Sexti empirici opera: Volumen II Adversus dogmaticos. Libros quinque (Adv. mathem. VII-XI) continens

452 Pages·1984·16.857 MB·German

by  Sextus Empiricus, Hermann Mutschmann

SEXTI EMPIRICI
OPERA
EECENSUIT
HERMANNUS MUTSCHMANN
YOLUMEN II
ADYERSUS DOGMATICOS
LIBROS QUINQUE
(ADV. MATHBM. VII-XI)
CONTINENS
LIPSIAE IN AEDIBÜS B.G.TEUBNERI MCMXIV
Reprint der Originalauegabe von 1914
© BSB B. C. Teubner Verlagagesellschaft, Leipzig, 1984
VLN 294/375/12/84 · LSV 0886
Printed in the German Democratic Republic
Geaamtheratellung: Grafische Werke Zwickau
Beatell-Nr. 666 181 6
06000
PKAEFATIO.
Quod alteri huic volumini libros quinque adversus
dogmaticos invitis codicibus tribuimus, cum illos sex, qui
contra mathematicos conscripti sunt, quamquam in libris
manu scriptis nostros antecedunt, tertio volumini vindi-
caremus, secuti sumus Immanuelis Bekker egregium exem-
plum, qui vir doctus in praefatione editionis suae rectum
horum librorum ordinem a se restitutum esse iure pro-
fessus est. Licet enim sententiam suam rationibus fulcire
neglexerit, tamen facile concedet, qui hos Sexti libros vel
obiter inspexerit, consuetudinem, quae iam ab editione
principe increbruit, omnibus iis libris titulum 'adversus
mathematicos' praefigendi iam ipsis codicum subscriptio-
nibus ut falsam denotari. Neque enim dubium esse potest,
quin duo Sexti opera, unum contra philosophiae doctores,
alterum adversus liberalium artitim magistros, his libris
inclusa teneamus, quod ipse Sextus testatur, illud την βύμ-
παΰαν της Οχεπτιχης αγωγής διέξοδον (ρ. 596, 4), hoc τήν
προς τα μα&ήματα διέξοδον (ρ. 761, 25) nuncupans. Deinde
cum libri adversus dogmaticos non solum in iis, quibus
ot άπο των μα&ημάτων impugnantur, compluries lauden-
tur1), sed etiam — quod locis similibus, quibus utrum-
que opus abundat, inter sese comparatis statim tibi obve-
niet — tamquam doctrinae thesaurus et lautumiae magnum
in modum, ne dicam impudenter, in usum vocentur, per-
spicuum est totam adversus philosophos πραγματείαν iam-
pridem confectam esse, antequam scriptor ad mathemati-
1) Locos congessit L. Haas, Über die Schriften des Sextus
Empiricus (Progr. Freisingiae 1883) p. 10 sqq.
a*
IV PKAEFATIO.
coram refutationem se accingeret. Quomodo autem factum
sit, ut genuinus librorum ordo in codicum nostrorum com-
muni archetypo1) perturbaretur, nescimus, nisi sumamus
eum qui libros adversus mathematicos primo loco posuit,
de vulgaris institutionis cursu cogitavisse et philosophiae
doctores demum post liberalium artium magistros impu-
gnari voluisse.
De numero autem librorum Sextianorum adhuc sub
iudice lis est. Quid ipse" de hac re sentiam, copiosius exse-
cutus sum in prioris voluminis praefatione (p. XXIII sqq.),
ad quae, ne longus sim, te nunc relego: haec enim hodie
quoque teneo neque Augusti Nebei (Berl. philol. Wochen-
sehr. 1912 col. 1448) aliorumque virorum doctorum scru-
puli dubitationesque me moverunt, ut abscederem a sen-
tentia, quam, ut libere fateor, in tali rerum ίΰοΰ&ενεία pro
certissima vendere minime audeam, Itaque in titulis sin-
gulorum librorum nihil mutavi veritus temere aliquid no-
vare in rebus quasi saeculari consuetudine sacratis, cum
terrerent vestigia novissimorum quorundam editorum, qui
incerta incertis substituentes omnium, qui scriptores ab
eis editos aut laudare aut inspicere coguntur, iustissimas
exsecrationes in caput suum provocavere.
