Senecae philosophi opera Naturalium quaestionum libros

384 Pages·1996·7.335 MB·Latin

by  Seneca the Younger

B I B L I O T H E CA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
T E V B N E R I A NA
L.ANNAEI SENECAE
NATVRALIVM QVAESTIONVM
LIBROS
RECOGNOVIT
HARRY M. HINE
STVTGARDIAE ET LIPSIAE
IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI MCMXCVI
Gedruckt mit Unterstützung der P'örderungs-
und Beihilfefonds Wissenschaft der VC WORT (ImbH,
Goethestraße 49, 80336 München
Die Deutsche Bibliothek — CIP-Einheitsaufnahme
Seneca, Lucius Annaeus <Philosophus>:
INaturalium quaestionum libri]
L. Annaei Senecae Naturalium quaestionum libros / recogn. Harry M. Hine. —
Stutgardiae ; Lipsiae : Teubner, 1996
(Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)
Einheilssacht.: Naturales quaestiones
ISBN 3-8154-1792-9
NE: Hine, Harry M. |Hrsg.|
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung
außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages
unzulässig und strafbar. Das gilt besonders für Vervieirältigungen, Übersetzungen,
Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
© B. G. Teubner Stuttgart und Leipzig 1996
Printed in Germany
Satz: DW & ID Repro- und Satzzentrum GmbH
Druck und Bindung: Druckhaus „Thomas Müntzer" GmbH, Bad Langensalza
PRAEFATIO
1. DE CODICIBVS
Quia alibi de Naturalium Quaestionum codicibus plenius
disputaui,' hic de eis breuius disserere constitui. Saeculo
nono ignotus quidam pauca, et ea breuissima, e primo
Naturalium Quaestionum libro excerpsit in florilegio quod
nunc exstat in codice
Y München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm
18961-11 (saec. IX^")
qui uel in Britannia quae dicitur Minore uel in Ligeris
ualle exaratus est.^ Erat eodem saeculo in bibliotheca mo-
nasterii Augiae maioris codex quidam Naturalium Quae-
stionum, nunc deperditus et tantum e librorum catalogo
notus; quo codice fortasse usus est duodecimo saeculo
uel antea auctor ignotus libri De mundi coelestis terrestris-
que constitutione Bedae falso adscripti.' Praeterea saeculo
octauo uel nono in Britannia forsitan Naturalium Quae-
stionum codicem legerit poeta ille ignotus qui lingua An-
glo-Saxonica primum aenigma composuit quod in codice
Exoniensi inuenitur.''
1 Vide praesertim Hine\ Hine'.
2 Hine'^ 558-61.
3 Hine".
4 Exeter, Cathedral Library, 3501, saec. XI Cf. Lapidge.
VI PRAEFATIO
Tain rara, ut uidetur, illis saeculis erat Naturalium
Quaestionum notitia ut iure dici possit hoc opus saeculo
duodecimo denuo repertum esse. Hodie enim fere cen-
tum codices exstant, quorum omnes, praeter Y, inter sae-
culum duodecimum et quintum decimum scripti sunt, eis-
demque saeculis nonnullos uiros doctos hoc opus legisse
constat. Eos codices defluxisse ab uno archetypo nunc
deperdito, quod £i uoco, manifestum est ex eo quod om-
nes ultimam partem libri qui hodie dicitur 4a et primam
libri 4b^ omittunt, ut alios communes errores praeteream.
Qua aetate £2 scriptum sit, quae necessitudo fuerit inter
n et fontem codicis Y uel codicem Augiensem deperdi-
tum uel eum codicem quo forsitan iste poeta Anglus usus
Sit, prorsus nescimus. Sed codices saeculi duodecimi om-
nes in Gallia septentrionali uel in Germania scripti sunt,
et omnes, ut mihi quidem persuasum est, a duobus exem-
plaribus, quae ? et W uoco, deriuati sunt; igitur illis fere
in regionibus saeculo duodecimo ineunte ^ et ^ reperta
esse simile ueri est.^
Sed nunc ad certiora redeamus. Omnibus ex codicibus
qui hodie exstant, decem quos primarios uoco ad arche-
typi lectionem restituendam sufficere credo; ideo, ut ma-
teriam satis perplexam lectori magis perspicuam reddam,
primum hos primarios tractabo, deinde de ceteris disse-
ram. Praeterea, ut codicum primariorum demonstrem ad-
fmitates, argumenta quae alibi protuli hic repeto; sed de
ceteris codicibus ea quae alibi argumentis probaui hic
breuissime adtingam.
