. 1. Ruh ve Beden....................................................................................9
1. 2. 2. Akıl.................................................................................................11
1. 2. 3. Nefs.................................................................................................12
1. 3. Gökle Yer Arasında İnsanın Anlamı.........................................................13
1. 3. 1. İnsanın Dünya İle Münasebeti........................................................15
1. 4. İnsanın Allah ile Münasebeti.....................................................................17
1. 4. 1. Allah’ın Halifesi Olarak İnsan........................................................19
1. 4. 2. İnsanın Hürriyeti ve Kader Problemi..............................................20
2. Epistemolojik Açıdan İnsan.................................................................................25
2.1. Allah’ı Bilmenin İmkânı.............................................................................25
2.2. Allah’ı Bilmenin Mahiyeti ve Sınırları.......................................................27
3. Ahlâkî Açıdan İnsan............................................................................................29
3.1. İnsan Davranışlarının Gayesi......................................................................32
I
3.2. İnsan Davranışlarının Eğitilebilirliği.........................................................33
3.3. İnsanın Görev ve Sorumluluğu...................................................................35
3.4. Çağdaş Bir Ahlâk Öğretisi: Diriliş.............................................................36
3.4.1.Üstün İnsanlar: Diriliş İnsanı.............................................................38

İKİNCİ BÖLÜM
SEZAİ KARAKOÇ’UN BAZI İNSAN ANLAYIŞLARINI ELEŞTİRİSİ

1. Modern Çağda İnsanın Trajedisi...................................................................42
1. 1. Toplumsal ve Ahlâkî Açıdan..............................................................43
1. 2. Metafizik Açıdan...............................................................................47
2. Egzistansiyalizme Bakışı...............................................................................49
2. 1. İnsanın Öldükten Sonraki Durumu.....................................................51
2. 2. İnsanın Alınyazısı...............................................................................55
3. Evrim Teorisini Tersinden Bir Okuyuş........................................................58
4. Çağın İnsanına Çözüm Önerileri...................................................................60
4. 1. ‘Medeniyet’e Yeniden Bakış..............................................................60
4. 2. Yeni İnsancılık....................................................................................62

SONUÇ....................................................................................................................66
KAYNAKÇA..........................................................................................................68
Özgeçmiş.................................................................................................................71

II
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe
ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez
yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden
yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Öğrencinin Adı Soyadı
(İmza)

III

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

TEZ KABUL FORMU

Gülşen ŞAHİN tarafından hazırlanan SEZAİ KARAKOÇ’UN İNSAN ANLAYIŞI
başlıklı bu çalışma 17/06/2010 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği
ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Doç. Dr. Bayram Başkan İmza
DALKILIÇ