Titulos autem et argumenta, quae codices servaverunt,
a Bekkero silentio suppressa denuo in textum reduxi, quam-
quam ea — aliter quam in Hypotyposibus — a scriptore
aliena puto (cf. vol. I p. XII sq.); at tamen lectoribus talia
subsidia haud ingrata fore arbitratus sum. In ceteris quoque,
quae ad externam editionis speciem pertinent, eisdem at-
que in primo volumine rationibus usus sum, etsi servandis,
quoad fieri poterat, Bekkerianae editionis versibus, non so-
lum officinae egregiae sed mihi quoque Herculeus, ut ita
dicam, labor subnatus est.
1) Nam ordinem nostrorum codicum, in quibus opue adv.
mathematicos libros adv. dogmaticos antecedit, iam in arche-
typo servatum esse infra p. VIII sqq. demonstrabimus.
PRAEFATIO. V
I. DE RECENSIONE LIBRORUM QUI SUNT
ADVERSUS DOGMATICOS.
Iam nova nobis disputatio inchohanda est de Sexti
codicibus, utpote quorum condicio et necessitudo statim
post Hypotyposes, quae primum in corpore nostro locum
obtinent, non leviter commutetur. Nam eubito destituti
sumus praeclaro Translationis latinae auxilio et codice
Monacensi; sed alia baud spernenda recensionis funda-
menta eorum in locum succrescunt, ita ut melius, quam
editores qui ante nos fuerunt, scriptoris memoriam enu-
cleare possimus. De quibus ut ipse iudices, ecce stemma
codicum, qui libros ad versus dogmaticos exhibent.
Archetypus (= G)
Codices LEAB in praefatione prions voluminis de-
scripsi; restat igitur, ut pauca dicam de codicum NVR
externa specie et ambitu.
Ν = Laur. 85,19 quem librum, olim f a me nuncupatum, nunc
Arthurum Kochalskyeecutus malo 'ad Nebei huiue
codicis optimi investigatoris honorem siglo Ν ornare'. Eet
codex chartaceue, formae quartae (24x19 cm), omnia
Sexti scripta, nec non usque ad verbum ineiov
continens. Constat ex tribns partibus a diversis manibus
exaratis, qnarnm media β. XIII vel XIV, prima et tertia
β. XYI attribuendae sunt. Yidetur autem media haec
pars, quae iam olim exstiterat, prima et tertia parte
suppleta esse. Prima pars, qua Hypotyposes continentur,
e codice L, tertia, quae libri adv. ethicos finem (inde a
1) De Sexti Empirici adversus logicos libris quaestiones
criticae Dibb. Marp. 1911 p. 91.
YI PRAEFATIO.
p. 594, 31 Bekk.) et διαλέξεις praebet, e codice F') de-
scripta eat, ita at nihil novi afferant ad textum con-
stituendum. De media autem parte mox amplius dicen-
dum est.
V = Ven. Marc. 262 *) (olimVe a me nuncupatus) Sexti opera —
ommissis Hypotyposibua — et διαλέξεις usque ad verbum
έΛΕιόν continet, fol. 408, membranaceus, formae octavae
(21,5 χ 14 cm), s. XV ex.
II = Regimontanus 16 b 12 (olim Κ a me nuncupatus), Veneti
Marciani V ambitu specie fide plane gemellus, fol. 274
Sextum et διαλέξεις continens, membranaceus, formae oc-
tavae (21 χ 16,5 cm), s. XV.
ε Atque in primis quidem notandum est codicem Ε iam e
librorum deteriorum grege, cui in Hypotyposibus adnume-
rari debet, plane secedere, quod non alia causa factum esse
puto, nisi quod scriba, qui hunc librum exarayit, quibus-
dam de causis post Hypotyposes descriptas aliud exemplar
adhibuit.