5 De librorum enumeratione uide pp. XXII-XXV. In edi-
tionibus ueteribus, nee non in multis codicibus recentioribus, li-
ber 4a et 4b in unum librum continuantur.
6 Hine'.
PRAEFATIO VII
2. CODICES PRIMARII
2.1 Familia C
Familiae C unus solus exstat integer codex,
Z Geneve, Bibliotheque Publique et Universitaire,
lat. 77 (saec. XII'"^'').
Ab eodem fönte in libri primi ultima et libri secundi
prima parte defluxit
R El Escorial, Real Biblioteca, 0.III.2 (saec. XIII),
qui a 1.13.2 usque ad 2.53.2' cum Z in multis consentit
erroribus, uelut:
1.14.6 id om.; 15.3 tacta] acta; 2.13.3 de om.\ 26.2 ut om.; 28.2
findit] fingit; sonet] solent; 29 item] idem; 43.2 hi quicumque]
inquit quicumque; 45.2 inoffensus] in offensis.
Eiusdem familiae lectiones multae additae sunt codici
L Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Voss.
Lat. F.69 (saec. XIP)
a quadam manu correctrice (L^), uelut:
2.1.4 mirum] tibi mirum RZL^; 9.4 remittit] proximo tradit
RZL^; 30.2 niuis] densae niuis RZL^; 5.10.1 ferretur] fieret ZL^
Denique accedunt in Florilegio Duacensi breuia excerpta
quae ab eodem fönte fluxerunt; quinque codicibus usus
sum,
a Douai, Bibliotheque Municipale, 285 (saec. XIP)
b Troyes, Bibliotheque Municipale, 215 (saec. XII/
XIII)
7 De codicis R fontibus diuersis uide Hinel
VIII PRAEFATIO
c Douai, Bibliotheque Municipale, 533 (saec. XII/
XIII)
d London, British Library, Add. 16608 (saec. XIV)
e Gitta del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vati-
cana, Reg. lat. 1707 (saec. XIII/XIV)
quorum codicum consensum nota y indicaui. Cum co-
dice Z aliquot in locis consentiunt (plerumque in uera
lectione, interdum in errore) uelut:
3.pr.4 ostendit] aspexit, pr. 11 nihil] nil, ibid. dignum habet] ha-
bes, pr. 12 aduersa] dura; 6.32.12 mortalium malorumque] mor-
talium est mors malorum.
Codicum RZ consensum (a 1.13.2 usque ad 2.53.2) nota
C indicaui, sed U et y Semper separatim cito.^
2.2 Familia ^
Familia V in tres stirpes diuiditur, a, 9 et n.
(a) Stirps a
A Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Voss.
Lat. 0.55 (saec. XII)
B Bamberg, Staatsbibliothek, Class. 1 (M.IV.16)
(saec. XIP)
V Gitta del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vati-
cana, Pal. lat. 1579 (saec. XII/XIII)
Hi tres codices libri 3 finem (3.25.6 efferantur et quae se-
quuntur) et totum librum 4a omittunt, nec non sescentis
8 De V et y uide Hine\
PRAEFATIO IX
in grauissimis erroribus coniurant, uelut in his uerborum
transpositionibus:
l.pr.l3 extra et intra, 1.6 mediocriter collisae, 2.4 potest fieri,
2.11 sidera cetera, 3.6 imaginem unam; 2.1.4 uidebitur mirum,
3.2 manus ossa nerui oculus; 3.7.2 potest imber suggerere, 7.4
aqua pluuialis; 6.20.3 tellus madefacta; 7.2.3 statu rerum.
Codicum ABV consensum nota 5 indicaui.