Doç. Dr. Naim ŞAHİN Üye İmza

Yard. Doç. Dr. Mustafa Üye İmza
YILDIZ

IV

ÖNSÖZ

İnsanın başlangıçtan bugüne kadar geçirmiş olduğu tarihsel süreçte ortaya
konulan bütün işler insana dair bir anlatımı ve insanın kendini ifade etme biçimini
dile getirir. Bu sebeple insandan bağımsız bir felsefî sistem düşünülemez. İnsan, her
türlü düşünsel ve eylemsel çabanın merkezindedir.
Sezai Karakoç, Türkiye’de “Diriliş” düşüncesiyle özdeşleşmiş, yazdıkları,
söyledikleri, siyasi duruşu ve bizatihi yaşam pratiği ile simge halini almış bir
şahsiyettir. Karakoç’un son elli yılda bir düşünür, şair, yazar, kültür adamı kimliği
ve kişiliğiyle ortaya koyduğu diriliş düşüncesi ülkemizde âdeta bir ekol haline
gelmiştir. Bu ekolün temel dinamiğini oluşturan düşünce sisteminin ‘İslam’
olduğunu göz önünde bulundurarak ‘Diriliş’in temel meselesi ‘insan’dır diyebiliriz.
Hayatı bütünüyle insanın kendini arama çabası olarak değerlendiren bu düşünür,
ortaya koyduğu eserlerle, kendi düşünce sistemi içerisinde ‘insan gerçeğini’
çözümlemiş, analiz etmiş ve ona bir konum belirlemiştir.
Biz de bu çalışmamızda Sezai Karakoç’un İnsan Anlayışı’nı ortaya koymaya
gayret ettik. Çalışmamız bir giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan müteşekkildir.
Çalışmamızın giriş kısmında öncelikle Sezai Karakoç’un hayatı ve ‘Diriliş’
düşüncesi genel hatlarla incelendi. Bu suretle araştırmamızın gerekli zemini bularak,
bütüncül bir bakış açısıyla daha anlaşılır kılınması hedeflendi.
Birinci bölümde Karakoç’un fikriyatı içerisinde insanın ontolojik,
epistemolojik ve ahlâkî açıdan mahiyetini, felsefî bir bakışla ortaya koymaya gayret
ettik. İnsanın dünya üzerindeki somut varlığından yaşama amacına, bilen bir varlık
oluşundan ahlâkî edimlerine kadar geniş bir alanda değerlendirmesini yapmaya
çalıştık.
İkinci bölümü Karakoç’un bazı insan anlayışlarına yönelttiği eleştirilere
ayırdık. Bu eleştirilerin yoğunluk kazandığı düşünce sistemlerinden Marksist ve
Liberalist anlayışın eksik ve hatalı bulunan yanları açıklandıktan sonra
Egzistansiyalist ve Darwinist yaklaşımda insana biçilen değerin kritiği yapıldı. Bu
bölümü, çağımızda insanın yaşadığı sorunlar karşısında Karakoç’un önerdiği “Yeni
İnsancılık” fikrini etraflıca sunmaya çalışarak nihayete erdirdik.
V
Sonuç’ta, Karakoç’un insana bakışıyla ilgili elde ettiğimiz bulgulardan yola
çıkarak, insan realitesinin anlaşılmasına onun sağladığı katkıları ortaya koymaya
gayret ettik.
Karakoç’un eserlerindeki -sanatçı ruhunun düz yazılarına da fazlasıyla
yansımasından kaynaklanan- edebi üslubu onun fikirlerini felsefî bir tarzda ele
almamızın önünde kısmen engel oluşturdu. Fakat Karakoç’un zikredilen konuyla
ilgili ele alınabilecek fikirlerini, felsefî bakış süzgecinden geçirmeye gayret ederek
bu engeli aşmaya çalıştık.
Karakoç aslında bugüne kadar pek çok araştırmaya konu olmuş bir fikir
adamıdır. Bilhassa Edebiyat ve Sosyoloji alanlarında onun eserlerinin yoğun bir
incelemeden geçirildiğini görürüz. Fakat onun derin fikriyatının felsefî açıdan
yeterince üzerinde durulduğu söylenemez. Çalışmamızda Karakoç’un, “insan” denen
varlığın ontolojik, metafizik, epistemolojik ve ahlâkî açılardan anlaşılmasına
sağladığı katkıları, bilhassa batı kültüründeki mevcut insan anlayışlarına yönelttiği
eleştirileri ve sunduğu çözüm önerilerini ele alarak bir nebze de olsa bu eksikliği
gidermeyi denedik. Böylece belli bir toplumun yaşadığı belli bir sürece müdahale
olarak nitelendirilen, ülkemizin düşünsel gerçekliği açısından bir imkân olarak
değerlendirilen diriliş akımının insandan yola çıkılarak daha iyi anlaşılmasına da
mütevazı bir katkıda bulunabileceğimizi düşünüyoruz.
Bu çalışmanın ortaya çıkmasında bana rehberlik eden danışmanım Doç. Dr.
Bayram DALKILIÇ’a sabrı, hoşgörüsü ve bütün destekleri için müteşekkirim.
Ayrıca lisans ve yüksek lisans eğitimimde sağladığı entelektüel katkılarının yanında
kütüphanesinden yararlandığım Prof. Dr. Hüsamettin ERDEM’e ve yapıcı
tavsiyeleriyle bana yol gösteren Doç. Dr. Naim ŞAHİN’e de teşekkür etmeyi bir borç
bilirim.

Gülşen ŞAHİN
Konya- 2010

VI