Ν Plura autem dicenda sunt de codicis Κ mira condi-
cione atque de praestantia eius, qua ceteros longe su-
perat. Quem librum, ut iam dictum est, primus e tenebris
protraxit Augustus Nebe, vir doctissimus, qui eum dili-
genter excussit. Sed cum ipse officiis prohiberetur colla-
tiones suas publici iuris facere, schedas Carolo Kalbfleisch
tradidit, hie autem Arthuro Kochalsky earum copiam fecit,
quibus in dissertatione uteretur. Hanc dissertationem, quam
propediem emissum iri iam anno MCMVI rumor ferebat8),
diu frustra exspectavi, postremo autem, iam desperans me
earn unquam visurum esse, anno MCMIX commentationem
meam de Sexti codicibus Museo Khenano tamquam editio-
nis prolegomena inserui. Laurentianum autem obiter tan-
1) De hoc codice vide infra p. XI sq.
2) Hie liber hodie, ni fallor, in bibliotheca Marciana se-
cundum novum ordinem numero 408, apud Zanettium autem
(Catalogue Graec. piss. d. Marci Bibliothecae, Venetiis 1740
p. 129) numero 262 insignitur. Atque erat quidem olim, ut
inecriptio eius docet, in libris βηβύαρίωνος, to γένος ελληνος,
την άξίαν χαρδηνάλεως τον των τονΰχλών (sic).
3) Vide Η. Diels, Fragm. d. Vorsokratiker (ed. alt. Berolini
1907) p. 707 (ad p. 322, 10).
PRAEFATIO. YII
tum inspexeram, cum scirem Arthurum Kochalsky in hoc
codice praecipue niti, quo factum est, ut de eo haud recte
iudicarem. Quo de errore a Carolo Kalbfleisch monitus
(cf. Mus. Rhen. 1909 p. 478) librum Ν annis IX et XI h. s.
Florentiis denuo examinavi totumque excussi.
Hunc librum singularem accuratissime descripsit Ar·
thurus Kochalsky (1. 1. p. 10 sqq.), de quibus, ne longus
sim, summatim rettulisse mihi satis erit. Iam vidisti ex
his quae supra exposui, mediam tantum eius partem ad
nos facere, ceteras plane neglegi posse, Haec enim pars
vetustissima, quam quam a scriba haud indocto *) festinante
calamo3) exarata est, tarnen vel ideo magni aestimanda
videtur, quod lacunas exemplaris valde mutilati, ex quo
descripta est, accurate indicat, ita ut illius veram imaginem
in ceteris quoque ab ea exprimi iam prius pro explorato
habeas, quam statueris saepissime genuina scriptoris verba,
quae in codice, ex quo ceteri libri fluxerunt (x), aut ob-
scurata aut plane ommissa erant, ab hoc libro nobis sup-
peditari.3) Iam primae codicis Ν paginae deplorandam
exemplaris sui condicionem ostendunt, utpote quibus libri
adversus mathematicos primi initium tantum, atque ne id
quidem integrum (usque ad p. 613, 14 Bekk.: κat,) prae-
1) E. g. affero locos quosdam, quibus scriba leviscula
quaedam menda ex ingenio suetulisse videtur: p. 207, 13.
221,18/19. 227, 16/17. 246, 14 e. a. In talibus saepe cum li-
brie deterioribus conspixat, cum LE his quoque in rebus ar-
chetypum fidelius secuti esse videantur; cf. p. 239, 7. 248, 26.
262, 19. 315, 31/32. Plura eiusmodi in unaquaque fere pa-
gina ipse deprehendas.
2) Saepissime, ut exemplum afferam, in verborum collo-
catione suo Marte rem gessisee videtur, ita ut his quidem lo-
cis ceteros libros sequi maluerim; cf. p. 206, 22. 212, 1. 226,13.
227,18. 229,16. 232,16/17. 240, 24. Praeterea cf. p. 199, 6—7.
200, 7. 201, 11. 204, 1. 11. 205, 9. 213, 6. 213, 18. 214, 16.
217, 22. 221, 21/22. 227, 4 232, 27. 242, 22. 28/29. 246, 20.