Idem codex R qui partim cum Z consentit alibi cum 5
cohaeret, scilicet a libri 1 initio usque ad 1.13.1, a 2.53.2
usque ad 3.pr.l8, et a 7.15.2 usque ad libri 7 fmem, ut ex
his multisque aliis erroribus communibus apparet:
1.8.6 repercuti] percuti, 11.2 eius om., 11.3 reddat] -it, 12.1 eius
0/7!.; 2.53.3 artium om., 55.1 non (ante uniuersus) om.; 3.pr.lO
ista om., maior nulla] nulla maior, pr. 17 sibi <se); 7.15.2 caeli
(j)ost longum) om., 17.2 est (j)ost ceterum non) om., post om.,
17.3 sincera] sine causa, omen] crimen.
Codicum ABVR consensum nota a indicaui.
(b) Stirps d
F Oxford, Merton College, 250 (saec. XII)
H Paris, Bibliotheque Nationale, lat. 8624-1 (saec.
XIP)
Hi codices uariis in erroribus consentiunt, sicut in horum
uerborum praetermissione:
l.pr.4 -que (post periturum), 1.11 tanta, 6.2 magnitudinem; 2.3.2
numero, 4.1 tarnen, 32.7 quod (post quam), 39.4 utriusque, 41.2
et inuolutos, 45.3 fulmina, 53.2 natura; 3.pr.6 contra Romanos,
20.5 harum, 24.2 tenui, 26.6 parte, 30.6 pluribus locis; 4b.5.2
montes, 7.1 sanguine, 13.9 fecissent; 5.1.3 quoque (post hac),
18.4 dictum est; 6.3.2 nobis (post quicquam), 10.2 ueteribus,
14.2 enim, 30.2 cum pars naturae concita est deesse, 32.12 tibi;
7.29.3 sunt (post haec), 30.4 aditum.
Codicum FH consensum nota 9 indicaui.
X PRAEFATIO
(c) Stirps TT
Stirps Q
Codicis R textus ita compositus est ut a 3.pr.l8 usque ad
7.15.2 R consentiat cum codice
P Paris, Bibliotheque Nationale, lat. 6628 (saec.
XII/XIII)
multis in erroribus, uelut in horum uerborum omissione:
3.16.2 sunt, 17.3 piscem (post garo), 20.1 est (post prima), 25.7
quae, 26.8 illa, 28.6 aestus {post solet), 28.7 desuper, 29.5 erit,
30.4 ora; 4a.pr.l9 a me, ibid. non in hoc, 2.5 ex {post non), 2.9
fluminis, 2.10 ac iungit, 2.12 aestimari, 2.18 est (post calidissi-
mus); 6.7.5 illos, 8.2 non {post paulatim), 17.2 suum, 18.1 impel-
litur, 22.3 cutem (glutem Badstübner), 23.3 exempla, 27.3 nihil,
28.2 aera, 29.1 metus, 31.2 uiam, 32.6 expectat; 7.8.2 uagus,
14.3 quidem potest dici.
Codicum PR consensum nota g indicaui.
Stirps i)
U München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm
11049 (saec. XV)
W Venezia, Biblioteca Marciana, Lat. Z.268 (1548)
(saec. XIV)
W tot locis a manu recentiore tam grauiter correctus
est ut saepe dubium sit quid manus prima (W') scripserit.
UW in his erroribus consentiunt (nec non in aliis leuiori-
bus quos hic praetermitto):
1.5.4 ne] nec R: neque UW, 6.5 aqua {post pilam)] aquam R:
aque UW; 2.12.2 e] est P: ex UW: plura om. R5; 3.15.1 sangui-
nis] sanguis, 15.4 saepe] specie, 18.1 quaestione] -nem, 24.2 sat]
satis, 25.4 Galatia] gal(l)icia, 25.12 terreni] terre, 27.1 tanto]
-tum, 29.8 Quid ergo est] est om. W: ergo est om. U; 4a.pr.l4 ubi]
nisi, pr.20 sumus] simus, 2.1 undas] unda, 2.12 marinis] -as;