261, 25 361, 13.
3) Cf. e.g. p. 213,11! 216, 22. 217, 24. 219, 11. 29. 221, 24!
224,20. 226,21 230,12. 231, 2. 236, 1. 239, 30. 244,1. 246,7.
263, 7. 27! 29. 266, 11. 256, 28. 265, 15. 284, 22! 299, 20!
319, 18/19! 464, 29! etc
νιπ PRAEFAT10.
beatur.1) Quae lacunis anxie indicatis descripsit librarius
fol. 106 y—114v, tum post spatium quinque centesimarum
talia exhibet:
και
τό δε άλη&ες τω πολίτη δια
τό τήν μ,αβτικήν. το δε άπλοϋν δυνα
δε αλλήλων κεχώριΰται' ίπεί το μεν
Deinde pergit textu continuo άλη&ες ov πάντως επιστήμης
ε'ιχετο κτλ. (ρ. 198, 26 Bekk.), i. e. subito ad librum pri-
mom adversus logicos transsiluit, nam quae ante haec ex-
stant frustula sunt reliquiae verborum inde a p. 198, 23.
Έ quibus perspici potest, quanta cum subtilitate Ν etiam
externam exemplaris speciem reddiderit. Neque postea de-
siit lacunas, quas invenerat2), sive verba et litterae quae-
dam oblitteratae sive partes foliorum aut folia integra
descissa erant, spatiis vacuis indicare, quorum multa ab
eo, qui tertiam partem addidit, atque ea quoque ex co-
dice F suppleta sunt. Talia tertiae manus additamenta
siglo η indicavi.
Quae cum ita sint, id puto verisimillimum — ne di-
cam certum — esse, etiam in exemplari codicis nostri
eundem librorum ordinem servatum esse, quem in ceteris
libris invenimus (cf. p. III sq.). Quod exemplar ceteroquin
tabe confectum et male habitum prae ceteris id gravissi-
mum detrimentum tulerat, ut magna pars foliorum statim
post initium evelleretur aliove modo interiret, qua lacuna
libri adv. matbematicos fere integri (inde a p. 613,14) et
initium libri primi adversus logicos (usque ad p. 198,23) in-
tercepta sunt. Ultima quoque folia deerant, cum textus a manu
Ν exaratus in litteras Ιππο \ (p. 594, 30) subito desinat8);
1) Cf. Kochalsky 1. 1. p. 12.
2) Cf. e. g. adnotationem criticam ad p. 211,25 sq. 305, 7.
337,7. 350,21—25. 386,10—21. 420,9. 422,29. Alia eiusmodi,
quae non pertinent ad rem criticam, in apparatu non enotavi.
8) lam paulo ante exstabat lacuna maioris ambitus
(p. 687,18—589, 4), quam ipsam quoque explevit manus tertia.
PRAEFATIO. IX
quae sequuntur a manu η in una pagina vacua relicta
suppleta sunt (p. 594, 31 | χεντανρον — p. 596, 5 άπαρτίξο-
μεν; sequuntur et διαλέξεις usque ad verbum επειόν). Ita-
que non probo Arthuri Kochalsky sententiam, cum dicat
(1.1. p. 13): codicis f(—N) antiquae partis fontem vel huius
fontis fontem compositum fuisse ex duobus peculiaribus co-
dicibus, quorum alter amplexus sit libros adv. logicos, physi-
cos, ethicos postea initio mutilatos, alter libros adv. mathema-
ticos, quorum postea initium tantum et id ipsum corruptum
exstabat. Infelici casu ille librarius, qui primum utrumque
codicem in unum conflavit, primo libros adv. mathematicos
exscripsit, altero loco libros adv. dogmaticos. Haec et quae
insuper ad sententiam suam stabiliendam addit vir doc-
tissimus, mihi quidem videntur speciosius dicta esse quam
verius. Neque enim intellego, cur librarius ille fabulosus
miserrimas librorum adv. mathematicos reliquias non plane
neglexerit, cum has seorsum exstantes invenisset. Praete-
rea facilius evenire poterat, ut unius libri media pars non-
nullaque folia in fine interirent, quam ut duorum codicum
initium vel finis mutilaretur. Miroque quodam casu acci-
disset, ut librarius ille eodem modo Sexti libros ordinarfet,
quo ceterorum codicum communis fons. Immo vero si co-
dicum necesysitudinem spectaveris, id mihi, opinor, con-
cedes et codicis Ν exemplar et librum x, ex quo ceteri
manaverunt codices, quasi coaetaneos gemellosque fuisse et
— nescimus quidem, quantis exemplaribus interpositis —
ad unum eundemque archetypum recedere, qui omnia Sexti
opera et διαλέξεις perperam ei addictas continebat. Nam
si reputaverimus s. VIII et X Hypotyposes adhuc seorsum
circumlatas esse, tales autem libros archetypi nostri et in-
dole et fide plane dissimiles fuisse1), suspicio orietur tem-
poribus illis, quibus refervescente litterarum antiquarum
studio auctores qui aetatem tulerant e longo situ sopo-
reque excitabantur et summa diligentia in nova exem-
plaria transscribebantur, i. e. inde a saeculo IX usque ad
1) Cf. praef. vol. I p. X1.
χ PKAEFATIO.
saeculum XII1), exstitisse quendam, qui Sexti curara sus-
ciperet et omnia eius scripta dispersa undique conquireret
et in unum corpus conflaret, quam 'editionem'2) spero re-
censione mea recuperatam esse. Quibus perpensis summo
cum dolore nobis fatendum est nos Sexti Empirici opera
hodie non ea forma tenere, qua ab ipso scriptore limata
sunt, sed ex recensione viri cuiusdam docti, sex vel novem
saecula post Sextum vigentis, cuius quae fuerint in textu
constituendo subsidia rationesque, ignoramus atque igno-
rabimus.3)
L et Ε De codicibus L et Ε ipse facile iudicabis; coaetanei enim
sunt et in libris adv. mathematicos dogmaticosque quasi fra-
tres germani. Cum autem haud raro contra codicum Ν
et deteriorum consensum conspirent, sive in levioribus
mendis, quae illi ex archetypo propagaverunt, corrigendis4),
1) Quae tempora Photii (f 891) et Eustathii (s. XII) fere
aetatibus circums crib ere licet.
2) Similis feditionis' speciem praebet πίναξ codicis Pari-
sini gi. 1962 s. XI, qui ex ampliore exemplari manavit; con-
tinebat autem haec editio ut ex tabula ilia cognoscimus:
1) Alcinoi διδαοχαλιχόν, 2) Albini commentariorum in Pla-
tonem libros X, 3) Maximi Tyrii των έν rfj 'Pä>fijj άιαλέξίων
της πρώτης έπιβημ,ίας IV, 4) eiusdem φιλοσοφούμε να (cf. Mus.
Eben. LXVIII [1913] p. 565 sq.). Albini opus nonlam in exem-
plari suo invenerat Parisini librarius, sed monendum est eum
eadem diligentia, qua codicis Ν librarius usus est, descripsisse
quae adhuc exstabant eoque modo πίναχα ilium nobis serva-
tum esse. Quibus autem ratioDibus ductus sit, qui illius co-
dicis archetypum confecit, ex ID dole scriptorum ab eo conge-
storum perspicitur: corpus quoddam Neoplatonicorum ador-
nare ei in animo erat, ut hac quoque in re cum editore Sexti
Empirici merito comparetur.
3) Falsa igitur esse inde cognoscimus, quae Antonius Elter
(in programmate Bonnensi 1899 p. 13sqq.) opinatus est: Caba-
silam et Nicophorum Gregoram auctores fuisse, ut Sextus no-
bis servaretur. Quae sententia, ut taceam de ceteris, sola co-
dicis Ν aetate redarguitur. Itaque iam ante illos viros, qui ex-
tremo aevo Byzantinorum (a. XIY) aetatem agebant, fuerunt,
qui Sexto operam impenderent scriptaque eius ab oblivione
vindicarent.
4) Cf. p. VII1.